βαίνω: Difference between revisions

|dgtxt=<b class="num">• Morfología:</b> [pres. part. fem. βαίνοισ' Pi.<i>N</i>.10.18, impf. βαῖνον <i>Od</i>.3.30, 7.38, Pi.<i>I</i>.2.10; fut. dór. βάσομαι A.<i>Supp</i>.861, E.<i>Fr</i>.911, βασεῦμαι Theoc.2.8; aor. rad. ind. ἔβαν Pi.<i>O</i>.13.97, sg. 3^a βῆ <i>Il</i>.13.297, plu. 3^a ἔβαν A.<i>Pers</i>.18, [[βάν]] <i>Il</i>.20.32, du. 3^a βάτην <i>Il</i>.9.192, imper. sg. 2^a βᾶθι S.<i>Ph</i>.1196, 3^a βάτω S.<i>Ai</i>.1414, plu. 2^a [[βᾶτε]] A.<i>Supp</i>.191, subj. sg. 3^a βήω <i>Il</i>.6.113 (pero [[βείω]] Sch.Er.<i>Il</i>.6.113, Hsch.β 468), dór. plu. 1^a [[βᾶμες]] Theoc.15.22, inf. [[βήμεναι]] <i>Od</i>.8.518, βᾶμεν Pi.<i>P</i>.4.39, sigm. sg. 3^a βῆσεν <i>Il</i>.16.810, ἔβασεν E.<i>Med</i>.209, plu. 1^a βάσομεν Pi.<i>O</i>.6.24, inf. βᾶσαι E.<i>Andr</i>.817, med. ind. sg. 2^a ἐβήσαο <i>h.Ap</i>.141, 3^a [[βήσετο]] <i>Il</i>.5.745; perf. sg. 1^a βέβακα Pi.<i>I</i>.3(4).59, plu. 3^a βεβάασι <i>Il</i>.2.134, contr. βεβᾶσι A.<i>Pers</i>.1002, inf. βεβάμεν <i>Il</i>.17.359, part. masc. βεβαώς <i>Il</i>.14.477, Hp.<i>Off</i>.3, βεβῶτα Hsch., fem. βεβῶσαν S.<i>OC</i> 313; plusperf. sg. 3^a βεβήκει <i>Il</i>.6.495, plu. 3^a βέβασαν <i>Il</i>.17.286]<br /><b class="num">I</b> intr.<br /><b class="num">1</b> en pres. y fut., gener. [[andar]], [[caminar]], [[ir]] ἀμφὶ δ' ἄρ' αὐτῷ βαῖνε <i>Il</i>.5.299, ἐν ... ἑκάστῃ (νηΐ) ... ἑκατὸν καὶ εἴκοσι βαῖνον <i>Il</i>.2.510, οὐκ ἐπαΐων ὅκη βαίνει Heraclit.B 117, Ἥβα ... παρὰ ματέρι βαίνοισ' Pi.<i>N</i>.10.18, ξίφους [[βαίνω]] μεταξὺ καὶ πυρᾶς E.<i>Hec</i>.437, βαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς [[LXX]] <i>De</i>.28.56, οὐ πάνυ τοῖς ποσὶ βαίνειν δυνάμενον I.<i>AI</i> 19.220, c. part. pred. precisando el mov. βῆ φεύγων <i>Il</i>.2.665, ἔβαν ... ἄγοντες <i>Il</i>.1.391, βῆ ... ἀΐξασα <i>Il</i>.4.74, ἀποστρέψαντες ἔβαν νέας <i>Od</i>.3.162, μῦες ἐν βατράχοισιν ἀριστεύσαντες ἔβησαν <i>Batr</i>.6, c. part. fut. indicando intención ὁ βῆ ... ἐξεναρίξων <i>Il</i>.11.101, formando una perífr. de fut. [[βαίνω]] γὰρ καταγγέλλων anunciaré</i>, <i>PMag</i>.4.2474, c. adv. o adj. neutr. adverb. precisando el tipo de mov. σαῦλα ποσὶν βαίνουσα <i>h.Merc</i>.28, cf. Anacr.138, ἁβρὸν βαίνουσα E.<i>Med</i>.1164, cf. 830, θῆλυ βαίνειν Philostr.<i>Im</i>.1.2, κορωνὰ βαίνων Anacr.133, cf. Philostr.<i>Her</i>.26.5, μεγάλα βαίνων Luc.