ἀκέραιος: Difference between revisions

|Definition=ον (fem. <b class="b3">ἀκεραία</b> Sch.<span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>593</span>), Prose word (used by E., v. infr.) for poet. [[ἀκήρατος]], <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[pure]], [[unmixed]], [[ὕδωρ]] <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>605a15</span>; [[οἶνος]] Dsc.5.6; [[ἀργύριον]] <span class="bibl">Poll.3.86</span>, etc.; [[untouched]], [[γῆ]], [[νομή]], <span class="bibl">Pl.<span class="title">Criti.</span>111b</span>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span> 575b3</span>; [[unalloyed]], ἡδοναί <span class="bibl">Epicur.<span class="title">Sent.</span>12</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> of persons, [[pure in blood]], <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>943</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[unharmed]], [[unravaged]], ἀ. [[ἀπολαμβάνειν]] τὴν πόλιν <span class="bibl">Hdt.3.146</span>; γῆ <span class="bibl">Th.2.18</span>; [[χώρα]] <span class="bibl">D.1.28</span>; [[δύναμις]], of an army, [[in full force]], <span class="bibl">Th.3.3</span>; of troops, [[fresh]], <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>6.5.9</span>, <span class="bibl">Plb.1.40.12</span>, etc.; of property, [[untouched]], οὐσία <span class="bibl">D.44.23</span>; <b class="b3">ἐᾶν τι ἀσινὲς καὶ ἀ</b>. <span class="title">IG</span>3.1418f; of a person, Persae.<span class="title">Stoic.</span>1.99. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> metaph., [[pure]], [[inviolate]], ἀκέραιον ὡς σῴσαιμι Μενέλεῳ λέχος <span class="bibl">E.<span class="title">Hel.</span>48</span>; [<b class="b3">τέχνη] ἀβλαβὴς καὶ ἀκεραία</b> <span class="bibl">Pl. <span class="title">R.</span>342b</span>; [[complete]], [[perfect]], φαντασίαι Phld.<span class="title">D.</span>3.8; ἐλπίς <span class="bibl">Plb.6.9.3</span>; ὁρμαί <span class="bibl">Id.1.45.2</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> of persons, [[uncontaminated]], [[guileless]], <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>922</span>; [[incorruptible]], [[κριτής]] <span class="bibl">D.H.7.4</span>: c. gen., ἀ. κακῶν ἠθῶν <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>409a</span>, cf. <span class="bibl">Men.<span class="title">Epit.</span>489</span>; [[unprejudiced]], [[with an open mind]], <span class="bibl">Plb.21.31.12</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[ἐξ ἀκεραίου]] = [[anew]], <span class="bibl">Id.23.4.10</span>; [[while matters are undecided]], Idd.<span class="bibl">6.24.9</span>; <b class="b3">ἀκέραιον ἐᾶν</b> [[leave]] [[alone]], <span class="bibl">Id.2.2.10</span>; [[εἰς ἀκέραιον ἀποκαθιστάναι]] = Lat. [[in integrum restituere]], IG14.951. Adv. [[ἀκεραίως]], of [[payment]], [[in full]], <span class="bibl">Cic. <span class="title">Att.</span>15.21.2</span>; [[unreservedly]], <span class="bibl">Phld.<span class="title">Lib.</span> p.57O.</span></span>

|btext=ος, ον :<br />non mélangé, non entamé, entier, intact : [[ἀκέραιος]] [[πόλις]] HDT, [[ἀκέραιος]] [[γῆ]] THC ville, territoire qui n'a pas souffert ; [[ἀκέραιος]] [[δύναμις]] THC troupe fraîche, armée dans toute sa force ; [[οὐσία]] [[ἀκέραιος]] DÉM fortune intacte ; <i>en parl. de pers.</i> non souillé.<br />'''Étymologie:''' [[ἀ]], [[κεράννυμι]].

