βαίνω: Difference between revisions

|mltxt=(AM [[βαίνω]])<br />[[προχωρώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />εξελίσσομαι, φέρομαι («βαίνει [[προς]] βελτίωσιν»)<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[βαδίζω]], [[περπατώ]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[περνώ]], [[διαβαίνω]]<br /><b>2.</b> [[προπορεύομαι]]<br /><b>αρχ.</b><br />Ι. 1. [[ανεβαίνω]] («ἐπὶ [[νηός]] ἔβαινεν», «ἐφ' ἵππων βάντες», «ἐπί πῶλον βεβῶσα», «βήσασθαι [[δίφρον]]»)<br /><b>2.</b> [[φεύγω]], [[αναχωρώ]] («φίλην ἐς πατρίδ' ἔβησαν»)<br /><b>3.</b> [[πεθαίνω]]<br /><b>4.</b> [[έρχομαι]]<br /><b>5.</b> [[προχωρώ]], [[φθάνω]] («ἐς τοσοῡτον ἐλπίδων»)<br /><b>6.</b> [[οχεύω]], [[βατεύω]]<br /><b>7.</b> <b>(παρακμ.)</b> [[στέκομαι]] ή [[είμαι]] σ' ένα [[μέρος]] («ἐν ᾦ βεβήκαμεν»)<br />II. <b>φρ.</b><br /><b>1.</b> «εὖ βεβηκώς» — καλά στερεωμένος, [[ευτυχισμένος]]<br /><b>2.</b> «ἀσφαλέως βεβηκώς» — [[σταθερός]]<br /><b>3.</b> «οἱ ἐντέλει βεβῶτες» — οι άρχοντες, οι αξιωματούχοι<br /><b>4.</b> «[[ἐννέα]] ἐνιαυτοὶ βεβάασιν» — πέρασαν [[εννιά]] [[χρόνια]]<br /><b>5.</b> «[[βαίνω]] [[μέτρον]]» — [[κάνω]] [[μετρική]] [[ανάλυση]]<br /><b>6.</b> «[[χρέος]] ἐβαμε» — με κυρίεψαν τα χρέη<br /><b>7.</b> «αἶνον ἔβα [[κόρος]]» — επήλθε [[κορεσμός]] από τους επαίνους.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>βαν</i>-<i>j</i><i>ō</i> <span style="color: red;"><</span> <i>βαμ</i>-<i>j</i><i>ō</i> <span style="color: red;"><</span> <i>g</i>^w<i>m</i> -<i>j</i><i>ō</i>, συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] της ρίζας <i>g</i>^w<i>em</i>- (πιθ. παρεκτεταμένης μορφής της <i>g</i>^w<i>eo</i>₂-) «[[πηγαίνω]], [[έρχομαι]]». Στον ενεστ. [[βαίνω]] αντιστοιχεί το λατ. <i>venio</i> [[καθώς]] και διάφοροι τύποι σε -<i>m</i>: γοτθ. <i>qiman</i> «[[έρχομαι]]», αρχ. ινδ. αόρ. <i>agamam</i> «πήγα», παρακμ. <i>jag</i><i>ā</i><i>ma</i>, λιθ. <i>gemu</i> «γεννιέμαι». Η [[τροπή]] του -<i>m</i>- σε -<i>η</i>- στον τ. [[βαίνω]] (<i>nj</i> <span style="color: red;"><</span> <i>mj</i>) από αφομοιωτική [[επίδραση]] του ουρανικού -<i>j</i>-. Ο μελλ. του ρήματος, <i>βήσομαι</i>, ο αόρ. <i>έβην</i>, ορισμένοι ονοματικοί (<b>[[πρβλ]].</b> [[βηλός]], [[βήμα]]), [[καθώς]] και ρηματικοί τύποι που συνδέονται με το [[βαίνω]] (<b>[[πρβλ]].</b> [[βίβημι]]), παρουσιάζουν [[θέμα]] <i>βᾱ</i> (ιων.-αττ. <i>βη</i>-), το οποίο ανάγεται σε διαφορετική [[ρίζα]] <i>g</i>^w<i>ā</i> με την [[ίδια]] [[σημασία]]<br /><b>[[πρβλ]].</b> τις σημασιολογικά συγγενείς ρίζες <i>dr</i><i>ā</i> (<i>ἀπο</i>-<i>δι</i>-<i>δρά</i> -<i>σκω</i>) και <i>sth</i><i>ā</i>- (<i>ί</i>-<i>στη</i>-<i>μι</i>). Η [[σχέση]] [[μεταξύ]] των δύο ριζών <i>g</i>^w<i>em</i>- και <i>g</i>^w<i>ā</i>- παραμένει [[ασαφής]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[βάδην]], [[βαθμός]], [[βάθρο]](<i>ν</i>), [[βάση]] (-<i>ις</i>), [[βατήρ]](-<i>ας</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[αναβαίνω]], [[αντιβαίνω]], [[αποβαίνω]], [[διαβαίνω]], [[εισβαίνω]], [[εκβαίνω]], [[εμβαίνω]], [[επιβαίνω]], [[καταβαίνω]], [[μεταβαίνω]], [[παραβαίνω]], [[προβαίνω]], [[συμβαίνω]], [[υπερβαίνω]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αμφιβαίνω]], [[περιβαίνω]], [[προσβαίνω]], [[υποβαίνω]].