<i>DMort</i>.23.1, cf. Ael.<i>Fr</i>.98, εὔρυθμα βαῖνε Luc.<i>DDeor</i>.6.2, μετὰ ῥυθμοῦ, ἐν ῥυθμῷ βαίνειν moverse al ritmo</i> Th.5.70, Pl.<i>Lg</i>.670b, cf. Arr.<i>Ind</i>.14.6, Luc.<i>Harm</i>.1, ᾄδοντα [[δεῖ]] ... βαίνειν conviene que el cantante se mueva al compás</i> Pl.<i>Alc</i>.1.108a<br /><b class="num">•</b>ἴσα o ὁμοίως βαίνειν y dat. [[andar igual que]] ἴσα βαίνων Πυθοκλεῖ D.19.314, cf. Philostr.<i>VA</i> 6.11, Longin.44.7, ὁμοίως βαίνουσι τῷ ... ἰσχυροτάτῳ X.<i>Eq</i>.1.3<br /><b class="num">•</b>fig. ἐπ' ἔσχατα βαίνεις estás en una situación extrema</i> S.<i>OC</i> 217, οἶκος βήσεται δι' αἵματος la casa nadará en sangre</i> E.<i>Ph</i>.20, μὴ περαιτέρω βαίνοντες sin ir más lejos</i> Ath.Al.<i>Gent</i>.9<br /><b class="num">•</b>tb. en aor. c. matiz puntual que puede exigir distintas trad. βῆ ... παρὰ θῖνα echó a andar bordeando la ribera</i>, <i>Il</i>.1.34, cf. 17.3, τὸν δ' ὑπὲρ οὐδοῦ βάντα a él que había traspasado el umbral</i>, <i>Od</i>.17.575, βῆ ... παρὰ Κρουνούς pasó de largo Cronos</i>, <i>h.Ap</i>.425, οὐδ' ἔβας ἐν νηυσίν no te fuiste en las naves</i> Stesich.15, ἐν ποικίλοις ... βῆναι pisar sobre tejidos variopintos</i> A.<i>A</i>.936, ἐν δ' ἄκροισι βὰς ποσί dando un paso de puntillas</i> E.<i>Io</i> 1166, ὀρθῷ ... βῆναι ποδί dar pasos con pie recto e.d. tener fortuna</i> E.<i>Hel</i>.1449.<br /><b class="num">2</b> c. ac. de dir. c. o sin prep.<br /><b class="num">a)</b> [[ir a]], [[dirigirse hacia]] ἐς κλισίην <i>Il</i>.19.241, προτὶ [[ἄστυ]] <i>Il</i>.22.21, μετ' ἴχνια βαῖνε θεοῖο <i>Od</i>.2.406, ἔβη κατὰ δαῖτα <i>Il</i>.1.424, βῆσαν ἐς ... δόμον ... Ἀίδαο Hes.<i>Op</i>.153, [[βᾶτε]] κατ' ἀντιθύρων S.<i>El</i>.1433, ἐς ὁδόν Parm.B 1.2, ἐς τὸν ποταμόν Hdt.2.47, [[Δάφνις]] ἔβα ῥόον Theoc.1.140<br /><b class="num">•</b>c. ac. de pers. [[ir al encuentro de]] βῆ ... ἐπ' Ἀτρεΐδην Ἀγαμέμνονα <i>Il</i>.2.18;<br /><b class="num">b)</b> c. adv. [[acercarse]] ῥῆμ' ἀλαθείας ἄγχιστα βαίνων Pi.<i>I</i>.2.10, βαῖνε δίκης [[ἆσσον]] acércate más a la justicia</i> Orác. en Plu.2.555c, μᾶλλον ἐγγὺς Ξενοφῶντος ... βαίνοντα acercándose más a Jenofonte</i> D.H.<i>Rh</i>.2.9, cf. 6.6, fig. πῇ ... ὅρκια βήσεται a dónde irán a parar los juramentos</i>, <i>Il</i>.2.339<br /><b class="num">•</b>[[entrar]] βαίην δόμον [[Ἄϊδος]] [[εἴσω]] querría entrar en la morada de Hades</i>, <i>Il</i>.24.246, βαῖνε δωμάτων ἔσω entra en el palacio</i> E.