δέμω: Difference between revisions

|Definition=rare in pres. and impf., Ep. impf. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> δέμον <span class="bibl">Od.23.192</span>, part. δέμων <span class="bibl"><span class="title">h.Merc.</span>87</span>: aor. ἔδειμα <span class="bibl">Il.21.446</span>, <span class="bibl">Hdt.2.124</span>, Ep. δεῖμα <span class="bibl">A.R. 3.37</span>, subj. <b class="b3">δείμομεν</b> for δείμωμεν <span class="bibl">Il.7.337</span>:—Med., aor. (v. infr.):— Pass., pf. δέδμημαι <span class="bibl">6.249</span>, etc., Dor. 3pl. δέδμανθ' <span class="bibl">Theoc.15.120</span>: plpf. ἐδέδμητο <span class="bibl">Hdt.7.59</span>,<span class="bibl">176</span>:—<b class="b2">build</b>, τεῖχος ἔδειμαν <span class="bibl">Il.7.436</span>, etc.; τείχη παλαιὰ δείμας <span class="bibl">E.<span class="title">Rh.</span>232</span>:—Med., <b class="b3">ἐδείματο οἴκους</b> he <b class="b2">built him</b> houses, <span class="bibl">Od.6.9</span>; ἄστη <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ax.</span>370b</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> generally, <b class="b2">construct, prepare</b>, δ. ἀλωήν <span class="bibl"><span class="title">h.Merc.</span>87</span>; <b class="b3">δ. ὁδόν</b>, Lat. <b class="b2">munire viam</b>, <span class="bibl">Hdt.2.124</span>:— Pass., ἁμαξιτὸς δέδμηται <span class="bibl">Id.7.200</span>: metaph. of persons, <b class="b3">δέδμηνται πάση κόσμος Ἰαονίη</b> Haussoullier <span class="title">Milet</span>P.<span class="bibl">141</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0545.png Seite 545]] <b class="b2">bauen</b>; vielleicht verwandt δέω »binden« und [[δαμάω]] »bändigen«, Curtius Grundzüge der Griech. Etymol. 1, 57. 200. – Mehrmals bei Homer: imperfect. act., Odyss. 23, 192 τῷ δ' ἐγὼ ἀμφιβαλὼν θάλαμον δέμον, ὄφρ' ἐτέλεσσα, πυκνῇσιν λιθάδεσσι; aorist. 1. act., Iliad. 21, 446 Τρώεσσι πόλιν πέρι [[τεῖχος]] ἔδειμα, 9. 349 τεἱχος ἔδειμε, 14, 32 [[τεῖχος]] ἐπὶ πρύμνῃσιν ἔδειμαν, 7, 436 ποτὶ δ' αὐτὸν [[τεῖχος]] ἔδειμαν πύργους θ' ὑψηλούς, 7, 337 ποτὶ δ' αὐτὸν δείμομεν ὦκα πύργους ὑψηλούς, Conjunctiv, homerisch verkürzt, »laßt uns bauen«; perfect. pass., Iliad. 6, 245. 249 θάλαμοι ξεστοῖο λίθοιο, πλησίοι [[ἀλλήλων]] δεδμημένοι; plusquamperf. pass., Iliad. 13, 683 [[ὕπερθεν]] [[τεῖχος]] ἐδέδμητο χθαμαλώτατον, Odyss. 9, 185 περὶ δ' αὐλὴ | ὑψηλὴ δέδμητο κατωρυχέεσσι λίθοισιν μακρῇσίν τε πίτυσσιν ίδὲ δρυσὶν ὑψικόμοισιν, Odyss. 14, 6 [[ἔνθα]] οἱ αὐλὴ | ὑψηλὴ δέδμητο, περισκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ, Odyss. 1, 426 ὅθι οἱ [[θάλαμος]] περικαλλέος αὐλῆς | ὑψηλὸς δέδμητο, περισκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ; aorist. 1. medii, Odyss. 6, 9 ἀμφὶ δὲ [[τεῖχος]] ἔλασσε πόλει, καὶ ἐδείματο οἴκους, καὶ νηοὺς ποίησε θεῶν, καὶ ἐδάσσατ' ἀρούρας, medium Homerisch in der Bdtg des activi; Odyss. 14, 8 [[αὐλή]] –· ἥν ῥα [[συβώτης]] αὐτὸς δείμαθ' ὕεσσιν ἀποιχομένοιο ἄνακτος, νόσφιν δεσποίνης καὶ Λαέρταο γέροντος, ῥυτοῖσιν λάεσσι, Scholl. Didym. Ζηνόδοτος <b class="b2">δείματο [[οἶος]]</b>. – Folgende: Praesens activ. h. Hom. Mercur. 87. 188; partic. aorist. δείμας Eur. Rhes. 232; perf. pass. δέδμανθ' Theocr. 15, 120, δέδμηνται 25, 24; Her. 9, 10; ὁδόν, einen Weg anlegen, 2, 124. 7, 200. – Med., ἄστη, [[τέμενος]], Plat. Ax. 367 c 370 b; D. Hal. 1, 55; Plut. Num. 14; Luc.

