μητρῷος: Difference between revisions

|Definition=Dor. [[ματρῷος]], μητρῷα, μητρῷον, contr. for [[μητρώϊος]] ([[quod vide|q.v.]]),<br><span class="bld">A</span> [[of a mother]], [[αἷμα]] A.''Eu.''230; τὰ πατρῷα καὶ μητρῷα πήματα [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1196; μητρῷον [[δέμας]], [[periphrasis]] for <b class="b3">τὴν μητέρα</b>, A.''Eu.''84; οἱ πατρῷοι καὶ μητρῷοι θεοί [[Xenophon|X.]]''[[Cynegeticus|Cyn.]]''1.15, cf. ''IG''3.235; <b class="b3">μ. τροφή, γάλα</b>, Sor.1.86, 87; μητρῷα [[κληρονομία]] ''PSI''1.66.2 (v A. D.); τὰ μ. ''PMasp.''6 ii 91 (vi A. D.).<br><span class="bld">2</span> <b class="b3">τὸ μητρῷον μόριον</b>, = [[μήτρα]], Hp.''Epid.''6.5.8.<br><span class="bld">II</span> [[Μητρῷον]] (''[[sc.]]'' [[ἱερόν]]), τό, [[temple of Demeter]], Clitodem.''1'': more freq. [[temple of Cybele]], esp. at [[Athens]], where it was the [[depository]] of the [[state]] [[archive]]s, D.19.129, Aeschin.3.187, Chamael. ap. Ath.9.407c, ''IG''22.463.28.<br><span class="bld">2</span> [[Μητρῷα]] (''[[sc.]]'' [[ἱερά]]), τά, [[the worship of Cybele]], D.H.''Dem.''22, Plu.2.407c, ''IG''12(7).237.64 (Amorgos).<br><span class="bld">b</span> [[Μητρῷα]], τά, [[music played in her honour]], Duris 16 J.; in full, τὰ Μητρῷα μέλη D.H.2.19; τὸ Μητρῷον [[αὔλημα]] Paus.10.30.9.<br><span class="bld">3</span> [[Μητρῷος]], ὁ (''[[sc.]]'' [[μήν]]), month in [[Bithynia]], ''Hemerolog.Flor.''

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0180.png Seite 180]] mütterlich; κτανεῖν σ' ἔπεισα μητρῷον [[δέμας]], Aesch. Eum. 84; [[αἷμα]], 221, öfter; Soph. πατρῷα καὶ μητρῷα πήματα, O. C. 1198; μητρῷον φόνον, Eur. Med. 1305; λέκτρα μητρῴων γάμων, Phoen. 59, mit der Mutter, öfter; in Prosa, τὴν μητρῴαν οἴκησιν, Plat. Crit. 114 a; πρὸς θεῶν πατρῴων καὶ μητρῴων, Xen. Hell. 2, 4, 13; Sp., [[θηλή]], Bahr. 89, 9. – Bes. die große Göttermutter Kybele betreffend, dah. τὸ μητρῷον, der Tempel der Kybele, der in Athen zum Aufbewahren der Volksbeschlüsse als Staatsarchiv diente, Dem. 19, 129; Chamael. bei Ath. IX, 407 c; – τὰ μητρῷα, ''[[sc.]]'' [[μέλη]], Lieder zu Ehren der Göttermutter, Ath. XIV, 618 c, u. ''[[sc.]]'' [[ἱερά]], der heilige Dienst derselben, Plut. Pyth. or. 25.

|elrutext='''μητρῷος:''' эп. [[μητρώϊος]], дор. [[ματρῷος|μᾱτρῷος]] 3 материнский ([[αἷμα]] Aesch.; [[οἴκησις]] Plat.).

