View source for σχάζω

{{LSJ1
|Full diacritics=σχάζω
|Medium diacritics=σχάζω
|Low diacritics=σχάζω
|Capitals=ΣΧΑΖΩ
|Transliteration A=scházō
|Transliteration B=schazō
|Transliteration C=schazo
|Beta Code=sxa/zw
|Definition=<span class="bibl">Hp.<span class="title">Epid.</span>6.5.15</span>, <span class="bibl"><span class="title">Aff.</span>4</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>5.4.58</span>; also σχάω, inf. <span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> σχᾶν <span class="bibl">Pl.Com.127</span>, κατα-σχᾶν <span class="bibl">Hp.<span class="title">Epid.</span>7.76</span>; so impf. [[ἔσχων]], <span class="bibl">Ar. <span class="title">Nu.</span>409</span>; 3pl. ἔσχαζον Anon. ap. Phryn.194; also ἐσχάζοσαν Lyc. 21: fut. [[σχάσω]] (ἀπο-) <span class="bibl">Crates Com.41</span>: aor. ἔσχᾰσα <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>10.51</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Tr.</span>811</span> (lyr.), <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>740</span>:—Med., aor. [[ἐσχασάμην]] ib.<span class="bibl">107</span>, Pl. Com.32:—Pass., 3sg. pres. σχᾶται <span class="bibl">Hp.<span class="title">Art.</span>30</span>: fut. σχασθήσομαι <span class="bibl">LXX <span class="title">Am.</span>3.5</span>: aor. ἐσχάσθην <span class="bibl">Hp.<span class="title">Ulc.</span>24</span>, Antisth. ap. Stob.3.18.26, etc.: pf. [[ἔσχασμαι]] in plant-name [[ἐσχασμένη]], = [[ὀνοβρυχίς]], Ps.-Dsc.3.153. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">1</span> [[slit open so as to let something escape]], <b class="b3">οὐκ ἔσχων ἀμελήσας [τὴν γαστέρα</b>] I carelessly forgot to [[slit]] the haggis, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>409</span> (anap.); <b class="b3">σ. φλέβα</b> [[open]] a vein, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Epid.</span>6.5.15</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span> 5.4.58</span>, <span class="bibl">Plu.<span class="title">Ages.</span>27</span>, etc.; ἐκ βραχιόνων τὰς φλέβας <span class="bibl">Arr.<span class="title">Fr.</span>168J.</span> (so <b class="b3">σ. τὸ φλεγμαῖνον μόριον</b> [[lance]] the boil, Gal.11.119); freq. also without [[φλέβα]], <span class="bibl">Aret.<span class="title">CA</span>2.7</span>, etc.; <b class="b3">σ. ὑπὸ τὴν γλῶτταν</b> [[bleed]] it under the tongue, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>603b15</span>; <b class="b3">σ. τὸν ἀγκῶνα</b>, i.e. [[bleed in]] the arm, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Int.</span>37</span>; τὴν κεφαλήν <span class="bibl">Id.<span class="title">Aff.</span>2</span>: c. acc. cogn., <b class="b3">σ. τομήν</b> make an incision, <span class="bibl">Aret.<span class="title">CA</span>1.7</span>; <b class="b3">αἷμα σ</b>. <span class="bibl">Poll.2.215</span>; <b class="b3">τὸ πρωτόσφακτον ὅρκιον σχάσας</b> [[slaying]] the . . victim, Lyc.329: metaph. in Pass., to [[be purged by bleeding]], Antisth. ap. Stob.3.18.26. