View source for κόγχη

{{LSJ1
|Full diacritics=κόγχη
|Medium diacritics=κόγχη
|Low diacritics=κόγχη
|Capitals=ΚΟΓΧΗ
|Transliteration A=kónchē
|Transliteration B=konchē
|Transliteration C=kogchi
|Beta Code=ko/gxh
|Definition=ἡ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[mussel]] or (perhaps) [[cockle]], <span class="bibl">Emp.76.1</span>, <span class="bibl">Sophr.25</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>5.3.8</span>, <span class="bibl">Arar. 8.2</span>, <span class="bibl">Posidipp.14.2</span>; including several species, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>528a22</span>, <span class="bibl">547b13</span>, <span class="bibl">622b2</span>; ἀνέχασκον ἐμφερέστατα ὀπτωμέναις κόγχαισιν <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span> 68</span>; <b class="b3">κόγχην διελεῖν</b> to open a [[mussel]], [[proverb|prov.]] of an easy task, <span class="bibl">Telecl. 19</span>; <b class="b3">κόγχης ἄξιον</b>, i.e. worthless, Hsch., Suid. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[shell-full]], a small measure of capacity, <span class="bibl">Pherecr.143.3</span>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Nat.Mul.</span>32</span>, <span class="bibl"><span class="title">Morb.</span>3.15</span>, <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>9.6.2</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[anything like a mussel-shell]], esp. [[shell-like cavity]] in the body, as, </span><span class="sense"><span class="bld">1</span> [[hollow of the ear]], <span class="bibl">Ruf.<span class="title">Onom.</span>44</span>, <span class="bibl">Poll.2.86</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[knee-pan]], ib.<span class="bibl">188</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[case round a seal]] attached to documents, <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>585</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">IV</span> [[niche]] for a statue, <span class="title">CIG</span>4556 (Palestine); [[apse]], Epigr.Gr.446.3 (Medjed). </span><span class="sense"><span class="bld">V</span> [[fourth part of a sphere]], Hero ''*Stereom''.1.40. (Cf. Skt. <b class="b2">śaṅkhás</b> 'conch-shell'.)</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1465.png Seite 1465]] ἡ (verwandt mit [[γογγύλος]]), 1) die zweischalige Muschel, concha, Ar. frg. 49; neben ἰχθύες in einem Flusse genannt, Xen. An. 5, 3, 8; ὄστρεα καὶ κόγχαι καὶ μ ύες Mnesith. bei Ath. III, 92 b; Arist. H. A. 4, 4 u. Sp.; κόγχην διελεῖν, sprichwörtlich, eine Muschel öffnen, was leicht zu thun ist, VLL.; Teleclid. Ath. XI, 481 a, vgl. III, 87 a; κόγχης ἄξιον, eine Muschelschale werth, von ganz werthlosen Dingen, VLL. – 2) ein Maaß für Flüssigkeiten, eigtl. die Muschelschale, deren man sich ursprünglich, um Schöpfen des Wassers bediente; Hippocr. u. a. Medic.; ποτήρια οὐχὶ χωροῦντ' οὐδὲ κόγχην Phereer. Ath. XI, 481 b. – 3) die Ohrhöhle, Schnecke, poll. 2, 86; auch von anderen Höhlungen des Körpers, wie die obere Wölbung der Hirnschale die Kniescheibe, die Augenhöhle, Medic. – 4) bei Ar. Vesp. 585, τῇ διαθήκ ῃ καὶ τῇ κόγχῃ τῇ [[πάνυ]] σεμνῶς τοῖς σημείοισιν ἐπ ούσῃ, wahrscheinlich eine Kapsel um das an Urkunden hängende Siegel, vgl. [[ἀνακογχυλιάζω]]. Vgl. auch [[κόγχος]].
}}
{{bailly
|btext=ης (ἡ) :<br />Ι. coquillage, coquille, <i>particul.</i><br /><b>1</b> coquille d'huître, de mollusque, <i>etc.</i><br /><b>2</b> coquille <i>ou</i> vase en forme de coquille ; mesure pour les liquides;<br /><b>II.</b> <i>p. anal.</i> objet de forme concave, <i>particul.</i><br /><b>1</b> [[conque de l'oreille]];<br /><b>2</b> [[boîte en forme de coquille]], [[pour les sceaux servant aux actes publics]].<br />'''Étymologie:''' DELG cf. <i>skr.</i> śankhá « coquille ».
