3,271,356
edits
ὑφαίνω: Difference between revisions
From LSJ
m
LSJ1 replacement
m (LSJ1 replacement) |
|||
| (21 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=yfaino | |Transliteration C=yfaino | ||
|Beta Code=u(fai/nw | |Beta Code=u(fai/nw | ||
|Definition= | |Definition=[ῠ], Ion. impf.<br><span class="bld">A</span> ὑφαίνεσκον Od.19.149: fut. ὑφᾰνῶ Ar.Ec. 654 (anap.): aor. ὕφηνα Od.4.739, 13.303, Ar.Lys.586, etc.; later ὕφᾱνα, LXXJd.16.14, Inscr.Délos 442 A206 (ii B. C.), AP6.265 (Noss.), Hymn.Is.14; as Dor. form, B.5.9, al.: pf. ὕφαγκα (συν-) D.H.Comp. 18, (παρ-) Ph.Byz.Mir.2.5:—Med., v. infr.: aor. ὑφηνάμην Pl.Phd. 87b, X.Mem.3.11.6:—Pass., aor. ὑφάνθην Pl.Ti.72c, (ἐν-, συν-) [[Herodotus|Hdt.]] 1.203, 5.105: pf. ὕφασμαι Antiph.99, Luc.VH1.18, (ἐν-) [[Herodotus|Hdt.]] 3.47, (παρ-) X.Cyr.5.4.48, but 3sg. ὕφανται S.E.M.8.129; a form ὑφήφασμαι is cited in Suid., ὑφήφανται in Phryn.PSp.32 B., ὑφήφασται Choerob. in Theod.2.91 H., ὑφύφασται Zenod. ap. EM785.46, Eust.1436.51: cf. [[ἐξυφαίνω]]. [ῠ exc. in augm. tenses.]:—[[weave]], freq. in Hom., who always joins ἱστὸν ὑφαίνειν (cf. [[ὑφάω]]), Il.6.456, Od.2.104, al.; except in 13.108, φάρε' ὑφαίνουσιν; so ὑ. ὕφασμα E.Ion 1417; χλαῖναν Ar.Lys.586; ἱμάτιον Pl.Hp.Mi.368c; ἐν εὐπήνοις ὑφαῖς ὑ. τι E.IT814; ἐν Ἐκβατάνοισι ταῦθ' ὑφαίνεται Ar.V.1143; ἀράχνια ὑ., of spiders, Arist.HA542a13, cf. 623a8: abs., [[weave]], [[ply the loom]], [[Herodotus|Hdt.]]2.35; αἱ ὑφαίνουσαι Arist.GA717a36; αἴγειροι πτελέαι τε ἐΰσκιον ἄλσος ὕφαινον Theoc.7.8 (cj. Heinsius for [[ἔφαινον]]):—Med., [[ἱμάτιον]] [[ὑφαίνεσθαι]] Pl.Phd.87b, cf. X.Mem.3.11.6 sq.:—Pass., [[λίθος]] ὑφαινομένη, i.e. [[asbestos]], Str.10.1.6.<br><span class="bld">II</span> [[contrive]], [[plan]], of all [[scheme]]s, good or bad, which are craftily imagined, freq. in Hom.; πυκινὸν δόλον ἄλλον ὕφαινε Il.6.187; ἔνδοθι μῆτιν ὑ. Od.4.678; ἐνὶ φρεσὶ μῆτιν ὑφήνας ib.739; μῆτιν ὕφαινε μετὰ φρεσίν Hes.Sc.28, cf. B.16.51; δόλους καὶ μῆτιν ὑ. Od.9.422; μύθους καὶ μήδεα πᾶσιν ὑ. Il.3.212, cf. Call.Fr.3ii10P. (Pass.); ταῦθ' ὕφηναν ἡμῖν ἐπὶ τυραννίδι this was the [[plot]] they laid against us to [[bring]] in [[tyranny]], Ar.Lys. 630; πάντα . . ἐκ φρενὸς ὑφάνασα Hymn.Is.14:—Med., Nicopho 5: but [[ὑφαίνεται]] is [[falsa lectio|f.l.]] for [[ὑφαίνετε]] in Lyr.Adesp.ap. Stob.1.5.11 (v. NauckTGF2p.xx).<br><span class="bld">III</span> generally, [[create]], [[construct]], [[οἰκοδόμημα|οἰκοδομήματα]] Pl.Criti.116b; ὄλβον Pi.P.4.141; θεμείλια Φοῖβος ὑφαίνει he [[lay]]s the [[foundation]], Call.Ap.57; κηρὸν ὑ. Tryph.536:—Pass., ἀναίμου ὑφανθέντος [τοῦ σπληνός] Pl.Ti.72c.<br><span class="bld">2</span> [[compose]], [[write]], ποικίλον ἄνδημα (metaph. of an ode) Pi.Fr.179; ὕμνον B.5.9. (ὑφαίνω, cf. [[ὑφή]], [[ὕφος]], OE. wefan '[[weave]]', Skt. ubhnāti '[[hold together]], [[cover]], [[bind]]'.) | ||
}} | |||
{{bailly | |||
