Cypselus

Latin > English (Lewis & Short)

Cypsĕlus: i, m., = Κύψελος,
I a tyrant at Corinth, Cic. Tusc. 5, 37, 109.—Hence,
II Cypsĕlĭdes, ae, m., = Κυψελίδης, the descendant of Cypselus, i. e. Periander, Verg. Cir. 463.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(2) Cypsĕlus, ī, m., tyran de Corinthe : Cic. Tusc. 5, 109 || -ĭdēs, æ, m., fils de Cypselus, Périandre : Virg. Cir. 464.

Latin > German (Georges)

(1) Cypselus¹, ī, m. (Κύψελος), ein berühmter Tyrann zu Korinth, Cic. Tusc. 4, 109. – Davon Cypselidēs, ae, m. (Κυψελίδης), der Nachkomme des Cypselus, d.i. Periander, Ps. Verg. Cir. 463 (464).

Wikipedia EL

Ο Κύψελος ήταν τύραννος της Κορίνθου, κατά τον 7ο αιώνα π.Χ., και πατέρας του Περίανδρου. Γεννήθηκε γύρω στο 695 π.Χ. και πέθανε μάλλον το 627 π.Χ. Υπήρξε ο πρώτος τύραννος της πόλεως της Κορίνθου. Σύμφωνα με δύο χρησμούς της Πυθίας, ο Κύψελος θα ανέτρεπε το βασιλικό οίκο των Βακχιάδων και έτσι σχεδίασαν να θανατώσουν το μωρό, αν και η μητέρα ήταν συγγενείς τους. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, το νεογέννητο χαμογελούσε σε κάθε άντρα και κανείς τους δεν μπορούσε να το σκοτώσει. Η μητέρα του το έκλεισε σε ένα κιβώτιο από ελεφαντόδοντο και όταν αργότερα επέστρεψαν οι επίδοξοι δολοφόνοι δεν το βρήκαν. Από την αρχαία λέξη κυψέλη, δηλαδή μπαούλο, πήρε τ' όνομά του ο Κύψελος.

Ήταν γιος του Ηετίωνα και της Λάβδας. Όταν μεγάλωσε ο Κύψελος εκπλήρωσε το χρησμό. Μεθόδευσε την άνοδό του στην εξουσία, αφού πρώτα προσεταιρίστηκε όλους όσοι ήταν δυσαρεστημένοι με την πολιτική του βασιλικού γένους των Βακχιάδων, από όποια κοινωνική τάξη κι αν αυτοί προέρχονταν. Στη συνέχεια εξόντωσε τον αρχηγό τους Πατροκλείδη και τους εξόρισε, επιτρέποντάς τους όμως να ιδρύσουν αποικίες.

Όταν ο Κύψελος ανήλθε στην εξουσία της Κορίνθου μοίρασε τα βασιλικά κτήματα, επέβαλε βαρύτερη φορολογία στους μεγαλογαιοκτήμονες και εκδίωξε τους αντιφρονούντες. Παράλληλα, προσπάθησε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για πιο ευρεία συμμετοχή του λαού στα κοινά. Ενίσχυσε επίσης το εμπόριο και τη βιοτεχνία.

Έγινε γνωστός πανελληνίως λόγω των εντυπωσιακών αναθημάτων που προσέφερε στα ιερά της Ολυμπίας και των Δελφών. Λέγεται ότι αυτός καθιέρωσε τα Ίσθμια.

Βασίλεψε για τριάντα χρόνια και τον διαδέχθηκε ο γιος του Περίανδρος, το 627 π.Χ.

Wikipedia EN

Cypselus (Greek: Κύψελος, Kypselos) was the first tyrant of Corinth in the 7th century BC.

With increased wealth and more complicated trade relations and social structures, Greek city-states tended to overthrow their traditional hereditary priest-kings; Corinth, the richest archaic polis, led the way. Like the signori of late medieval and Renaissance Italy, the tyrants usually seized power at the head of some popular support. Often the tyrants upheld existing laws and customs and were highly conservative as to cult practices, thus maintaining stability with little risk to their own personal security. As in Renaissance Italy, a cult of personality naturally substituted for the divine right of the former legitimate royal house.