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> [[open]], <b class="b3">ἐσχάσαμεν κάλυκας</b> we (roses) [[have opened]] our buds, <span class="title">AP</span>6.345 (Crin.); στόμα Lyc.28. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> [[let go]], <b class="b3">σχάσας τὴν φροντίδα</b> [[letting]] your mind [[go]], [[relaxing]] your thought, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>740</span>; <b class="b3">σχάσαντες τὴν ἀγκύλην τοῦ βρόχου</b> [[slackening]], <span class="bibl">Paul.Aeg.6.51</span>; <b class="b3">σ. τὰς μηχανάς</b> [[let off]] the engines, <span class="bibl">Plu.<span class="title">Marc.</span>15</span>; σχάσει τὴν χεῖρα, ὥστε ἀφεθῆναι τὸ βέλος <span class="bibl">Hero <span class="title">Spir.</span>1.41</span>:—Pass., <b class="b3">ἐσχάζετο αὐτόματον [τὸ βέλος</b>] <span class="bibl">Ph. <span class="title">Bel.</span>73.51</span>, cf. <span class="bibl">70.45</span>, <span class="bibl">78.31</span>; <b class="b3">-όμενον παττάλιον</b> (in a mousetrap) <span class="bibl">Poll.7.114</span>; <b class="b3">εἰ σχασθήσεται παγὶς ἄνευ τοῦ συλλαβεῖν τι</b>; <span class="bibl">LXX <span class="title">Am.</span>3.5</span>; <b class="b3">ἔσχαστο ἡ ὕσπληξ</b> the [[ὕσπληξ]] ( σχαστηρία ''1'') [[had been let off]], <span class="bibl">Hld.4.3</span>; <b class="b3">βαλβῖδα μηρίνθου σχάσας</b>, i.e. starting the race, Lyc.13 ( = [[βαλβῖδος μήρινθον]] acc. to Sch.); <b class="b3">κἀπὸ γῆς ἐσχάζοσαν ὕσπληγγας</b> [[were starting off]] from shore, Id.21; of the jaw, <b class="b3">ἐκπίπτει μὲν γνάθος ὀλιγάκις, σχᾶται μέντοι πολλάκις ἐν χάσμῃσι</b> [[slips]], <span class="bibl">Hp.<span class="title">Art.</span>30</span> ( = [[χαλᾶται]] acc. to <span class="bibl">Paul.Aeg.6.112</span>):—also Act., of the surgeon, <b class="b3">ἐξαπίνης σχάσαι</b> [[let]] the jaw [[slip back into position]], [[let]] it [[go]], ibid. <b class="b3">καὶ κατὰ παλαίστραν δὲ τὸ σχάσαι σημαίνει τὴν χεῖρα ταχέως ἄγειν πρὸς αὐτὴν</b> (leg. [[αὑτὴν]]) ἐκ τῆς ἔμπροσθεν θέσεως Gal.18(1).438. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">4</span> [[relax effort]], [[cease]] an action, esp. rowing, <b class="b3">κώπαν σχάσον</b> <b class="b2">easy!</b>, i.e. cease rowing, <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>10.51</span>, cf. <span class="bibl">E.<span class="title">Tr.</span>811</span> (lyr.), <span class="bibl">Call.<span class="title">Fr.</span>104</span>; <b class="b3">τί σιγᾷς γῆρυν ἄφθογγον σχάσας</b>; <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>960</span>; <b class="b3">σχάσον δὲ δεινὸν ὄμμα καὶ θυμοῦ πνοάς</b> ib.