3,273,773
edits
κεφαλή: Difference between revisions
From LSJ
2
(nl) |
(2) |
||
| Line 42: | Line 42: | ||
{{elnl | {{elnl | ||
|elnltext=κεφαλή -ῆς, ἡ, Dor. κεφαλά hoofd, kop:; Ἐρύλαον... βάλε... μέσσην κὰκ κεφαλήν hij trof Eryalus midden op zijn hoofd Il. 16.412; μείων μὲν κεφαλῇ Ἀγαμέμνονος een hoofd kleiner dan Agamemnon Il. 3.193; ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς van kop tot voeten (van top tot teen) Il. 23.169; ἐπὶ κεφαλήν met het hoofd naar beneden Hdt. 3.35.5; ἐπὶ κεφαλὴν ὠθεῖν ἐκ τοῦ θρόνου hals over kop van de troon stoten Plat. Resp. 553b; uitbr. voor bovenzijde:. κατὰ κεφαλήν τὸ τεῖχος... διώρυττον van bovenaf trachtten zij een bres in de muur te slaan Xen. Hell. 7.2.8; ὅπως μή... κατὰ κεφαλὴν αὐτῶν γένοιντο opdat zij niet boven hen zouden opduiken Xen. Hell. 7.2.11. als vitaal deel hoofd, leven:; σύν τε μεγάλῳ ἀπέτεισαν, σὺν σφῇσιν κεφαλῇσι zij hebben er duur voor betaald: met hun leven Il. 4.162; παρθέμενοι κεφαλάς hun hoofd op het spel zettend Od. 2.237; uitbr.:; τὰ μὲν γὰρ πρότερον... ἐγὼ κεφαλῇ ἀναμάξας φέρω mijn vroegere daden draag ik als boete op mijn hoofd Hdt. 1.155.3; ἐς κεφαλὴν τράποιτ ’ ἐμοί moge dat op mijn hoofd terecht komen Aristoph. Ach. 833; ἃ σοὶ καὶ τοῖς σοῖς οἱ θεοὶ τρέψειαν εἰς κεφαλὴν en mogen de goden dat op het hoofd van jou en de jouwen doen neerkomen Dem. 18.290; met ellips:. ἐς κεφαλὴν σοί moge het jou overkomen Aristoph. Pax 1063. als pars pro toto persoon:; ἶσον ἐμῇ κεφαλῇ gelijk aan mijn persoon Il. 18.82; als begroetingsformule:; φίλη κ. dierbare man Il. 8.281; ἠθείη κ. beste vriend Il. 23.94; Φαῖδρε, φίλη κ. mijn beste Phaedrus Plat. Phaedr. 264a; ongunstig:; ὦ κακαὶ κ. boosaardige lieden Hdt. 3.29.2; ὦ μιαρὰ κ. vuile schoft Aristoph. Ach. 285; ἡ μιαρὰ καὶ ἀναιδὴς αὕτη κ. dat vies en brutaal persoontje Dem. 21.117; in perifrase:. πεντακοσίας κεφαλὰς τῶν Ξέρξεω πολεμίων vijfhonderd vijanden van Xerxes Hdt. 9.99.2. hoofd, hoogste in status:; παντὸς ἀνδρὸς ἡ κεφαλὴ ὁ Χριστὸς ἐστιν, κεφαλὴ δὲ γυναικὸς ὁ ἀνήρ het hoofd van de man is Christus, het hoofd van de vrouw is haar man NT 1 Cor. 11.3; uitbr. voor wat lijkt op een hoofd, omdat het bol is of een uiteinde is top, kop:; Τρεῖς Κεφαλαί de Drie Toppen (uitlopers van de Cithaeron) Hdt. 9.39.1; κ. σκορόδου knoflookbol Aristoph. Pl. 718; κεφαλὴ γωνίας hoeksteen NT Mt. 21.42; κεφαλὴ περίθετος, ἥν ἐγὼ νύκτωρ φορῶ de slaapmuts die ik ‘s nachts draag Aristoph. Th. 258; anat. kop (van een bot); τὰς κεφαλὰς τῆς κάτω γνάθου de koppen van de onderkaak Hp. Art. 30; muurkap:; ἀναβαίνω ἐπὶ τὰς κεφαλάς de muurkappen bestijgen Xen. Cyr. 3.3.68; rand:; ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τῆς τάφρου op de rand van de gracht Xen. Cyr. 3.3.66; ἅτις ὑπερ κεφαλᾶς... τὸν ἀμολγέα πληροῖ (de geit) die de melkemmer tot over de rand vult Theocr. 