|mltxt=-αία και -αια και -αιη, -αιο και ακαίριος, -ια, -ιο (Α [[ἀκέραιος]], -ον και -αία, -ον)<br /><b>1.</b> [[απείραχτος]], [[άθικτος]], [[ανέπαφος]]<br />«και τον [[σκύλο]] χορτάτο και την [[πίτα]] ακέρια», «ἀκέραιον ἀπολαμβάνειν τὴν πόλιν» (<b>Ηρόδ.</b> Γ, 146)<br /><b>2.</b> [[ολόκληρος]], [[πλήρης]], ατόφιος<br />«[[περιουσία]] ἀκεραία», «[[ἀκέραιος]] γῆ» (<b>Πλάτ.</b> <i>Κριτ</i>. 3b)<br /><b>3.</b> [[άδολος]], [[έντιμος]]<br />«[[ακέραιος]] [[χαρακτήρας]]», «[[ἀκέραιος]] [[κριτής]]» (Διον. Αλ. 7, 4)<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> ακέραιοι αριθμοί <b>Μαθημ.</b><br />οι φυσικοί αριθμοί 1, 2, 3..., οι αρνητικοί τους -1, -2, -3... και ο [[μηδέν]].<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που δεν περιέχει ξένες ουσίες, ο [[αμιγής]]<br />«[[ἀκέραιος]] [[οἶνος]]» (<b>Διοσκ.</b> 5, 6)<br /><b>2.</b> [[καθαρός]] στο [[γένος]], στην [[καταγωγή]] «σπαρτῶν γένους [[ἀκέραιος]]» (<b>Ευρ.</b> <i>Φοίν</i>. 943)<br /><b>3.</b> αυτός που δεν έχει κακίες και [[πάθη]], ο [[άσπιλος]], ο [[αγνός]]<br />«ἀκέραιον ὡς σώσαιμι Μενέλεῳ [[λέχος]]» (<b>Ευρ.</b> <i>Ελ</i>. 48), «ἄπειρον καὶ ἀκέραιον δεῖ κακῶν ἠθῶν γεγονέναι» (<b>Πλάτ.</b> <i>Πολιτ</i>. 409a)<br /><b>4.</b> «ἐξ ἀκεραίου» — εκ νέου, από την [[αρχή]] (Πολύβ. 24, 4, 10) ή σε καλή [[κατάσταση]] (Πολύβ. 6, 24, 9), «ἐν ἀκεραίω ἐᾱν» — [[αφήνω]] [[κάτι]] απείραχτο, [[κατά]] [[μέρος]] (Πολύβ. 2, 2, 10).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>ἀ</i>-<i>κέρα</i>-<i>ιος</i> <span style="color: red;"><</span> <i>ἀ</i>- στερητ. <span style="color: red;">+</span> [[ρίζα]] <i>κερα</i>- ([[πρβλ]]. <i>κερα</i>-<i>ΐζω</i> «[[καταστρέφω]], [[ερημώνω]]») <span style="color: red;">+</span> [[επίθημα]] -<i>ιος</i>. Η [[σύνδεση]] με τη [[ρίζα]] <i>κερα</i>- ερμηνεύει σημασιολογικά την [[προέλευση]] της λ. ([[ακέραιος]] θα σήμαινε αρχικά «τον αβλαβή, απείραχτο, άθικτο», από όπου [[μετά]] η σημ. «[[ολόκληρος]], [[πλήρης]]») και τή συνδέει με τη συνώνυμη και ομόρριζη λ. [[ἀκήρατος]]. Συγκεκριμένως, η διτυπία [[ἀκέραιος]]-[[ἀκήρατος]] αντιστοιχεί [[πρός]] τη διτυπία τών [[γεραιός]]-[[ἀγήρατος]] (από [[ρίζα]] <i>γερα</i>), όπου η [[μακρότητα]] (η) στο [[ἀκήρατος]] ([[αντί]] <i>ἀ</i>-<i>κέρατος</i>) πιθ. να οφείλεται στον βραχυντικό νόμο του Saussure για την [[αποφυγή]] των αλλεπάλληλων βραχέων ή σε ετυμολογική [[επίδραση]] της λ. <i>κήρ</i> (<b>βλ.</b> [[ἀκήρατος]]). Η σημ. «[[καθαρός]], [[αμιγής]]» αποτελεί σημασιολογική [[εξέλιξη]], στην οποία μπορούσε να οδηγήσει η [[ίδια]] η αρχική σημ. της λ. («[[άθικτος]], [[ανέπαφος]]») με πιθανή αναλογική (παρετυμολογική) [[επίδραση]] του [[κεράννυμι]] «[[αναμειγνύω]]» ([[ἄκρατος]] / [[ἄκρητος]]). Ο νεοελλ. τ. [[ακέριος]] προήλθε από το [[ἀκέραιος]] με [[συνίζηση]] ([[πρβλ]]. [[παλαιός]] > [[παλιός]]). Ομοίως από τη [[σύνθεση]] του [[ακέριος]] με το όλος ( <i>ολοακέριος</i> > <i>ολάκεριος</i>) προήλθε το [[ολάκερος]] ([[πρβλ]]. [[καθάριος]]-[[ολοκάθαρος]], <i>όρθιος</i>-[[ολόρθος]] <b>κ.τ.ό.</b>).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.-νεοελλ.</b> <i>ακεραιότης</i>, [[ακεραιότητα]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ἀκεραιοσύνη]]<br /><b>μσν.</b><br /><i>ἀκεραιοῦμαι</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>νεοελλ.</b> [[ολάκερος]]].