View source for δέκα

{{LSJ1
|Full diacritics=δέκᾰ
|Medium diacritics=δέκα
|Low diacritics=δέκα
|Capitals=ΔΕΚΑ
|Transliteration A=déka
|Transliteration B=deka
|Transliteration C=deka
|Beta Code=de/ka
|Definition=οἱ, αἱ, τά, indecl., <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">ten</b>, <span class="bibl">Il.2.372</span>, <span class="bibl">Od.9.160</span>, etc.; οἱ δ. <b class="b2">the Ten</b>, <span class="bibl">Isoc.18.6</span>; ἡ τῶν δ. τυραννίς <span class="bibl">Arist.<span class="title">Ath.</span>41.2</span>; also <b class="b3">οἱ δ</b>. the <b class="b2">Attic Orators</b>, <span class="bibl">Philostr.<span class="title">VS</span>2.1.14</span>; <b class="b3">τὰ δέκα [ἔτη] ἀφ' ἥβης</b> those who are <b class="b2">ten</b> years past <span class="bibl">20</span> (the age of military service), <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>3.4.23</span>; <b class="b3">δ. ἄνδρες</b>, = Lat. <b class="b2">decemviri</b>, <span class="bibl">App.<span class="title">Hann.</span>56</span>: compds. (not in early writers, but usu. in Hellenistic Gr.) δεκᾰ-είς, <span class="title">Tab.Heracl.</span>2.34, <span class="bibl">Plu. <span class="title">Num.</span>3</span>: δεκαδύο, <span class="bibl"><span class="title">PSI</span>5.509.10</span> (iii B.C.), <span class="title">IG</span>22.1013.31 (ii/i B.C.), <span class="bibl">Plu. <span class="title">Cat.Mi.</span>44</span>, <span class="bibl"><span class="title">Act.Ap.</span>19.7</span>: δεκατρεῖς, <span class="bibl">D.47.77</span>,81, <span class="bibl"><span class="title">BGU</span>644.5</span> (i A.D.): δεκατέσσαρες, α, <span class="bibl">Plb.1.36.11</span>, etc.; Delph. δεκατέτορες <span class="title">SIG</span>241<span class="title">A</span>2 (iv B.C.): δεκαπέντε, <span class="bibl"><span class="title">PRev.Laws</span>12.17</span> (iii B.C., prob.), <span class="bibl">D.S.2.13</span> codd.; Thess. δεκαπέμπε <span class="title">IG</span>9(2).553.13 (Larisa, i B.C.): δεκαέξ, <span class="title">Tab.Heracl.</span>2.40,<span class="bibl"><span class="title">PSI</span>4.379.6</span> (iii B.C.), <span class="bibl">LXX<span class="title">Ge.</span>46.18</span>, <span class="bibl">Str.2.5.42</span>: δεκαεπτά, <span class="bibl"><span class="title">PSI</span>5.509.13</span> (iii B.C.), v.l. in <span class="bibl">D.S.12.36</span>, <span class="bibl">J.<span class="title">BJ</span>5.11.4</span>, <span class="bibl">S.E.<span class="title">M.</span>1.114</span>, etc.: δεκαοκτώ, <span class="title">IG</span> 2.1054.47, <span class="bibl">Cleonid.<span class="title">Harm.</span>2</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ev.Luc.</span>13.11</span>: δεκαεννέα, <span class="bibl"><span class="title">PSI</span>4.396.12</span> (iii B.C.), <span class="bibl">D.S.12.71</span>, Plu.2.932b:—hence δεκα-έννατος, <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">nineteenth</b>, ἡμέρα <span class="bibl">Lyd.<span class="title">Ost.