πιθανός: Difference between revisions

|Definition=πιθανή, πιθανόν, ([[πείθω]]) of persons,<br><span class="bld">A</span> [[persuasive]], [[plausible]], especially of popular speakers, πιθανώτατος τοῖς πολλοῖς Th.6.35; <b class="b3">τῷ δήμῳ παρὰ πολὺ… πιθανώτατος</b>, of Cleon, Id.3.36, cf. 4.21; <b class="b3">ἐν ὄχλῳ π.</b> Pl.''Grg.''458e; πιθανώτατος πάντων ἀνθρώπων D.37.48; πιθανώτεροι οἱ ἀπαίδευτοι τῶν πεπαιδευμένων ἐν τοῖς ὄχλοις Arist.''Rh.''1395b27; πιθανώτατοι οἱ ἐν τοῖς πάθεσιν Id.''Po.''1455a30; π. καὶ πανοῦργος Plu.2.26a; π. συνταγματάρχης Luc. ''Bacch.''2: c. inf., πιθανώτατοι λέγειν Pl.''Grg.''479c; <b class="b3">π. περιβαλεῖν τινα κακῷ</b> [[apt]] at... [[Euripides|E.]]''[[Orestes|Or.]]''906; πιθανώτατος στρατηγῆσαί τε καὶ προσαγαγέσθαι App.''Hisp.''15, etc.: with a Prep., <b class="b3">π. ἐς στρατηγίαν, ἐς ἐνέδρας</b>, Id.''Mith.''51, ''Pun.''108, etc.<br><span class="bld">2</span> of arguments, [[plausible]], Ar.''Th.''464 (lyr.); λέγων πιθανώτατ' Id.''Eq.''629; <b class="b3">λόγος, φωναὶ π.</b>, [[Plato|Pl.]]''[[Phaedo|Phd.]]''88d, ''R.'' 568c; <b class="b3">λόγοι θαυμασίως ὡς πιθανοί</b> D.35.16; <b class="b3">τὸ περὶ λόγους πιθανόν</b> = [[πιθανότης]], [[Plato|Pl.]]''[[Theaetetus|Tht.]]''178e: freq. in Arist.''Rh.'', as 1356b26, 1403b20; μόνον ἐφρόντισαν τοῦ π. τοῦ πρὸς αὑτούς Id.''Metaph.''1000a10.<br><span class="bld">3</span> of manners, [[winning]], [[plausible]], τὸ πιθανώτατον [[ἦθος]] [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''3.10.3; τὸ π. ἰσχὺν τῆς ἀληθείας ἔχει μείζω Men.622 codd. Stob.; οὐ π. ἔσχεν ὄχλῳ τὸ ἦθος Plu.''Phoc.''3.<br><span class="bld">4</span> of reports, etc., [[plausible]], [[specious]], [[credible]], λόγος πιθανώτατος [[Herodotus|Hdt.]]1.214, cf. 2.123; π. τινί [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''677a: c. inf., <b class="b3">πιστεύεσθαι πιθανά</b> ib.782d; [[πιθανόν]], [[πιθανόν ἐστι]] c. inf., [[it is probable]] that... Arist. ''Top.''151a29.<br><span class="bld">5</span> of works of art, [[producing illusion]], [[true to nature]], [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''3.10.7 (Comp.).<br><span class="bld">II</span> Pass., [[easy to persuade]], [[credulous]], A. ''Ag.''485 (lyr.), Pl.''Grg.''493a.<br><span class="bld">2</span> [[obedient]], [[docile]], [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''2.2.10, ''Oec.'' 13.9 (Comp.).<br><span class="bld">III</span> Adv. [[πιθανῶς]] = [[persuasively]], [[plausibly]], Ar.''Th.''268, [[Plato|Pl.]]''[[Phaedrus|Phdr.]]''269c, al.: Comp. πιθανώτερον Id.''Phd.''63b, ''Grg.''456c, [[Aristotle|Arist.]]''[[Nicomachean Ethics|EN]]'' 1096b5.