<i>Med</i>.1019, βᾶθι νηδύν entra en la matriz</i> E.<i>Ba</i>.527;<br /><b class="num">c)</b> en aor. [[llegar]] τίς ... τᾶς ... Πυθῶνος ... ἔβας Θήβας; ¿con qué espíritu has llegado de Pito a Tebas?</i> S.<i>OT</i> 153, ἔβα ... νέμεσις ἐς Ἑλέναν E.<i>Or</i>.1361, νᾶες αἵ ποτ' ἔβατε Τροίαν E.<i>El</i>.432, ἔβα ... Οἰδίπους ... Θηβαίαν ... [[γᾶν]] E.<i>Ph</i>.1043, εἰ ... ἐν τύχῃ γέ τῳ σωτῆρι βαίη si llegara con alguna esperanza salvadora</i> Creonte, S.<i>OT</i> 81, abs. ὡς [[ἀκμαῖος]], εἰ βαίῃ S.<i>Ai</i>.921<br /><b class="num">•</b>fig. [[llegar a]] ἐς τόδ' ... τόλμης ἔβη S.<i>OT</i> 125<br /><b class="num">•</b>[[volver]], [[regresar]] ἔβη οἰκόνδε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν <i>Il</i>.4.180, cf. 12.16, βάτε δόμῳ volved a casa</i> A.<i>Eu</i>.1032.<br /><b class="num">3</b> en perf. c. valor de reposo, abs. o c. giro prep. [[haber llegado]], [[encontrarse]], [[estar]] de pers. τίπτε βέβηκας; ¿por qué has venido?</i>, <i>Il</i>.15.90, ἐς τοσοῦτον ἐλπίδων ἐμοῦ βεβῶτος S.<i>OT</i> 125, οἱ ἐν τέλει βεβῶτες los que están en un cargo</i> S.<i>Ant</i>.67, ὅταν ... ἐν κακοῖς ... βεβήκῃς S.<i>El</i>.1057, ἐπείσ' ἐφεύρηκα μοίρᾳ μὲν οὐκ ἐν ἐσθλᾷ βεβῶσαν S.<i>El</i>.1095, cf. <i>Ant</i>.996, τίς ... ὁ χῶρος ... ἐν ᾧ βεβήκαμεν; S.<i>OC</i> 52, παρὰ σκύμνοισι βεβηκώς Ar.<i>Eq</i>.1039, περιπρὸ ... εὐρὺ βέβηκεν está ampliamente por delante</i> Call.<i>Iou</i>.86<br /><b class="num">•</b>[[estar apoyado]] ἀσφαλέως βεβηκὼς ποσσί firmemente apoyado en sus pies</i> Archil.166.4, (ἄνδρας) εὖ βεβηκότας hombres que están seguros sobre sus pies</i> Archil.207.3, ἐπ' ἀμφοτέρων βεβαῶτα ἐξ ἴσου τῶν ποδῶν [[ἅλις]] fuertemente apoyado por igual en ambos pies</i> Hp.<i>Off</i>.3, ἐπὶ δίφρων ἡνίοχοι βεβαῶτες los aurigas en pie sobre los carros</i> Hes.<i>Sc</i>.307, γυναῖχ' ὁρῶ ... ἐπὶ πώλου βεβῶσαν veo a una mujer montada a caballo</i> S.<i>OC</i> 313, χοιράδων βεβὼς ἔπι subido en un escollo</i> Lyc.1036, cf. βεβηκυῖα μάχη batalla a pie firme</i> Plu.<i>Phil</i>.9, τοῦτον οὐχ ὁρῇς ... ὅκως βέβηκεν ἀνδρ[ι] άντα Herod.4.36<br /><b class="num">•</b>de cosas [[estar situado, asentado, constituido]] ἐπὶ χθόνα καὶ διὰ πόντον βέβακεν ἐργμάτων ἀκτὶς καλῶν Pi.<i>I</i>.3(4).41, τυραννίδα ... εὖ βεβηκυῖαν Hdt.7.164, cf. S.<i>El</i>.979, [[LXX]] <i>Sap</i>.4.4, βεβηκυίας τῆς οἰκίας ἐν δαπέδῳ X.