μέγεθος: Difference between revisions

|Definition=Ion. (not Hp.) [[μέγαθος]] [[Herodotus|Hdt.]] (v. infr.), also Philox.2.19, gen. μεγέθους or μεγέθεος, τό: ([[μέγας]]):—<br><span class="bld">A</span> [[greatness]], [[magnitude]], opp. [[πλῆθος]], Anaxag.1, etc.; πλῆθος μὲν… ἐὰν ἀριθμητὸν ᾖ, μ. δὲ ἐὰν μετρητὸν ᾖ [[Aristotle|Arist.]]''[[Metaphysics|Metaph.]]'' 1020a9.<br><span class="bld">I</span> in Hom. always [[stature]], of men and women, εἶδος ἀκιδνοτέρη μέγεθός τ' εἰσάντα ἰδέσθαι Od.5.217, cf. 6.152; ἐς μέγεθος καὶ [[κάλλος]] [[ὁράω|ὁρώμενος]] 18.219, cf. Pl.''Chrm.''154c; θηλειῶν ἀρετὴ σώματος κάλλος καὶ μέγεθος Arist.''Rh.''1361a7: then, generally, [[size]], μύρμηκες μεγάθεα ἔχοντες κυνῶν ἐλάσσονα [[Herodotus|Hdt.]]3.102; μέγεθος [[λαβεῖν]] [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''1.4.3; ἡ ἐπίδοσις εἰς τὸ μ. [[Aristotle|Arist.]]''[[Historia Animalium|HA]]''560a20; of sound, [[loudness]], βοῆς μέγεθος Th.4.126: acc. as adverb, <b class="b3">λίθου λάμποντος μέγαθος</b>, = [[μεγάλως]], [[Herodotus|Hdt.]]2.44; but usu., in [[size]], [[τεῖχος]] κατὰ τὸν Ἀθηνέων κύκλον… τὸ μ. Id.1.98; [δένδρεον] [[μέγαθος]] κατὰ συκέην μάλιστά κῃ Id.4.23; ὅσην δεῖ τὸ μέγεθος τὴν πόλιν ποιεῖσθαι [[Plato|Pl.]]''[[Republic|R.]]'' 423b: also in plural, ποταμοὶ οὐ κατὰ τὸν Νεῖλον ἐόντες μεγάθεα [[Herodotus|Hdt.]]2.10, cf. 1.202; σμικροὶ τὰ μεγάθεα Id.3.107; κυαμιαῖοι τὰ μ. Luc.''Herm.''40; μεγέθη ἔργων καὶ διαθέσεων Epicur.''Nat.''43 G.<br><span class="bld">2</span> freq. in dat., <b class="b3">μεγέθει… ἐκπρεπεστάτη</b> in [[stature]], [[Aeschylus|A.]]''[[The Persians|Pers.]]''184; ἀνθρώπους μεγέθει μεγίστους καὶ ἥκιστα διαφόρους ἐς… τὰ μεγέθεα Hp.Aër. 12; <b class="b3">πλήθεϊ μέγιστον καὶ μεγάθεϊ ὑψηλότατον</b>, of a [[mountain]], [[Herodotus|Hdt.]]1.203; <b class="b3">κρητῆρες μεγάθεϊ μεγάλοι</b> ib.51; μεγάθεϊ [[μέγιστος]] Id.7.117; μέγεθος [[περιμήκης|περιμήκεας]] Id.2.108; μεγάθεϊ [[σμικρός|σμικροί]] = [[small in size]] ib.74; ἐλάττω τῷ μεγέθει [[Aristotle|Arist.]]''[[Historia Animalium|HA]]''560b5.<br><span class="bld">II</span> of [[quality]] and [[degree]], [[greatness]], [[magnitude]], πόνων E.''Hel.'' 593; τῆς [[παρανομία]]ς Th.6.15; τῆς [[ζημία]]ς Lys.1.3; τῆς κολάσεως Pl. ''Lg.''934b; [[importance]], μ. ἐχούσας πράξεις D.H.''Isoc.''6.<br><span class="bld">2</span> [[might]], [[power]], E.''Ba.''273; δαίμονος μεγέθει πάντα ἐπέχοντος X.''Smp.''8.1.