{{bailly

|btext=ή, όν :<br /><b>I.</b> [[capable de persuader]], [[persuasif]] :<br /><b>1</b> <i>en parl. de pers.</i> τινι qui trouve créance auprès de qqn ; avec un inf., pour faire qch ; <i>en parl. du caractère</i> qui prévient en sa faveur, qui plaît ; <i>en mauv. part</i> insinuant, captieux;<br /><b>2</b> <i>en parl. de choses</i> croyable, vraisemblable ; <i>en parl. d'œuvres d'art</i> qui fait croire à la réalité, qui imite au naturel;<br /><b>II.</b> [[qui est]] <i>ou</i> peut être persuadé :<br /><b>1</b> [[crédule]];<br /><b>2</b> [[obéissant]], [[docile]];<br /><i>Cp.</i> πιθανώτερος, <i>Sp.</i> πιθανώτατος.<br />'''Étymologie:''' [[πείθω]].

|elnltext=πιθανός -ή -όν [πείθω] [[overtuigend]], [[geloofwaardig]]; van pers..; ὡς πιθανώτατοι λέγειν zo overtuigend mogelijk in het spreken Plat. Grg. 479c; πιθανώτατοι... οἱ ἐν τοῖς πάθεσίν εἰσιν het overtuigendst (zijn) zij die ten prooi zijn aan emoties Aristot. Poët. 1455a30; πιθανωτέρους εἶναι τοὺς ἀπαιδεύτους... ἐν τοῖς ὄχλοις dat onontwikkelde lieden voor een groot publiek overtuigender zijn Aristot. Rh. 1395b27; van zaken; τὰ γὰρ ἔργα οἶμαί σοι πιθανώτερα παρεσχῆσθαι want ik meen dat mijn daden jou een geloofwaardiger bewijs hebben geleverd Xen. Cyr. 6.4.5; οὐκοῦν... πιθανώτερα ποιεῖς φαίνεσθαι; maak jij niet dat zij (kunstwerken) waarheidsgetrouwer lijken? Xen. Mem. 3.10.7; οὗτος οὐ πιθανὸν ἔσχεν οὐδὲ προσφιλὲς ὄχλῳ τὸ ἦθος hij had geen karakter dat vertrouwen wekte of geliefd was bij de massa Plut. Phoc. 3.1; subst. τὸ πιθανόν het overtuigende:. τὸ πιθανὸν τινὶ πιθανόν ἐστι het overtuigende is wat voor iemand overtuigend is Aristot. Rh. 1356b28. gehoorzaam:. πιθανοὶ οὕτως... ὥστε πρὶν εἰδέναι τὸ προσταττόμενον... πείθονται zo gehoorzaam, dat ze al gehoorzamen voordat ze weten wat de opdracht is Xen. Cyr. 2.2.10.

{{elru

|elrutext='''πῐθᾰνός:'''<br /><b class="num">1</b> [[убедительно говорящий]], [[умеющий убеждать]], [[пользующийся влиянием]] (τῷ δήμῳ Thuc.; ἐν ὄχλῳ Plat.): πιθανώτατοι λέγειν Plat. обладающие необыкновенным искусством убеждать; πιθανώτατος περιβαλεῖν τινα κακῷ Eur. своими речами умеющий вовлечь кого-л. в беду; πιθανώτατοι ἐν τοῖς παθεσιν Arst. (актеры), наиболее убедительно изображающие страсти;<br /><b class="num">2</b> [[убедительный]], [[правдоподобный]] (φωναί Plat.; λόγοι Dem.): τὸ περὶ τοὺς λόγους πιθανόν Plat. убедительность слов;<br /><b class="num">3</b> [[сходный]] (с оригиналом), похожий (''[[sc.]]'' οἱ ἀνδριάντες Xen.);<br /><b class="num">4</b> [[привлекательный]], [[симпатичный]] (τῆς ψυχῆς [[ἦθος]] Xen.);<br /><b class="num">5</b> [[легковерный]] (ὁ [[θῆλυς]] [[ὅρος]] Aesch.);<br /><b class="num">6</b> [[послушный]], [[покорный]] Xen.

