κοίρανος: Difference between revisions

|mltxt=[[κοίρανος]], ὁ, σπαν. και θηλ. (Α)<br />(<b>ποιητ. τ.</b>)<br /><b>1.</b> [[αρχηγός]] σε πόλεμο ή σε [[ειρήνη]] («ἡγεμόνες Δαναῶν καὶ κοίρανοι [[ἦσαν]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> [[κύριος]], [[δεσπότης]], [[άρχοντας]] («[[μηδὲ]] σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν [[κοίρανος]] [[εἶναι]] λυγρὸς ἐών», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>3.</b> (στους Βοιωτούς) ο [[βασιλιάς]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. [[κοίρανος]] εμφανίζει θ. <i>κοιρο</i>- ή <i>κοιρα</i>- <span style="color: red;"><</span> <i>κοῖρος</i> ή <i>κοῖρα</i>, αντιστοίχως, που σχηματίστηκαν από την ΙΕ [[ρίζα]] <i>koryo</i>- «[[πόλεμος]], [[στρατός]]» με [[επένθεση]] ([[πρβλ]]. γοτθ. <i>harjis</i> «[[στρατός]]», λιθουαν. <i>karias</i>, με την [[ίδια]] σημ., [[μέσο]] ιρλδ. <i>cuire</i> «[[ομάδα]]-[[στρατός]]»). Και τα δύο αυτά θέματα της λ. [[κοίρανος]] απαντούν σε σπάνια ανθρωπωνύμια, όπως [[είναι]] τα <i>Κοιρό</i>-<i>μαχος</i> και <i>Κοιρά</i>-<i>τᾱς</i> <span style="color: red;"><</span> <i>Κοιρατᾱδᾶς</i>. Το [[επίθημα]] -<i>νος</i> της λ. απαντά και σε λ. άλλων γλωσσών (όχι μόνο ινδοευρωπαϊκών), με γενική σημ. «[[κυρίαρχος]]» ([[πρβλ]]. λατ. <i>dominus</i> [[αλλά]] και αρχ. σκανδ. <i>herjann</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[κοιρανήος]], [[κοιρανία]], [[κοιρανίδης]], [[κοιρανικός]], [[κοιρανώ]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> <i>επικοίρανος</i>, [[παγκοίρανος]], [[πολυκοίρανος]].