}}
{{elnl
|elnltext=κόγχη -ης, ἡ schelpdier, mossel; schelp. voorwerpen die op een schelp lijken: hoes (om het zegel bij documenten).
}}
{{elru
|elrutext='''κόγχη:''' ἡ<br /><b class="num">1</b> [[моллюск в раковине]] (ἰχθύες καὶ κόγχαι Xen.; τὰ [[κρέα]] τῶν κογχῶν Arst.);<br /><b class="num">2</b> [[раковина]] (двухстворчатая) Arst.;<br /><b class="num">3</b> «[[раковина]]» (коробочка, в которой хранилась оттиснутая обычно на воске и привешиваемая к документу печать): ἡ κ. ἡ τοῖς σημείοισιν ἐποῦσα Arph. раковина, находящаяся на печатях (завещания);<br /><b class="num">4</b> [[конха]] (мера жидкостей, равная 0.02 л).
}}
{{eles
|esgtx=[[concha]]
}}
{{grml
|mltxt=και [[κόχη]], η (AM [[κόγχη]])<br /><b>1.</b> το [[κέλυφος]] τών [[μαλακίων]] υδροβίων και ιδιαίτερα τών διθύρων, [[κοχύλι]], όστρακο («ἰχθύες τε ἐν ἀμφοτέροις ἔνεισι καὶ κόγχαι», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>2.</b> [[καθετί]] που μοιάζει με [[κοχύλι]] ως [[προς]] το [[σχήμα]] και ιδιαίτερα [[κάθε]] [[κοίλωμα]] οστού ή οργάνου του σώματος που μοιάζει με [[κοχύλι]] (α. «[[κόγχη]] οφθαλμού» β. «τὸ [[ἔξωθεν]] ἐπικείμενον πλατὺ καὶ περιφερὲς [[ὀστοῦν]], [[ὥσπερ]] [[φράγμα]] τοῦ γόνατος [[κόγχος]] καὶ [[κόγχη]]», <b>Πολυδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>ανατ.</b> α) [[ονομασία]] τριών μικρών οστέινων πετάλων του έξω τοιχώματος [[κάθε]] ρινικής θαλάμης<br />β) [[ονομασία]] της βαθιάς κοιλότητας του πτερυγίου του αφτιού στην οποία εκβάλλει ο έξω [[ακουστικός]] [[πόρος]]<br /><b>2.</b> <b>ζωολ.</b> [[προεξοχή]] καμπύλης στα [[πλάγια]] και λίγο πιο [[χαμηλά]] από την [[κοιλιά]] τών ζώων<br /><b>3.</b> <b>γεωλ.</b> [[βύθισμα]] της επιφάνειας του εδάφους με αμφιθεατρικό [[σχήμα]] και απόκρημνα τοιχώματα που σχηματίζεται στα ανάντη μιας παγετώδους κοιλάδας και [[είναι]] [[αποτέλεσμα]] διεργασιών διάβρωσης στη [[βάση]] της παγετώδους ρηγμάτωσης ενός παγετώνα, αλλ. [[χώνη]]<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br /><b>1.</b> το [[προς]] ανατολάς προεξέχον ημικύκλιο [[τμήμα]] του Αγίου Βήματος [[μέσα]] ή [[μπροστά]] στο οποίο τοποθετείται η Αγία Τράπεζα<br /><b>2.</b> [[κοίλωμα]] τοίχου για [[τοποθέτηση]] αγάλματος ή αγγείου για διακοσμητικούς σκοπούς<br /><b>μσν.</b><br />[[γωνία]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> μικρό [[μέτρο]] για υγρά («τοῦ ἀνθέμου τρίψας ὅσον κόγχην», Ιπποκρ.)<br /><b>2.</b> [[κάψα]] ή [[θήκη]] [[γύρω]] από [[σφραγίδα]] προσαρτημένη σε [[έγγραφο]] («τῇ [[κόγχη]] τῇ [[πάνυ]] σεμνῶς τοῖς σημείοισιν ἐπούσῃ», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>3.</b> το [[τεταρτημόριο]] της σφαίρας<br /><b>4.</b> <b>παροιμ.</b> α) «κόγχην διελεῖν» — για πολύ εύκολες πράξεις<br />β) «κόγχης ἄξιον» — λέγεται για πράγματα ανάξια λόγου.