|mltxt=-ή, -ό / [[πιθανός]], -ή, -όν, ΝΑ<br /><b>1.</b> (για λογικά επιχειρήματα) αυτός που πείθει, [[πειστικός]] («[[σφόδρα]] πιθανὸς ὤν, ὅv ὁ [[Σωκράτης]] ἔλεγε λόγον» <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>2.</b> (για λόγους, γνώμες, απόψεις) [[αληθοφανής]], όχι [[βέβαιος]] [[αλλά]] που παρουσιάζεται ως [[πιστευτός]], [[ευλογοφανής]], ενδεχόμενος (α. «πιθανή [[ερμηνεία]]» β. «[[πάνυ]] πιθανὸν τὸ τοιοῦτον», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> <i>το πιθανόν</i><br />α) η [[πειστικότητα]]<br />β) η [[πιθανότητα]] («τὸ πιθανὸν ἰσχὺν ἔχει τῆς ἀληθείας μείζω», Μέν.)<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[είναι]] πιθανό», «πιθανόν ἐστι» — φαίνεται πιστευτό, ενδέχεται, ίσως να... («[[είναι]] πιθανό να ταξιδέψω»)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> «πιθανή [[κρίση]]» ή «πιθανή [[πρόταση]]» — [[κρίση]] αβέβαιη, που η αντίθετή της δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αδύνατη ή αντιφατική, [[δηλαδή]] στην οποία οι λόγοι [[υπέρ]] της παραδοχής της [[είναι]] περισσότεροι από τους αντίθετους, σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] τις περιπτώσεις που συμβαίνει το αντίθετο, [[οπότε]] η [[κρίση]] χαρακτηρίζεται ως απίθανη, ή που οι λόγοι [[είναι]] ίσοι και ασθενείς, [[οπότε]] χαρακτηρίζεται ως αμφίβολη ή προβληματική [[κρίση]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για πρόσ. και [[ιδίως]] για ρήτορες) αυτός που μπορεί να πείθει, να γίνεται [[πιστευτός]] («[ὁ Κλέων] τῷ δήμῳ παρὰ πολὺ πιθανώτατος», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>2.</b> (με απρμφ.) [[αξιόπιστος]] ως [[προς]] [[κάτι]] («πιθανώτατος στρατηγῆσαι», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>3.</b> (για έργα τέχνης) αυτός που μπορεί να πιστευθεί ως [[πραγματικός]], που μοιάζει, ο [[παραπλήσιος]] («ὁμοιότερα τοῖς ἀληθινοῖς καὶ πιθανώτερα ποιεῖς φαίνεσθαι», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>4.</b> αυτός που πείθεται εύκολα, ο [[ευκολόπιστος]] («πιθανὸς [[ἄγαν]] ὁ [[θῆλυς]] [[ὅρος]]», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>5.</b> [[ευπειθής]], [[υπάκουος]] («πιθανοί δ' [[οὕτως]] [[εἰσί]] τινες, [[ὥστε]] πρὶν [[εἰδέναι]] τὸ προσταττόμενον πρότερον πείθονται», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> «πιθανὸν [[ἦθος]]» — αυτό που πιστεύεται ως [[ορθό]], που επιδοκιμάζεται, που επικροτείται («[[οὗτος]] οὐ πιθανὸν ἔσχεν ουδὲ προσφιλὲς ὄχλῳ τὸ [[ἦθος]]», <b>Πλούτ.</b>). <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br />[[πιθανώς]] / <i>πιθανῶς</i> ΝΑ<br /><b>νεοελλ.</b><br />με τρόπο πιθανό, αληθοφανή, ενδεχόμενο, με [[πιθανότητα]], [[ενδεχομένως]], ίσως («[[πιθανώς]] να προαχθεί»)<br /><b>αρχ.</b><br />πειστικά, με [[πειθώ]], με τρόπο που πείθει («τὸ δ' ἕκαστα τούτων πιθανῶς λέγειν», <b>Πλάτ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> θ. <i>πιθ</i>- του [[πείθω]] <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>ανός</i> ([[πρβλ]]. [[ικανός]], [[λιχανός]], [[τραγανός]])].