|mltxt=-α, -ο (ΑΜ [[μητρῷος]], -ῴα, -ον)<br />αυτός που ανήκει στη [[μητέρα]] ή προέρχεται από τη [[μητέρα]], [[μητρικός]] («οἱ πατρῷοι καὶ μητρῷοι θεοί», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> το [[μητρώο]]<br />[[κατάλογος]] που τηρείται από το [[κράτος]], τους δήμους και τις κοινότητες και στον οποίο εγγράφονται πολίτες του ενός ή και τών δύο φύλων για λόγους δημόσιου συμφέροντος<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «στρατολογικό [[μητρώο]]» — [[κατάλογος]] αρρένων πολιτών ο [[οποίος]] τηρείται στα [[κατά]] τόπους στρατολογικά γραφεία και στον οποίο εγγράφονται οι στρατεύσιμοι πολίτες<br />β) «ποινικό [[μητρώο]]» — [[κατάλογος]] ο [[οποίος]] τηρείται στις [[κατά]] τόπους δικαστικές αρχές ή στο [[υπουργείο]] Δικαιοσύνης για τους άγνωστης διαμονής και τους γεννημένους στην αλλοδαπή, στον οποίο εγγράφονται όσοι έχουν καταδικαστεί αμετάκλητα με [[βούλευμα]] ή δικαστική [[απόφαση]], για [[πλημμέλημα]] ή [[κακούργημα]] ή, προκειμένου για ανηλίκους, όσοι έχουν υποστεί περιορισμό σε σωφρονιστικό [[κατάστημα]] ή έχουν απαλλαγεί ως ακαταλόγιστοι<br />γ) «φορολογικό [[μητρώο]]» — [[κατάλογος]] τών φορολογουμένων ο [[οποίος]] τηρείται από τις αρμόδιες οικονομικές εφορίες με στοιχεία για [[κάθε]] φορολογούμενο<br />δ) «έχει λερωμένο το [[μητρώο]] του» — έχει ύποπτο [[παρελθόν]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (το ουδ. ως κύριο όν.) <i>τὸ Μητρῷον</i><br />α) ο [[ναός]] της Δήμητρος<br />β) το [[ιερό]] της μητέρας τών θεών Κυβέλης<br />γ) <b>στον πληθ.</b> <i>τὰ Μητρῷα</i><br />i) η [[λατρεία]] της Κυβέλης<br />ii) η [[μουσική]] που παιζόταν [[προς]] τιμήν της Κυβέλης<br /><b>2.</b> (το αρχ. ως κύριο όν.) <i>ο Μητρῷος</i><br />[[ονομασία]] [[μήνα]] στη Βιθυνία.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[μήτρως]], γεν. <i>μήτρω</i>-<i>ος</i> <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>ιος</i> ([[πρβλ]]. [[πατρῷος]] <span style="color: red;"><</span> [[πάτρως]]). Είναι χαρακτηριστικό ότι το επίθ. που θα αναμενόταν για να δηλώσει ό,τι ανήκει ή αναφέρεται στη [[μητέρα]], δηλ. το επίθ. <i>μήτρ</i>-<i>ιος</i>, δεν μαρτυρείται. Στη [[θέση]] του εμφανίζεται το [[μητρῷος]], που παράγεται από το [[θέμα]] της λ. [[μήτρως]] «[[αδελφός]] ή [[πατέρας]] της μητέρας» και όχι από το [[θέμα]] της λέξης [[μήτηρ]] ([[μήτριος]]). Το [[γεγονός]] αυτό αντικατοπτρίζει το [[πρότυπο]] μιας πατριαρχικής κοινωνίας, που δεν αναγνώριζε στη [[μητέρα]] τα [[ίδια]] δικαιώματα με τον [[πατέρα]]. Το επίθ. [[μήτριος]] απαντά μόνο εν συνθέσει ([[πρβλ]]. [[ομομήτριος]])].

|mdlsjtxt=[contr. for [[μητρώιος]] ([[which]] occurs in Od.)]<br /><b class="num">I.</b> of a [[mother]], a [[mother]]'s, [[maternal]], Od., Attic; μ. [[δέμας]], [[periphrasis]] for τὴν μητέρα, Aesch.: —τὰ μ. a [[mother]]'s [[right]]. Hdt.<br /><b class="num">II.</b> Μητρῷον (''[[sc.]]'' [[ἱερόν]]), the [[temple]] of [[Cybele]] at [[Athens]], [[which]] was the [[depository]] of the [[state]]-[[archives]], Dem., Aeschin.