<span class="bibl">454</span>: abs., <b class="b3">φοβοῦμαι μὴ σχάσῃ, νεναυσίακε γάρ</b> I fear he [[may give up]], <span class="bibl"><span class="title">BGU</span>1097.4</span> (i A.D.):—Med., <b class="b3">σχασάμενος τὴν ἱππικήν</b> [[giving up]] horses, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>107</span>; τὰς ὀφρῦς σχάσασθε καὶ τὰς ὄμφακας <span class="bibl">Pl.Com.32</span> (cf. ὄμφαξ <span class="bibl">11.3</span>). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">5</span> [[let fall]], [[drop]], τὴν οὐράν <span class="bibl">X.<span class="title">Cyn.</span>3.5</span>; <b class="b3">πεύκης ὀδόντας</b>, i.e. the anchor, Lyc.99; <b class="b3">λάθρᾳ κατὰ μηχανὰς σχασθέντων τῶν φραγμάτων</b> Hippoloch. ap. <span class="bibl">Ath.4.130a</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">6</span> [[cause to collapse]], θάλαμον σχάσε μῆνις <span class="title">AP</span>9.422 (Apollonid.); <b class="b3">σχάσας . . ἐν πέδῳ γόνυ</b>, i.e. kneel down, <span class="bibl"><span class="title">Sammelb.</span>5629.3</span> (iii B.C.):—Pass., <b class="b3">μήπω σχασθῇ</b> lest the dyke [[collapse]], PLond.1.131.243 (i A.D., abbrev.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">7</span> metaph., [[cause to collapse]] or [[fail]], [[foil]], <b class="b3">πῦρ... λεόντων . . ὄνυχας, ἀκμὰν καὶ δεινοτάτων σχάσαις ὀδόντων</b>, of Peleus subduing the metamorphosed Thetis, <span class="bibl">Pi.<span class="title">N.</span>4.64</span>; φεῦ, οἵαισιν ἐν φροντίσι Κνώσιον ἔσχασεν στραταγέταν <span class="bibl">B.16.121</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1053.png Seite 1053]] 1) stechen, ritzen, aufschlitzen, übh. aufklaffen machen, öffnen, θάλαμον, Apollnds. 19 (19, 422); bes. bei den Aerzten, τὴν φλέβα, die Ader öffnen, um Blut zu lassen, s. Lob. Phryn. 219; auch ohne φλέβα, zur Ader lassen, Xen. Hell. 5, 4, 58. – 2) fallen lassen; τὴν οὐράν, den Schwanz hangen lassen, Xen. Cyr. 3, 5; βαλβῖδα, das vor der Rennbahn gezogene Seil fallen lassen und dadurch die Rennbahn öffnen, Lycophr. 13; ἄγκυραν, den Anker auswerfen, 99, vgl. 329. – Bei den Fechtern auch τὴν χεῖρα, die Hand schnell zurückziehen und in die vorige Lage bringen. – 3) zurückhalten, anhalten, hemmen; κώπαν σχάσον, Pind. P. 10, 51, was der Schol. Ar. Nubb. 730 durch [[ἀτρεμέω]] erklärt; ἀκμὰν σχάσαις ὀδόντων, Pind. N. 4, 64; γῆρυν ἄφθογγον σχάσας, Eur. Phoen. 967, wie σχάσον δεινὸν [[ὄμμα]] 457; σχάσας τὴν φροντίδα, Ar. Nubb. 730; auch med., σχασάμενος τὴν ἱππικήν, sie aufgebend, unterlassend, 108; vgl. σχάσασθε τὰς ὀφρῦς, Plat. com. b. Schol. Ar. Ach. 351; – τὰς μηχανάς, Plut. Marcell. 15. – 4) intrans., klaffen, offen stehen, aus einander gehen; nachlassen, allmälig aufhören; Sp., wie Plut.; – Lycophr. 71 hat die alexandrinische Form [[ἐσχάζοσαν]] für ἔσχαζον.
}}
{{ls