<i>Oec</i>.8.17, χθόνα ... βεβῶσαν Lyc.1361, (λίθους) ἐν ταῖς ἰδίαις χώραις βεβηκότας <i>IG</i> 7.3073.163 (Lebadea II a.C.), ὁ ... σοῦ λόγος βεβήκει δ' ἐπὶ γῆς [[LXX]] <i>Sap</i>.18.16, ἁ ... [[δόξα]] ... [[ἄγχι]] βέβακε θρόνων <i>AP</i> 16.6, βεβηκυίας τῆς κλίμακος εἰς ἀμφοτέρας τὰς ναῦς Plb.8.4.10, cf. 9.26a.8, λογισμῷ ... στερρῷ καὶ βεβηκότι οὐ ... ἐχρῆτο no usaba de un cálculo sólido y firme</i> Agath.4.27.3, del ritmo βεβηκὼς ῥυθμός ritmo reposado, majestuoso</i> Syrian.<i>in Hermog</i>.2.91<br /><b class="num">•</b>geom., ref. a las figuras apoyadas sobre una base πυραμὶς ἐπὶ τετραγώνῳ βεβηκυῖα Hero <i>Stereom</i>.2.55, cf. Arist.<i>IA</i> 709^a24, Apollon.Perg.<i>Con</i>.3.3, de ángulos sobre curvas, Euc.3 <i>Def</i>.9, cf. 3.26, τὸ ... βεβηκὸς σφόδρα lo que está sólidamente asentado</i> Pl.<i>Ti</i>.62c, cf. <i>Parm</i>.138c, <i>Criti</i>.121c.<br /><b class="num">4</b> c. mov. hacia arriba [[subir]] ἐς δ' ὄχεα ... [[βήσετο]] <i>Il</i>.5.745, ἐς δίφρον <i>Il</i>.5.364, Hes.<i>Sc</i>.338, ἐς ταὐτὰ βαίνων ἅρματ' E.<i>El</i>.320, ὃς ... ἀνὰ δέμνια βαίνῃ Hes.<i>Op</i>.328, ἀνὰ νηός ἔβην embarcar</i>, <i>Od</i>.9.177, ἐπὶ νηὸς ἔβαινεν <i>Od</i>.11.534, abs., Call.<i>Del</i>.320, ἐφ' ἵππων βαίνειν montar</i>, <i>Il</i>.18.532, cf. Plot.6.1.19.<br /><b class="num">5</b> c. mov. hacía abajo [[descender]] ἔβη κατὰ νῆας <i>Il</i>.2.47, ἀπὸ πύργου ... χαμᾶζε <i>Il</i>.21.529, κατ' Ὀλύμποιο καρήνων <i>Il</i>.4.74, φάτο βῆμεν ὑπὸ ζόφον Hes.<i>Fr</i>.280.23.<br /><b class="num">6</b> [[irse]], [[marcharse]], [[partir]] c. gen. separ. c. o sin prep. ἐξ οἴκου <i>Od</i>.21.188, sin rég. βεβᾶσι ἀγρέται στρατοῦ A.<i>Pers</i>.1002, βὰς φυγάς S.<i>OC</i> 378, [[ἄφαρ]] βέβακε S.<i>Tr</i>.134, βεβᾶσι ... νεανίαι E.<i>IT</i> 1289, de los muertos como eufemismo ἴσθ' ἐκεῖνον θανάσιμον βεβηκότα S.<i>OT</i> 959, fig. ἂν δ' ἐκτὸς τοῦ καλοῦ βαίνῃ (νόμιμα) Pl.<i>Lg</i>.793b, οὐκ ἐῶν (νοῦν) ἐκτὸς [[ἑαυτοῦ]] βαίνειν Ph.1.61, τοὺς ἔξω βαίνοντας ἀρετῆς I.<i>AI</i> 1.20, ἔξω τοῦ εὐαγγελίου μὴ βαίνοιμεν Origenes <i>Io</i>.32.1<br /><b class="num">•</b>frec. en Hom. c. inf. [[ponerse a]], [[echar a]] βῆ δ' ἰέναι, βῆ δ' ἴμεν echó a andar</i>, <i>Il</i>.4.199, 5.167, βῆ ... θέειν echó a correr</i>, <i>Il</i>.2.183, βῆ δ' [[ἐλάαν]] <i>Il</i>.13.27.<br /><b class="num">7</b> de períodos de tiempo [[pasar]], [[transcurrir]] [[ἐννέα]] ... βεβάασι ... ἐνιαυτοί han pasado nueve años</i>, <i>Il</i>.2.134.