<br><span class="bld">3</span> [[greatness]], [[magnanimity]], Plu.''Alex.''14; περί τι Id.''Ant.''24.<br><span class="bld">4</span> Rhet., [[loftiness]], [[sublimity]], μέγεθος [[περιτιθέναι]] τοῖς πράγμασιν [[Dionysius of Halicarnassus|D.H.]]''[[De Compositione Verborum|Comp.]]'' 17, cf. Demetr.''Eloc.''5, Hermog.''Id.''1.5, etc.; λόγων μ. Longin.4.1, al.: in plural, [[sublime]] [[object]]s, Id.9.1, al.<br><span class="bld">III</span> Math., [[magnitude]], Gorg.3; μέγεθος ἔχειν Pl.''Ti.''57d, cf. Iamb.''Comm.Math.''3, etc.; [[extension]], Plot.2.4.11: in plural, [[magnitude]]s, [[Plato|Pl.]]''[[Protagoras|Prt.]]'' 356c; τὰ μ. τὰ γεγραμμένα ''IG''7.3073.102 (Lebad.).<br><span class="bld">2</span> Astron., [[magnitude]], of [[star]]s, Cleom. 1.11, Ptol.''Alm.''7 passim.<br><span class="bld">IV</span> Gramm., [[metrical]] [[length]], τὸ [[μέγιστον]] μέγεθος [[τρίχρονος|τρίχρονον]] A.D.''Synt.''133.26, cf. ''EM''419.50.<br><span class="bld">2</span> [[τὰ ἐν τῷ μέτρῳ μεγέθη]] = the [[recognise]]d [[length]]s of [[line]]s in a [[metre]], Heph.12.3.<br><span class="bld">V</span> <b class="b3">τὸ μέγεθος τινός</b>, as title, his [[highness|Highness]], POxy.2107.8 (iii A. D.); τὸ σὸν μέγεθος ''Cod.Just.''8.10.12.1a.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0110.png Seite 110]] τό ([[μέγας]]), ion. [[μέγαθος]], Her., die [[Größe]], körperlich u. geistig; bei Hom. von hohem Wuchs der Männer u. Frauen, stattliche Leibesgröße, mit [[εἶδος]] vrbdn, Od. 5, 217. 6, 152; μεγέθει τι τῶν νῦν εὐπρεπεστάτα πολύ, Aesch. Pers. 180; auch [[μέγεθος]] πῶν πόνων, Eur. Hel. 599; πόλεως, Andr. 196; μ. λαμβάνειν, heranwachsen, Xen. Cyr. 1, 4, 3; [[μέγεθος]] τοῦ στόλου, Plat. Legg. III, 698 b; καὶ [[πλῆθος]], V, 733 b; [[ῥώμη]], Rep. VI, 488 a; auch im plur., μεγέθεσι κάλλεσί τε ἔργων, Critia. 115 d; Her. sagt μεγάθεϊ [[μέγας]], [[σμικρός]], 1, 51. 4, 52; häufig steht [[μέγεθος]] absolut, was die Größe anbetrifft, an Größe, 1, 98. 2, 44. 73; auch im plur., εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλοι ποταμοὶ οὐ. κατὰ τὸν Νεῖλον ἐόντες μεγάθεα, 2, 10; ὅσην δεῖ τὸ [[μέγεθος]] τὴν πόλιν ποιεῖσθαι, Plat. Rep. IV, 423 b; θαυμαστὸς ἐφάνη τό τε [[μέγεθος]] καὶ τὸ [[κάλλος]], Charmid. 154 c, u. so bei den Folgdn; seltener μεγέθει μεγίστη [[πόλις]], Luc. hist. conscr. 31.