|btext=<i>f.</i> ὑφανῶ, <i>ao.</i> [[ὕφηνα]], <i>pf. inus.</i><br /><i>Pass. f. inus., ao.</i> ὑφάνθην, <i>pf.</i> ὕφασμαι, ὕφασαι, ὕφανται, ὑφάσμεθα, ὕφασθε;<br />tisser : [[ἱστόν]] IL, OD une voile ; φάρε' ὑφ. OD confectionner un voile ; <i>fig.</i> δόλον IL, μῆτιν OD ourdir une ruse, une intrigue ; συγγραφήν ÉL composer un écrit;<br /><i><b>Moy.</b></i> [[ὑφαίνομαι]] (<i>ao.</i> ὑφηνάμην) tisser pour soi : [[ἱμάτιον]] PLAT se tisser un vêtement.<br />'''Étymologie:''' R. Ὑφ, tisser ; cf. [[ὑφή]], [[ὕμνος]] ; de i.-e. *Hebh, cf. web. | |||
}} | |||
{{pape | |||
|ptext=fut. ὑφανῶ, aor. [[ὕφηνα]], att. ὕφᾱνα, s. Lobeck <i>Phryn</i>. 26, perf. ὕφαγκα, Artemid. 4.40 (vgl. [[ὑφάω]]), – <i>[[weben]]</i>; [[häufig]] bei Hom., der [[öfters]] ἱστὸν ὑφαίνειν vrbdt, <i>Od</i>. 13.108 auch φάρεα ὑφαίνειν; Her. 2.35; Plat. <i>Lys</i>. 208d und [[sonst]]; auch med., ὃ [[ἱμάτιον]] ἠμπείχετο αὐτὸς ὑφηνάμενος <i>Phaed</i>. 87b, wie Xen. <i>Mem</i>. 3.11.6. – Oft übertragen von heimlichen, listigen [[Anschlägen]] und [[Unternehmungen]], wie [[unser]] »[[anzetteln]]«, <i>[[schlaue]] [[Anschläge]] [[ersinnen]]</i>, von allen [[Handlungen]], [[guten]] und bösen, [[welche]] durch [[schlaue]] und heimliche [[Mittel]] [[ausgeführt]] [[werden]] [[sollen]]; bei Hom. [[häufig]] μῆτιν, δόλον ὑφαίνειν, mit und ohne den [[Zusatz]] ἐνὶ φρεσί, <i>Il</i>. 6.187, 7.324, <i>Od</i>. 4.628, 739, 13.303, 386; δόλους καὶ μῆτιν ὑφαίνειν 9.422; auch μύθους καὶ [[μήδεα]] πᾶσιν ὑφαίνειν, <i>Il</i>. 3.212; ὑφαίνειν τινί τι ἐπὶ τυραννίδι, <i>[[Etwas]] gegen Einen zur [[Einführung]] der [[Tyrannei]] [[anstiften]]</i>, Ar. <i>Lys</i>. 630; Soph. so auch im med., [[μήδεα]] παντοδαπᾶν βουλᾶν ἀδαμαντίναις ὑφαίνεται κερκίσιν [[αἶσα]], frg. 604. – Übh. <i>[[bereiten]], [[verfertigen]], zu Stande [[bringen]]</i>: ὄλβον ὑφαίνειν Pind. <i>P</i>. 4.141; τὰ δὲ οἰκοδομήματα ποικίλα ὕφαινον Plat. <i>Critia</i>. 116b; [[θεμείλια]] [[Φοῖβος]] ὑφαίνει, <i>er legt den [[Grund]]</i>, Callim. <i>Apoll</i>. 57; auch von schriftstellerischen [[Arbeiten]]. | |||
}} | |||
{{elru | |||
|elrutext='''ὑφαίνω:''' (ῠ) [[ὑφή]] (fut. ὑφᾰνῶ, aor. [[ὕφηνα]] - эп. ὕφᾱνα; pass.: aor. ὑφάνθην, pf. ὕφασμαι) тж. med.<br /><b class="num">1</b> [[ткать]] ([[ἱστόν]] Hom.; [[ὕφασμα]] Eur.; [[θοἰμάτιον]] Plat.): αἱ ὑφαίνουσαι Arst. ткачихи; αἱ φάλαγγες ἀράχνια λεπτὰ ὑφηνάμεναι Xen. пауки, соткавшие себе тонкую паутину;<br /><b class="num">2</b> [[вить]], [[сплетать]] (ποικίλον [[ἄνδημα]] Pind.);<br /><b class="num">3</b> [[придумывать]], [[замышлять]], [[затевать]] (δόλους καὶ μῆτιν Hom.): ὑ. τί τινι ἐπὶ τυραννίδι Arph. строить козни для захвата власти над кем-л.;<br /><b class="num">4</b> [[строить]], [[устраивать]], [[готовить]] ([[οἰκοδόμημα]] Plat.; ὄλβον Pind.). | |||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