After the last traditional king of Corinth, Telestes, was assassinated by Arieus and Perantas, there were no more kings; instead prytanes taken from the former royal house of the Bacchiadae ruled for a single year each. Cypselus, the son of Eëtion and a disfigured woman named Labda, who was a member of the Bacchiad family, the ruling dynasty, usurped power, became tyrant and expelled the Bacchiadae.

According to Herodotus the Bacchiadae heard two prophecies from the Delphic oracle that the son of Eëtion would overthrow their dynasty, and they planned to kill the baby once it was born; however, Herodotus says that the newborn smiled at each of the men sent to kill it, and none of them could go through with the plan. An etiological myth-element, to account for the name Cypselus (cf. κυψέλη, kypsele, "chest") accounted how Labda then hid the baby in a chest, and when the men had composed themselves and returned to kill it, they could not find it. (Compare the infancy of Perseus.) The cedar chest of Cypselus, richly worked with mythological narratives and adorned with ivory and gold, was a votive offering at Olympia, where Pausanias gave it a detailed description in his 2nd century AD travel guide.

When Cypselus had grown up, he fulfilled the prophecy. Corinth had been involved in wars with Argos and Corcyra, and the Corinthians were unhappy with their rulers. At the time, around 657 BC, Cypselus was polemarch, the archon in charge of the military, and he used his influence with the soldiery to expel the Bacchiadae. He also expelled his other enemies, but allowed them to set up colonies in northwestern Greece. He also increased trade with the colonies in Italy and Sicily.

He ruled for thirty years and in 627 BC was succeeded as tyrant by his son Periander, who was considered one of the Seven Sages of Greece. The treasury Cypselus built at Delphi was apparently still standing in the time of Herodotus. Cypselus' second son Gorgus became tyrant of the Corinthian colony Ambracia, followed after his death by his son Periander of Ambracia. Another known Cypselid from Ambracia was named Archinus, whose wife later married Periander of Athens. While some consider him a tyrant as well, the sources aren't definite about that, and there is no reason to believe Ambracia had any Cypselid tyrants other than the aforementioned two. Cypselus' other grandson by Gorgus was Psammetich, who followed the sage Periander as the last tyrant of Corinth.

Wikipedia FR

Cypsélos (en grec ancien Κύψελος / Kýpselos) est le premier tyran de Corinthe. Il devient archonte, polémarque, puis tyran et met fin à l'aristocratie par l'exil, le meurtre ou encore le dépouillement des citoyens les plus puissants. Il règne de 655 à environ 625, menant des guerres contre Argos et vainquant Corcyre, où Corinthe fonda des colonies. La plupart des auteurs anciens jugent favorablement son action. Son fils Périandre lui succéda vers 627 après qu'il l'eut rappelé de Corcyre. Selon Héraclide du Pont, « Périandre, fils de Cypsélos, natif de Corinthe, descendait des Héraclides. Il épousa Lysidé, qu’il appelait Mélissa : c’était la fille de Proclée, le tyran d’Épidaure, et d’Éristhénée, fille elle-même d’Aristocrate et sœur d’Aristodème, lesquels étendaient leur pouvoir sur presque toute l’Arcadie ». Cypsélos fait fonder les colonies de Leucas, Épidamne, Anactorion (en) et Ambracie. Il leva pendant 10 ans un impôt sur les biens des Corinthiens, en plus des prélèvements opérés sur les marchandises importées ou exportées par la cité.

Sa vie est associée à certains mythes. Sa mère Labda « la boiteuse » appartenait aux Bacchiades, la noblesse dorienne qui régnait déjà sur Corinthe au temps de la monarchie. Quand les Bacchiades apprirent de l'oracle de Delphes que son fils deviendrait le tyran de la cité, ils décidèrent de le tuer. Labda l'aurait alors dissimulé dans un réceptacle : une jarre ou un coffre. Pausanias en donne une description détaillée et rapporte que le coffre en bois de cèdre, décoré d'or et d'ivoire, était encore exposé à Olympie bien des siècles après. Jean-Pierre Vernant analyse l'anecdote du coffre, racontée par Hérodote comme une contamination du mythe d'Œdipe, tyran de Thèbes.