8.87; oorsprong, plur. bronnen. ποταμοῦ κεφαλαί de bronnen van de rivier Hdt. 4.91.2. overdr. hoogtepunt conclusie, eindpunt. τὰ πράγματα ἐκ τῶν ποδῶν εἰς τὴν κεφαλὴν σοι πάντ ’ ἐρῶ ik zal je de gebeurtenissen van het begin tot het einde allemaal vertellen Aristoph. Pl. 650; ὥσπερ κεφαλὴν ἀποδοῦναι τοῖς εἰρημένοις als het ware een bekroning geven aan het betoog Plat. Phlb. 66d; ὥσπερ κεφαλὴν ἔχουσα ἐπιστήμη τῶν τιμιωτάτων (wijsheid) vindt als het ware haar bekroning als kennis van de meest verheven zaken Aristot. EN 1141a19. | |elnltext=κεφαλή -ῆς, ἡ, Dor. κεφαλά hoofd, kop:; Ἐρύλαον... βάλε... μέσσην κὰκ κεφαλήν hij trof Eryalus midden op zijn hoofd Il. 16.412; μείων μὲν κεφαλῇ Ἀγαμέμνονος een hoofd kleiner dan Agamemnon Il. 3.193; ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς van kop tot voeten (van top tot teen) Il. 23.169; ἐπὶ κεφαλήν met het hoofd naar beneden Hdt. 3.35.5; ἐπὶ κεφαλὴν ὠθεῖν ἐκ τοῦ θρόνου hals over kop van de troon stoten Plat. Resp. 553b; uitbr. voor bovenzijde:. κατὰ κεφαλήν τὸ τεῖχος... διώρυττον van bovenaf trachtten zij een bres in de muur te slaan Xen. Hell. 7.2.8; ὅπως μή... κατὰ κεφαλὴν αὐτῶν γένοιντο opdat zij niet boven hen zouden opduiken Xen. Hell. 7.2.11. als vitaal deel hoofd, leven:; σύν τε μεγάλῳ ἀπέτεισαν, σὺν σφῇσιν κεφαλῇσι zij hebben er duur voor betaald: met hun leven Il. 4.162; παρθέμενοι κεφαλάς hun hoofd op het spel zettend Od. 2.237; uitbr.:; τὰ μὲν γὰρ πρότερον... ἐγὼ κεφαλῇ ἀναμάξας φέρω mijn vroegere daden draag ik als boete op mijn hoofd Hdt. 1.155.3; ἐς κεφαλὴν τράποιτ ’ ἐμοί moge dat op mijn hoofd terecht komen Aristoph. Ach. 833; ἃ σοὶ καὶ τοῖς σοῖς οἱ θεοὶ τρέψειαν εἰς κεφαλὴν en mogen de goden dat op het hoofd van jou en de jouwen doen neerkomen Dem. 18.290; met ellips:. ἐς κεφαλὴν σοί moge het jou overkomen Aristoph. Pax 1063. als pars pro toto persoon:; ἶσον ἐμῇ κεφαλῇ gelijk aan mijn persoon Il. 18.82; als begroetingsformule:; φίλη κ. dierbare man Il. 8.281; ἠθείη κ. beste vriend Il. 23.94; Φαῖδρε, φίλη κ. mijn beste Phaedrus Plat. Phaedr. 264a; ongunstig:; ὦ κακαὶ κ. boosaardige lieden Hdt. 3.29.2; ὦ μιαρὰ κ. vuile schoft Aristoph. Ach. 285; ἡ μιαρὰ καὶ ἀναιδὴς αὕτη κ. dat vies en brutaal persoontje Dem. 21.117; in perifrase:. πεντακοσίας κεφαλὰς τῶν Ξέρξεω πολεμίων vijfhonderd vijanden van Xerxes Hdt. 9.99.2. hoofd, hoogste in status:; παντὸς ἀνδρὸς ἡ κεφαλὴ ὁ Χριστὸς ἐστιν, κεφαλὴ δὲ γυναικὸς ὁ ἀνήρ het hoofd van de man is Christus, het hoofd van de vrouw is haar man NT 1 Cor. 11.3; uitbr. voor wat lijkt op een hoofd, omdat het bol is of een uiteinde is top, kop:; Τρεῖς Κεφαλαί de Drie Toppen (uitlopers van de Cithaeron) Hdt. 9.39.1; κ. σκορόδου knoflookbol Aristoph. Pl. 718; κεφαλὴ γωνίας