|lstext='''ὑφαίνω''': [ῠ], Ἰων. παρατατ. ὑφαίνεσκον Ὀδ. Τ. 149· μέλλ. ὑφᾰνῶ Ἀριστοφ. Ἐκκλ. 654· ἀόρ. ὕφηνα Ὀδ. Δ. 739, Ν. 303, Ἀττ. μεταγεν. ὕφᾱνα Ἀνθ. Π. 6. 265· πρκμ. ὕφαγκα (συν-) Διονύσ. Ἁλ. περὶ Συνθ. 18. ― Μέσ., ἴδε κατωτ.· ἀόρ. ὑφηνάμην Πλάτ., Ξεν.· ― Παθ., ἀόρ. ὑφάνθην Πλάτ. Τίμ. 72C (ἐν-, συν-) Ἡρόδ.· πρκμ. ὕφασμαι Ἀντιφάνης ἐν «Εὐπλοίᾳ» 2, Λουκ. περὶ Ἀληθ. Ἱστ. 1. 18, (ἐν-) Ἡρόδ. 3. 47· (παρ-) Ξεν. Κύρ. Παιδ. 5. 4, 48, ἀλλὰ γ΄ ἑνικ. ὕφανται Σέξτ. Ἐμπ. Μ. 8. 139· [[τύπος]] τις ὑφήφασμαι μνημονεύεται ἐν τοῖς Α. Β. 20, Σουΐδ., ὑφύφασμαι δὲ παρ’ Εὐστ. 1436. 51, Ἐτυμολογικ. Μέγ. 785. 46, πρβλ. [[ἐξυφαίνω]]. (Ἐκ τῆς √ΥΦ παράγονται καὶ αἱ λέξεις ὑφάω, ὑφή, ὕφος· πρβλ. Σανσκρ. vabh ἐν τῷ ûrna-vabhis (ἡ ὑφαίνουσα [[νῆμα]], δηλ. [[ἀράχνη]])· Ἀρχ. Γερμ. web-an ([[ὑφαίνω]], Ἀγγλ. to weave)· Ἀρχ. Σαξον. webbi· πρβλ. καὶ [[ὕμνος]].) [ῠ, ἀλλ’ οὐχὶ ἐν τοῖς μετ’ αὐξήσεως χρόνοις.] Ὡς καὶ νῦν, [[ὑφαίνω]], | |lstext='''ὑφαίνω''': [ῠ], Ἰων. παρατατ. ὑφαίνεσκον Ὀδ. Τ. 149· μέλλ. ὑφᾰνῶ Ἀριστοφ. Ἐκκλ. 654· ἀόρ. ὕφηνα Ὀδ. Δ. 739, Ν. 303, Ἀττ. μεταγεν. ὕφᾱνα Ἀνθ. Π. 6. 265· πρκμ. ὕφαγκα (συν-) Διονύσ. Ἁλ. περὶ Συνθ. 18. ― Μέσ., ἴδε κατωτ.· ἀόρ. ὑφηνάμην Πλάτ., Ξεν.· ― Παθ., ἀόρ. ὑφάνθην Πλάτ. Τίμ. 72C (ἐν-, συν-) Ἡρόδ.· πρκμ. ὕφασμαι Ἀντιφάνης ἐν «Εὐπλοίᾳ» 2, Λουκ. περὶ Ἀληθ. Ἱστ. 1. 18, (ἐν-) Ἡρόδ. 3. 47· (παρ-) Ξεν. Κύρ. Παιδ. 5. 4, 48, ἀλλὰ γ΄ ἑνικ. ὕφανται Σέξτ. Ἐμπ. Μ. 8. 139· [[τύπος]] τις ὑφήφασμαι μνημονεύεται ἐν τοῖς Α. Β. 20, Σουΐδ., ὑφύφασμαι δὲ παρ’ Εὐστ. 1436. 51, Ἐτυμολογικ. Μέγ. 785. 46, πρβλ. [[ἐξυφαίνω]]. (Ἐκ τῆς √ΥΦ παράγονται καὶ αἱ λέξεις ὑφάω, ὑφή, ὕφος· πρβλ. Σανσκρ. vabh ἐν τῷ ûrna-vabhis (ἡ ὑφαίνουσα [[νῆμα]], δηλ. [[ἀράχνη]])· Ἀρχ. Γερμ. web-an ([[ὑφαίνω]], Ἀγγλ. to weave)· Ἀρχ. Σαξον. webbi· πρβλ. καὶ [[ὕμνος]].) [ῠ, ἀλλ’ οὐχὶ ἐν τοῖς μετ’ αὐξήσεως χρόνοις.] Ὡς καὶ νῦν, [[ὑφαίνω]], συχν. παρ’ Ὁμ., [[ἔνθα]] ἀείποτε μετὰ τῆς λέξεως [[ἱστός]], ἱστὸν ὑφαίνειν (πρβλ. [[ὑφάω]]), Ἰλ. Ζ. 456, Ὀδ. Β. 104, κλπ.· πλὴν ἐν Ν. 108, φάρε’ ὑφαίνουσιν· [[οὕτως]], ὑφ. [[ὕφασμα]] Εὐρ. Ἴων 1417· χλαῖναν Ἀριστοφ. Λυσ. 586· [[ἱμάτιον]] Πλάτ. Ἱππ. Ἑλάττ. 386C· ἐν εὐπήνοις ὑφαῖς [[ὑφαίνω]] τι Εὐρ. Ἰφιγ. ἐν Ταύρ. 814· [[ταῦτα]] ἐν Ἐκβατάνοισι Ἀριστοφ. Σφ. 1143· ἀράχνια ὑφ., ἐπὶ ἀραχνῶν, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 5. 8, 4. πρβλ. 9. 39, 3· ― ἀπολ., ὑφαίνουσι δὲ οἱ μὲν ἄλλοι ἄνω τὴν κρόκην ὠθέοντες, Αἰγύπτιοι δὲ [[κάτω]] Ἡρόδ. 2. 35· αἱ ὑφαίνουσαι Ἀριστ. περὶ Ζῴων Γεν. 1. 4, 6· ― ἐν Θεοκρ. 7. 8, ὁ Heinsius διώρθωσεν αἴγειροι πτελέαι τε ἐΰσκιον [[ἄλσος]] ὕφαινον (ἀντὶ ἔφαινον), ὡς τὸ τοῦ Οὐεργιλ. vites umbracula texunt. ― Μέσ., [[ἱμάτιον]] ὑφαίνεσθαι Πλάτ. Φαίδων 87Β, πρβλ. Ξεν. Ἀπομν. 3. 11. 6 κἑξ.· ― Παθ., [[λίθος]] ὑφαινομένη, δηλ. ἄσβεστος (ΙΙ. 2), [[ἀμίαντος]], «ἐν δὲ τῇ Καρύστῳ καὶ ἡ [[λίθος]] φύεται ἡ ξαινομένη καὶ ὑφαινομένη, [[ὥστε]] τὰ ὕφη χειρόμακτρα γίνεσθαι, ῥυπωθέντα δὲ εἰς φλόγα βάλλεσθαι καὶ ἀποκαθαίρεσθαι» Στράβ. 