|elrutext='''μέγεθος:''' ион. [[μέγαθος|μέγᾰθος]], εος τό<br /><b class="num">1</b> [[величина]], [[размер]], [[размеры]]: [[πλῆθος]] μὲν [[ποσόν]] τι ἂν ἀριθμητὸν ᾖ, μ. δὲ ἂν μετρητὸν ᾖ Arst. множество есть количество счисляемое, величина - то, что измеримо; μ. или τὸ μ. Her., Plat., Thuc., μεγάθεα Her. по размерам, величиной; μεγάθεϊ [[σμικρός]] Her. малый по размерам; μ. λαμβάνειν Xen. увеличиваться, расти;<br /><b class="num">2</b> [[высота]]: μεγάθεϊ ὐψηλότατον τὸ [[οὖρος]] Her. высочайшая гора;<br /><b class="num">3</b> [[высокий рост]], [[статность]] ([[εἶδος]] μ. τε Hom.; θαυμαστὸς τό τε μ. καὶ τὸ [[κάλλος]] Plat.);<br /><b class="num">4</b> [[степень]], [[мера]], [[уровень]], [[сила]] (πόνων Eur.; τῆς παρανομίας Thuc.; τῆς ζημίας Lys.): βοῆς μ. Thuc. оглушительный крик;<br /><b class="num">5</b> [[размах]], [[масштаб]] (τοῦ στόλου Plat.);<br /><b class="num">6</b> [[величие]], [[могущество]] (''[[sc.]]'' τοῦ δαίμονος Eur.);<br /><b class="num">7</b> [[духовное величие]], [[высокий дух]] (τοῦ [[ἀνδρός]], ''[[sc.]]'' Διογένους Plut.).

|lstext='''μέγεθος''': παρ’ Ἴωσι πεζογράφοις [[μέγαθος]], εος, τό, ([[μέγας]])· ― [[μέγεθος]], [[ὄγκος]], κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸ [[πλῆθος]] ([[πλῆθος]] μέν... ἂν ἀριθμητὸν ᾖ, μ. δὲ ἂν μετρητὸν ᾖ Ἀριστ. Μετὰ τὰ Φυσ. 4. 13, 1)· Ι. παρ’ Ὁμ. ἀείποτε ἐπὶ τοῦ ἀναστήματος ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, συναπτόμενον μετὰ τοῦ [[εἶδος]], Ὀδ. Ε. 217., Ζ. 152· μετὰ τοῦ [[κάλλος]], Σ. 219, πρβλ. Πλάτ. Χαρμ. 154C· ἀκολούθως [[καθόλου]], [[μέγεθος]], [[ὄγκος]], μύρμηκες μεγάθεα ἔχοντες κυνῶν ἐλάσσονα Ἡρόδ. 3. 103· μ. λαμβάνειν, αὐξάνεσθαι, Ξεν. Κύρ. 1. 4, 3· ― ἐπὶ ἤχου, βοῆς μ. Θουκ. 4. 126· ― ὁ Ἡρόδ. μεταχειρίζεται καὶ τὴν αἰτ. [[μέγαθος]] ἢ τὸ [[μέγαθος]], ὡς ἐπίρρ., κατὰ τὸ [[μέγεθος]], κατὰ τὸν ὄγκον, [[τεῖχος]] κατὰ τὸν Ἀθηναίων κύκλον... τὸ μ. 1. 98 · ([[δένδρεον]]) [[μέγαθος]] κατὰ συκέην μάλιστά κῃ 4. 23· οὕτω, τὸ [[μέγεθος]] Πλάτ. Πολ. 423Β, Ἀναξανδρ. ἐν «Ἑλένῃ» 1, κτλ.· ― [[ὡσαύτως]] ἐν τῷ πληθ., ποταμοὶ οὐ κατὰ τὸν Νεῖλον ἐόντες μεγάθεα Ἡρόδ. 2. 10, πρβλ. 1. 202· μεγέθεα μέγιστοι Ἱππ. π. Ἀέρ. 289· καὶ [[ἐπειδὴ]] τὸ [[μέγεθος]] [[εἶναι]] σχετικόν, μικροὶ τὰ μεγάθεα Ἡρόδ. 3. 107· κυαμαῖοι τὰ μ. Λουκ. Ἑρμότ. 40· ― [[ὡσαύτως]], λάμποντες [[μέγαθος]] = [[μεγάλως]], Ἡρόδ. 2. 44· ― οὕτω, 2) κατὰ δοτ., μεγέθει... ἐκπρεπεστάτη, κατὰ τὸ [[ἀνάστημα]], Αἰσχύλ. Πέρσ. 184· πλήθεϊ μέγιστον καὶ μεγάθεϊ ὑψηλότατον, ἐπὶ ὄρους, Ἡρόδ. 1. 