βαθύς: Difference between revisions

|dgtxt=(βᾰθύς) -εῖα, -ύ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> fem. -είη <i>Il</i>.10.353; -έα <i>Il</i>.5.142, Hdt.7.23<br /><b class="num">• Morfología:</b> [tal vez -θύς, -θύ c. dos terminaciones <i>h.Cer</i>.383, Call.<i>Del</i>.37, Eratosth.8; dat. plu. fem. -είῃσιν <i>Il</i>.21.239; compar. dór. [[βάσσων]] Epich.203, neutr. βάθιον Theoc.5.43, cf. <i>EM</i> 191.8; sup. βάθιστος <i>Il</i>.8.14, βαθύτατος Hdt.5.92.]<br /><b class="num">A</b> <b class="num">I</b>[[hondo]], [[profundo]]<br /><b class="num">a)</b> del agua εἰς ἅλα ἆλτο βαθεῖαν <i>Il</i>.1.532, cf. 13.44, Stesich.8.1<i>S</i>., B.17.62, πόντος Hes.<i>Op</i>.635 (var.), Archil.163.1, Thgn.10, 511, ἐς βαθεῖαν ... πόντου πλάκα Pi.<i>P</i>.1.24, ἐν δίνῃσι βαθείῃσιν <i>Il</i>.21.239, cf. <i>Od</i>.6.116, ἁλὸς ῥηγμῖνα βαθεῖαν τύπτετε <i>Od</i>.12.214, ἄχναν ... βαθεῖαν παριόντος κύματος Simon.38.14, ὕδωρ Democr.B 172, ποταμός Plb.16.17.7, φρέαρ Pythag.<i>Ep</i>.2.3, <i>Eu.Io</i>.4.11, [[Διρκαῖος]] ... πόρος E.<i>Ph</i>.730, cf. Tim.15.112, Lyc.983;<br /><b class="num">b)</b> de excavaciones, abismos τάφρος <i>Il</i>.7.341, 440, 8.336, κάπετος <i>Il</i>.15.356, X.<i>Cyr</i>.7.5.9, Call.l.c., Plb.1.42.7, Aen.Tact.37.1, [[διῶρυξ]] Hdt.1.75, Τάρταρος <i>Il</i>.8.481, Pi.<i>Fr</i>.52d.44, [[βέρεθρον]] <i>Il</i>.8.14, βαθέ' ἄγκεα profundos barrancos</i>, <i>Il</i>.20.490, χάραδρα X.<i>An</i>.5.2.3, Plb.10.30.2, κρημνοί Plb.5.8.1, τόποι Pl.<i>Phd</i>.111c, [[ἄντρον]] Ar.<i>Pax</i> 223, βαθύ πτῶμα caída al abismo</i> A.<i>Supp</i>.796;<br /><b class="num">c)</b> de cortes, hendiduras ἄλοκα τραύματος E.<i>Rh</i>.796, τμῆμα Pl.<i>Grg</i>.476c, τομή Plu.2.131a, πληγή Luc.<i>Nigr</i>.35<br /><b class="num">•</b>fig. βαθεῖαν ἄλοκα διὰ φρενὸς καρπούμενος A.<i>Th</i>.593<br /><b class="num">•</b>en la frente de los perros διακρίσεις X.<i>Cyn</i>.4.1;<br /><b class="num">d)</b> de recipientes [[hondo]], [[ahondado]] κύλικες S.<i>Ai</i>.1199, cf. <i>BGU</i> 781.2.10 (I d.C.);<br /><b class="num">e)</b> neutr. como adv. μὴ βάθιον ... ταφείης (sent. obsc.) Theoc.5.43<br /><b class="num">•</b>subst. τὰ βαθέα [[las profundidades]] del mar, Arist.<i>Mete</i>.351^a12, <i>HA</i> 592^a27, τὰ βαθέα τοῦ Σατανᾶ los abismos de Satanás</i>, <i>Apoc</i>.2.24.<br /><b class="num">2</b> fisiológico y psicológico o intelectual [[profundo]], [[hondo]] τὸν δ' [[ἄχος]] ὀξὺ κατὰ φρένα τύψε βαθεῖαν dolor agudo le golpeó en lo mas hondo</i>, <i>Il</i>.19.125, βαθείῃ σῇ φρενὶ βουλεύσας reflexionas en lo mas profundo de tu mente</i> Thgn.1051, cf. Pi.<i>N</i>.4.8, Hp.<i>Ep</i>.17, μέριμνα Pi.<i>O</i>.2.54, φροντίς A.<i>Supp</i>.407<br /><b class="num">•</b>del sueño, el silencio ὕπνος Theoc.8.65, Arist.<i>Pr</i>.876^a24, [[LXX]] <i>Si</i>.22.9, <i>AP</i> 7.177 (Phaenn.), Luc.<i>DMar</i>.2.3, I.