446. ΙΙ. μηχανῶμαι, [[ἐφευρίσκω]] πανούργως, ὡς τὰ ῥήματα ῥάπτειν, ὑπορράπτειν, Λατ. [[texere]], ἐπὶ πάσης ἐπινοίας καλῆς ἢ κακῆς μετά τινος δεξιότητος ἐπινοουμένης, συχν. παρ’ Ὁμ., πυκινὸν δόλον ἄλλον ὕφαινε Ἰλ. Ζ. 187· ἔνδοθε μῆτιν ὑφ. Ὀδ. Δ. 678. ἐνὶ φρεσί, μετὰ φρεσὶ μῆτιν ὑφήνας [[αὐτόθι]] 739, Ἡσ. Ἀσπὶς Ἡρ. 28· δόλους καὶ μῆτιν ὑφ. Ὀδ. Ι. 422· μύθους καὶ μήδεα πᾶσιν ὑφ. Ἰλ. Γ. 212· ταῦθ’ ὕφηναν ἡμῖν ἐπὶ τυραννίδι, [[ταῦτα]] παρεσκεύασαν [[ἐναντίον]] ἡμῶν διὰ νὰ εἰσαγάγωσι τὴν τυραννίδα, Ἀριστοφ. Λυσ. 630· πάντα... ἐκ φρενὸς ὑφάνασα Ἑλλ. Ἐπιγρ. 1028. 14. ― Μέσ., Σοφ. Ἀποσπ. 604, πρβλ. Νικοφῶντα ἐν «Πανδώρᾳ» 1. ΙΙΙ. [[καθόλου]], δημιουργῶ, [[παρασκευάζω]], [[κατασκευάζω]], οἰκοδομήματα Πλάτ. Κριτί. 116Β· ὄλβον Πινδ. Π. 4. 250· [[θεμείλια]] Φοῖβος ὑφαίνει, καταβάλλει τὰ θεμέλια, Καλλιμ. ὕμν. Ἀπόλλ. 56· κηρὸν ὑφ. Τρυφιοδ. (γρ. Τριφ-.) 536. ― Παθ., ἅτε κοίλου καὶ ἀναίμου ὑφανθέντος (τοῦ σπληνὸς) Πλάτ. Τίμ. 72C. 2) ὡς τὸ Λατιν. [[texere]], [[συντίθημι]], [[συγγράφω]], Πινδ. Ἀποσπ. 149 (170), Χριστοδ. Ἔκφρ. 70, κλπ. | ||
}} | }} | ||
{{Autenrieth | {{Autenrieth | ||
|auten=ὑφόωσιν, ipf. iter. [[ὑφαίνεσκον]], aor. 1 [[ὕφηνα]]: [[weave]], [[ἱστόν]], ‘at the [[loom]].’ (The Greek [[loom]] stood [[upright]], [[like]] the Roman [[loom]] represented in the [[cut]], or [[like]] the Egyptian [[loom]] in [[cut]] No. 59.) Fig., [[devise]], [[contrive]], as we [[say]] ‘[[spin]],’ δόλον, μῆτιν, ι , Od. 4.678. | |auten=ὑφόωσιν, ipf. iter. [[ὑφαίνεσκον]], aor. 1 [[ὕφηνα]]: [[weave]], [[ἱστόν]], ‘at the [[loom]].’ (The Greek [[loom]] stood [[upright]], [[like]] the Roman [[loom]] represented in the [[cut]], or [[like]] the Egyptian [[loom]] in [[cut]] No. 59.) Fig., [[devise]], [[contrive]], as we [[say]] ‘[[spin]],’ δόλον, μῆτιν, ι, Od. 4.678. | ||
}} | }} | ||
{{Slater | {{Slater | ||
|sltr=[[ὑφαίνω]] | |sltr=[[ὑφαίνω]] [[weave]] met., [[create]] “ἀλλ' ἐμὲ χρὴ καὶ σὲ θεμισσαμένους [[ὀργὰς]] ὑφαίνειν λοιπὸν ὄλβον” (P. 4.141) [[ὑφαίνω]] δ Ἀμυθαονίδαισιν ποικίλον [[ἄνδημα]] (i. e. τὸν ὕμνον) fr. 179. | ||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=[[ὑφαίνω]], ΝΜΑ, και [[φαίνω]] Ν, και επικ. τ. [[ὑφάω]] Α<br />[[συμπλέκω]] νήματα με τον υφαντικό ιστό προκειμένου να κατασκευάσω ύφασμα (α. «τήν πήραν και τήν βάλανε στον αργαλειό να υφάνει», δημ. [[τραγούδι]]<br />β. «καί κεν ἐν Ἄργει | |mltxt=[[ὑφαίνω]], ΝΜΑ, και [[φαίνω]] Ν, και επικ. τ. [[ὑφάω]] Α<br />[[συμπλέκω]] νήματα με τον υφαντικό ιστό προκειμένου να κατασκευάσω ύφασμα (α. «τήν πήραν και τήν βάλανε στον αργαλειό να υφάνει», δημ. [[τραγούδι]]<br />β. «καί κεν ἐν Ἄργει ἐοῦσα, πρὸς ἄλλης ἱστὸν ὑφαίνοις», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[σχεδιάζω]] [[μυστικά]] [[κάτι]], [[κυρίως]] [[κακό]], με [[επιδεξιότητα]] και [[πανουργία]], [[εξυφαίνω]] (α. «υφαίνουν [[συνωμοσία]]» β. «οἱ δ' [[ἔνδοθι]] μῆτιν ὕφαινον», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br />(η μτχ. παθ. παρακμ. ως επίθ.) <i>υφασμένος</i>, -<i>η</i>, -<i>ο</i><br />[[υφαντός]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ([[απλώς]]) [[χρησιμοποιώ]] τον αργαλειό<br /><b>2.