|lstext='''σχάζω''': ἀπαρ. κατασχᾶν, [[ὥσπερ]] ἐξ ὁριστικῆς [[σχάω]], παρ’ Ἱππ. 122. Β οὕτω παρατ. [[ἔσχων]] Ἀριστοφ. Νεφ. 409· γ΄ πληθ. [[ἐσχάζοσαν]] Λυκόφρ. 21· ἴδε Λοβέκ. εἰς Φρύν. 219 - μέλλ. σχάσω (ἀπο-) Κράτης ἐν Ἀδήλ. 5· ἀόρ. ἔσχᾰσα Πίνδ., Ἀττ.· - Μέσ., ἀόρ. ἐσχασάμην Ἀριστοφ. Νεφ. 107, Πλάτ. Κωμ. ἐν «Ἑορταῖς» 5· -Παθητ., μέλλ. σχασθήσομαι Ἑβδ.· ἀόρ. ἐσχάσθην Ἱππ. 881Η, Πλούτ., κλπ.· πρκμ. ἔσχασμαι Διοσκ. 3. 160. (Πιθ. συγγενὲς τῷ σκεδάννυμι, πρβλ. καὶ χάζομαι). Πρώτη [[σημασία]], ἀφίνω ἐλεύθερον, λύω, 1) [[σχίζω]], ἀνοίγω, οὐκ [[ἔσχων]] ἀμελήσας [τὴν γαστέρα], ἐξ ἀμελείας δὲν ἤνοιξα τὴν κοιλίαν, Ἀριστοφ. Νεφέλ. 409· σχ. [[φλέβα]], ἀνοίγω [[φλέβα]], Ἱππ. 1185C, Ξεν. Ἑλλ. 5. 4, 58, Πλούτ., κλπ.· ἐκ βραχιόνων τὰς φλέβας Ἀρρ. παρὰ Σουΐδ.· (οὕτω, σχ. φλεγμονήν, δι’ ἐγχειρητικοῦ μαχαιρίου ἀνοίγω οἴδημά τι, [[σχίζω]] αὐτό, Γαλην.)· [[συχνάκις]] καὶ [[ἄνευ]] τοῦ [[φλέβα]], Ἀρετ. Ὀξ. Νούσ. Θεραπ. 2. 6, 7, κλπ· σχ. ὑπὸ τὴν γλῶτταν, φλεβοτομῶ [[ὑποκάτω]] τῆς γλώσσης, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 8. 21, 3· σχ. τὸν ἀγκῶνα, δηλ. φλεβοτομῶ κατὰ τὸν ἀγκῶνα ἢ τὸν βραχίονα, Ἱππ. 552. 40, πρβλ. 516. 47· [[μετὰ]] συστοίχου αἰτιατ., σχ. τομὴν, [[κάμνω]] ἐντομήν, ἐγκοπήν, Ἀρετ. Ὀξ. Νούσ. Θεραπ. 1, 7· σχ. αἶμα Πολυδ. Β΄, 215· ― μεταφορ., ἐν τῷ παθ., διὰ φλεβοτομίας καθαίρομαι, Ἀντισταθ. παρὰ Στοβ. 165. 17. 2) ἐπὶ ἀνθέων πορφυρέας ἐσχάσαμεν κάλυκας Ἀνθ. Π. 6. 345· [[στόμα]] Λυκόφρ. 28· οὕτω μεταφορ., [[θάλαμον]] σχάσε [[μῆνις]] Ἀνθ. Π. 9. 422. ΙΙ. ἀφίνω τι νὰ πέσῃ, σχ. τὴν οὐρὰν Ξεν. Κυν. 3. 5· ἄκραν βαλβῖδα μηρίνθου σχάσας, ἀνοίξας διὰ τοῦ σχοινίου τὴν ἀφετηρίαν, Λατ. aperire carceres, Λυκόφρ. 13· οὕτω, σχ. ὕσπληγγα Ἡλιόδ. 4. 3. σχ. πεύκης ὀδόντας = σχ. ἄγκυραν, Λυκόφρ. 99 ([[ἀλλά]], κἀπὸ γῆς [[ἐσχάζοσαν]] ὕσπληγγας, «ἀνέσπασαν τὰς ἀγκύρας» (Σχόλ.), ὁ αὐτ. 21)· σ. τὰ φράγματα Ἀθήν. 130Α. ― Μέσ., τὰς ὀφρῦς σχάσασθε, καταβιβάσατε τὰς ὀφρῦς, [[Πλάτων]] Κωμικ. ἐν «Ἑορταῖς» 5 μεταφορ., σχασάμενος τὴν ἱππικήν, καταλιπών, ἐγκαταλιπὼν τὴν ἱππικήν, «καταπαύσας» (Σχόλ.), Ἀριστοφ. Νεφ. 107. 2) ἀφίνω, παραμελῶ, [[ἐγκαταλείπω]], σχάσας τὴν φροντίδα, ἀποβαλών, [[αὐτόθι]] 740 (κατ’ ἄλλους, φλεβοτομήσας τὸν νοῦν σου, καθαρίσας αὐτὸν διὰ φλεβοτομίας, ἴδε ἀνωτ.)· σχ. τὰς μηχανάς, ἀφίνω τὰς μηχανὰς νὰ ἐνεργήσωσι, Πλουτ. Μάρκελλ. 15· σχ. τὸ παττάλιον Πολυδ. ϛʹ, 114· ἀφίνω ἄρθρον τι ἐλεύθερον καὶ [[ἔπειτα]] [[πάλιν]] [[μετὰ]] βίας [[σύρω]] αὐτό, τοποθετῶ ἢ διορθώνω διὰ βιαίας κινήσεως, ἐν τῷ παθ. τύπῳ σχᾶται, Ἱππ. π. Ἄρθ. 797, κλπ. 3) [[ἀναχαιτίζω]], [[ἐμποδίζω]], σταματῶ, Λατ. inhibere, κώπαν σχάσον, δηλ. παῦσαι κωπηλατῶν, Πινδ. Π. 10. 79, πρβλ. Εὐρ. Τρῳ. 809, Καλλ. Ἀποσπ. 104· σχάσον δὲ δεινὸν [[ὄμμα]] καὶ θυμοῦ πνοὰς Εὐρ. Φοίν. 454· γῆρυν ἄφθογγον σχάσας [[αὐτόθι]] 969, πρβλ. Πινδ. Ν. 4. 104. 4) [[παραδίδω]], προδίδω, [[ἐγκαταλείπω]], τινί τι Λυκόφρ. 329.
}}
{{bailly
|btext=<i>f.</i> σχάσω, <i>ao.</i> ἔσχασα, <i>pf. inus.</i><br /><i>Pass. f.</i> σχασθήσομαι, <i>ao.</i> ἐσχάσθην, <i>pf.</i> ἔσχασμαι, <i>pqp.</i> ἐσχάσμην;<br /><b>1</b> ouvrir en coupant, inciser : φλέβα XÉN ouvrir une veine, saigner;<br /><b>2</b> laisser tomber ; <i>fig.</i> laisser aller, relâcher, abandonner.<br />'''Étymologie:''' R. Σχαδ, ouvrir ; cf. χάζομαι, [[σκεδάννυμι]].
