κορώνη: Difference between revisions

|mltxt=η (ΑM [[κορώνη]])<br /><b>1.</b> η [[κουρούνα]]<br /><b>2.</b> <b>ναυτ.</b> το [[άκρο]] της πρύμνης τών παλαιών ιστιοφόρων πλοίων το οποίο ήταν [[ελαφρά]] υπερυψωμένο και έφερε [[συνήθως]] το εθνικό [[έμβλημα]] με διάφορες ξυλόγλυπτες διακοσμήσεις, κν. [[καλκάνι]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (στον Όμηρο) θαλάσσιο [[πτηνό]], η θαλάσσια [[καρακάξα]] («σκῶπες τ' ἴρηκές τε τανύγλωσσοί τε κορῶναι εἰνάλιαι», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>2.</b> το [[άσμα]] που τραγουδιόταν στους γάμους [[μετά]] τον υμέναιο<br /><b>3.</b> ο [[κρίκος]] της πόρτας από τον οποίο αυτή σύρεται («θύρην δ' ἐπέρυσε κορώνῃ ἀργυρέη», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>4.</b> [[άκρο]]<br /><b>5.</b> το [[κορώνισμα]]<br /><b>6.</b> [[απόφυση]] του πήχεος, του βραχίονα<br /><b>7.</b> το καμπύλο [[άκρο]] του ρυμού του αρότρου στο οποίο έδεναν τον [[ζυγό]] με τον ζευγλόδεσμο<br /><b>8.</b> <i>([[κατά]] τον <b>Ησύχ.</b>)</i> [[είδος]] στεφάνου<br /><b>9.</b> <b>φρ.</b> α) «κορώνην ἐπιτίθημί τινι» — [[τελειώνω]] [[κάτι]] («χρυσῷ βίῳ χρυσῆν κορώνην ἐπιθεῑναι», <b>Λουκιαν.</b>)<br />β) «[[κορώνη]] Δαυλία» — το [[αηδόνι]] (<b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>10.</b> <b>παροιμ.</b> «[[κορώνη]] τὸν [[σκορπίον]] (ἥρπασε)» — γι' αυτούς που επιχειρούν τα δύσκολα και επικίνδυνα.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. εμφανίζει παρεκτεταμένο θ. <i>kor</i>-<i>on</i> που ανάγεται στην ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>kor</i>- της ΙΕ ρίζας <i>ker</i>- «ηχομίμηση βραχνών φωνών ορισμένων ζώων» και συνδέεται με άλλες ονομ. πτηνών, <b>[[πρβλ]].</b> [[κόραξ]], [[κόραφος]], όπως και με λατ. <i>cornix</i> «[[κουρούνα]]» και ουμβρ. <i>curnaco</i> «[[κουρούνα]]». Η λ. χρησιμοποιήθηκε [[ευρέως]] μεταφορικά με τη γενική [[έννοια]] της κυρτότητας (κυρτό [[άκρο]] της πρύμνης, [[κρίκος]] της πόρτας, [[άκρη]] του τόξου, [[απόφυση]] του βραχίονα, [[άκρο]] τόξου <b>κ.λπ.</b>). Η μτφ. αυτή [[χρήση]] της λ. οφείλεται πιθ. στην [[κυρτότητα]] του ράμφους και τών ποδιών του πτηνού [[αυτού]] (<b>[[πρβλ]].</b> [[κόραξ]], λατ. <i>corvus</i>, γαλλ. <i>corbeau</i>, αγγλ. <i>crow</i>). Με τη μτφ. αυτή [[έννοια]] τη λ. δανείστηκε η Λατινική με τη [[μορφή]] <i>corona</i> «[[στέμμα]]» και από αυτήν η Ελληνική (<b>[[πρβλ]].</b> [[κορόνα]]). Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], η λ. [[κορώνη]] με την [[έννοια]] της καμπυλότητας, όπως και οι τ. [[κορωνίς]], [[κορωνός]], ανάγονται στην [[ίδια]] [[ρίζα]] με τη λ. [[κυρτός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κορωνίδα]](<i>ίς</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[κορώνεως]], [[κορωνιδεύς]], [[κορωνίζω]], [[κορωνίης]], [[κορώνιος]], [[κορωνόν]], [[κορωνός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[κορωνόπους]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κορωνεκάβη]], [[κορωνοβόλος]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[κορωνοπόδιον]]<br /><b>μσν.</b><br />[[κορωνόβιος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[κορωνοειδής]]. (Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[τετρακόρωνος]], [[τρικόρωνος]].