</b> [[παρασκευάζω]], [[δημιουργώ]] [[κάτι]] («τὰ δὲ οικοδομήματα ποικίλα ὕφαινον», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>μτφ.</b> (για συγγραφέα) [[συγγράφω]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[λίθος]] ὑφαινομένης» — [[αμίαντος]] (<b>Στράβ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το ρ. [[ὑφαίνω]] (<span style="color: red;"><</span> <i>υφ</i>-<i>αν</i>-<i>jω</i>) έχει σχηματιστεί από τη μηδενισμένη [[βαθμίδα]] <i>ubh</i>- της ΙΕ ρίζας <i>webh</i>- «[[υφαίνω]], [[πλέκω]], [[συνάπτω]]» με έρρινο [[πρόσφυμα]] -<i>αν</i>- και [[επίθημα]] -<i>jω</i> και συνδέεται με τα: αρχ. ινδ. <i>ubhn</i><i>ā</i><i>ti</i>, <i>unapti</i>, <i>umbhati</i> «[[προσκολλώ]], [[συνδέω]]», αβεστ. <i>ubda</i><i>ē</i><i>na</i> «ύφασμα», αρχ. άνω γερμ. <i>weban</i> «[[υφαίνω]], [[πλέκω]]» (<b>πρβλ.</b> και τα νεώτερα: γερμ. <i>weben</i> «[[υφαίνω]]», αγγλ. <i>weave</i> «[[υφαίνω]]», <i>web</i> «[[πλέγμα]], [[ιστός]] αράχνης»). ( <b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b>) <i>ύφανση</i>, [[υφαντής]] / [[υφάντης]], [[υφαντός]], <i>ύφασμα</i>, <i>υφή</i>, <i>ύφος</i><br /><b>αρχ.</b><br />[[υφαντάριος]], [[υφαντείον]], <i>ύφαντρον</i>, [[υφαντών]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[υφαινίστρα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Β' συνθετικό) [[ανυφαίνω]], [[ενυφαίνω]], [[εξυφαίνω]], [[παρυφαίνω]], [[συνυφαίνω]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[διυφαίνω]], [[εφυφαίνω]], [[καθυφαίνω]], [[περιυφαίνω]], [[προσυφαίνω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αγανοϋφαίνω]], <i>αποϋφαίνω</i>, <i>αριοϋφαίνω</i>, <i>κρονστοϋφαίνω</i>, <i>λεπτοϋφαίνω</i>, [[ξεϋφαίνω]], <i>πυκνοϋφαίνω</i>, <i>σφιχτοϋφαίνω</i>, [[χρυσοϋφαίνω]]]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
|lsmtext='''ὑφαίνω:''' [ῠ], Ιων. παρατ. [[ὑφαίνεσκον]]· μέλ. <i>ὑφᾰνῶ</i>, αόρ. | |lsmtext='''ὑφαίνω:''' [ῠ], Ιων. παρατ. [[ὑφαίνεσκον]]· μέλ. <i>ὑφᾰνῶ</i>, αόρ. αʹ [[ὕφηνα]], μεταγεν. <i>ὕφᾱνα</i>, παρακ. <i>ὕφαγκα</i> — Παθ., αόρ. αʹ <i>ὑφάνθην</i>, παρακ. <i>ὕφασμαι</i>·<br /><b class="num">I.</b> [[υφαίνω]], [[πλέκω]], <i>ἱστὸν ὑφαίνειν</i>, [[πλέκω]], [[υφαίνω]] ιστό, σε Όμηρ.· [[ἱμάτιον]], σε Πλάτ. κ.λπ.· απόλ., [[πλέκω]], [[χειρίζομαι]], [[εργάζομαι]] στον αργαλειό, σε Ηρόδ. — Μέσ., [[ἱμάτιον]] ὑφαίνεσθαι, [[πλέκω]] ένα πέπλο, [[μανδύα]], [[ρούχο]] για τον εαυτό μου, σε Πλάτ.<br /><b class="num">II.</b> [[μηχανεύομαι]], [[σκαρώνω]], [[σχεδιάζω]], [[επινοώ]], [[εφευρίσκω]], Λατ. [[texere]], <i>δόλον ὑφαίνειν</i>, σε Ομήρ. Ιλ.· <i>μῆτιν ὑφαίνει</i>, σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">III.</b> γενικά, [[δημιουργώ]], [[κατασκευάζω]], [[οικοδομώ]], σε Πίνδ. | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
|mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> to [[weave]], ἱστὸν ὑφαίνειν to [[weave]] a web, Hom.; [[ἱμάτιον]] Plat., etc.:—absol. to [[weave]], ply the [[loom]], Hdt.:—Mid., [[ἱμάτιον]] ὑφαίνεσθαι to [[weave]] [[oneself]] a [[cloak]], Plat.<br /><b class="num">II.</b> to [[contrive]], [[plan]], [[invent]], Lat. texere, δόλον ὑφαίνειν Il.; μῆτιν ὑφ. Od.<br /><b class="num">III.</b> [[generally]], to [[create]], [[construct]], Pind. | |mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> to [[weave]], ἱστὸν ὑφαίνειν to [[weave]] a web, Hom.; [[ἱμάτιον]] Plat., etc.:—absol. to [[weave]], ply the [[loom]], Hdt.:—Mid., [[ἱμάτιον]] ὑφαίνεσθαι to [[weave]] [[oneself]] a [[cloak]], Plat.<br /><b class="num">II.</b> to [[contrive]], [[plan]], [[invent]], Lat. [[texere]], δόλον ὑφαίνειν Il.; μῆτιν ὑφ. Od.<br /><b class="num">III.</b> [[generally]], to [[create]], [[construct]], Pind. | ||
}} | }} | ||
{{FriskDe | {{FriskDe | ||
|ftr='''ὑφαίνω''': (seit Il.),<br />{huphaínō}<br />'''Forms''': Aor. ὑφῆναι (seit Od.), ὑφᾶναι (B. [dor.], hell. u. sp. nach τετρᾶναι u.a.), Pass. ὑφανθῆναι (ion. att.), Fut. ὑφανῶ (att.), Perf. Pass. ὕφασμαι (ion. att.), Akt. συν-, παρ-, ἐξύφαγκα (D.H. u.a.),<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[weben]], [[anzetteln]], [[ersinnen]], [[verfertigen]].<br />'''Composita''' : oft m. Präfix, z.B. ἐν-, ἐξ-, συν-,<br />'''Derivative''': Davon 1. [[ὑφαντός]] ([[τρι-]], ἀν-, ἐν- usw.) [[gewebt]] (seit Od.; Ammann Mv. [[χάριν]] 1, 17). 2. [[ὑφάντης]] (συν-, ταπιδ- usw.) m. [[Weber]] (att., Arist., Pap.. Inschr. u.a.), -τρια f. (sp.; -τρα f., Mayser I : 3, 82), mit -τικός, ἡ ~ -τικὴ ([[τέχνη]]), [[zum Weber gehörig]], [[Weberei]] (att. usw.). 3. -τάριος ib. (Kyzikos). 4. [[ὕφασμα]] (ἐξ-, ἐν- u.a.) n. [[Webearbeit]], [[Gewebe]] (seit γ 274; vgl. Wace AmJArch 52, 51ff.,452) mit -[[μάτιον]] H. s. προγωνίαν; [[ὕφαμμα]] (att. Inschr. IV<sup>a</sup>; vgl. Schwyzer 524 A. 2). 5. [[ὕφανσις]] (συν-) f. [[das Weben]] (Pl., Gal., Poll.). 6. [[ὕφαντρον]] n. [[Weberlohn]] (Pap.). 7. -[[τεῖον]] n. [[Weberei]] (Pap. III<sup>a</sup>); -τών (?) ib. (Pap. II<sup>p</sup>). — Epische Nebenformen (vgl. unten): [[ὑφάω]] in [[ὑφόωσι]] (η 105), [[ὑφανάω]] in ὑφανόωντας (Man. 6, 433). — Weitere Nomina, wohl Rückbildungen (vgl. unten): 1. [[ὑφή]] (παρ-, συν-, ἐφ-, γυναικο-) f. [[Gewebe]] (Trag., Pl., Arist., hell. u. sp.). 2. [[ὕφος]] n. ib. (Pherekr., Eub., hell. u. sp.). Als Hinterglied (verbal assoziiert): 1. Adj. -υφής, z.B. [[συνυφής]] [[zusammengewebt]] (:[[συνυφή]], [[συνυφαίνω]], Arist.), f. pl. [[συνύφειαι]] [[Wachszellen]] (Arist.; Lesung nicht ganz sicher), [[παρυφής]] ‘mit einer Borte ([[παρυφή]]) versehen’ (Ar. ''Fr''. 320, 7, Poll., Phot.), f. -ίς [[mit einer Borte versehenes Kleid]] (Men., Poll.); [[ἡμιυφής]] ‘halb- gewebt’ (att. Inschr. IV<sup>a</sup>). 2. Subst. -υφος, z.B. [[λίνυφος]] (λινό- ~) m. [[Leineweber]] (Pap., Inschr.).