<i>AI</i> 5.148, Gal.17(2).176, ἐν τῷ βαθυτάτῳ τῆς ἡσυχίας Epicur. en Plu.2.778c, σιωπή App.<i>Mith</i>.99, <i>BC</i> 4.109, de la muerte <i>AP</i> 7.170<br /><b class="num">•</b>del intelecto y el aprendizaje λόγος Heraclit.B 45, Aristeas 143, θεωρία D.H.<i>Comp</i>.20 (p.88), βαθεῖαν ... σοφίας ὁδόν Pi.<i>Fr</i>.52h.20, μουσικὴ πρᾶγμ' ἐστὶ βαθύ Eup.366, παιδεία Luc.<i>Salt</i>.81<br /><b class="num">•</b>del lenguaje [[profundo]], [[original]] Epiph.Const.<i>Haer</i>.26.1.<br /><b class="num">II</b> <b class="num">1</b>[[ahincado]], [[afincado]] βαθέης ἐξάλλεται αὐλῆς salta fuera (el león) desde el afincado redil</i>, <i>Il</i>.4.142, cf. <i>Od</i>.9.239.<br /><b class="num">2</b> [[que llega hondo]], [[que forma una capa gruesa]], [[abundoso]] βαθεῖα δὲ κάππεσε τέφρη debajo habían caído abundantes cenizas</i>, <i>Il</i>.23.251, τύχε [[γάρ]] ῥ' ἀμάθοιο βαθείης <i>Il</i>.5.587, de la tierra de labor νειοῖο βαθείης <i>Il</i>.10.353, 18.547, gener. γῆ E.<i>Andr</i>.637, Thphr.<i>CP</i> 1.18.1, σάρξ en ciertas zonas de la cabeza, Hp.<i>VC</i> 2, ὁ κηρός του ἐν τῇ ψυχῇ Pl.<i>Tht</i>.194c, cf. Plot.4.4.13.<br /><b class="num">3</b> fig. [[firme]], [[asentado]], [[sólido]] κλέος Pi.<i>O</i>.7.52, por su riqueza κλᾶρος Pi.<i>O</i>.13.62, οἶκος Call.<i>Cer</i>.113, cf. Philostr.<i>VS</i> 496, 610, πλοῦτος Ael.<i>VH</i> 3.18, Philostr.<i>VS</i> 540, Amph.<i>Seleuc</i>.222, Iul.<i>Or</i>.3.82b, εἰρήνη [[LXX]] 4<i>Ma</i>.3.20, 1<i>Ep.Clem</i>.2.2, Luc.<i>Tox</i>.36, Origenes <i>Io</i>.6.1<br /><b class="num">•</b>en sent. peyor. [[profundo]], [[hasta el fondo]], [[hasta el final]] φθόρος B.15.61, cf. Pi.<i>O</i>.10.37, κίνδυνος Pi.<i>P</i>.4.207, χρέος Pi.<i>O</i>.10.8, βριμώσεις Phld.<i>Ir</i>.fr.8.9, λιμός Luc.<i>Phal</i>.28, φενάκη Luc.<i>DMeretr</i>.11.3, cf. Men.<i>Fr</i>.830<br /><b class="num">•</b>de pers. y su carácter [[arraigado]], [[firme]], [[inconmovible]] ἤθεα Hdt.4.95, Pl.<i>Lg</i>.930a, Ph.2.468, βαθεῖς τε καὶ ἐρρωμένους ἄνδρας X.<i>Oec</i>.11.10, c. dat. de rel. βαθεῖς ταῖς ψυχαῖς Plb.6.24.9, 21.7.5, βαθὺς τῇ φύσει στρατηγός Posidipp.29.4, cf. Eus.<i>DE</i> 3.5.77.<br /><b class="num">B</b> c. ref. horizontal<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[de mucho fondo]], [[que se adentra]], [[pronunciado]], [[sinuoso]] βαθὺν κατὰ κόλπον <i>Il</i>.2.560, A.R.4.290, ἠϊόνος προπάροιθε βαθείης ἐστιχόωντο <i>Il</i>.2.92, ἐκβάντε δ' ἐπὶ θῖνα βαθύν Theoc.22.32, cf. Lyc.192.<br /><b class="num">2</b> [[de mucho fondo]], [[alargado]], [[amplio]] πλευρά Ar.<i>V</i>.1193, X.<i>Eq</i>.1.12, φύλλον μικρὸν βαθύτερον una hoja un poco más alargada</i> Plb.12.2.2<br /><b class="num">•</b>geog. αὐτῆς (Εὐρώπης) τὸ μὲν ... βαθύτερον μέρος Plb.3.37.8.<br /><b class="num">3</b> milit. [[dispuesto o construido en profundidad]] (πόλις) πύργων βαθείᾳ μηχανῇ κεκλῃμένη (ciudad) encerrada en la gruesa fábrica de sus muros</i> A.