}}
{{Slater
|sltr=[[σχάζω]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[check]] κώπαν σχᾰσον (P. 10.51) [[πῦρ]] δὲ παγκρατὲς θρασυμαχάνων τε λεόντων ὄνυχας ὀξυτάτους ἀκμὰν καὶ δεινοτάτων σχᾰσαις ὀδόντων (sc. [[Πηλεύς]]: having [[overcome]] ) (N. 4.64)
}}
{{grml
|mltxt=ΝΜΑ, και [[σχάω]] ΜΑ<br />[[ανοίγω]] [[σχισμή]], [[κάνω]] [[εντομή]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>(μτβ.)</b> [[σχίζω]] στα δύο, [[διασπώ]] («τα επιταχυνόμενα σωματίδια σχάζουν τους πυρήνες τών βομβαρδιζόμενων πυρήνων»)<br /><b>2.</b> <b>(αμτθ.)</b> α) [[ανοίγω]] στα δύο, σχίζομαι («τα σύκα άρχισαν να σχάζουν»)<br />β) <b>ναυτ.</b> (για άνεμο) [[μεταπίπτω]] αντίστροφα<br />γ) <b>ναυτ.</b> (για [[σκάφος]]) [[ανακρούω]], κινούμαι όπισθεν<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[λύνω]] ή [[χαλαρώνω]] [[κάτι]] (α. «σχάσαντες τὴν ἀγκύλην τοῡ βρόχου», Παύλ. Σιλ.<br />β. «σχάσει τὴν χεῑρα [[ὥστε]] ἀφεθῆναι τὸ [[βέλος]]», Ήρων)<br /><b>2.</b> ([[κυρίως]] το μέσ.) <i>σχάζομαι</i><br />[[παύω]] να [[ασχολούμαι]] με [[κάτι]] («σχασάμενος τὴν ἱππικήν», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (σχετικά με [[φλέβα]]) [[διανοίγω]] με [[μαχαιρίδιο]]<br /><b>2.</b> ([[χωρίς]] τη λ. [[φλέβα]]) [[φλεβοτομώ]] για [[αφαίμαξη]], [[παίρνω]] [[αίμα]]<br /><b>3.</b> [[σφάζω]] («πρωτόσφακτον [[ὅρκιον]] σχάσας», <b>Λυκόφρ.</b>)<br /><b>4.</b> [[ανοίγω]] («σχάζειν [[στόμα]]», <b>Λυκόφρ.</b>)<br /><b>5.</b> (για φυτά και [[άνθη]]) [[ανοίγω]], [[σκάζω]]<br /><b>6.</b> [[αφήνω]] [[κάτι]] να πέσει («σχάσασαι τὴν οὐρὰν... διατρέχουσιν» — να αφήσει δηλ. την [[ουρά]] να κρέμεται, <b>Ξεν.</b>)<br /><b>7.</b> [[ανακόπτω]], [[αναστέλλω]], [[σταματώ]] (α. «κώπαν σχάσαν» — σταμάτα την [[κωπηλασία]], <b>Πίνδ.</b><br />β. «σχάσον... δεινὸν [[ὄμμα]] καὶ θυμοῡ πνοάς», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>8.</b> [[προκαλώ]] [[κατάρρευση]]<br /><b>9.</b> [[εγκαταλείπω]] ή [[προδίδω]]<br /><b>10.</b> <b>μτφ.</b> α) [[περιορίζω]] [[κάτι]] στρέφοντας την [[προσοχή]] μου [[αλλού]] («σχάσας την [[φροντίδα]] λεπτήν», <b>Αριστοφ.</b>)<br />β) [[προξενώ]] [[ήττα]], [[προξενώ]] [[συμφορά]] («φεῡ, οἵαισιν ἐν φροντίσι Κνώσιον, ἔσχασεν στραταγέταν», Βακχυλ.)<br /><b>11.</b> <b>παθ.</b> α) (για γνάθο) εξαρθρώνομαι<br />β) <b>ιατρ.</b> (για [[μέλος]] του σώματος) τοποθετούμαι στην αρχική [[θέση]], ανατάσσομαι με βίαιη [[κίνηση]]<br />γ) <b>μτφ.</b> καθαίρομαι με [[φλεβοτομία]]<br /><b>12.</b> ([[κατά]] τον <b>Γαλ.</b>) «καὶ κατὰ παλαίστραν δὲ τὸ σχάσαι σημαίνει τήν χεῑρα [[ταχέως]] ἄγειν πρὸς αὐτὴν ἐκ τῆς [[ἔμπροσθεν]] θέσεως»<br /><b>13.</b> <b>φρ.</b> «σχάσας... ἐν πέδῳ [[γόνυ]]» — [[αφού]] έπεσε στα γόνατα, [[αφού]] γονάτισε <b>πάπ.</b>.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Κατά την επικρατέστερη [[άποψη]], το ρ. [[σχάζω]]/[[σχάω]] ανάγεται στην ΙΕ [[ρίζα]] <i>skei</i>- «[[κόβω]], [[χωρίζω]]» (για την [[εναλλαγή]] κλειστού - δασέος συμφώνου <i>κ</i>/<i>χ</i> <b>πρβλ.</b> [[σπόγγος]]: [[σφόγγος]]) και συνδέεται με το αρχ. ινδ. <i>chyati</i>, <i>ch</i><i>ā</i>-<i>ta</i> «[[κόβω]], [[πληγώνω]]» οι οποίοι εμφανίζουν [[επίσης]] δυσερμήνευτο φωνηεντισμό -<i>α</i>-. Ο ενεστ. [[σχάζω]] έχει σχηματιστεί [[υστερογενώς]] από τον αόρ. <i>ἔσχασ</i>-<i>α</i>, ο [[οποίος]] [[είναι]] ο τ. που απαντά συχνότερα και ο [[οποίος]], [[κατά]] μία [[άποψη]], έχει προέλθει από συμφυρμό τών αορ. <i>σχίσαι</i> και <i>χαλάσαι</i>, <i>ἐάσαι</i>. Το ρ. [[σχάζω]] χρησιμοποιήθηκε [[κυρίως]] στο ιατρικό [[λεξιλόγιο]] [[αλλά]] και σε τεχνικούς όρους και διακρίνεται από το συγγενές σημασιολογικώς ρ. [[σχίζω]], με το οποίο, όμως, βρίσκεται σε [[σχέση]] αλληλεπίδρασης].