<br />'''Etymology''' : Gegen die naheliegende Annahme, [[ὑφαίνω]] sei ein Denominativum von [[ὑφή]], [[ὕφος]], spricht entschieden die Chronologie der Belege. Vielmehr ist [[ὑφαίνω]] aus einem älteren primären Präsens urngebildet worden (Fraenkel Nom. ag. 2, 85 m. Lit., Schwyzer 694; vgl. unten), wozu [[ὑφή]], [[ὕφος]] (für erwartetes *ϝέφος) wohl am ehesten als Rückbildungen traten; sie können aber an sich auch alte primäre Nomina vertreten. Als Zufälligkeitsbildungen der epischen Sprache sind die ἅπ. λεγγ. [[ὑφόωσι]], ὑφανόωντες zu verstehen (Chantraine Gramm. hom. 1, 356, Schwyzer 683, 700, 719 m. A. 8 u. Lit.). — Primäre Nasalpräsentia in verschiedener Gestaltung liegen vor in aind. ''ubhnā́ti'', ''unápti'', ''umbháti'' [[zusammenschnüren]], wozu mit Hochstufe ''ūrṇa''-''vābhi''- [[Spinne]] (*"Wollweberin"). Ein Nasalpräsens (mit Hochstufe) erscheint noch in alb. ''venj'' [[weben]] aus idg. *''u̯ebh''-''n''-''ii̯ō'', das der Bildung nach, vielleicht nicht zufällig, zu [[ὑφαίνω]] stimmt (vgl. Porzig Gliederung 178). Hinzu kommen, namentlich im Germ., mehrere hochstufige Formen, z.B. ahd. ''weban'' ‘''weben'', flechten, spinnen’, mit ''waba'', nhd. ''Wabe''. Hochstufig sind noch toch. A ''wäp''- (3. pl. Med. ''wpantär'' mit Vokalsynkope), B ''wāp''-, z.B. Inf. ''wāpatsi''. Unsicher bleibt die Heranziehung von heth. ''ḫupiki''- N. eines Kleidungsstücks und anderen Bildungen auf ''ḫup''(''i'')- (Kronasser Beitr. z. Indogerm. u. Keltol. 46). — Weitere Formen m. Lit. bei WP. 1, 257, Pok. 1114; alt. Lit. auch bei Bq. Zur Verbreitung von idg. ''u̯ebh''- [[weben]] und zur Abgrenzung gegen synonyme Ausdrücke Porzig Gliederung 186 f.<br />'''Page''' 2,976-977 | |ftr='''ὑφαίνω''': (seit Il.),<br />{huphaínō}<br />'''Forms''': Aor. ὑφῆναι (seit Od.), ὑφᾶναι (B. [dor.], hell. u. sp. nach τετρᾶναι u.a.), Pass. ὑφανθῆναι (ion. att.), Fut. ὑφανῶ (att.), Perf. Pass. ὕφασμαι (ion. att.), Akt. συν-, παρ-, ἐξύφαγκα (D.H. u.a.),<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[weben]], [[anzetteln]], [[ersinnen]], [[verfertigen]].<br />'''Composita''' : oft m. Präfix, z.B. ἐν-, ἐξ-, συν-,<br />'''Derivative''': Davon 1. [[ὑφαντός]] ([[τρι-]], ἀν-, ἐν- usw.) [[gewebt]] (seit Od.; Ammann Mv. [[χάριν]] 1, 17). 2. [[ὑφάντης]] (συν-, ταπιδ- usw.) m. [[Weber]] (att., Arist., Pap.. Inschr. u.a.), -τρια f. (sp.; -τρα f., Mayser I : 3, 82), mit -τικός, ἡ ~ -τικὴ ([[τέχνη]]), [[zum Weber gehörig]], [[Weberei]] (att. usw.). 3. -τάριος ib. (Kyzikos). 4. [[ὕφασμα]] (ἐξ-, ἐν- u.a.) n. [[Webearbeit]], [[Gewebe]] (seit γ 274; vgl. Wace AmJArch 52, 51ff.,452) mit -[[μάτιον]] H. s. προγωνίαν; [[ὕφαμμα]] (att. Inschr. IV<sup>a</sup>; vgl. Schwyzer 524 A. 2). 5. [[ὕφανσις]] (συν-) f. [[das Weben]] (Pl., Gal., Poll.). 6. [[ὕφαντρον]] n. [[Weberlohn]] (Pap.). 