ανοίγω: Difference between revisions

|mltxt=(AM ἀνοίγω, Α και ἀνοιγνύω και [[ἀνοίγνυμι]])<br /><b>1.</b> [[αποφράσσω]] [[κάτι]], του [[αφαιρώ]] το [[κάλυμμα]]<br /><b>2.</b> (για δικαστικές πράξεις) [[αποσφραγίζω]] και [[κοινοποιώ]]<br /><b>3.</b> [[απομακρύνω]] από τη [[στεριά]], [[φέρνω]] στο ανοιχτό [[πέλαγος]]<br /><b>4.</b> [[εγχειρίζω]], [[τέμνω]], [[κόβω]] το [[δέρμα]]<br /><b>5.</b> [[δημιουργώ]], [[ιδρύω]], [[συνιστώ]]<br /><b>6.</b> <b>μεσ.</b> [[ταξιδεύω]] στο ανοιχτό [[πέλαγος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />Ι. <b>ενεργ.</b><br /><b>1.</b> [[σκάβω]] τη γη για να [[κάνω]] [[αυλάκι]] ή θεμέλια<br /><b>2.</b> [[διανοίγω]], [[σχίζω]]<br /><b>3.</b> [[αρχίζω]], [[κάνω]] [[έναρξη]], [[ξεκινώ]] [[κάτι]]<br /><b>4.</b> (για καταστάσεις) [[προξενώ]], [[δημιουργώ]], [[βγάζω]] στη [[μέση]]<br /><b>5.</b> [[επιμηκύνω]], [[πλαταίνω]], [[φαρδαίνω]]<br /><b>6.</b> (για χρώματα ή χρωματισμούς) [[κάνω]] πιο φωτεινό, ανοιχτόχρωμο<br /><b>7.</b> (για πολυπληθείς συγκεντρώσεις) [[κάνω]] εύκολη τη [[διάβαση]], [[δημιουργώ]] [[πέρασμα]] σπρώχνοντας τον κόσμο<br /><b>8.</b> [[παύω]] να [[είμαι]] [[κλειστός]]<br /><b>9.</b> [[βλαστάνω]], [[ανθίζω]]<br /><b>10.</b> [[γίνομαι]] [[αίθριος]], [[φωτεινός]]<br /><b>11.</b> γεννιέμαι δημιουργούμαι<br />II. <b>μέσ.</b><br /><b>1.</b> [[επεκτείνω]], [[μεγαλώνω]] τις επιχειρήσεις μου<br /><b>2.</b> [[αποτολμώ]], [[διακινδυνεύω]], ξανοίγομαι<br /><b>3.</b> [[ξοδεύω]] υπέρμετρα ξεπερνώντας τις δυνατότητες μου<br /><b>4.</b> (ειδ. φρ.) «ανοίγει η γη και με καταπίνει» — βρίσκομαι σε πολύ δύσκολη [[θέση]], απελπίζομαι<br />«ανοίγει η [[καρδιά]] μου» — ανακουφίζομαι, [[χαίρομαι]]<br />«ανοίγει η [[μέση]] μου (ή τά νεφρά μου)» <br />α) κουράζομαι υπερβολικά<br />β) [[τρομάζω]] πολύ<br />«ανοίγει η [[μύτη]] μου» — αιμορραγεί<br />«ανοίγει η [[τύχη]] μου» — [[γίνομαι]] [[τυχερός]], [[πλουτίζω]]<br />«ανοίγουμε [[πηγαδάκι]]» — φλυαρούμε πολλή ώρα<br />«[[ανοίγω]] [[κουβέντα]]» — [[κάνω]] λόγο, [[ανακοινώνω]], «ανοίγουν τα μάτια μου» — διαφωτίζομαι<br />«δεν άνοιξε [[μύτη]] (ή [[ρουθούνι]])» — δεν έγινε ο [[παραμικρός]] [[τραυματισμός]], [[τίποτε]] σοβαρό<br />«[[ανοίγω]] (νέους) δρόμους (ή ορίζοντες)» — πρωτοπορώ, [[δημιουργώ]] [[νέες]] προοπτικές<br />«δεν [[ανοίγω]] [[βιβλίο]]» — δεν [[μελετώ]] [[καθόλου]]<br />«[[ανοίγω]] [[νοικοκυριό]] (ή σπιτικό)» — [[δημιουργώ]] δική μου [[οικογένεια]]<br />«[[ανοίγω]] πληγές (ή παλιούς καημούς)» — [[φέρνω]] στη [[θύμηση]] κάποιου δυσάρεστες μνήμες<br />«[[ανοίγω]] πυρ» — [[αρχίζω]] να [[πυροβολώ]]<br />«[[ανοίγω]] [[σπίτι]], [[μαγαζί]]...» [[κλέβω]] [[σπίτι]], [[μαγαζί]] κ.