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η μόνη ΙΕ καταγωγής λ. με την οποία συνδέεται [[είναι]] το αρχ. ινδ. <i>sa</i><i>ń</i><i>kha</i> «[[μύδι]]». Η λατ. δανείστηκε από την ελλ. τα <i>concha</i> ([[κόγχη]]), <i>conchylium</i> ([[κογχύλιον]]), <i>conchita</i> ([[κογχίτης]]), [[καθώς]] και το <i>congius</i> (<span style="color: red;"><</span> [[κόγχος]] [[κατά]] το <i>modius</i>) ως τεχνικό όρο ([[μέτρο]] υγρών). Το [[κοίλωμα]] του οστράκου του μυδιού προκάλεσε τη [[γενίκευση]] της σημασίας από «όστρακο» σε «[[κοίλωμα]]». Συνδέεται και με το [[κόχλος]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κογχίτης]], [[κογχύλη]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κογχαλίζω]], [[κογχίζω]], [[κογχίον]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[κογχάριον]], [[κογχωτός]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[κογχαίος]], [[κογχικός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[κογχοειδής]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κογχογενής]], [[κογχοθήρας]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>κογχοβλεφαρικός</i>, <i>κογχοηθμοειδής</i>, <i>κογχολεπάδα</i>, [[κογχόμετρο]], [[κογχοστάτης]], [[κογχοτομή]], <i>κογχοτομία</i>].
}}
{{lsm
|lsmtext='''κόγχη:''' ἡ,<br /><b class="num">I.</b> μυς ή [[στρείδι]], Λατ. [[concha]], σε Ξεν.<br /><b class="num">II.</b> [[θήκη]] γύρω από τη [[σφραγίδα]] που προσαρτάται σε τίτλους και έγγραφα, σε Αριστοφ.
}}
{{ls
|lstext='''κόγχη''': ἡ, (ἴδε ἐν τέλ.), τὸ μετὰ διφυοῦς ὀστράκου [[κογχύλιον]], κοινῶς κογχύλι, ἀχιβάδα, Λατ. concha, Σώφρων παρ’ Ἀθην. 86Ε, Ξεν. Ἀν. 5. 3, 8, κτλ.· ἀλλὰ τὸ [[ὄνομα]] ἐγκλείει διάφορα εἴδη (πρβλ. [[χήμη]]), Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 4. 4, 6., 5. 15, 20., 9. 37, 28, πρβλ. [[κόγχος]]· ― ἀνέχασκον ἐμφερέστατα ὀπτωμέναις κόγχαισιν Ἀριστοφ. Ἀποσπ. 49· κόγχην διελεῖν, ἐπὶ τοῦ ῥᾳδίως ποιῆσαι, παροιμ., Τηλεκλείδης ἐν «Ἡσιόδοις» 2· κόγχης ἄξιον, δηλ. ἐλαχίστου ἄξιον, εὐτελές, Ἡσύχ., Σουΐδ.· κόγχην προπάροιθεν ἔχειν σωρῶν, παροιμ., προτιμᾶν πενιχρὸν βίον τοῦ σεσωρευμένου πλούτου, Συλλ. Ἐπιγρ. 4582. 2) [[μέτρον]] μικρὸν δι’ [[ὑγρά]], ἀνάλογον πρὸς τὸ παρ’ ἡμῖν «[[κοχλιάριον]] τοῦ γλυκοῦ», Φερεκρ. ἐν «Τυραννίδι» 1. 3, Ἱππ. 493. 19., 570. 40, κτλ. ΙΙ. πᾶν ὅ,τι ὁμοιάζει πρὸς [[κογχύλιον]] (ἀχιβάδα), ἰδίως πᾶσα τοιαύτη [[κοιλότης]] ἐν τῷ ἀνθρωπίνῳ σώματι, ὡς, 1) τὸ [[κοίλωμα]] τοῦ [[ὠτός]], Ροῦφ. σ. 26, Πολυδ. Β΄, 86. 2) ἡ [[ἐπιγονατίς]], Πολυδ. Β΄, 188. ΙΙΙ. ἡ [[θήκη]] ἡ [[πέριξ]] σφραγῖδος προσηρτημένη εἰς ἔγγραφα, Ἀριστοφ. Σφ. 585· [[ἐντεῦθεν]] [[ἀνακογχυλιάζω]], [[ἀποσφραγίζω]]. ΙV. [[κόγχη]], [[θέσις]] δι’ [[ἄγαλμα]], «ἀχιβάδα», ὡς νῦν ἐν τῷ ἱερῷ τῶν ναῶν, Συλλ. Ἐπιγρ. 4556· ― ὅμοιον κόγχῃ [[κάλυμμα]] (οὐρανὸς) [[ὑπεράνω]] τῆς ἱερᾶς τραπέζης, Βυζ.· [[ἐντεῦθεν]], ἡ ἁψίς, Ἑλλ. Ἐπιγράμμ. 446. 3· ἴδε [[τρίκογχος]]. (Πρβλ. [[κόγχος]], [[κογχύλη]], [[κογχύλιον]]· Σανσκρ. ←ankhas, Λατ. concha· [[ὡσαύτως]] [[κόχλος]], [[κοχλίας]], cochlea, καὶ [[ἴσως]] τὸ [[κάλχη]].)
