αἰσχύνω: Difference between revisions

|Definition=[ῡ]: Ion. impf. [[αἰσχύνεσκε]] (κατ-) <span class="bibl">Q.S.14.531</span>: fut. <span class="sense"><span class="bld">A</span> -ῠνῶ <span class="bibl">E. <span class="title">Hipp.</span>719</span>, Ion. -υνέω <span class="bibl">Hdt.9.53</span>: aor. ᾔσχῡνα <span class="bibl">Il.23.571</span>, <span class="bibl">Lys.1.4</span>, etc.: pf. σχυγκα <span class="bibl">D.C. 58.16</span>:—Pass., fut. αἰσχῠνοῦμαι <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>856</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span> 200</span>, <span class="bibl">Pl. <span class="title">Ti.</span>49d</span>, etc., rarely [[αἰσχυνθήσομαι]] (v. sub fin.): aor. ᾐσχύνθην Hdt. and Att., poet. inf. αἰσχυνθῆμεν <span class="bibl">Pi.<span class="title">N.</span>9.27</span>: pf. [[ᾔσχυμμαι]] (v. infr. B. I):—[[make ugly]], [[disfigure]], [[πρόσωπον]], [[κόμην]], <span class="bibl">Il.18.24</span>, <span class="bibl">27</span>, cf. <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>529</span>; <b class="b3">αἰ. τὸν ἵππον</b> [[give]] the horse [[a bad form]], <span class="bibl">X.<span class="title">Eq.</span>1.12</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> mostly in moral sense, [[dishonour]], [[tarnish]], μηδὲ γένος πατέρων αἰσχυνέμεν <span class="bibl">Il.6.209</span>, cf. <span class="bibl">23.571</span>; τὴν Σπάρτην <span class="bibl">Hdt.9.53</span>; ξενίαν τράπεζαν <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>401</span>; τοὺς πρὸς αἵματος <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>1305</span>; τοὺς πατέρας <span class="bibl">Pl.<span class="title">Mx.</span> 246d</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> esp. [[dishonour]] a woman, <span class="bibl">E.<span class="title">El.</span>44</span>, cf. <span class="bibl">Plu.<span class="title">Marc.</span>19</span>, etc.; εὐνήν <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1626</span>; <b class="b3">εἰς τὸ σῶμα αἰ</b>. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1311b7</span>; abs., <b class="b2">Foed. Delph.Pell</b>.<span class="bibl">2</span><span class="title">A</span> 12. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[disdain]], ἐπιχώρια <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>3.22</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">B</span> Pass., to [[be dishonoured]], <b class="b3">νέκυς σχυμμένος</b>, of Patroclus, <span class="bibl">Il. 18.180</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> to [[be ashamed]], [[feel shame]], abs., <span class="bibl">Od.7.305</span>, <span class="bibl">18.12</span>, <span class="bibl">Hdt.1.10</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Hipp.</span>1291</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> more commonly, to [[be ashamed at]] a thing, c. acc. rei, αἰσχυνόμενοι φάτιν ἀνδρῶν <span class="bibl">Od.21.323</span>; τὴν δυσγένειαν τὴν ἐμὴν αἰ. <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>1079</span>: c. dat. rei, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>992</span>, <span class="bibl">Lys.3.9</span>, <span class="bibl">D.4.42</span>, etc.; αἰ. ἐπί τινι <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>2.2.8</span>; ἔν τινι <span class="bibl">Th.2.43</span>; ὑπέρ τινος <span class="bibl">Lys.14.39</span>; περί τινος <span class="bibl">33.6</span>. etc. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> c. part., to [[be ashamed at]] doing a thing (which one does), <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>642</span> ([[varia lectio|v.l.]]), <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>540</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>200</span>, Pl.<span class="title">Grg.</span> <span class="bibl">494e</span>, etc. </span><span class="sense"><span class="bld">c</span> c. inf., to [[be ashamed to]] do a thing (and therefore not to do it), <span class="bibl">Hdt.1.82</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>856</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ch.</span>917</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>414e</span>, <span class="bibl"><span class="title">Phdr.</span>257d</span>, etc.; though this condition must not be pressed absolutely, cf. <span class="bibl"><span class="title">Ap.</span> 22b</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">d</span> foll. by relat. clause, <b class="b3">αἰσχύνεσθαι εἰ</b>… to [[be ashamed]] that... <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>254</span>, <span class="bibl">And.4.42</span>; ἐάν… <span class="bibl">X.<span class="title">Oec.</span>21.4</span>; μὴ… <span class="bibl">Pl.<span class="title">Tht.</span>183e</span>, cf. Machoap.<span class="bibl">Ath.13.579f</span>; ὅτι… <span class="bibl">Lys.2.23</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> c. acc. pers., [[to feel shame before]] one, <span class="bibl">E.<span class="title">Ion</span>934</span>, <span class="bibl">1074</span>, <span class="bibl">Pherecr.23.6</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Smp.</span>216b</span>; <b class="b3">τοὺς γέροντας</b> (at Sparta) <span class="bibl">Aeschin.1.180</span>; <b class="b3">ὅστις γὰρ αὐτὸς αὑτὸν οὐκ αἰσχύνεται, πῶστόν γε μηδὲν εἰδότ' αἰσχυνθήσεται</b>; <span class="bibl">Philem.229</span>, cf. Gal. 5.26: c. acc. et inf., <span class="bibl">E.<span class="title">Hel.</span>415</span>; ᾑσχύνθημεν θεοὺς… προδοῦναι αὐτόν <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>2.3.22</span>; αἰσχύνομαι ὑμᾶς λέγειν <span class="bibl">D.40.48</span>; αἰ. πρός τινα <span class="bibl">Arist.<span class="title">Rh.</span> 1383b12</span>.</span>

|dgtxt=<b class="num">• Prosodia:</b> [-ῡ-]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [fut. contr. -υνέω Hdt.9.53; v. pas. aor. inf. αἰσχυνθῆμεν Pi.<i>N</i>.9.27; perf. inf. ᾐσχυγκέναι D.C.58.16.7]<br /><b class="num">A</b> act.<br /><b class="num">I</b> en sent. físico<br /><b class="num">1</b> [[afear]], [[desfigurar]] πρόσωπον <i>Il</i>.18.24, θαητὸν [[εἶδος]] Pi.<i>P</i>.4.264, αἱματόεν ῥέθος S.<i>Ant</i>.529, κάλλος Luc.<i>Im</i>.11, βόστρυχον κονίῃ Nonn.<i>D</i>.46.276<br /><b class="num">•</b>[[dar mala forma o apariencia]], [[estropear]] τὸν ἵππον X.