<br /><b class="num">II</b> tr.<br /><b class="num">1</b> c. suj. de pers. [[montar en]] [[βήσετο]] δίφρον <i>Il</i>.3.262, <i>Od</i>.3.481<br /><b class="num">•</b>c. suj. de anim. [[montar]], [[cubrir]] el macho a la hembra, Thgn.185, τετράποδος νόμον βαίνειν cubrir a la manera de un cuadrúpedo</i> Pl.<i>Phdr</i>.250e, cf. Achae.28, Arist.<i>HA</i> 575^a13, <i>AP</i> 9.730 (Demetrius Bithynius), Longus 3.13.1, 4.12.2, en v. pas. αἱ ... βαινόμεναι las yeguas</i> op. οἱ ἀναβαίνοντες (ἵπποι) Hdt.1.192, cf. Arr.<i>Ind</i>.14.7, Ar.Byz.<i>Epit</i>.2.169.<br /><b class="num">2</b> c. suj. de pers. y compl. de espacio [[recorrer]] ἔβαινε Δωρίαν κέλευθον ὕμνων Pi.<i>Fr</i>.191, τὰς Κασταλίας ... βαίνετε δίνας E.<i>Io</i> 96, [[ἄτριπτος]] ... ὁ ἀρετῆς χῶρος, ὀλίγοι γὰρ βαίνουσιν αὐτόν Ph.1.84<br /><b class="num">•</b>métr. [[recorrer paso a paso]] e.d. [[escandir]], [[medir]] versos, Aristid.Quint.47.27, en v. pas. (μέτρον) κατὰ [[δάκτυλον]] πόδα βαινόμενον D.H.<i>Comp</i>.4, cf. Arist.<i>Metaph</i>.1093^a30, Aristid.Quint.46.3, βῆθι· βάδιζε. μέτρει Hsch., pero cf. tb. βαίνονται ... οἱ ῥυθμοί, διαιρεῖται δὲ τὰ μέτρα, οὐχὶ βαίνεται Sch.A.<i>Th</i>.128.<br /><b class="num">3</b> c. suj. de cosa y ac. de pers. [[sobrevenir]] a uno algo τί χρέος ἔβα με ...; Ar.<i>Nu</i>.30, νῦν ὀδύνα μ' ὀδύνα βαίνει E.<i>Hipp</i>.1371.<br /><b class="num">4</b> [[mover]] τειχέων ... ἐντὸς οὐ [[βαίνω]] πόδα E.<i>El</i>.94, οἵδε πεφυρμένοι βαίνουσιν ἐξ οἴκων πόδα E.<i>El</i>.1173.<br /><b class="num">5</b> βαίνειν· φιλεῖν, κολακεύειν Hsch.<br /><b class="num">III</b> fact. en aor. sigm. [[hacer ir]] φῶτας βῆσεν ἀφ' ἵππων les hizo desmontar</i>, <i>Il</i>.16.810, ἀμφοτέρους ἐξ ἵππων βῆσε κακῶς a entrambos los hizo desmontar de mala manera</i>, <i>Il</i>.5.164, ὄφρα κελεύθῳ τ' ἐν καθαρᾷ βάσομεν ὄκχον para que hagamos ir el carro (de mis versos) por una senda limpia</i> Pi.<i>O</i>.6.24, Θέμιν, ἅ νιν ἔβασεν Ἑλλάδ' ἐς ἀντίπορον Temis que la condujo a la costa opuesta de Grecia</i> E.<i>Med</i>.209.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De la raíz *<i>g^u̯em</i>-/*<i>g^u̯m̥</i>- y suf. yod, cf. lat. <i>uenio</i>, gót. <i>qiman</i>, ai. aor. <i>ágaman</i>, lit. <i>gemù</i> ‘nacer’. Otra forma de la raíz es *<i>g^u̯eH2</i>- de donde procede el aor. ἔβην, ai. <i>agāt</i> cf. [[βίβημι]], ai. <i>jigāti</i>, etc.