}}
{{lsm
|lsmtext='''σχάζω:''' παρατ. [[ἔσχων]] (όπως αν προερχόταν από τύπο *[[σχάω]])· μέλ. σχάσω [ᾰ], αόρ. αʹ <i>ἔσχᾰσα</i>· αρχική [[σημασία]], [[λύνω]], [[χαλαρώνω]] τα [[δεσμά]], [[αφήνω]] ελεύθερο· απ' όπου·<br /><b class="num">I.</b> [[σχίζω]], [[ανοίγω]], σε Αριστοφ.· <i>σχάζωφλέβα</i>, [[ανοίγω]] [[φλέβα]], σε Ξεν. κ.λπ.· λέγεται για [[άνθη]], [[σχάζω]] [[κάλυκας]], σε Ανθ.<br /><b class="num">II. 1.</b> [[αφήνω]] [[κάτι]] να πέσει, [[εγκαταλείπω]], σε Ξεν.<br /><b class="num">2.</b> [[παραμελώ]], [[αφήνω]], [[εγκαταλείπω]]· <i>σχάσας τὴν [[φροντίδα]]</i>, [[αφού]] απέβαλε τις μέριμνες από το νου του, άφησε το [[μυαλό]] του να χαλαρώσει, σε Αριστοφ.· [[σχάζω]] [[τὰς]] μηχανάς, [[αφήνω]] τις μηχανορραφίες να μπουν σε [[λειτουργία]], σε Πλούτ.<br /><b class="num">3.</b> [[αναχαιτίζω]], [[εμποδίζω]], [[σταματώ]] [[κάτι]], Λατ. inhibere· <i>κώπαν σχάσον</i>, δηλ. σταμάτα να κωπηλατείς, σε Πίνδ.· σχάσον [[ὄμμα]], χαμήλωσε τα μάτια [[σου]], σε Ευρ. — Μέσ., <i>σχασάμενος τὴνἱππικήν</i>, αφήνοντας, σταματώντας την [[ιππασία]], καταπαύοντας το ζήλο του για την [[ιππασία]], σε Αριστοφ.
}}
{{elru
|elrutext='''σχάζω:''' Arph. тж. [[σχάω]] (impf. ἔσχαζον и [[ἔσχων]], aor. ἔσχασα, aor. pass. ἐσχάσθην)<br /><b class="num">1)</b> рассекать, разрезывать или вскрывать (τὴν [[φλέβα]] Xen., Plat.): σ. τι Anth. врываться куда-л.; σ. τὴν φροντίδα Arph. углубляться мыслью, сосредоточиваться;<br /><b class="num">2)</b> вскрывать жилу, пускать кровь (ὑπὸ τὴν γλῶτταν Arst.);<br /><b class="num">3)</b> (о цветах) раскрывать, распускать (πορφυρέας κάλυκας Anth.);<br /><b class="num">4)</b> пускать в ход (σχάσαντος τὰς μηχανὰς τοῦ Ἀρχιμήδους Plut.);<br /><b class="num">5)</b> опускать (вниз) (τὴν οὐράν Xen.);<br /><b class="num">6)</b> приостанавливать, задерживать, прекращать: σ. κώπαν Pind. переставать грести; σ. πλάταν Eur. задерживать корабль; γῆρυν [[ἄφθογγον]] σ. Eur. не произносить ни слова (досл. подавлять (свою) речь безмолвием); σχάσον δεινὸν [[ὄμμα]] Eur. сдержи (свой) страшный взгляд, т. е. не гляди так гневно; σχασάμενος τὴν ἱππικήν Arph. бросив конный спорт.