hoeksteen NT Mt. 21.42; κεφαλὴ περίθετος, ἥν ἐγὼ νύκτωρ φορῶ de slaapmuts die ik ‘s nachts draag Aristoph. Th. 258; anat. kop (van een bot); τὰς κεφαλὰς τῆς κάτω γνάθου de koppen van de onderkaak Hp. Art. 30; muurkap:; ἀναβαίνω ἐπὶ τὰς κεφαλάς de muurkappen bestijgen Xen. Cyr. 3.3.68; rand:; ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τῆς τάφρου op de rand van de gracht Xen. Cyr. 3.3.66; ἅτις ὑπερ κεφαλᾶς... τὸν ἀμολγέα πληροῖ (de geit) die de melkemmer tot over de rand vult Theocr. 8.87; oorsprong, plur. bronnen. ποταμοῦ κεφαλαί de bronnen van de rivier Hdt. 4.91.2. overdr. hoogtepunt conclusie, eindpunt. τὰ πράγματα ἐκ τῶν ποδῶν εἰς τὴν κεφαλὴν σοι πάντ ’ ἐρῶ ik zal je de gebeurtenissen van het begin tot het einde allemaal vertellen Aristoph. Pl. 650; ὥσπερ κεφαλὴν ἀποδοῦναι τοῖς εἰρημένοις als het ware een bekroning geven aan het betoog Plat. Phlb. 66d; ὥσπερ κεφαλὴν ἔχουσα ἐπιστήμη τῶν τιμιωτάτων (wijsheid) vindt als het ware haar bekroning als kennis van de meest verheven zaken Aristot. EN 1141a19. | ||
}} | |||
{{etym | |||
|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: [[head]], also metaph. <b class="b2">the uppermost, most extreme, source etc.</b> (Il.).<br />Compounds: several compp., e. g. <b class="b3">κεφαλ-αλγ-ία</b> [[headache]] (Hp.), through dissimilation <b class="b3">-αργία</b> (Luc.); <b class="b3">βου-κέφαλος</b> <b class="b2">with cow-head</b> (Ar.); also as plant-name (Strömberg Pflanzennamen 54); as PN <b class="b3">Βου-κεφάλας</b> m. the personal horse of Alexander the Great (Str., Plu.; on the formation Schwyzer 451).<br />Derivatives: Diminut. <b class="b3">κεφάλιον</b> (Att. inscr.), <b class="b3">-ίδιον</b> (Poll., pap.), <b class="b3">κεφαλίς</b> f. <b class="b2">bulb of an onion, toe-cap of a shoe, capital of a column etc.</b> (Arist.), <b class="b3">κεφαλὶς βιβλίου</b> <b class="b2">book-roll</b> (LXX); - <b class="b3">κεφάλαιον</b> n. <b class="b2">the main thing, -point, -sum, capital</b> (Pi., att.; rarely adj. <b class="b3">κεφάλαιος</b> [Ar. Ra. 854, PMasp. 151, 16, VIp]) with <b class="b3">κεφαλαιώδης</b>, adv. <b class="b3">-ωδῶς</b> <b class="b2">regarding the main point</b> (Hp., Arist., hell.) and the denominative <b class="b3">κεφαλαιόω</b> <b class="b2">(summarize the main points) </b> (Att.), from where <b class="b3">κεφαλαίωμα</b> <b class="b2">total sum</b> (Hdt. 3, 159), <b class="b3">-αίωσις</b> [[summary]] (Sch.), <b class="b3">-αιωτής</b> = lat. [[capitularius]] with <b class="b3">-τία</b> (pap. Rom. Emp.); - <b class="b3">κεφαλαία</b> f. <b class="b2">chronic headache</b> (medic.); - <b class="b3">κεφαλώδης</b> <b class="b2">head-like</b> (Thphr.), <b class="b3">κεφαλικός</b> <b class="b2">belonging to the head, to life, capitalis</b> (pap., Dsc.); - <b