|dgtxt=<b class="num">• Morfología:</b> [impf. ép. δέμον <i>Od</i>.23.192; aor. ind. 3^a sg. δεῖμεν A.R.3.37, subj. 1^a plu. δείμομεν <i>Il</i>.7.337, v. med. ind. 3^a du. δειμάσθην Opp.<i>C</i>.4.87; perf. pas. 3^a sg. δέδμηται Hdt.7.200, dór. 3^a plu. δέδμανθ' Theoc.15.120; plusperf. 3^a sg. [[ἐδέδμητο]] <i>Il</i>.13.683]<br /><b class="num">1</b> [[construir]], [[edificar]] πύργους ὑψηλούς <i>Il</i>.7.337, τεῖχος <i>Il</i>.7.436, 21.446, Hdt.9.10, Call.<i>Fr</i>.43.54, <i>IEphesos</i> 3.8 (III a.C.), Q.S.7.415, cf. E.<i>Rh</i>.232, <i>IEphesos</i> 3807 (biz.), θάλαμον <i>Od</i>.23.192, ὁδόν Hdt.2.124, δεῖμε ... τοι ... [[ἀνάκτορον]] te construyó un santuario</i> Call.<i>Ap</i>.77, οἰκίον εὖτε δέμοιμι Call.<i>Fr</i>.324, μέγα [[δῶμα]] A.R.l.c., σηκόν Lyc.873, 928, 1261, πόλιν Nonn.<i>D</i>.41.68, δέμει· οἰκοδομεῖ Hsch.<br /><b class="num">•</b>en v. pas. ὕπερθε τεῖχος [[ἐδέδμητο]] <i>Il</i>.13.683, ἁμαξιτὸς γὰρ μούνη δέδμηται pues hay construida sólo una calzada para los carros</i> Hdt.l.c., χρύσεος θρόνος Theoc.17.18<br /><b class="num">•</b>en v. med. [[hacerse construir]], [[construir para sí]] ἐδείματο οἴκους <i>Od</i>.6.9, cf. Hdt.4.78, Plu.<i>Num</i>.14, δείμασθαι ... ἄστη Pl.<i>Ax</i>.370b, cf. Philet.17.2, δείματο ... ἐδέθλια para un altar, Call.<i>Ap</i>.62, νηούς A.R.3.1088, cf. 4.251, τὸ ἱερόν I.<i>BI</i> 6.438, Luc.<i>Am</i>.36, πόλιν I.<i>AI</i> 1.62, cf. Lyd.<i>Mag</i>.1.3, παρόδους Philostr.<i>VS</i> 511, θέατρον Philostr.<i>VS</i> 551.<br /><b class="num">2</b> gener. [[construir]], [[disponer]], [[aparejar]] δέμων ἀνθοῦσαν ἀλωήν aparejando su floreciente viña</i>, <i>h.Merc</i>.87, en v. med. mismo sent. κίονα δειμάσθην μέγαν Opp.l.c., en v. pas. χλωραὶ ... σκιάδες μαλακῷ βρίθοισαι ἀνήθῳ δέδμανθ' se han dispuesto verdes sombrillas tejidas con tierno eneldo</i> Theoc.l.c.<br /><b class="num">•</b>fig. de pers., en v. pas. [[ser creado]], [[nacer]] οἱ μὲν μητρῴου ἀφ' αἵματος, οἱ δὲ καὶ ἀνδρῶν δέδμηνται πάσῃ κόσμος Ἰαονίῃ <i>Milet</i> 1(2).12a.16 (II a.C.). • DMic.: <i>de-me-o-te</i>.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> De acuerdo c. mic. <i>de-me-o-te</i> procedería de *<i>demH1</i>- ‘construir’, cf. gót. <i>timrjan</i> y, en otro grado, μεσόδμη.

