φιλοσοφία: Difference between revisions

|Definition=ἡ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> <b class="b2">love of knowledge, pursuit there of, speculation</b>, <span class="bibl">Isoc.12.209</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phd.</span>61a</span>, <span class="bibl"><span class="title">Grg.</span> 484c</span>, al.; ἡ φ. κτῆσις ἐπιστήμης <span class="bibl">Id.<span class="title">Euthd.</span>288d</span>; defined as <b class="b3">ἄσκησις ἐπιτηδείου τέχνης</b>, Stoic. in <span class="title">Placit.</span> 1 <span class="title">Prooem.</span>2. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[systematic]], [[methodical treatment]] of a subject, ἐμπειρίᾳ μέτιθι καὶ φιλοσοφίᾳ <span class="bibl">Isoc.2.35</span>; <b class="b3">ἡ περὶ τὰς ἔριδας φ</b>. [[scientific treatment]] of argumentation, <span class="bibl">Id.10.6</span>; <b class="b3">ἡ περὶ τοὺς λόγους φ</b>. the [[study]] of oratory, <span class="bibl">Id.4.10</span>: pl., οἱ ἐν ταῖς φ. πολὺν χρόνον διατρίψαντες <span class="bibl">Pl.<span class="title">Tht.</span>172c</span>; τέχναι καὶ φ. <span class="bibl">Isoc.10.67</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[philosophy]], <span class="bibl">Id.11.22</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Def.</span>414b</span>, etc.; ἱστορία φ. ἐστὶν ἐκ παραδειγμάτων <span class="bibl">D.H.<span class="title">Rh.</span>11.2</span>:—Isoc. usu. prefixes the Art., <span class="bibl">2.51</span>, <span class="bibl">5.84</span>, <span class="bibl">7.45</span> (but cf. <span class="bibl">2.35</span> supr.); sts. also in Pl. and Arist., as <span class="bibl">Pl.<span class="title">Grg.</span>482a</span>, <span class="bibl">Arist. <span class="title">Metaph.</span>993b20</span>, <span class="bibl"><span class="title">EN</span>1177a25</span>, and so later, διὰ τῆς φ. καὶ κενῆς ἀπάτης <span class="bibl"><span class="title">Ep.Col.</span>2.8</span>; but more freq. without Art., τοῖς ἐν φιλοσοφίᾳ ζῶσιν <span class="bibl">Pl. <span class="title">Phd.</span>68c</span>, al., cf. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1341b28</span>, al. (cf. Πλάτων καὶ φ. Plu.2.176d); exc. when an Adj. or some qualifying word is added to ἡ θεία φ. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>239b</span>; ἐκείνου τῇ φ. <span class="bibl">Id.<span class="title">Ly.</span>213d</span>; ἡ περὶ τὰ ἀνθρώπεια φ. <span class="bibl">Arist.<span class="title">EN</span>1181b15</span>; ἡ τῶν Ἰταλικῶν φ. <span class="bibl">Id.<span class="title">Metaph.</span>987a31</span> (and pl., <b class="b3">αἱ εἰρημέναι φ</b>. ib.<span class="bibl">29</span>); so later ἡ Ἰωνικὴ φ. <span class="bibl">D.L.1.122</span>; ἡ δογματική, Ἀκαδημαϊκή, σκεπτικὴ φ. <span class="bibl">S.E.<span class="title">P.</span>1.4</span>, etc.; ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐν ἀρχῇ τῆς φ. Plu.2.607c, etc.; esp. ἡ πρώτη φ. [[metaphysic]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">Metaph.</span> 1026a24</span>, cf. <span class="bibl">18</span>.</span>

