View source for ήπαρ

{{grml
|mltxt=το (AM [[ἧπαρ]])<br />το [[συκώτι]], [[μικτός]] [[αδένας]] με έσω και έξω [[έκκριση]], ο [[οποίος]] βρίσκεται [[κάτω]] από το [[περιτόναιο]], καταλαμβάνει το πρόσθιο [[τμήμα]] της σπλαχνικής κοιλότητας και επιτελεί πολλαπλές μεταβολικές λειτουργίες<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>φρ.</b> «[[ήπαρ]] θείου, αντιμονίου κ.λπ.» — παλαιά [[ονομασία]] διαφόρων οξυθειούχων αλάτων<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «μού κόπηκαν τα ήπατα» — ένιωσα έντονο φόβο, τρόμο, [[ταραχή]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> το [[συκώτι]] ως [[έδεσμα]], ως [[μεζές]] («[[ἧπαρ]] κάπρου», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>2.</b> το [[συκώτι]] ως [[έδρα]] του θυμού, τών παθών, του πόνου («πολλὰ γοῦν θιγγάνει πρὸς [[ἧπαρ]]», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>3.</b> [[ονομασία]] ψαριού, [[ήπατος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>hek</i><sup>w</sup><i>r</i>, (το <i>π</i> του [[ήπαρ]] από το ΙΕ, χειλοϋπερωικό <i>k</i><sup>w</sup>- πρβλ. <i>sek</i><sup>w</sup>- > <i>έκ</i>-<i>ομαι</i>) <span style="color: red;"><</span> ΙE <i>y</i><i>ē</i><i>k</i><sup>w</sup><i>r</i> (-<i>t</i>) «[[ήπαρ]]» με [[τροπή]] του <i>y</i> σε <i>h</i> και σίγηση του ληκτικού κλειστού -<i>t</i>. Η λ. συνδέεται με αρχ. ινδ. <i>yakrt</i>, <i>yaknah</i>, λατ. <i>iecur</i>, αβεστ. <i>y</i><i>ā</i><i>kar</i><i>ә</i>. Ως α' συνθετικό η λ. απαντά με τη [[μορφή]] <i>ηπατ</i>(<i>ο</i>)- ([[πρβλ]]. [[ηπατοσκόπος]], [[ηπατοειδής]]). Στη ΝΕ η λ. [[ήπαρ]] χρησιμοποιείται κατ' εξοχήν στο ιατρικό [[λεξιλόγιο]], ενώ ευρύτερα χρησιμοποιείται η λ. [[συκώτι]] για τη [[δήλωση]] τόσο του αντίστοιχου μέρους του σώματος όσο και του φαγητού. Σημειωτέον ότι το [[συκώτι]] προέρχεται από το <i>συκωτόν</i> (<span style="color: red;"><</span> [[σύκο]]) [[ήπαρ]], που δήλωνε το [[συκώτι]] τών ζώων που είχαν τραφεί με [[ξηρά]] σύκα. Αξίζει να σημειωθεί ότι με τον ίδιο τρόπο δημιουργήθηκαν λ. με [[σημασία]] «[[συκώτι]]» σε άλλες γλώσσες, όπως λ.χ. στη λατ. <i>ficatum</i> (<span style="color: red;"><</span> <i>ficus</i>), ιταλ. <i>fegato</i>, γαλλ. <i>foie</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ηπατικός]], <i>ηπατίτης</i>, [[ηπατίτιδα]] (-<i>ίτις</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[ηπατιαίος]], [[ηπατίας]], [[ηπατίζω]], [[ηπάτιον]]<br /><b>μσν.</b><br />[[ηπατηρός]], [[ηπατώδης]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>ηπάτωση</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[ηπατοειδής]], [[ηπατοσκόπος]], [[ηπατουργός]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[ηπατοφάγος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>ηπαραδένη</i>, <i>ηπατέλαιον</i>, [[ηπαταλγία]], <i>ηπαταπόστημα</i>, [[ηπαταργία]], [[ηπατογαστρικός]], <i>ηπατοδωδεκαδακτυλικός</i>, [[ηπατοκήλη]], <i>ηπατοκολικός</i>, [[ηπατοκυστικός]], [[ηπατολογία]], [[ηπατονεφρικός]], [[ηπατοπάθεια]], [[ηπατοπηξία]], [[ηπατοπτωσία]], <i>ηπατοπυρίτης</i>, [[ηπατορραγία]], [[ηπατορραφία]], <i>ηπατοσάκχαρον</i>, <i>ηπατοτομία</i>, [[ηπατοτοξαιμία]]].