</span>18</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0541.png Seite 541]] οἱ, αἱ, τά, indeclin., <b class="b2">zehn</b>, Latein. decem, Sansktit dacan, Gothisch taihun, Althochdeutsch zehan, s. Curtius Grundzüge der Griech. Etymol. 1, 104. Verwandt ist wohl [[δέχομαι]] ([[δέκομαι]]), [[δεξιός]], [[δάκτυλος]], [[δοχμή]]; nämlich »zehn« ist die Zahl der Finger; diese aber erhielten ihren Namen wohl im Griech. wie im Deutschen vom »fangen«, aufnehmen, fassen, δέχεσθαι, δέκεσθαι, Wurzel Δεκ-; die rechte Hand ist vorzugsweise diejenige, mit welcher man zugreift, aufnimmt, faßt, daher [[δεξιός]]. Δέκα nun also heißt wörtlich übersetzt »die Finger«, d. i. »die Fingerzahl«. Das deutsche »Finger« ist der dem Griech. [[δέκα]] zu Grunde liegenden Wurzel Δεκ-lautlich fremd und stammt von einer anderen dem Δεκ- gleichbedeutenden Wurzel; doch erscheint wohl auch im Deutschen die Wurzel Δεκ- außer im Zahlworte »zehn« oder »zehen« noch in der »Zehe«, Gothisch taihô, Althochdeursch zehâ; die »Zehen« sind die zehen Finger, die Faßglieder der Füße. – Das Wort [[δέκα]] findet sich von Homer an überall; bei Homer ist es in der Ilias weit häufiger als in der Odyssee; in letzterer findet es sich 4, 129. 9, 160. 24, 340, an allen drei Stellen als genaue Zahlbestimmung. Als Ausdruck für eine unbestimmte Vielheit in der Ilias, 2, 372. 489. 4, 347; als genaue Zahlbestimmung in der Ilias z. B. 2, 618. – Attisch bezeichnet οἱ [[δέκα]] eine Behörde, die aus zehn Personen besteht, »die Zehnmänner«, decemviri. – Bei Xen. Hell. 3, 4, 23 sind οἱ τὰ [[δέκα]] ἀφ' ἥβης, sc. ἔτη, die, welche schon 10 Jahre seit dem 20. Jahre Kriegsdienste gethan haben.
}}
{{ls
|lstext='''δέκᾰ''': οἱ, αἱ, τά, ἄκλ., Ἰλ. Β. 372, Ὀδ. Ι. 160, κτλ.· – οἱ [[δέκα]], δηλ. ἄρχοντες, Decemviri, Λυσ. 172. 26, Ἰσοκρ. 372Β· οἱ [[δέκα]] [ἔτη] ἀφ’ ἥβης, οἱ ὑπερβάντες κατὰ [[δέκα]] ἔτη τὸ 20 τῆς ἡλικίας αὐτῶν (τὸν χρόνον δηλ. τῆς στρατιωτικῆς ὑπηρεσίας), Ξεν. Ἑλλ. 3. 4, 23· τὸ [[δέκα]] συντίθεται [[μετὰ]] τοῦ ἓν καὶ δύω: [[ἕνδεκα]], [[δυώδεκα]]· ἀλλὰ παλαιότεροι καὶ δόκιμοι συγγραφεῖς ἔλεγον: [[τρεῖς]] καὶ [[δέκα]], [[τέσσαρες]] καὶ [[δέκα]], κτλ.· τὸ σύνθετον δεκα-[[τρεῖς]] ἀπαντᾷ παρὰ τῷ Ψευδο-Δημ. 1158. 25., 1162. 21., 1164. 12· δεκα-[[τέσσαρες]], α, Πολυβ. 1. 36, 11, κτλ.· δεκα-[[πέντε]], Διοδ. 2. 13· δεκαεπτά, Σέξτ. Ἐμπ. Μ. 1. 114, κτλ.· γεν. δέκων, ἐν Ἐπιγρ. Ἰων τῆς Χίου, R öhl JGA 381d, 13, ἐν ᾗ κεῖνται καὶ αἱ γεν. δυῶν, τεσσερακόντων, πεντηκόντων, ἐνενηκόντων· παρ’ Ἡσιόδ. Ε. Η. 696 τριηκόντων. (Πρβλ. Σανσκρ. daśan, Λατ. decem, κτλ., ἴδε ἐν Δδ Ι· πρβλ. [[ὡσαύτως]] [[δάκτυλος]]).
}}
{{bailly
|btext=([[οἱ]], [[αἱ]], [[τά]])<br /><i>numéral indécl.</i><br />dix.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>lat.</i> decem.
}}
{{Autenrieth
|auten=[[ten]].
}}
{{Slater
|sltr=[[δέκα]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[ten]] [[τρεῖς]] δὲ καὶ δέκ' ἄνδρας ὀλέσαις (O. 1.79) [[πέφνε]] δὲ [[τρεῖς]] καὶ δέκ' ἄνδρας, τετράτῳ δ αὐτὸς ἐπεδάθη fr. 135.
