φλοιός: Difference between revisions

{{grml

|mltxt=<b>(I)</b><br />ο, ΝΑ, και ασυναίρ. τ. [[φλόος]] και συνηρ. τ. φλοῡς Α<br />1.το εξωτερικό [[περίβλημα]] του κορμού και τών κλάδων τών δένδρων<br /><b>2.</b> η [[φλούδα]] τών καρπών<br /><b>3.</b> (γενικά) εξωτερικό [[στρώμα]] (α. «[[φλοιός]] της Γης» β. «δύνανται δ' ἀφιέναι αἱ ἀράχναι τὸ [[ἀράχνιον]]... οὐκ [[ἔσωθεν]] ὡς ὄν [[περίττωμα]], ἀλλ' ἀπὸ τοῡ σώματος [[οἷον]] φλοιόν», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>βοτ.</b> το [[σύνολο]] τών ιστών που βρίσκονται έξω από τον καμβιώδη δακτύλιο στους βλαστούς και στις ρίζες τών [[φυτών]] τα οποία εμφανίζουν δευτερογενή [[κατά]] [[πάχος]] [[αύξηση]], [[δηλαδή]] στα ξυλώδη φυτά<br /><b>2.</b> (ανατ.-βιολ.) η εξωτερική [[στιβάδα]] ενός οργάνου ή μέρους του σώματος, που διακρίνεται [[κατά]] τη [[δομή]] και τη [[λειτουργία]] της από το κεντρικό ή [[υποκείμενο]] [[τμήμα]] του («[[φλοιός]] τών εγκεφαλικών ημισφαιρίων»)<br /><b>3.</b> <b>γεωλ.</b> το εξωτερικό, σχετικά [[λεπτό]], στερεό [[στρώμα]] της Γης, που βρίσκεται [[πάνω]] από τον [[μανδύα]] και του οποίου το [[πάχος]] ποικίλλει, φθάνοντας [[μεταξύ]] 3 και 15 χιλιομέτρων [[κάτω]] από τους ωκεανούς και [[μεταξύ]] 30 και 60 χιλιομέτρων στην [[ξηρά]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> α) «[[πρωτογενής]] [[φλοιός]]»<br /><b>βοτ.</b> ο [[ιστός]] τών αδιαφοροποίητων κυττάρων που βρίσκεται [[μεταξύ]] της επιδερμίδας και της στήλης τών βλαστών και τών ριζών και ο [[οποίος]] αποτελείται [[κυρίως]] από θεμελιώδες περέγχυμα<br />β) «[[ηπειρωτικός]] [[φλοιός]]»<br /><b>γεωλ.</b> ο [[φλοιός]] της Γης στην [[ξηρά]], στις ηπείρους<br />γ) «ωκεάνιος [[φλοιός]]»<br /><b>γεωλ.</b> ο [[φλοιός]] της Γής που βρίσκεται [[κάτω]] από τις ωκεάνιες λεκάνες<br />δ) «[[φλοιός]] τών εγκεφαλικών ημισφαιρίων» ή «[[εγκεφαλικός]] [[φλοιός]]» ή «[[φλοιός]] του εγκεφάλου» — το περιφερικό [[στρώμα]] του εγκεφάλου, το οποίο αποτελείται, από τα έξω [[προς]] τα [[μέσα]], από έξι επιμέρους στιβάδες, [[δηλαδή]] τη μοριώδη [[στιβάδα]], την έξω κοκκώδη [[στιβάδα]], τη [[στιβάδα]] τών πυραμιδοειδών κυττάρων, την έσω κοκκώδη [[στιβάδα]], τη [[στιβάδα]] τών γαγγλιακών κυττάρων και τη [[στιβάδα]] τών ατρακτοειδών κυττάρων, [[στρώμα]] που αποτελεί [[αφετηρία]] ή [[κατάληξη]] τών κινητικών και αισθητηριακών διεγέρσεων<br />ε) «[[φλοιός]] τών επινεφριδίων»<br /><b>ανατ.