203· μεγάθεϊ [[μέγας]] 1. 51· μεγάθεϊ μέγιστος 7. 117· περιμήκεας 2. 108· καὶ μεγάθεϊ μικρὸς 2. 74· ἐλάττω τῷ μ. Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 6. 2, 11· ― ἐν Θουκ. 7. 55, ἡ πιθ. γραφὴ [[εἶναι]] ναυσὶ καὶ ἵπποις καὶ μεγέθει ἰσχυούσαις. ΙΙ. ἐπὶ βαθμοῦ ἢ ἐντάσεως, πόνων Εὐρ. Ἠλ. 593· τῆς παρανομίας Θουκ. 6. 15· τῆς ζημίας Λυσ. 91. 5· τῆς κολάσεως, κτλ., Πλάτ., κτλ.· μεταφ., [[σοβαρότης]], [[σπουδαιότης]], μ. περιθεῖναι τοῖς πράγμασιν Διον. Ἁλ. π. Συνθ. 17· μ. ἐχούσας πράξεις ὁ αὐτ. π. Ἰσοκρ. 6. 2) [[μέγεθος]], δηλ. [[ἰσχύς]], [[ἐξουσία]], Εὐρ. Βάκχ. 273, πρβλ. Ξεν. Συμπ. 8, 1. 3) [[μέγεθος]], [[μεγαλοψυχία]], Πλουτ. Ἀλέξ. 14, Ἀντών. 24· ― παρὰ τοῖς ῥητορικοῖς συγγραφ., [[ὕψος]], ὁ [[ἔξοχος]] [[χαρακτήρ]], λόγων μ. Λογγῖν. 4, 1, κ. ἀλλ.· καὶ ἐν τῷ πληθ. ὑψηλά, [[ἔξοχα]], ἐξαίσια πράγματα, ὁ αὐτ. 9, 1, κ. ἀλλ. ΙΙΙ. ἐν τοῖς μαθημ., τὸ [[μέγεθος]], [[ἔκτασις]], [[ὄγκος]], μ. ἔχειν Πλάτ. Τίμ. 57D· ἐν τῷ πληθ., μεγέθη, ὁ αὐτ. ἐν Πρωτ. 356C. IV. παρὰ Γραμμ., ἡ [[ποσότης]] συλλαβῆς.

|txtha=μεγέθους, τό ([[μέγας]]) (from Homer down), [[greatness]]: Ephesians 1:19.

|mltxt=το (ΑM [[μέγεθος]], Α ιων. τ. [[μέγαθος]])<br /><b>1.</b> ο όγκος, η [[έκταση]], οι διαστάσεις ενός σώματος ή αντικειμένου («μύρμηκες μεγάθεα ἔχοντες κυνῶν ἐλάσσονα», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>2.</b> το ύψος («το [[μέγεθος]] του όρους»)<br /><b>3.</b> <b>μτφ.</b> ο [[βαθμός]] ενέργειας ή η [[ένταση]] («[[μέγεθος]] καλοσύνης»)<br /><b>4.</b> <b>συνεκδ.</b> [[σπουδαιότητα]], [[σοβαρότητα]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> ο [[μεγάλος]] [[αριθμός]], το [[πλήθος]] («το [[μέγεθος]] της διαδήλωσης»)<br /><b>2.</b> το [[μήκος]] («το [[μέγεθος]] της οδού»)<br /><b>3.</b> <b>αστρον.</b> [[αριθμός]] που εκφράζει τη φαινομένη [[λαμπρότητα]] ενός αστέρα ή γενικότερα ενός ουράνιου σώματος και ο [[οποίος]] μικραίνει όσο μεγαλώνει η λαμπρότητά του<br /><b>4.</b> <b>μαθημ.</b> η [[ποσότητα]] η οποία μπορεί να μετρηθεί ή να υπολογιστεί ή να εκφραστεί με αριθμούς<br /><b>5.</b> <b>φυσ.</b> [[φυσική]] [[ιδιότητα]] στην οποία [[είναι]] δυνατόν να αποδοθεί μια αριθμητική [[τιμή]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />(ως [[τίτλος]]) η [[μεγαλειότητα]], το [[μεγαλείο]] («τὸ σὸν [[μέγεθος]]», Κώδ. Ιουστιν.)<br /><b>2.</b> [[ποσότητα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ([[ιδίως]] στον <b>Ομ.