}}
{{DGE
|dgtxt=(δέκᾰ) οἱ, αἱ, τά<br /><br /><b class="num">• Alolema(s):</b> arcad. [[δέκο]] <i>Sokolowski</i> 2.32.6 (Arcadia V a.C.)<br /><br /><b class="num">• Grafía:</b> graf. ζέκα <i>IO</i> 2.3 (VI a.C.), <i>SEG</i> 11.275.3 (Fliunte VI a.C.)<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> [masc. sg. ὁ δ. Speus.28.23, <i>FXanthos</i> 7.48.3 (I d.C.), Athenag.<i>Leg</i>.6.1; indecl., pero gen. [[δέκων]] <i>Schwyzer</i> 688D.13 (Quíos V a.C.)]<br /><b class="num">I</b> ref. a una cantidad determinada<br /><b class="num">1</b> numeral [[diez]], <i>Il</i>.2.618, 9.122, 19.247, <i>Od</i>.9.160, 24.340, Hes.<i>Th</i>.636, <i>Op</i>.612, <i>IO</i> l.c., <i>SEG</i> l.c., τὰ [[δέκα]] ἀφ' ἥβης las diez clases más jóvenes en servicio militar</i> e.e., las incluidas en los diez años a partir de haber cumplido la edad militar, X.<i>HG</i> 2.4.32, 3.4.23, δ. ἀρχαί diez principios</i> básicos que constituyen el universo según algunos pitagóricos, Pythag.B.5, δ. λόγοι los diez mandamientos</i> LXX <i>Ex</i>.34.28, <i>De</i>.10.4, δ. Αἰῶνες los diez Eones</i> producidos por Λόγος y Ζωή según la gnosis valentiniana, Iren.Lugd.<i>Haer</i>.1.1.2<br /><b class="num">•</b>llamados tb. δ. Δυνάμεις Iren.Lugd.<i>Haer</i>.1.3.2, cf. 1.11.1<br /><b class="num">•</b>unido a otros numerales c. o sin καί expresando los guarismos del once al diecinueve [[δέκα]] hέν once</i>, <i>TEracl</i>.2.34 (IV a.C.), [[δέκα]] δύο doce</i> Hp.<i>Vict</i>.3.80, cf. <i>Schwyzer</i> l.c., [[δέκα]] τέτορες catorce</i>, <i>CID</i> 2.31.2 (IV a.C.), [[δέκα]] ἕξ dieciséis</i> LXX <i>Ge</i>.46.18, ἑπτὰ δὲ καὶ [[δέκα]] diecisiete</i>, <i>Od</i>.5.278, 7.267, 24.63, [[δέκα]] ὀκτώ LXX <i>Id</i>.3.14, ὀκτὼ καὶ [[δέκα]] ... γεγονὼς ἔτη Philostr.<i>VS</i> 585, cf. <i>IAbonuteichos</i> 6.15, [[δέκα]] [[ἐννέα]] <i>IG</i> 4<sup>2</sup>.110A.9 (IV/III a.C.)<br /><b class="num">•</b>c. multiplicativo τρίς [[δέκα]] treinta</i> Call.<i>Dian</i>.33.<br /><b class="num">2</b> ref. a grupos de personas οἱ Δ. esp. ref. a grupos institucionales:<br /><b class="num">a)</b> la comisión de [[diez]] πρόβουλοι elegida en Atenas durante la revolución oligárquica del 411 a.C. [[εἶπον]] γνώμην δ. ἄνδρας ἑλέσθαι ξυγγραφέας αὐτοκράτορας Th.8.67, aunque ya elegidos tras la derrota de Sicilia según Decr. en Arist.<i>Ath</i>.29.5;<br /><b class="num">b)</b> el gobierno oligárquico que en Atenas sucedió al de los Treinta en el 403 a.C, Isoc.18.6, αἱροῦνται δὲ δ. τῶν πολιτῶν αὐτοκράτορας ἐπὶ τὴν τοῦ πολέμου κατάλυσιν Arist.<i>Ath</i>.38.1, ἡ τῶν δ. τυραννίς Arist.<i>Ath</i>.41.2 (cf. [[δεκαδοῦχος]]);<br /><b class="num">c)</b> el gobierno de [[diez]] magistrados o [[decadarcas]] que los espartanos instauraron en diversas ciudades tras la Guerra del Peloponeso τυραννοῦνται καὶ ὑπὸ δ. ἀνδρῶν, οὓς Λύσανδρος κατέστησεν ἐν ἑκάστῃ πόλει X.