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: f.,<br />Meaning: [[mussel]], [[cockle]], also as measure and metaph. of several shell-like objects, <b class="b2">hollow of the ear, knee-cap, brain-pan, case round a seal, knob of a shield etc.</b> (Emp., Epich., Sophr., IA.).<br />Other forms: also [[κόγχος]] m. (f.)<br />Compounds: Some compp., e. g. <b class="b3">κογχο-θήρας</b> m. [[mussel-fisher]] (Epich.).<br />Derivatives: 1. Diminut. [[κογχίον]] (Antiph., Str.), [[κογχάριον]] (Str., Aret.). 2. [[κογχωτός]] [[provided with a knob]] (pap. IIIa). 3. [[κογχίτης]] ([[λίθος]]) [[shelly marble]] (Paus.; Redard Les noms grecs en <b class="b3">-της</b> 55). 4. <b class="b3">κογχαλίζειν πεποίηται ἀπὸ τοῦ ἤχου τῶν κόγχων</b> H. (poss. after <b class="b3">κροταλ-ίζειν</b>: <b class="b3">κρότ-αλα</b>: [[κρότος]]); 5. as backformation [[κόγξ]] interjection, of the sound of the sherd falling in the voting urn etc. (H.); cf. v. Wilamowitz Glaube 2, 482. 6. also [[κογχίζω]] [[paint purple-read]] with [[κογχιστής]] [[painter]] and [[κογχιστική]] [[trade of purple-dueing]] (PGrenf. 2, 87); for <b class="b3">*κογχυλίζω</b> etc. (cf. on 7.). - Note 7. [[κογχύλιον]] n. [[mussel]], [[animal and shell]], also [[purple-snail]] (Epich., Sophr., Hdt., Hp., Arist.), from [[κογχύλη]] (only as [[varia lectio|v.l.]] Ph. 1, 536 and AP 9, 214); from [[κογχύλιον]]: [[κογχυλίας]] (Ar.) and [[κογχυλιάτης]] (X., Philostr.) = [[κογχίτης]] ([[λίθος]]; Redard 56); [[κογχυλιώδης]] <b class="b2">κ.-like</b> (Str.), [[κογχύλιος]] [[purple-coloured]] (pap.), [[κογχυλιατός]], <b class="b3">-ιωτός</b> [[pointed with purple]] (pap., Gloss.); also [[κογχυλεύς]] (for <b class="b3">*κογχυλιεύς</b> or from [[κογχύλη]]?) [[purple-worker]] (Korykos) with [[κογχυλευτής]] [[purple-snail-fisher]] and [[κογχυλευτική]] <b class="b2">trade of ...</b> (Just.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: With [[κόγχος]] one compares Skt. <b class="b2">śaṅkhá-</b> m. [[mussel]]. From [[κόγχη]], [[κογχύλιον]], [[κογχίτης]] Lat. [[concha]], [[conchylium]], [[conchīta]]; from [[κόγχη]], [[κόγχος]] as measure also Lat. [[congius]] name of a measure (ending after [[modius]]); the [[-g-]] is unexplained. Schwyzer KZ 57, 262 n.); cf. Sturtevant Lang. 17, 4. - The word is clearly cognate with [[κόχλος]], which shows that the forms are Pre-Greek (Fur. 131 etc.); this is confirmed by [[κοκάλια]] (<b class="b3">-κκ-</b>), [[κωκάλια]] (Fur. 131). If the comparison with Sanskrit is correct, the word may be a common loanword (Fur. 278).<br />See also: Vgl. [[κόχλος]].