}}
{{elnl
|elnltext=σχάζω en σχάω opensnijden:; γαστέρα... οὐκ ἔσχων ἀμελήσας in mijn onoplettendheid sneed ik de pens niet open Aristoph. Nub. 409; geneesk. incisie maken:. σ. τὴν φλέβα de ader inciseren Xen. Hell. 5.4.58. openen, laten gaan:; πλατὰν ἔσχασε ποντοπόρον hij liet de zeedoorklievende roeispaan los Eur. Tr. 811; overdr..; γῆρυν ἄφθογγον σ. een geluidloze stem laten horen Eur. Phoen. 960; σχάσον δὲ δεινὸν ὄμμα laat uw dreigende blik weggaan Eur. Phoen. 454; σχάσας τὴν φροντίδα λεπτήν stel je geest eens open voor nuances Aristoph. Nub. 740; ook med.. σχασάμενος τὴν ἱππικήν het paardrijden stakend Aristoph. Nub. 107.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: v.<br />Meaning: <b class="b2">to make an incision, to tear open, to open a vein, to let (the blood) flow, to let something take its course, to release, to drop, to abandon</b> (Hp., X., Arist. etc.).<br />Other forms: Also [[σχάω]] (Hp., com., Arist. a.o.), mostly aor. [[σχάσαι]] (Pi., B., Hp., E., com., X., Arist., hell. a. late) with pass. <b class="b3">σχασθ-ῆναι</b>, fut. pass. <b class="b3">-ήσομαι</b>, act. [[σχάσω]], perf. midd. [[ἔσχασμαι]] (in [[ἐσχασμένη]] as plantname; Strömberg 43).<br />Compounds: Also w. prefix, e.g. <b class="b3">ἀπο-</b>, <b class="b3">κατα-</b><br />Derivatives: 1. [[σχάσις]] (<b class="b3">ἀπό-</b>, <b class="b3">κατά-</b>) f. <b class="b2">the tearing, blood-letting, release</b> (medic., Ph. Bel.). 2. [[σχάσμα]] (<b class="b3">κατά-</b>) n. [[incision]], [[release]] (Hp., Dsc., Ph. Bel.). 3. <b class="b3">κατα-σχασμός</b> m. [[draft]] (medic.). 4. [[σχαστήρ]] = Lat. [[tendicula]] (gloss.); <b class="b3">κατασ[χ]αστήρ</b> meaning unknown (IG 11: 2, 165, 11 [Delos IIIa]). 5. <b class="b3">σχαστηρ-ία</b> f. <b class="b2">trigger, release in mechanisms etc.</b> (Arist., Ph. Bel., Hero, Plb. etc.; Scheller Oxytonierung 58 n. 4); <b class="b3">-ιον</b> n. [[lancet]] (Hippiatr.).<br />Origin: IE [Indo-European]X [probably] [cf. 919] <b class="b2">*skeh₂-</b>? [[split]]?<br />Etymology: As orig. meaning is above assumed as usual [[make an incision]], [[tear open]], from where <b class="b2">open, let loose etc.</b>; the word would be esp. characteristic for the language of the physician. Also a basic meaning <b class="b2">let loose, free v. t.</b> sceems however possible, while the usual professional expression <b class="b3">φλέβα σχάσαι</b> in MLG [[āderlāten]] <b class="b2">let (flow) from the vein</b> would get a direct agreement. -- As the whole formal system is clearly built on the aor. [[σχάσαι]], from which [[σχάζω]], [[σχάω]] as well as all other verbal and nominal forms, the etymolog has to start from this. A certain non-Greek agreement has not been found. Since Fick 1, 143 a. 567 [[σχάω]] is generally compared (Bq, WP. 2, 541 f., Pok. 919f., W.-Hofmann s. [[sciō]]) a.o. with Skt. [[chyati]] (<b class="b2">anu-</b>, <b class="b2">ava-</b>, <b class="b2">vi-</b> etc.), ptc. <b class="b2">chā-ta-</b>, <b class="b2">chi-tá-</b>, caus. <b class="b2">chāy-áyati</b> (IE <b class="b2">*skeh₂-</b>, <b class="b2">*skh₂i̯-</b>) <b class="b2">split, hurt, esp. of the skin</b> (on the meaning Hoffmann Münch. Stud. 19, 61 ff., on phonetics Hiersche Ten. asp. 103 f., 214f.). To this semant. certainly unobjectionable connection it should be remarked, that of the Skt. verb non-present finite forms, e.g. the full grade <b class="b2">s-</b>aorist <b class="b2">a-chā-s-it</b>, occur only in the grammarians. The further combinations (s. the lit. above), e.g. with Lat. [[sciō]], are no less hypothetic. -- So [[σχάσαι]] Greek innovation (perh. through cross of [[σχίσαι]] and [[ἐάσαι]], [[χαλάσαι]] v.t.)? Note that <b class="b3">σχ-</b> cannot be directly explained from the assumed IE form.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> [[properly]] to let [[loose]]: [[hence]] to [[slit]], [[open]], Ar.; σχ. [[φλέβα]] to [[open]] a [[vein]], Xen., etc.:—of flowers, σχ. κάλυκας Anth.<br /><b class="num">II.</b> to let [[fall]], [[drop]], Xen.<br /><b class="num">2.</b> to let go, σχάσας τὴν φροντίδα having let the [[mind]] go, given it [[play]], Ar.; σχ. τὰς μηχανάς to let off the engines, Plut.<br /><b class="num">3.</b> to [[check]], [[stop]], [[stay]], Lat. inhibere, κώπαν σχάσον, i. e. [[cease]] [[rowing]], Pind.; σχάσον [[ὄμμα]] [[lower]] [[thine]] eyes, Eur.:—Mid., σχασάμενος τὴν ἱππικήν having dropt one's [[horsemanship]], "given up the [[turf]]," Ar.