</b>) (για άνδρες ή γυναίκες [[μαζί]] με τα ουσ. [[είδος]], [[κάλλος]]) [[κορμοστασιά]], [[ανάστημα]]<br /><b>2.</b> [[ισχύς]], [[εξουσία]] («οὐκ ἂν δυναίμην [[μέγεθος]] ἐξειπεῖν [[ὅσος]] καθ' Ελλάδ' ἔσται», Eυρ.)<br /><b>3.</b> [[μεγαλοψυχία]]<br /><b>4.</b> <b>(ρητ.)</b> το ύψος έκφρασης, ο [[έξοχος]] [[χαρακτήρας]] («λόγων [[μέγεθος]]», Λογγίν.)<br /><b>5.</b> <b>μαθημ.</b> το [[εμβαδόν]] («μὴ μόνον ἓν ἑκατέραν [[μέγεθος]] ἔχον τὸ [[τρίγωνον]] φυτεῦσαι κατ' ἀρχάς», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>6.</b> <b>γραμμ.</b> η [[ποσότητα]] τών συλλαβών<br /><b>7.</b> (για ήχο) [[δύναμη]], [[ένταση]] («βοῆς [[μέγεθος]]»)<br /><b>8.</b> (για τον καιρό) [[δριμύτητα]], [[σφοδρότητα]]<br /><b>9.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>τὰ μεγέθη</i><br />α) τα σώματα τα οποία κατέχουν [[έκταση]]<br />β) <b>μτφ.</b> [[υψηλά]], [[έξοχα]], εξαίσια πράγματα («ἡρωϊκὰ μεγέθη», Λογγίν.)<br /><b>10.</b> (στη δοτ. ως επίρρ.) <i>μεγέθει</i><br />ως [[προς]] το [[ανάστημα]], ως [[προς]] το ύψος<br /><b>11.</b> (στην αιτ. εν. και πληθ. ως επίρρ.) [[μέγεθος]], <i>μεγέθη</i><br />α) ως [[προς]] το [[ανάστημα]], ως [[προς]] το ύψος, ως [[προς]] τον όγκο, ως [[προς]] την [[έκταση]]<br />β) [[μεγάλως]], πολύ<br /><b>12.</b> <b>φρ.</b> «τὰ ἐν τῷ μέτρῳ μεγέθη» — τα αναγνωρισμένα μήκη στίχων σε κάποιο [[μέτρο]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο ιων. τ. [[μέγαθος]] <span style="color: red;"><</span> [[μέγας]] <span style="color: red;">+</span> [[επίθημα]] -<i>θος</i> ([[πρβλ]]. [[πλῆθος]]) [[είναι]] ο [[αρχικός]], ενώ ο αττ. τ. [[μέγεθος]] <span style="color: red;"><</span> [[μέγαθος]] προήλθε από αφομοιωτική [[τροπή]] του -<i>α</i>-σε -<i>ε</i>-].

|mdlsjtxt=[[μέγεθος]], ''Ionic'' [[μέγαθος]], εος, [[μέγας]]<br /><b class="num">I.</b> [[greatness]], [[magnitude]], [[size]], [[height]], [[stature]], Hom., Hdt., etc.:—of [[sound]], [[loudness]], βοῆς μ. Thuc.:—dat. and acc. are used adverbially, μεγάθεϊ [[μέγας]] [[great]] in [[size]], Hdt.; μεγάθεϊ [[μικρός]] Hdt.; so, ποταμοὶ οὐ κατὰ τὸν Νεῖλον ἐόντες μεγάθεα rivers not [[bearing]] any [[proportion]] to the [[Nile]] in [[size]], Hdt.<br /><b class="num">II.</b> of Degree, [[greatness]], [[magnitude]], Eur., Thuc., etc.<br /><b class="num">2.</b> [[greatness]], i. e. [[might]], [[power]], Eur., Xen.<br /><b class="num">3.</b> [[greatness]], [[magnanimity]], Plut.