κείρω: Difference between revisions

|mltxt=(ΑΜ [[κείρω]], Α ιων. τ. κερέω)<br />[[κόβω]] τα μαλλιά, [[κουρεύω]]<br /><b>μσν.</b><br />[[συλλέγω]], [[μαζεύω]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[ξυρίζω]], [[κόβω]] τις [[τρίχες]] [[σύρριζα]]<br /><b>2.</b> (σε μεγάλο [[πένθος]]) [[κόβω]] τα μαλλιά μου για να εκδηλώσω τη [[θλίψη]] μου<br /><b>3.</b> [[ληστεύω]], [[αρπάζω]]<br /><b>4.</b> [[αποκόπτω]], [[αποτέμνω]]<br /><b>5.</b> [[δρέπω]]<br /><b>6.</b> [[ερημώνω]] κάποια [[χώρα]], [[ιδίως]] κόβοντας τα δέντρα και τα σπαρμένα [[σιτηρά]]<br /><b>7.</b> [[καταστρέφω]], [[γκρεμίζω]] [[πόλη]]<br /><b>8.</b> [[χάνω]] («ἐκείρατο δόξαν», <b>Παυσ.</b>)<br /><b>9.</b> (για σκαπανείς) [[καθαρίζω]] έναν χώρο από θάμνους<br /><b>10.</b> [[κόβω]] με το [[τσεκούρι]], [[σφάζω]]<br /><b>11.</b> [[λειανίζω]]<br /><b>12.</b> [[τέμνω]] εγκαρσίως<br /><b>13.</b> (για ζώα) [[φθείρω]], [[τρώγω]], [[λαίμαργα]] [[κάτι]]<br /><b>14.</b> <b>μτφ.</b> [[κατατρώγω]] [[περιουσία]], [[σπαταλώ]]<br /><b>15.</b> (κωμ. έκφρ.) «πρὸς φθεῑρα κείρασθαι» — [[κουρεύομαι]] [[σύρριζα]], ώς το [[δέρμα]], Εύβουλ.<br /><b>16.</b> (παροιμ. έκφρ.) «ἐν χρῷ κεκαρμένος» — κουρεμένος ώς το [[δέρμα]], <b>Ξεν.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] (<i>s</i>)<i>ker</i>- «[[κόβω]]» (απ' όπου ο τ. <i>κερ</i>-<i>jo</i> <span style="color: red;"><</span> [[κείρω]], [[πρβλ]]. και αρμεν. <i>k</i>'<i>erem</i> «ξέω, [[γδέρνω]], χεττιτ. <i>karšmi</i> «[[κόβω]]», αρχ. άνω γερμ. <i>sceran</i>: <i>scheren</i> «[[κόβω]]», λιθουαν. <i>skiriu</i>, <i>skirti</i> «[[χωρίζω]], [[κόβω]], αρχ. ινδ. <i>kı</i>-<i>n</i>-<i>t</i>-<i>ati</i> «[[αποκόβω]]», λατ. <i>curtus</i>, <i>curtare</i> «[[ελαττώνω]]», αγγλ. <i>shear</i>, <i>share</i>, γερμ. <i>scheren</i> «[[κουρεύω]]», <i>kurz</i> «[[κοντός]]». Συνδέεται πιθ. με τις λ. [[κόρση]], [[κόρις]], [[κέλωρ]] και [[κέρτομος]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κέρμα]], [[κορμός]], [[κουρά]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κάρθρα]] ή [[κάρτρα]], [[καρτός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α συνθετικό<br />με το θ. <i>κερ</i>-) <b>αρχ.</b> [[ακερσεκόμης]]<br />(Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> <i>αμφικείρω</i>, [[ανακείρω]], [[αποκείρω]], [[διακείρω]], [[εγκείρω]], [[εκκείρω]], [[επικείρω]], [[κατακείρω]], [[περικείρω]], <i>προσκείρω</i>, [[υποκείρω]]].