{{ls

|lstext='''πῐθᾰνός''': -ή, -όν, (√ΠΙΘ, [[πείθω]]) ὁ εἰς πειθὼ ἢ κατάπεισιν τείνων· [[ἑπομένως]], 1) ἐπὶ προσώπων, [[πειστικός]], ἔχων τὴν δύναμιν νὰ πείθῃ, καταπειστικός, [[μάλιστα]] ἐπὶ ῥητόρων [[δημοσίᾳ]] ἀγορευόντων, π. τοῖς πολλοῖς Θουκ. 6. 35· τῷ δήμῳ παρὰ πολύ... πιθανώτατος, ἐπὶ τοῦ Κλέωνος, ὁ αὐτ. 3. 36, πρβλ. 4. 21· π. ἐν ὄχλῳ Πλάτ. Γοργ. 458Ε· πιθανώτατος πάντων ἀνθρώπων Δημ. 980. 23· τοῦτο γὰρ αἴτιον καὶ τοῦ πιθανωτέρους [[εἶναι]] τοὺς ἀπαιδεύτους τῶν πεπαιδευμένων ἐν τοῖς ὄχλοις Ἀριστ. Ρητορ. 2. 22, 3· πιθανώτατοι οἱ ἐν τοῖς πάθεσιν ὁ αὐτ. ἐν Ποιητ. 17. 3· ― πιθαν. καὶ [[πανοῦργος]] Πλούτ. 2. 26Α, κτλ.· ― μετ’ ἀπαρεμ., πιθανώτατος λέγειν Πλάτ. Γοργ. 479C· π. περιβαλεῖν τινα κακῷ, ἱκανὸς εἰς..., Εὐρ. Ὀρ. 906· πιθανώτατος στρατηγῆσαί τε καὶ προσαγαγέσθαι Ἱππ. 15, κτλ.· μετὰ προθ., π. ἐς στρατηγίαν ὁ αὐτ. ἐν Μιθρ. 51, πρβλ. Καρχηδ. 108, κτλ. 2) ἐπὶ λογικῶν ἐπιχειρημάτων, Ἀριστοφ. Θεσμ. 464· λέγειν πιθανώτατ’ ὁ αὐτ. ἐν Ἱππ. 629· [[λόγος]], φωναὶ π. Πλάτ. Φαίδων 88D, κτλ.· λόγοι θαυμασίως ὡς π. Δημ. 928. 14· τὸ περὶ τοὺς λόγους π. = [[πιθανότης]], Πλάτ. Θεαίτ. 178Ε··συχν. παρ’ Ἀριστ. Ρητορ., ὡς 1. 2. 10., 2. 18. 1· μόνον ἐφρόντισαν τοῦ π. τοῦ πρὸς αὐτοὺς ὁ αὐτ. Μετὰ τὰ Φυτ. 2. 4, 12, κτλ. 3) ἐπὶ τρόπων, καταπειστικός, [[ἑλκυστικός]], Ξεν. Ἀπομν. 3. 16, 3· τὸ π. ἰσχὺν τῆς ἀληθείας ἔχει μείζω Μένανδρ. ἐν Ἀδήλ. 78· οὐ π. ἔσχεν τὸ [[ἦθος]] Πλουτ. Φωκ. 3. 4) ἐπὶ φημῶν καὶ τῶν τοιούτων, πιστευτός, Ἡρόδ. 4. 214., 2. 123· π. τινι Πλάτ. Νόμ. 677Α· μετ’ ἀπαρ., πιστεύεσθαι πιθανὰ [[αὐτόθι]] 782D· ― πιθανόν [ἐστι], μετ’ ἀπαρ., [[εἶναι]] πιθανὸν ὅτι, Ἀριστ. Τοπ. 6. 14, 2. 5) ἐπὶ ἔργων τέχνης ἀπατῶν διὰ τὴν πιστότητα τῆς παραστάσεως, [[φυσικός]], Ξεν. Ἀπομν. 3. 10, 7. ΙΙ. Παθ. ὁ εὐκόλως πειθόμενος, [[εὔπιστος]], Αἰσχύλ. Ἀγ. 485, πρβλ. Heind. εἰς Πλάτ. Παρμ. 133Β. 2) [[εὐπειθής]], [[ὑπήκοος]], Ξεν. Κύρ. 2. 2, 16· π. λόγῳ ὁ αὐτ. ἐν Οἰκ. 13, 9. ΙΙΙ. Ἐπίρρ. -νῶς, μετὰ πειστικότητος, Ἀριστοφ. Θεσμ. 268, Πλάτ. Φαῖδρ. 269C, κ. ἀλλ. συγκρ. -ώτερον, ὁ αὐτ. ἐν Φαίδωνι 63Β, Γοργ. 456C. ― Ἴδε Κόντου Γλωσσ. Παρατηρ. σ. 108.