<i>Supp</i>.956, φάλαγγες X.<i>Lac</i>.11.6, <i>HG</i> 2.4.34, cf. Plb.1.33.10.<br /><b class="num">II</b> <b class="num">1</b>[[profundo]], [[espeso]], [[denso]]<br /><b class="num">a)</b> del bosque y maleza βαθείης ἐκ ξυλόχοιο (sale la fiera) de lo más profundo de la maleza</i>, <i>Il</i>.11.415, 21.573, ὕλη <i>Il</i>.16.766, 20.491, βαθείης τάρφεσιν ὕλης en la maleza del bosque denso</i>, <i>Il</i>.5.555, βαθείης βένθεσιν ὕλης <i>Od</i>.17.316;<br /><b class="num">b)</b> de la niebla y accidentes atmosféricos [[denso]], [[cerrado]] ἠέρα τύψε βαθεῖαν <i>Il</i>.20.446, cf. 21.7, <i>h.Cer</i>.383, ἀὴρ γὰρ περὶ νηυσὶ βαθεῖ' ἦν <i>Od</i>.9.144, βαθ[ὺν ἀ] έρα τάμνων Ibyc.223(a).7<i>S</i>., cf. Q.S.6.645<br /><b class="num">•</b>del huracán λαῖψαν <i>Il</i>.11.306, del éter, B.3.85, 5.16, E.<i>Fr</i>.978.3;<br /><b class="num">c)</b> de la mies, hierba, etc. [[apretado]], [[espeso]] λήϊον <i>Il</i>.2.147, 11.560, <i>Od</i>.9.134, Hes.<i>Sc</i>.288, Thgn.107, λειμών A.<i>Pr</i>.652, ποίη Hdt.4.53, χλοή E.<i>Hipp</i>.1139;<br /><b class="num">d)</b> del pelo [[denso]], [[crecido]] χαίτη Semon.8.66, πώγων Luc.<i>Pisc</i>.41, (τρίχες) ὀρθαί, βαθεῖαι de perros y anim., X.<i>Cyn</i>.4.8, Arist.<i>HA</i> 518^b32.<br /><b class="num">2</b> del color [[intenso]] πορφύριον <i>PLond</i>.899.4 (II d.C.), cf. <i>PHolm</i>.117, Ael.<i>VH</i> 6.6, Lyd.<i>Mag</i>.2.13.<br /><b class="num">3</b> de la respiración de los seres acuáticos [[pesada]], [[densa]] θολερὰ καὶ βαθεῖα ... [[ἀνάπνευσις]] op. λεπτὴ καὶ καθαρά la de los que viven del aire, Pl.<i>Ti</i>.92b.<br /><b class="num">C</b> c. ref. temporal [[avanzado]] ὄρθρος Ar.<i>V</i>.216, Pl.<i>Cri</i>.43a, ἑσπέρα Luc.<i>Gall</i>.8, <i>PLips</i>.40.2.10 (IV d.C.), cf. Charito 1.7.6, Plu.2.179e, <i>Eu.Luc</i>.24.1, Paus.4.18.3, [[γῆρας]] <i>AP</i> 7.163 (Leon.), Philostr.<i>VS</i> 515, 578, Eun.<i>VS</i> 457, Synes.<i>Ep</i>.9 (p.29), subst. εἰς βαθὺ τῆς ἡλικίας Ar.<i>Nu</i>.514, neutr. plu. como adv. βαθύτατα γηρῶν Ael.<i>VH</i> 2.36.<br /><b class="num">D</b> adv. -έως<br /><b class="num">1</b> [[profundamente]] κατορύξας β. Hp.<i>Fract</i>.13<br /><b class="num">•</b>fig. κοιμᾶσθαι Theoc.8.66, cf. Plu.<i>Cat.Mi</i>.27, 2.800f, Gal.17(2).176, Procl.<i>in Prm</i>.622<br /><b class="num">•</b>del significado de la Sagrada Escritura, Epiph.Const.<i>Haer</i>.77.36.<br /><b class="num">2</b> [[asentadamente]], [[tranquilamente]] ἤνεγκας Iul.<i>Ep</i>.30 (cód.).<br /><b class="num">• Etimología:</b> Etim. dud. Las formas [[βαθύς]] y [[βένθος]] tendrían el vocalismo antiguo (*-<i>m̥</i>-/*-<i>em</i>-), mientras que βάθος sería secundario. Algunos lo rel. c. [[βάπτω]] de *<i>g^u̯m̥bh</i>-/*<i>g^u̯embh</i>- ‘[[profundo]]’ c. disim. de oclusiva. Cf. c. otro vocalismo anord. <i>kvefja</i> ‘[[hundirse en el agua]]’.