</b> η [[φλοιώδης]] [[ουσία]] τών επινεφριδίων<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> το οστρακώδες [[περίβλημα]] αβγού, [[τσόφλι]] («ὁ δὲ νεοττὸς [ενν. <i>τοῦ ὄφεως</i>] ἄνω ἐπιγίγνεται καὶ οὐ περιέχει φλοιὸς [[ὀστρακώδης]]», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> α) [[πλεονασμός]] («ὁ Λακωνικὸς [[λόγος]] οὐκ ἔχει φλοιόν», <b>Πλούτ.</b>)<br />β) επιφανειακή, [[επουσιώδης]] [[προσέγγιση]] ενός θέματος («περὶ τὸν φλοιὸν ἀσχολεῖσθαι», <b>Λουκιαν.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Οι τ. [[φλοιός]] (<span style="color: red;"><</span> <i>φλοF</i>-<i>yό</i>-<i>ς</i>, [[χοῖρος]] <span style="color: red;"><</span> <i>χοιρ</i>-<i>yος</i>, [[μαζός]] πιθ. <span style="color: red;"><</span> <i>μαδ</i>-<i>yό</i>-<i>ς</i>, <b>βλ.</b> [[μαστός]]), [[φλόος]] (<span style="color: red;"><</span> <i>φλοF</i>-<i>ος</i>) και [[φλοῦς]] (<span style="color: red;"><</span> [[φλόος]] με [[συναίρεση]]) [[πρέπει]] να αναχθούν στην ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>φλο</i>-<i>F</i>- του ρ. [[φλέω]] «[[είμαι]] [[γεμάτος]] χυμό», λόγω του ότι η [[φλούδα]], το εξωτερικό [[περίβλημα]] του κορμού και τών κλαδιών περιέχει άφθονους χυμούς. Οι τ. [[φλοιός]] και [[φλόος]] θα [[πρέπει]] να διακριθούν από τους τ. [[φλοιός]] (ΙΙ) «[[χυμός]]» και [[φλόος]] (Ι) «[[άνθηση]]», οι οποίοι ανάγονται [[επίσης]] στο ρ. [[φλέω]] και έχουν σχηματιστεί με ανάλογο τρόπο (<b>βλ.</b> και λ. [[φλέω]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[φλοιώδης]], [[φλούδι]](<i>ον</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[φλοιώτις]]<br />(αςχ.-μσν.) [[φλοιώ]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[φλοιορραγής]], [[φλοιόρριζος]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[φλοιοβαρής]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[φλοιοβαφή]], [[φλοιόθριψ]], [[φλοιοφάγος]], [[φλοιοχρωστική]]. (Β' συνθετικό) [[άφλοιος]], [[δασύφλοιος]], [[έμφλοιος]], [[λειόφλοιος]], [[λεπτόφλοιος]], [[ξηρόφλοιος]], [[παχύφλοιος]], [[τραχύφλοιος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αλίφλοιος]], <i>αυτόφλοιος</i>, [[γεραιόφλοιος]], [[ερίφλοιος]], [[ευθύφλοιος]], [[κακόφλοιος]], [[λευκόφλοιος]], [[μαλακόφλοιος]], [[ομοιόφλοιος]], [[ομόφλοιος]], [[περίφλοιος]], [[πολύφλοιος]], [[ρηξίφλοιος]], [[ρυτιδόφλοιος]], [[τανύφλοιος]], [[υγρόφλοιος]], [[υπέρφλοιος]]].———————— <b>(II)</b><br />ο, Α<br />[[χυμός]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> θ. (<i>φλF</i>- της ετεροιωμένης βαθμίδας του ρ. [[φλέω]] «[[είμαι]] [[γεμάτος]] χυμό» <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>yo</i>-<i>ς</i> (για τον σχηματισμό <b>βλ.</b> και λ. [[φλοιός]] [Ι])].

}}