<i>Eq</i>.1.12.<br /><b class="num">2</b> [[destrozar]], [[mutilar de forma denigrante]], [[ensañarse en]] πολιόν τε κάρη, πολιόν τε [[γένειον]] αἰδῶ τ' αἰσχύνωσι <i>Il</i>.22.75, cf. 24.418, ῥέεθρα <i>h.Ap</i>.387<br /><b class="num">•</b>pas. νέκυς ᾐσχυμμένος <i>Il</i>.18.180.<br /><b class="num">II</b> abstr.<br /><b class="num">1</b> [[deshonrar]], [[mancillar]] en rel. c. la clase aristocrática y el valor guerrero γένος πατέρων <i>Il</i>.6.209, αἰσχύνει τε γένος el exilado, Tyrt.6.9, τοὺς πρὸς αἵματος S.<i>Ai</i>.1305, πρὶν τοὺς ἡμετέρους πατέρας καὶ πᾶν τὸ πρόσθεν γένος αἰσχῦναι ἡγούμενος τῷ τοὺς [[αὑτοῦ]] αἰσχύναντι ἀβίωτον εἶναι antes que deshonrar a nuestros padres y a todo el linaje, pensando que al que deshonrara a su familia le sería insoportable la vida</i> Pl.<i>Mx</i>.246d, πόλιν S.<i>OC</i> 929, τὴν Σπάρταν Hdt.9.53<br /><b class="num">•</b>de conceptos semejantes ᾔσχυνας μὲν ἐμὴν ἀρετήν has puesto en tela de juicio mi valor (simplemente por haberle hecho fracasar en la carrera)</i> <i>Il</i>.23.571, τὰς προσηκούσας ἀρετάς Th.4.92, εὔκλειαν S.<i>El</i>.1083, pas. δουρὶ ... μαχατὰν θυμὸν αἰσχυνθῆμεν Pi.<i>N</i>.9.27.<br /><b class="num">2</b> esp. en rel. c. el adulterio y el recato femenino [[deshonrar]] λέχος <i>Od</i>.8.269, Hes.<i>Fr</i>.176.7, A.<i>A</i>.1626, E.<i>Hipp</i>.408, ἣν ... ᾔσχυν' ἐν εὐνῇ E.<i>El</i>.44, μή τοι θυραίαν γ' οὖσαν αἰσχύνειν φίλους no deshonrar a tus amigos dejándote ver</i> S.<i>El</i>.518<br /><b class="num">•</b>unido a la infracción de otras normas Πάρις ... ᾔσχυνε ξενίαν τράπεζαν κλοπαῖσι γυναικός Paris ... deshonró la mesa de su huésped con el rapto de la esposa</i> A.<i>A</i>.401, εἰς τὸ σῶμα αἰ. Arist.<i>Pol</i>.1311^b7.<br /><b class="num">3</b> de palabra [[censurar]], [[insultar]], [[zaherir]], [[afrentar]], [[menospreciar]] ἡμέας <i>Od</i>.2.86, ἐπιχώρια Pi.<i>P</i>.3.22, αἰσχύνας ἐμέ haciéndome sentir vergüenza</i> E.<i>Heracl</i>.285, τὰ τοῖσιν ἄλλοισιν εὑρημένα αἰσχύνειν menospreciar los descubrimientos ajenos</i> Hp.<i>de Arte</i> 1<br /><b class="num">•</b>en juicio [[acusar en falso]], [[calumniar]] ποτοφειλέτω δὲ χιλίας δραχμὰς ὁ αἰσχύνας τῷ παθόντι <i>FD</i> 1.486.2A.12 (III a.C.)<br /><b class="num">•</b>en v. pas. [[ser avergonzado]], [[ser puesto en vergüenza]] αἰσχυνόμενος δὲ [ὡς] καταγελάμενος ὑπὸ τῶν ἄλλων <i>IG</i> 4².121.123 (Epidauro IV a.C.), cf. [[LXX]] <i>Ps</i>.118.78<br /><b class="num">•</b>fig. τὴν δὲ (φιλοσοφίαν) ᾔσχυναν Pl.<i>R</i>.495c.<br /><b class="num">B</b> v. med.<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>abs. o c. ac. de pers. o personif. [[tener respeto]], [[sentir vergüenza]] δείσας αἰσχυνόμενός τε Odiseo que sigue a Nausícaa a prudente distancia <i>Od</i>.7.305, ἐγὼ δ' αἰσχύνομαι [[ἔμπης]] de tener que arrastrar a un viejo delante de todos <i>Od</i>.18.12, respecto a la opinión sobre el valor τὸ αἰσχύνεσθαι καὶ <τὸ> τοῖς ἄρχουσι πείθεσθαι tener vergüenza y obedecer a los jefes</i> Th.5.9, παρρησιάζεσθαι καὶ μὴ αἰσχύνεσθαι Pl.<i>Grg</i>.487d<br /><b class="num">•</b>c. part. [[avergonzarse]], [[tener reparo]] οὐδ' αἰσχύνομαι ἔχουσ' ἄπιστον τὴνδ' ἀναρχίαν πόλει A.