λπ. «[[ανοίγω]] τα αφτιά μου» — [[ακούω]] με [[μεγάλη]] [[προσοχή]]<br />«[[ανοίγω]] τα μάτια κάποιου» — [[κάνω]] κάποιον να μάθει [[κάτι]], τον [[διαφωτίζω]]<br />«[[ανοίγω]] τα μάτια μου» — [[ξυπνώ]]<br />«[[ανοίγω]] τα πανιά» [[αποπλέω]]<br />«[[ανοίγω]] τα στραβά μου» — [[προσέχω]], [[δίνω]] [[προσοχή]] σε [[κάτι]]<br />«[[ανοίγω]] την [[αγκαλιά]] μου (σε κάποιον)» — [[υποδέχομαι]] κάποιον θερμά, τον [[καλοδέχομαι]]<br />«[[ανοίγω]] την [[καρδιά]] μου» — [[εκμυστηρεύομαι]], εξομολογούμαι<br />«[[ανοίγω]] τη [[σημαία]]» — [[ξεδιπλώνω]] τη [[σημαία]]<br />«[[ανοίγω]] το [[βήμα]]» — [[επιταχύνω]], βιάζομαι<br />«[[ανοίγω]] το [[πορτοφόλι]] (μου)» — [[δαπανώ]], [[μπαίνω]] σε έξοδα<br />«[[ανοίγω]] το [[σπίτι]] μου» — [[ετοιμάζω]] το [[σπίτι]] μου για να υποδεχθώ κόσμο<br />«[[ανοίγω]] το [[στόμα]] μου» — [[κάνω]] αποκαλύψεις, [[φέρνω]] στο φως [[κάτι]] κρυφό και [[κακό]]<br />«[[ανοίγω]] τον λάκκο κάποιου» — επιβουλεύομαι κάποιον<br />«άνοιξε το [[κεφάλι]] (μου)» <b>(αμτβ.)</b><br />έσπασε το [[κεφάλι]] (μου)<br />«άνοιξαν τον τάφο του [[τάδε]] (ή τον [[τάδε]])» — έκαναν [[ανακομιδή]] των οστών του [[τάδε]]<br />«[[ανοίγω]] τον δρόμο» — [[προετοιμάζω]], [[προλειαίνω]] το [[έδαφος]]<br />«ανοίγει [[πληγή]]» <b>(αμτβ.)</b><br />γίνεται [[πληγή]], [[τραύμα]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αποκαλύπτω]], [[κάνω]] [[κάτι]] γνωστό.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>αν</i>(<i>α</i>-) <span style="color: red;">+</span> [[οίγω]], [[οίγνυμι]]. Ο τ. με την [[πρόθεση]] <i>αν</i>(<i>α</i>)- [[είναι]] ο πιο [[εύχρηστος]], όπως μαρτυρούν οι παραδεδομένοι τύποι, και η [[πρόθεση]] συνδέθηκε τόσο [[στενά]] με το κύριο [[ρήμα]], ώστε να γίνεται αισθητό ως απλό και όχι ως σύνθετο, [[πράγμα]] που φαίνεται [[καθαρά]] από τη [[θέση]] της αύξησης και του αναδιπλασιασμού (πρβλ. <i>ήνοιγον</i>, <i>ήνοιξα</i>, <i>ηνοίχθην</i>, <i>ηνοίγην</i>, <i>ηνέωξα</i>, <i>ηνέωγμαι</i>, <i>ηνέωχα</i>) [[καθώς]] [[επίσης]] και από τη [[σύνθεση]] με άλλες προθέσεις, ενώ υπήρχε ήδη η <i>ανα</i>- (πρβλ. <i>παρ</i>-[[ανοίγνυμι]], <i>συνα</i>-[[ανοίγνυμι]], <i>σννα</i>-[[ανοίγω]], <i>υπ</i>-[[ανοίγω]]), <b>βλ.</b> [[επίσης]] [[οίγω]], [[οίγνυμι]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[άνοιγμα]], [[άνοιξη]] (-<i>ις</i>), [[ανοικτός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ανοιγή]]<br /><b>μσν.</b><br /><i>ανοιγευς</i><br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[ανοικτήριον]] (-<i>χτήρι</i>), [[ανοιγμός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[παρανοίγνυμι]], [[υπανοίγνυμι]], [[συνανοίγω]], [[υπανοίγω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ανοιγοκλείνω]], [[ανοιγοσφαλώ]]].