|lsmtext='''δέμω:''' Επικ. παρατ. <i>δέμον</i>, αόρ. αʹ [[ἔδειμα]], Επικ. αʹ πληθ. υποτ. [[δείμομεν]] — Παθ. παρακ. [[δέδμημαι]], γʹ ενικ. υπερσ. [[ἐδέδμητο]]· [[χτίζω]], [[κατασκευάζω]], [[ανοικοδομώ]], σε Ομήρ. Ιλ. κ.λπ.· — Μέσ., <i>ἐδείματο οἴκους</i>, έχτισε σπίτια, [[κατοικία]], σε Ομήρ. Οδ.· γενικά, [[κατασκευάζω]], [[δέμω]] ἀλωήν, σε Ομηρ. Ύμν.· <i>δ. ὁδόν</i>, <i>ἁμαξιτόν</i>, Λατ. munire viam, σε Ηρόδ.

|elnltext=δέμω, poët. imperf. δέμον; aor. ἔδειμα, ep. δεῖμα, ep. conj. 1 plur. δείμομεν; perf. med.-pass. δέδμημαι, Dor. 3 plur. δέδμανται, ep. en Ion. plqperf. med.-pass. 3 sing. (ἐ)δέδμητο, bouwen:. ἐδείματο οἴκους καὶ νηοὺς ποίησε hij bouwde huizen en maakte tempels Od. 6.9; ὁδὸν δ. een weg aanleggen Hdt. 2.124.3.

|ftr='''δέμω''': {démō}<br />'''Forms''': Aor. δεῖμαι, Perf. Med. [[δέδμημαι]], dor. δέδμαμαι<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[bauen]] (seit Il.).<br />'''Derivative''': Ableitungen: [[δέμας]] (nur Nom. und Akk.) [[Körperbau]], [[äußere Gestalt]] (ep. poet. seit Il.; zur Bed. Vivante Arch. glottol. it. 40, 44f.; vgl. unten), [[δομή]] ib. (A. R., Nik., Lyk.), auch = [[τεῖχος]], [[οἰκοδομή]] (H., unsicher J. ''AJ'' 15, 11, 3) mit [[δομαῖος]] [[zum Bau geeignet]] (A. R., ''APl''., H.); — [[δόμος]] ([[δῶμα]], δῶ), s. bes. — Deverbativer Aorist δωμῆσαι, -ήσασθαι (A. R., Lyk., ''AP'' usw.; δωμήσουσιν· οἰκοδομήσουσι H.), wohl von *[[δωμάω]] (allenfalls von *δωμέω, Schwyzer 719 A. 5), mit [[δώμημα]] (Lykien), [[ἐνδώμησις]] (Smyrna I^p usw.), [[δώμησις]], [[δωμητύς]] H., [[δωμήτωρ]] (Man.). — Daneben kurzvokalische Formen, ebenfalls spät: [[δομέοντι]]· οἰκοδομοῦντι H., δεδομημένος (J., Aristid., Arr.) mit [[δόμησις]], [[δόμημα]] (J.), [[δομήτωρ]] (Anon. ''Prog''. in Rh.); wohl aus [[οἰκοδομέω]] (ion. att.) ausgelöst (Schwyzer a. a. O.). — Alte Zusammenbildung νεόδματος, [[νεόδμητος]] (Pi. u. a.). S. auch [[μεσόδμη]]. Nomen agentis [[οἰκοδόμος]] mit [[οἰκοδομέω]] [[baue]]. Adj. ναο-, πυργο- [[Tempel]], [[Burgen bauend]].<br />'''Etymology''' : Das thematische Wurzelpräsens [[δέμω]] hat eine formale Entsprechung in dem german. Verb got. ''ga''-''timan'', as. ''teman'', ahd. ''zeman'' ‘''geziemen'', passen’ (Fick 1, 66; 454). Die abweichende Bedeutung (eig. [[fügen]] = [[δέμω]]?) macht aber jedenfalls die ursprüngliche Identität etwas fraglich. Sicher zu dieser Sippe gehört dagegen das auf einen mit [[δέμας]] parallel laufenden (diesem zugrunde liegenden? Benveniste Origines 33) ''r''-Stamm zurückgehende german. Wort für [[Bauholz]], z. B. anord. ''timbr'', ahd. ''zimbar'', nhd. ''Zimmer'' mit dem Denominativum got. ''timrjan'' usw. ‘''zimmern''’, urg. *''tim''(''b'')''ra''-, idg. *''dem''-''r''-''o''- oder eher *''demə''-''ro''- (zweisilbige Wurzel mit germanischem Wegfall des -''ə''-; vgl. [[δέμας]] aus *''demə''-''s'' und die einsilbigen langvokalischen νεόδματος, δέδμαμαι). — In Betracht kommt noch hier.-heth. ''ta''+''mi''-''ha'' [[ich baute]] (Kronasser ΜΝΗΜΗΣ ΧΑΡΙΝ 1, 201 m. Lit.). — Weitere Verwandte s. [[δόμος]].<br />'''Page''' 1,364