|mltxt=η, ΝΜΑ [[φιλόσοφος]]<br /><b>1.</b> η [[αγάπη]] και η [[επιδίωξη]] της σοφίας, η [[έφεση]] για [[γνώση]] και [[μόρφωση]]<br /><b>2.</b> η [[αναζήτηση]] της φύσης τών πραγμάτων, η [[προσπάθεια]] για [[ανακάλυψη]] της φύσης και της αλήθειας τών όντων και τών φαινομένων<br /><b>3.</b> η [[διδασκαλία]], το [[σύστημα]] ενός φιλοσόφου, μιας σχολής ή μιας εποχής (α. «η [[φιλοσοφία]] του Αριστοτέλους» β. «η [[φιλοσοφία]] της Αναγέννησης»)<br /><b>4.</b> φιλοσοφική [[απάθεια]], [[στωικότητα]], [[εγκαρτέρηση]] («δέχθηκε τις αλλεπάλληλες συμφορές με [[φιλοσοφία]]»)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> «η πρώτη [[φιλοσοφία]]» — η [[μεταφυσική]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> α) ([[κατά]] τον Ηράκλ.) η [[διερεύνηση]] της φύσης τών όντων<br />β) ([[κατά]] τον <b>Πλάτ.</b>) η [[γνώση]] του όντως όντος, του άφθαρτου και αιώνιου<br />γ) ([[κατά]] τον <b>Αριστοτ.</b>) η [[έρευνα]] τών αιτίων και τών αρχών τών όντων<br />δ) ([[κατά]] τους στωικ.) η [[ενασχόληση]] του πνεύματος της οποίας [[αντικείμενο]], [[σκοπός]] και [[λόγος]] [[είναι]] η θεωρητική και πρακτική [[αρετή]]<br />ε) ([[κατά]] τους επικουρείους) η διά του λόγου, της λογικής, [[πρόσκτηση]] της ικανότητας για [[ευδαιμονία]]<br />στ) ([[κατά]] τον Καρτέσιο) το με [[συστηματική]] [[διατύπωση]], σύμφωνα με τον λόγο, διαμορφωμένο [[σύνολο]] της γνώσης<br />ζ) ([[κατά]] τον Καντ) η έλλογη [[συσχέτιση]] [[κάθε]] γνώσης με τους σκοπούς του ανθρώπινου λόγου, της λογικής, [[κατά]] την οποία ο [[φιλόσοφος]] [[είναι]] [[ερευνητής]] τών εννοιών και [[νομοθέτης]] του λόγου<br />η) ([[κατά]] τον Φίχτε) η γενική [[επιστήμη]], η [[επιστήμη]] και [[προϋπόθεση]] όλων τών επιστημών<br />θ) ([[κατά]] τον Χέγκελ) η [[επιστήμη]] του λόγου, του πνεύματος που νοεί τον εαυτό του<br />ι) ([[κατά]] τη μαρξιστ. [[αντίληψη]]) γενική [[θεώρηση]] του κόσμου και της ζωής, [[μορφή]] της κοινωνικής συνείδησης, που αποτελεί ένα [[σύστημα]] γενικών εννοιών για τη [[φύση]] και την [[κοινωνία]] υπό τις πιο γενικές τους εκφάνσεις, [[καθώς]] και για τη [[θέση]] και τον ρόλο του ανθρώπου στο [[σύμπαν]] και για τον τρόπο διαμόρφωσης και τελειοποίησης τών σχέσεων [[μεταξύ]] τών ανθρώπων, αφ' ενός, και τών ανθρώπων και της αντικειμενικής πραγματικότητας, αφ' ετέρου<br /><b>2.</b> το [[σύνολο]] τών μεθοδολογικών αρχών που βρίσκονται στη [[βάση]] ενός δεδομένου τομέα γνώσης («[[πολιτική]] [[φιλοσοφία]]»)<br /><b>3.</b> οι κατευθυντήριες γραμμές και οι βασικές αρχές που προσδιορίζουν μια [[ενέργεια]] ή ένα [[έργο]] («η [[φιλοσοφία]] του νομοσχεδίου δεν πρόκειται να αλλάξει»)<br /><b>4.</b> ο [[ιδιαίτερος]], ο [[προσωπικός]] [[τρόπος]] ενός ατόμου να αντιμετωπίζει την ζωή και τα προβλήματά της («[[είναι]] αντίθετο με την [[φιλοσοφία]] του»)<br /><b>5.</b> <b>μτφ.