}}
{{FriskDe
|ftr='''σχάζω''': (Hp., X., Arist. usw.),<br />{skházō}<br />'''Forms''': auch [[σχάω]] (Hp., Kom., Arist. u.a.), meist Aor. σχάσαι (Pi., B., Hp., E., Kom., X., Arist., hell. u. sp.) mit Pass. σχασθῆναι, Fut. Pass. -ήσομαι, Akt. σχάσω, Perf. Med. ἔσχασμαι (in ἐσχασμένη als Pfl.name; Strömberg 43),<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': ‘einen Einschnitt machen, aufritzen, eine Ader öffnen, (das Blut) strömen lassen, freien Lauf geben, loslassen, fallenlassen, nachlassen’.<br />'''Composita''' : auch m. Präfix, z.B. ἀπο-, κατα-,<br />'''Derivative''': Davon 1. [[σχάσις]] ([[ἀπό]]-, [[κατά]]-) f. [[das Ritzen]], [[Aderlaß]], [[das Loslassen]] (Mediz., Ph. ''Bel''.). 2. [[σχάσμα]] ([[κατά]]-) n. [[Einschnitt]], [[Auslösung]] (Hp., Dsk., Ph. ''Bel''.). 3. [[κατασχασμός]] m. [[Schröpfung]] (Mediz.). 4. [[σχαστήρ]] = lat. ''tendicula'' (Gloss.); κατασ[χ]αστήρ Bed. unbek. (''IG'' 11: 2, 165, 11 [Delos III<sup>a</sup>]). 5. [[σχαστηρία]] f. [[Abzug]], [[Auslöser bei Mechanismen]] (Arist., Ph. ''Bel''., Hero, Plb. usw.; Scheller Oxytonierung 58 A. 4); -ιον n. [[Lanzette]] (''Hippiatr''.).<br />'''Etymology''' : Als urspr. Bed. ist oben wie üblich [[einen Einschnitt machen]], [[aufritzen]] angenommen, woraus [[öffnen]], [[loslassen]]; das Wort wäre besonders für die ärztliche Berufssprache charakteristisch. Auch eine Grundbed. ‘los-, freilassen o. ä.’ scheint indessen möglich, wobei der geläufige Fachausdruck [[φλέβα]] σχάσαι in mnd. ''āderlāten'' [[zur Ader lassen]] ein direktes Gegenstück erhalten würde. — Da das ganze Formensystem offenbar auf dem Aor. σχάσαι aufgebaut ist, wovon [[σχάζω]], [[σχάω]] ebenso wie alle übrigen verbalen und nominalen Formen, hat die Etymologie davon auszugehen. Eine sichere außergriech. Entsprechung fehlt. Seit Fick 1, 143 u. 567 wird [[σχάω]] allgemein (Bq, WP. 2, 541 f., Pok. 919f., W.-Hofmann s. ''sciō'') u.a. mit aind. ''chyati'' (''anu''-, ''ava''-, ''vi''- usw.), Ptz. ''chā''-''ta''-, ''chi''-''tá''-, Kaus. ''chāy''-''áyati'' ‘spalten, verletzen, bes. von der Haut’ verglichen (zur Bed. Hoffmann Münch. Stud. 19, 61 ff., zum Lautlichen Hiersche Ten. asp. 103 f., 214f.). Zu dieser semantisch gewiß einwandfreien Zusammenstellung sei immerhin bemerkt, daß vom aind. Verb außerpräsentische finite Formen, z.B. der hochstufige ''s''-Aorist ''a''-''chā''-''s''-''it'', nur bei den Grammatikern vorkommen. Die weiteren Kombinationen (s. die Lit. oben), z.B. mit lat. ''sciō'', sind nicht weniger hypothetisch. — Somit σχάσαι griechische Neubildung (etwa durch Kreuzung von σχίσαι und ἐάσαι, χαλάσαι o.ä.)?<br />'''Page''' 2,835-836
}}