}}
{{trml
|trtx====[[liver]]===
Aari: tirá; Abaza: чӏва; Abkhaz: агәаҵәа, агәыҵәы; Acehnese: até; Adyghe: шӏу, тхьэмщӏыгъу; Afar: tiro; Afrikaans: lewer; Aiton: တပ်; Akkadian: kabattu, kabtatu; Aklanon: atay; Alabama: illopi; Albanian: mëlçi; Alemannic German: Lawra; Amharic: ጉበት; Amis: 'atay; Apache Western Apache: bizig; Apinayé: ma; Arabic: كَبِد‎, كِبْد‎; Egyptian Arabic: كبدة‎; Moroccan Arabic: كُبِدَة‎; Aragonese: figado; Aramaic Hebrew: כבדא‎; Syriac: ܟܒܕܐ‎; Archi: диликӏ; Armenian: լյարդ, լերդ; Aromanian: hicat; Ashkun: ion; Asi: atay; Assamese: যকৃৎ; Asturian: fégadu; Avar: тӏул; Aymara: kʼiwcha; Azerbaijani: qaraciyər, bağır; South Azerbaijani: باغیر‎; Baluchi: جگر‎; Bashkir: бауыр; Basque: gibel; Bau Bidayuh: otin; Baure: eperon; Bavarian: Lewa; Belarusian: печань, вантроба; Bengali: যকৃৎ; Bikol Central: katoy; Breton: avu; Brunei Malay: ati; Buginese: ate; Buhi'non Bikol: atay; Bulgarian: черен дроб; Burmese: အသည်း; Buryat: эльгэн; Canela: impa; Catalan: fetge; Cebuano: atay; Central Atlas Tamazight: ⵜⴰⵙⴰ; Central Melanau: atai; Cham Eastern Western Chamicuro: ojpana; Chamorro: higadu; Chechen: доӏахк; Chepang: सीन्‍ह्‌; Cherokee: ᎤᏪᎳ; Chichewa: chiwindi; Chinese Cantonese: 肝; Hakka: kôn-chhóng; Mandarin: 肝臟／肝脏, 肝; Min Dong: găng-câung; Min Nan: koaⁿ, koaⁿ-chōng; Wu: 肝脏; Chuvash: пӗвер; Cimbrian: lebar; Classical Nahuatl: ēlli; Cornish: avi; Corsican: fecatu; Cree: ᒥᐢᑯᐣ; Crimean Tatar: bağır; Czech: játra; Dalmatian: fecuat, fakuat; Danish: lever; Dargwa: дулекӏ; Dhivehi: ފުރަމޭ‎; Dolgan: быар; Dutch: [[lever]]; Dzongkha: མཆིན་པ།; Eastern Arrernte: aleme; Edo: udu' ẹko; Elfdalian: lyr; Emilian: féddegh, fégghet, fégat; Enets: муз; Erzya: максо; Esperanto: hepato; Estonian: maks; Evenki: хакин; Extremaduran: hígau; Faroese: livur; Fijian: yate; Finnish: maksa; French: [[foie]]; Frisian North Frisian: liwer, leewent; Saterland Frisian: Líeuwer; West Frisian: lever; Friulian: fiât; Fula: keenye; Gagauz: ceer; Galician: fígado; Gallo: fâ, faie; Ge'ez: ከብድ; Georgian: ღვიძლი; German: [[Leber]]; Gilbertese: ato; Gothic: 𐌼𐌹𐌻𐍄𐌾𐌰; Greek: [[ήπαρ]], [[συκώτι]]; Ancient Greek: [[ἧπαρ]]; Greenlandic: tinguk; Gujarati: યકૃત; Haitian Creole: Template:tht; Hausa: hantā̀, antā̀; Hawaiian: ake; Hebrew: כָּבֵד‎; Higaonon: atay; Hiligaynon: atay; Hindi: कलेजा, जिगर; Hungarian: máj; Hunsrik: Lewer; Iban: atau; Ibatan: atay; Icelandic: lifur; Ido: hepato; Igbo: imeju; Indonesian: hati, hepar, lever; Iloko: dalem; Ingrian: leipäliha; Ingush: дихк; Interlingua: ficato, hepate; Iranun: atai; Iriga Bicolano: atay; Irish: ae; Istro-Romanian: ficåţ; Italian: [[fegato]]; Japanese: 肝臓, 肝; Javanese: ati; Kabiye: hɔyɛ; Kaingang: tỹmẽ; Kalmyk: элкн; Kamassian: mit; Kamkata-viri: iāňi; Kannada: ಯಕೃತ್ತು; Kapampangan: ate; Karachay-Balkar: бауур; Karakalpak: bawır; Karata: рекьӏайлӏ; Karelian: maksa; Kashubian: wątroba; Kayapó: ma; Kazakh: бауыр; Ket: сеӈ; Khakas: паар; Khmer: ថ្លើម; Kikai: 肝; Kimaragang: tongkoviyau; Komi: мус; Korean: 간장(肝臓), 간(肝); Kumyk: бавур; Kunigami: 肝; Kurdish Central Kurdish: جەرگ‎; Northern Kurdish: kezeb; Zazaki: kezebe; Kyrgyz: боор; K'iche': seseb'; Laboya: ate; Ladin: fuià fosch; Lak: ттиликӏ; Lala: sibindzi; Lao: ຕັບ; Latgalian: oknys; Latin: [[iecur]], [[hepar]]; Latvian: aknas; Laz: ჯიგერი; Lezgi: лекь; Libon Bikol: atay; Ligurian: figaéttu, figaretu; Limburgish: lever, laever; Lingala: libale; Lithuanian: kepenys; Livonian: maksā; Lombard: fidegh, fídeg, figad; Lotud: ongkowiau, tangkayau; Low German: Lever; Luxembourgish: Liewer; Lü: ᦶᦎᧇ, ᦎᧇ; Macedonian: џигер, црн дроб; Maguindanao: hatay; Makasar: ate; Malagasy: aty; Malay: hati, hepar; Malayalam: കരൾ, കരൾ; Maltese: fwied; Manchu: ᡶᠠᡥᡡᠨ; Manipuri: ꯂꯤꯚꯔ; Mansaka: atay; Mansi: ма̄йт; Manx: aane; Maori: ate; Maranao: atay; Marathi: यकृत; Mari: мокш; Masbate Sorsogon: atay; Masbatenyo: atay; Maxakalí: xupkũnãy; Megleno-Romanian: drob; Middle English: lyvere; Mingrelian: ჩხონჩხი; Mirandese: fígado; Miraya Bikol: atay; Miyako: 肝; Mòcheno: leber; Moksha: макса; Mon: ဖျုန်ဂြိုဟ်; Mongolian: элэг; Moore: sãoore; Mori Bawah: ate; Nahuatl: elli, ēltapachtli; Nanai: па; Navajo: bizid, azid; Neapolitan: fècato; Nepali: कलेजो; Newari: सें; Nganasan: mitə; Nogai: бавыр; Norman: faie; Northern Amami-Oshima: 肝; Northern Catanduanes Bicolano: atay; Northern Ndebele: isibindi; Northern Sami: vuoivvas; Northern Sotho: sebete; Northern Thai: ᨲᩢ᩠ᨷ; Norwegian Bokmål: lever; Nynorsk: lever; Occitan: fetge; Ojibwe: nikon; Okinawan: 肝; Oki-No-Erabu: 肝; Old Armenian: լեարդ; Old Church Slavonic: печень; Old Danish: liuær; Old East Slavic: печень; Old English: lifer; Old French: foie, feie; Old Norse: lifr; Old Prussian: jaknā; Old Spanish: fígado; Oriya: ଯକୃତ; Oromo: tiruu; Ossetian: игӕр; Ottoman Turkish: قره جگر‎, كبد‎; Pali: yakana; Panará: inpa; Papiamentu: higra; Pará Gavião: mpa; Pashto: اينه‎, جګر‎, ځيګر‎, ځګر‎; Pela: saŋ³⁵; Persian: جگر‎; Piedmontese: fidich; Pite Sami: ribbre; Pitjantjatjara: alu; Plautdietsch: Läwa; Polish: wątroba; Portuguese: [[fígado]]; Punjabi: ਕਾਲਜਾ; Pykobjê: ẽhmpa; Quechua: kipcan, ñatin; Ratagnon: atay; Rohingya: hoilla; Romagnol: fegat; Romanian: ficat, mai; Romansch: fio, gnirom, dir; Rungus: tongkovizau; Russian: [[печень]], [[печёнка]]; Rusyn: печунка; Rwanda-Rundi Rundi: igitigú; Rwanda: umwîjimá; Saaroa: 'aci'i; Sabah Bisaya: angkayau; Saho: tiraw; Sakizaya: atay; Salar: baqe; Samoan: ate; Samogitian: jaknas; Sanskrit: यकृत्; Santali: ᱤᱱ; Sardinian Campidanese: figàu; Nuorese: fícadu, fícatu; Logudorese: fìgadu, fidigu; Scottish Gaelic: grùthan, grùthanan, grùthain class genitive; Sebop: atai; Seediq: rumun; Selkup: мыты; Serbo-Croatian Cyrillic: јетра; Roman: jetra; Shan: တပ်း; Shona: chitaka; Shor: паар; Sichuan Sicilian: ficatu; Silesian: wōntroba; Sinhalese: අක්මාව; Slovak: pečeň; Slovene: jetra; Somali: beer; Sotho: sebete; Sorbian Lower Sorbian: jětša; Upper Sorbian: jatra; Southern Altai: буур; Southern Amami-Oshima: 肝; Southern Kam: dabl; Spanish: [[hígado]]; Sundanese: ati; Suyá: mba; Svan: ყუ̂იჟე; Swabian: Läbr; Swahili: ini; Swazi: sibindzi; Swedish: lever, lever-; Tabasaran: кӏару ликӏ; Tagakaulu Kalagan: atay; Tagalog: atay; Tajik: ҷигар; Tambunan Dusun: tangkayau; Tamil: கல்லீரல், கல்லீரல், நகராமுசி; Taos: c'óne; Tapayuna: wa; Tashelhit: ⵜⴰⵙⴰ; Tatar: бавыр; Tausug: atay; Telugu: కాలేయం; Tetum: aten; Thai: ตับ; Tibetan: མཆིན, མཆིན་པ; Tigrinya: ጸላም ከብዲ, ከብዲ; Timugon Murut: angkayau, angkayau; Tocharian B: wästarye; Tofa: баар; Tok Pisin: lewa, liva; Toku-No-Shima: 肝; Tongan: 'ate; Tsonga: xivindzi; Tswana: sebete; Tundra Nenets: мыд; Turkish: karaciğer; Turkmen: bagyr; Tuvan: баар; Udmurt: мус; Ugaritic: 𐎋𐎁𐎄; Ukrainian: печі́нка; Urdu: کلیجا‎, جگر‎; Uyghur: جىگەر‎, بېغىر‎; Uzbek: bagʻir, jigar; Venda: tshivhindi; Venetian: figà; Veps: maks; Vietnamese: gan; Vilamovian: łaower; Volapük: foad; Võro: mass; Votic: mahsö; Waigali: iok; Walloon: foete; Waray Sorsogon: atay; Waray-Waray: atay; Welsh: afu, iau; West Albay Bikol: atay; West Coast Bajau: atei; White Hmong: siab; Wolof: res; Xavante: pa; Xerénte: pa; Xhosa: isibindi; Xokleng: tõmã; Yaeyama: 肝; Yakut: быар; Yami: atay; Yiddish: לעבער‎; Yonaguni: 肝; Yoron: 肝; Yoruba: ẹ̀dọ̀ki; Yucatec Maya: táaman; Yámana: weya, xipa; Zealandic: lever; Zhuang: daep; Zulu: isibindi; ǃKung: čiŋt
}}