</b> [[ερμηνεία]] ενός πράγματος, ενός γεγονότος ή ενός φαινομένου με δυσνόητες θεωρίες («άσε τις φιλοσοφίες και πες το απλά»)<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> α) «δεν θέλει [ή δεν χρειάζεται] [[φιλοσοφία]]» — λέγεται για [[κάτι]] το απλό και ευνόητο<br />β) «[[φιλοσοφία]] της ιστορίας» — [[τομέας]] της φιλοσοφίας που έχει ως [[αντικείμενο]] τις γενικότερες νομοτέλειες και την [[ενότητα]] του ιστορικού [[γίγνεσθαι]], [[καθώς]] και το [[νόημα]] της ιστορίας, τις ιδιομορφίες και τα μεθοδολογικά προβλήματα του ιστορικού στοχασμού<br />γ) «[[φιλοσοφία]] της φύσης» — θεωρητική [[ενασχόληση]], που εμφανίστηκε [[ακόμη]] από την [[αρχαιότητα]] και αποτέλεσε, αργότερα, [[συνιστώσα]] τών φιλοσοφικών συστημάτων, [[ιδίως]] [[κατά]] την περίοδο της Αναγέννησης και τών [[μετέπειτα]] χρόνων, και η οποία είχε ως στόχο να διαγράψει μια γενική [[εικόνα]] της φύσης και να δώσει μια γενική [[ερμηνεία]] τών φαινομένων<br />δ) «[[φιλοσοφία]] της τέχνης» — [[κλάδος]] της φιλοσοφίας, που τείνει [[προς]] μια γενική [[θεώρηση]] της τέχνης, σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της με το [[θείο]], με τις αξίες του αληθούς ή του αγαθού, με την [[αρμονία]]<br />ε) «[[φιλοσοφία]] της ζωής» — [[ομάδα]] ιδεοκρατικών νεορομαντικών σχολών τών τελών του 19ου και τών αρχών του 20ού αιώνα που επιδίωξαν να κατανοήσουν το [[φαινόμενο]] της γνώσης και του πολιτισμού σε [[σχέση]] με τη ζωή, υπερβάλλοντας όμως τον ρόλο του βιολογικού παράγοντα και καταλήγοντας στη [[φόρμουλα]] του ιστορικού ιντουισιονισμού<br />στ) «[[φιλοσοφία]] του πολιτισμού» — σχετικά αυτόνομη θεωρητική [[επιστήμη]] που ερευνά τους νόμους γένεσης και ανάπτυξης του πολιτισμού, τη [[δομή]] και [[λειτουργικότητα]] τών πολιτιστικών αξιών, τη [[σχέση]] [[ανάμεσα]] στην αξιολογική, επικοινωνιακή και δραστηριακή [[πλευρά]] του πολιτισμού, τις σχέσεις [[μεταξύ]] πνευματικού και υλικού πολιτισμού [[καθώς]] και τη [[σχέση]] [[ανάμεσα]] στην πρακτική, υλική [[δράση]] και τη [[δημιουργία]] αξιών [[μέσα]] στην εν γένει [[δυναμική]] της κοινωνικής ζωής<br />ζ) «[[φιλοσοφία]] της επιστήμης» — σχετικά [[ιδιαίτερος]] [[κλάδος]] που τοποθετείται στον χώρο τομής της φιλοσοφίας και της επιστήμης και ο [[οποίος]] ερευνά τα μεθοδολογικά, επιστημολογικά και οντολογικά προβλήματα της επιστήμης·η) «[[φιλοσοφία]] του δικαίου» — [[τομέας]] που ασχολείται με τη [[διατύπωση]] εννοιών και θεωριών για την [[υποβοήθηση]] της κατανόησης της φύσης του δικαίου, τών πηγών της ισχύος του και του ρόλου του στην [[κοινωνία]]<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br /><b>φρ.</b> «Κρασοπατέρα Φιλοσοφία»<br /><b>(βυζ.)</b> βυζαντινό σκωπτικό [[ποίημα]] στο οποίο σατιρίζονται ιεροί θεσμοί και καταστάσεις της βυζαντινής κοινωνίας και της Εκκλησίας<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> η [[συστηματική]] και μεθοδική [[σπουδή]] και [[έρευνα]] ενός πράγματος («τῶν ἐκ φιλοσοφίας ὅσοι τυγχάνουσιν ἐμπείρως ἔχοντες τῆς περὶ τὴν μουσικὴν παιδείας», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>2.</b> (ειδικά) η επιστημονική [[σπουδή]] ή [[άσκηση]] της ρητορικής και, [[ιδίως]], της διαλεκτικής («τὴν περὶ τοὺς λόγους φιλοσοφίαν», Iσοκρ.)<br /><b>3.</b> <b>εκκλ.</b> α) η χριστιανική [[θεολογία]] («ἵνα μὴ προδῶ τὴν ἱερὰν φιλοσοφίαν», Γρηγ. Νύσσ.)<br />β) ο [[ασκητικός]], ο [[πνευματικός]] [[βίος]]<br /><b>4.</b> <b>ιατρ.</b> η [[πειθαρχία]] σε θεραπευτική [[αγωγή]] («οἱ νοσοῡντες, ἂν μὴ διαπαντὸς εὐτακτῶσιν, [[οὐδέν]] αὐτοῑς [[ὄφελος]] τῆς [[μέχρι]] τριῶν καὶ τεσσάρων ἡμερῶν φιλοσοφίας», Ιωάνν. Χρυσ.).