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[κόγχη]], ἡ,<br /><b class="num">I.</b> a [[mussel]] or [[cockle]], Lat. [[concha]], Xen.<br /><b class="num">II.</b> the [[case]] [[round]] a [[seal]] [[attached]] to diplomas or documents, Ar.
}}
{{FriskDe
|ftr='''κόγχη''': {kógkhē}<br />'''Forms''': auch [[κόγχος]] m. (f.)<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Muschel]], [[Muschelschale]], auch als Hohlmaß und übertr. von mehreren muschelähnlichen Gegenständen, [[Ohrenhöhle]], [[Kniescheibe]], [[Hirnschale]], [[Siegelkapsel]], [[Schildbuckel]] (Emp., Epich., Sophr., ion. att.).<br />'''Composita''': Einzelne Kompp., z. B. [[κογχοθήρας]] m. [[Muschelfänger]] (Epich.).<br />'''Derivative''': Zahlreiche Ableitungen: 1. Deminutiva [[κογχίον]] (Antiph., Str. u. a.), [[κογχάριον]] (Str., Aret.). 2. [[κογχωτός]] [[mit einem Buckel versehen]] (Pap. III<sup>a</sup>). 3. [[κογχίτης]] ([[λίθος]]) [[Muschelkalkstein]] (Paus.; Redard Les noms grecs en -της 55). 4. κογχαλίζειν· πεποίηται ἀπὸ [[τοῦ]] ἤχου [[τῶν]] κόγχων H. (etwa nach κροταλίζειν: κρόταλα: [[κρότος]]); 5. dazu als Rückbildung [[κόγξ]] Interjektion, vom Laut der in die Stimmurne fallenden Scherbe usw. (H.); vgl. v. Wilamowitz Glaube 2, 482. 6. Auch [[κογχίζω]] [[purpurrot farben]] mit [[κογχιστής]] [[Färber]] und [[κογχιστική]] [[Farbengewerbe]] (''PGrenf''. 2, 87); für *[[κογχυλίζω]] usw. (vgl. zu 7.). — Besonders zu bemerken 7. κογχύ̄λιον n. [[Muschel]], [[Muscheltier und dessen Schale]], auch [[Purpurschnecke]] (Epich., Sophr., Hdt., Hp., Arist. usw.), zunächst von [[κογχύλη]] (nur als [[varia lectio|v.l.]] Ph. 1, 536 und ''AP'' 9, 214); von [[κογχύλιον]]: [[κογχυλίας]] (Ar.) und [[κογχυλιάτης]] (X., Philostr.) = [[κογχίτης]] ([[λίθος]]; Redard 56); [[κογχυλιώδης]] ‘κ.-ähnlich’ (Str.), [[κογχύλιος]] [[purpurfarben]] (Pap.), [[κογχυλιατός]], -ιωτός [[mit Purpur gefärbt]] (Pap., Gloss.); auch κογχυλεύς (für *κογχυλιεύς oder von [[κογχύλη]]?) [[Purpurarbeiter]] (Korykos) mit [[κογχυλευτής]] [[Purpurschneckenfischer]] und [[κογχυλευτική]] [[Purpurschneckengewerbe]] (Just.).<br />'''Etymology''': Mit [[κόγχος]] ist aind. ''śaṅkhá''- m. [[Muschel]] als Erbwort identisch. Aus [[κόγχη]], [[κογχύλιον]], [[κογχίτης]] lat. ''concha'', ''conchȳlium'', ''conchīta''; aus [[κόγχη]], [[κόγχος]] als Maßbezeichnungen auch lat. ''congius'' N. eines bestimmten Hohlmaßes (Ausgang gewiß nach ''modius''; -''g''- durch eine vermittelnde Sprache? Schwyzer KZ 57, 262 A.); für Urverwandtschaft Sturtevant Lang. 17, 4. — Vgl. [[κόχλος]].<br />'''Page''' 1,889-890
}}
{{WoodhouseReversedUncategorized
|woodrun=[[shell fish]], [[shellfish]]
}}
{{elmes
|esmgtx=ἡ [[concha]] παράθες παρὰ τὸν τρίποδα δέπαστρον ἢ κόγχην ἔχουσαν ὕδωρ καθαρόν <b class="b3">coloca al lado del trípode una copa o una concha con agua pura</b> P III 301 
}}