<i>HG</i> 3.5.13;<br /><b class="num">d)</b> en Roma [[los decenviros]] ref. a los <i>decemuiri stlitibus iudicandis</i> δ. [ἀν] δρῶν ἐπὶ τῆς τῶν [δι] αφορῶν κρίσεως <i>IEphesos</i> 701.5 (I d.C.), τῶν [[δέκα]] ἀνδρῶν τῶν τὰ φονικὰ δικασάντων <i>IG</i> 4.588.2, 5(1).533.6 (ambas II d.C.), cf. <i>IG</i> 5(1).1390.32, 167 (Andania I a.C.), <i>FXanthos</i> 7.48.3 (I d.C.), <i>IGR</i> 3.134 (Paflagonia II d.C.), 3.249 (Laodicea), D.C.54.26.6, tb. sg. δ. [[ἀνήρ]] <i>FXanthos</i> 7.48.3 (I d.C.)<br /><b class="num">•</b>los [[decemuiri legibus scribendis]] τὰ ... γραφέντα ὑπὸ τῶν δ. ἀνδρῶν D.H.10.55, ἐν ... τῇ Ῥώμῃ [[δέκα]] ἄνδρες κατεστάθησαν νομογράφοι D.S.12.23, cf. 24<br /><b class="num">•</b>los [[decemuiri agris diuidundis]] [[δέον]] αὐτοὺς ἄνδρας ... ἀποδεῖξαι δ. τοὺς ὁριοῦντας τὴν γῆν siendo preciso que designaran a los decenviros encargados de fijar los límites de la tierra</i> D.H.8.81, cf. 9.37<br /><b class="num">•</b>los [[decemuiri sacris faciundis]] οἱ χρησμοὶ ... ὑπ' ἀνδρῶν δ. φυλαττόμενοι D.H.4.62, οἱ ... τὰ Σιβύλλεια ἐπισκεπτόμενοι δ. ἄνδρες App.<i>Hann</i>.56, οἱ [[δέκα]] ἱερεῖς D.C.74.1;<br /><b class="num">e)</b> ref. una comisión de [[diez legados]] o [[decénviros]] encargada de tratar los asuntos de los territorios conquistados ἡ σύγκλητος ἄνδρας δ. καταστήσασα Plb.18.42.5, cf. <i>ILampsakos</i> 4.69 (II a.C.), App.<i>Hisp</i>.99;<br /><b class="num">f)</b> οἱ δ. [[los Diez]] oradores áticos, Philostr.<i>VS</i> 585.<br /><b class="num">II</b> ref. a una cantidad indeterminada en hipérb., [[diez como número arbitrario o convencional]] εἴ μοι [[δέκα]] μὲν γλῶσσαι, [[δέκα]] δὲ στόματ' εἶεν <i>Il</i>.2.489, cf. 372, 4.347, Emp.B 129.6, ἵνα ... ἕξετε θλῖψιν ἡμερῶν δ. para que tengáis tribulación durante diez días</i>, <i>Apoc</i>.2.10.<br /><b class="num">III</b> fil. y mat. [[el número diez]], [[el diez como abstracción]] αἴ τις ἀπὸ τῶν [[δέκα]] ἓν ἀφέλοι <i>Dialex</i>.5.14<br /><b class="num">•</b>considerado número perfecto en la fil. pitagórica ἔστι ... τὰ [[δέκα]] τέλειος Speus.28.15, ὁ ... [[δέκα]] ἔχει ἴσους (τοὺς πρώτους καὶ ἀσυνθέτους καὶ τοὺς δευτέρους καὶ συνθέτους) el diez tiene igual cantidad (tanto de números primos y simples como de secundarios y compuestos)</i> Speus.28.23, μέγιστος ... ἀριθμὸς ὁ [[δέκα]] κατὰ τοὺς Πυθαγορικούς Athenag.l.c.<br /><b class="num">•</b>en autores crist., como número que representa la perfección de Dios ὅρα ... τὸν δ. τέλειον ὄντα καὶ οἰκεῖον θεοῦ Origenes <i>Fr</i>.62 <i>in Ier</i>.39.17, cf. <i>Io</i>.10.1 (p.171).<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> De *<i>dekm̥</i>, cf. ai. <i>dáśa</i>, lat. <i>decem</i>, etc.
}}
{{StrongGR
|strgr=a [[primary]] [[number]]; [[ten]]: ([[eight]]-)een, [[ten]].
}}