7. -[[τεῖον]] n. [[Weberei]] (Pap. III<sup>a</sup>); -τών (?) ib. (Pap. II<sup>p</sup>). — Epische Nebenformen (vgl. unten): [[ὑφάω]] in [[ὑφόωσι]] (η 105), [[ὑφανάω]] in ὑφανόωντας (Man. 6, 433). — Weitere Nomina, wohl Rückbildungen (vgl. unten): 1. [[ὑφή]] (παρ-, συν-, ἐφ-, γυναικο-) f. [[Gewebe]] (Trag., Pl., Arist., hell. u. sp.). 2. [[ὕφος]] n. ib. (Pherekr., Eub., hell. u. sp.). Als Hinterglied (verbal assoziiert): 1. Adj. -υφής, z.B. [[συνυφής]] [[zusammengewebt]] (:[[συνυφή]], [[συνυφαίνω]], Arist.), f. pl. [[συνύφειαι]] [[Wachszellen]] (Arist.; Lesung nicht ganz sicher), [[παρυφής]] ‘mit einer Borte ([[παρυφή]]) versehen’ (Ar. ''Fr''. 320, 7, Poll., Phot.), f. -ίς [[mit einer Borte versehenes Kleid]] (Men., Poll.); [[ἡμιυφής]] ‘halb- gewebt’ (att. Inschr. IV<sup>a</sup>). 2. Subst. -υφος, z.B. [[λίνυφος]] (λινό- ~) m. [[Leineweber]] (Pap., Inschr.).<br />'''Etymology''' : Gegen die naheliegende Annahme, [[ὑφαίνω]] sei ein Denominativum von [[ὑφή]], [[ὕφος]], spricht entschieden die Chronologie der Belege. Vielmehr ist [[ὑφαίνω]] aus einem älteren primären Präsens urngebildet worden (Fraenkel Nom. ag. 2, 85 m. Lit., Schwyzer 694; vgl. unten), wozu [[ὑφή]], [[ὕφος]] (für erwartetes *ϝέφος) wohl am ehesten als Rückbildungen traten; sie können aber an sich auch alte primäre Nomina vertreten. Als Zufälligkeitsbildungen der epischen Sprache sind die ἅπ. λεγγ. [[ὑφόωσι]], ὑφανόωντες zu verstehen (Chantraine Gramm. hom. 1, 356, Schwyzer 683, 700, 719 m. A. 8 u. Lit.). — Primäre Nasalpräsentia in verschiedener Gestaltung liegen vor in aind. ''ubhnā́ti'', ''unápti'', ''umbháti'' [[zusammenschnüren]], wozu mit Hochstufe ''ūrṇa''-''vābhi''- [[Spinne]] (*"Wollweberin"). Ein Nasalpräsens (mit Hochstufe) erscheint noch in alb. ''venj'' [[weben]] aus idg. *''u̯ebh''-''n''-''ii̯ō'', das der Bildung nach, vielleicht nicht zufällig, zu [[ὑφαίνω]] stimmt (vgl. Porzig Gliederung 178). Hinzu kommen, namentlich im Germ., mehrere hochstufige Formen, z.B. ahd. ''weban'' ‘''weben'', flechten, spinnen’, mit ''waba'', nhd. ''Wabe''. Hochstufig sind noch toch. A ''wäp''- (3. pl. Med. ''wpantär'' mit Vokalsynkope), B ''wāp''-, z.B. Inf. ''wāpatsi''. Unsicher bleibt die Heranziehung von heth. ''ḫupiki''- N. eines Kleidungsstücks und anderen Bildungen auf ''ḫup''(''i'')- (Kronasser Beitr. z. Indogerm. u. Keltol. 46). — Weitere Formen m. Lit. bei WP. 1, 257, Pok. 1114; alt. Lit. auch bei Bq. Zur Verbreitung von idg. ''u̯ebh''- [[weben]] und zur Abgrenzung gegen synonyme Ausdrücke Porzig Gliederung 186 f.<br />'''Page''' 2,976-977 | ||
}} | |||
{{mantoulidis | |||
|mantxt=Ἀπό ἀρχικό [[θέμα]] ὑφ + [[πρόσφυμα]] αν + j + ω → ὑφάνjω = [[ὑφαίνω]]. Παράγωγα ἀπό ἴδια ρίζα: [[ὑφή]], [[ὑφάδιον]], [[ὕφανσις]], [[συνύφανσις]], [[ὑφαντέον]], [[ὑφάντης]], [[ἀνυφάντης]], [[σακχυφάντης]] (=αὐτός πού ὑφαίνει σάκκους), [[ὑφαντικός]], [[ὑφαντός]], [[ὑφάντρια]], [[ὕφασμα]], [[ὑφάω]], [[ὕφος]] (=[[ὕφασμα]]). | |||
}} | }} | ||