class="b3">κεφαλίτης λίθος</b> <b class="b2">corner-stone</b> (H.), <b class="b3">κεφαλίτης γλήχων</b> prob. <b class="b2">Mentha aquatica</b> (Hippiatr.; Redard Les noms grecs en <b class="b3">-της</b> 73); <b class="b3">κεφαλίνη</b> <b class="b2">root of the tongue</b> (Poll.); <b class="b3">κεφαλῖνος</b> fishname = <b class="b3">βλεψίας</b> (Dorio ap. Ath.; Strömberg Fischnamen 41), also <b class="b3">κέφαλος</b> <b class="b2">Mugil cephalus</b> (Hp., Com., Arist.; extens. Thompson Fishes s. v.; diff. Pisani Ist. Lomb. 75 : 2, 54f. [: to Skt. <b class="b2">śaphara-</b>, Lith. <b class="b2">šãpalas</b> [[Cyprinus]]]); - <b class="b3">κεφάλωμα</b> [[sum]] (Messen., Delph.; after <b class="b3">ἀνάλωμα</b>, Bechtel Dial. 2, 156; cf. also <b class="b3">κεφαλαίωμα</b> above); <b class="b3">κεφαλωτός</b> <b class="b2">with a head</b> (Arist., hell.), as plant-name [[Thymian]] (Ps.-Dsc.; Strömberg Pflanzennamen 50), <b class="b3">-ωτόν</b> (sc. <b class="b3">πράσον</b>) [[onion]] (pap.); - <b class="b3">κεφαληδόν</b> <b class="b2">per head</b> (Priene IVa). - Denomin. <b class="b3">κ]εφαλίζω</b> [[behead]] (BGU 1, 341, 9); in other meaning <b class="b3">κεφαλισμός</b> <b class="b2">table of multiplication</b> (Arist.); <b class="b3">κεφαλόω</b> in <b class="b3">κεκεφαλωμένος</b> <b class="b2">provided with a head</b> (Arist.-comm.); <b class="b3">κεφαλιόω</b> in <b class="b3">ἐκεφαλίωσαν</b> (Ev. Mark. 12, 4), meaning unclear <b class="b2">beat the head</b> or [[behead]]?, s. Bauer Gr.-dt. Wb. s. v. (wrong Pernot Neophilol. 26, 310ff.). - Further the hypostases <b class="b3">προσ-</b> (Dor. <b class="b3">ποτι-</b>), <b class="b3">ὑπο-κεφάλαιον</b> <b class="b2">(head)cushion</b> (IA.; cf. Schwyzer-Debrunner 517), <b class="b3">ἀποκεφαλίζω</b> [[behead]] (LXX, Phld.) with <b class="b3">-ισμός</b>, <b class="b3">ισμα</b>, <b class="b3">-ιστής</b>.<br />Origin: IE [Indo-European] [423] <b class="b2">*gʰebʰel-</b> [[head]]<br />Etymology: Old word for [[head]], found also in Tocharian and Germanic: Toch. A <b class="b2">śpāl</b> [[head]] (final unclear), OHG [[gebal]] m., MHG. [[gebel]] [[skull]], OHG [[gibilla]] f. <b class="b2">id.</b> (Germ. <b class="b2">i̯ō-</b>deriv); besides in the sense of [[front]] OHG [[gibil]] m., Goth. [[gibla]] m. (<b class="b2">n-</b>stem) and, with ablaut, ONo. [[gafl]] m. <b class="b2">side of a facade</b>; IE. <b class="b2">*ghebh(e)l-</b>, which looks like an <b class="b2">l-</b>stem; but a corresponding basis has nowhere been found. - Here also <b class="b3">γαβαλάν ἐγκέφαλον η κεφαλήν</b> H. and Maced. (Illyr.?) <b class="b3">κεβ(α)λή</b>; s. <b class="b3">κεβλη</b>. The Greek <b class="b3">-α</b> is difficult. S. Benveniste, Word 10 (1954) 255f. | |||
}} | }} | ||