<i>Th</i>.1029, πῶς [[γάρ]] τις αἰσχύνοιτ' ἂν ὠφελούμενος; ¿por qué se iba a avergonzar uno de aprovecharse?</i> S.<i>Ph</i>.1383, οὐκ αἰσχύνομαι ξύμπλουν ἐμαυτὴν τοῦ πάθους ποιουμένη no me avergüenzo de solidarizarme con lo sucedido</i> S.<i>Ant</i>.540, παρακαλοῦντες Th.1.37, οὐκ αἰσχύνῃ θρηνῶν καὶ γυναικείως διακείμενος; D.C.38.18.1.<br /><b class="num">2</b> c. ac. de pers. o personif. [[sentir vergüenza ante]], [[avergonzarse]], [[respetar]] incluso [[temer]] φάτιν ἀνδρῶν ἠδὲ γυναικῶν μή ποτέ τις εἴπῃσι <i>Od</i>.21.323, τὰς ... ἐς ὑμᾶς ἐλπίδας καὶ [[Δία]] Th.3.14, cf. [[ψεῦδος]] αἰσχύνου <i>IKyzikos</i> 2.2.27 (IV/III a.C.), μάθε δὲ ... σεαυτὸν αἰσχύνεσθαι Democr.B 244, ὅστις γὰρ αὐτὸς αὑτὸν οὐκ αἰσχύνεται ... πῶς τόν γε μηδὲν εἰδότ' αἰσχυνθήσεται; Diph.92, σε Ar.<i>Th</i>.903, cf. 988, Ar.<i>Pl</i>.981, [[ἀλλήλους]] Pherecr.28.6, τοὺς ἀνθρώπους Pl.<i>Euthphr</i>.15d, στρατιώτας X.<i>An</i>.2.6.19, τοὺς γέροντας Aeschin.1.180, πρὸς τίνας Arist.<i>Rh</i>.1383^b11, abs. κἂν αἰσχυνθεῖσ' ἀναχωρήσῃ y si por pudor una se retira (de la ventana)</i>, Ar.<i>Th</i>.798<br /><b class="num">•</b>c. ac. e inf. ὄχλον γὰρ ἐσπεσεῖν ᾐσχυνόμην tenía reparo en dirigirme a la gente</i> E.<i>Hel</i>.415, ᾐσχύνθημεν καὶ θεοὺς ... προδοῦναι αὐτόν X.<i>An</i>.2.3.22, ὑμᾶς λέγειν D.40.48.<br /><b class="num">3</b> [[tener vergüenza ajena]] αἰσχύνομαι θεόν me avergüenzo por el dios</i> E.<i>Io</i> 1074.<br /><b class="num">II</b> [[avergonzarse de]], [[por algo]], c. ac. de cosa τὴν δυσγένειαν τὴν ἐμήν (se avergüenza) de mi bajo nacimiento</i> S.<i>OT</i> 1079, τὸν θύλακον (por llevar) el zurrón (vacío)</i> Ar.<i>Ec</i>.381, τὰς [[ἐμαυτοῦ]] συμφοράς Ar.<i>Pl</i>.774, τὸν Παλαμήδη ψυχρὸν ὄντ' αἰσχύνεται (Eurípides) se avergüenza de que su «Palamedes» sea frío</i> Ar.<i>Th</i>.848, c. dat. τοῖς αἰσχροῖς Ar.<i>Nu</i>.992, ταῖς πρότερον ἁμαρτίαις Ar.<i>Eq</i>.1355, cf. Lys.3.9, D.4.42, τοῖς δρωμένοις D.C.37.57.3<br /><b class="num">•</b>c. prep. ἐπί τινι Th.2.43, X.<i>Mem</i>.2.2.8, ἔν τινι Plb.12.13.11<br /><b class="num">•</b>c. prep. y gen. ὑπὲρ τῶν δουλευσάντων Lys.14.39, περὶ τῶν παρεληλυθότων Lys.33.6<br /><b class="num">•</b>c. inf. αἰ. σοι τοῦτ' ὀνειδίσαι σαφῶς Orestes a su madre, A.<i>Ch</i>.917, τοὺς φιλάνορας τρόπους λέξαι A.<i>A</i>.856, cf. Luc.<i>Gall</i>.18, αἰσχύνομαι διηγεῖσθαι Luc.<i>Pseudol</i>.27, cf. Phld.<i>Rh</i>.2.75Aur., ἀπονοστέειν Hdt.1.82, ἀναλαβεῖν ἐκ τοῦ φανεροῦ τὸν πόλεμον Plb.2.46.1<br /><b class="num">•</b>c. subord. αἰσχύνομαι μὲν εἰ δοκῶ ... δυσφορεῖν ὑμῖν [[ἄγαν]] S.<i>El</i>.254, c. ἄν X.<i>Oec</i>.21.4, c. μή Pl.<i>Tht</i>.183e, Macho 271, c. ὅτι Lys.2.23.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Cf. het. <i>iškuna</i>- ‘[[afear]]’, testimonio más probable que los aducidos en rel. con el germánico, cf. [[αἶσχος]].

|lsmtext='''αἰσχύνω:''' [ῡ], Ιων. παρατ. <i>αἰσχύνεσκε</i>· μέλ. <i>-ῠνῶ</i>, Ιων. <i>-υνέω</i>· αόρ. αʹ <i>ᾔσχῡνα</i> —<br /><b class="num">Α.</b> Παθ. με Μέσ. μέλ. <i>αἰσχῠνοῦμαι</i>, αόρ. αʹ [[ᾐσχύνθην]], απαρ. <i>αἰσχυνθῆναι</i>, ποιητ. <i>-ῆμεν</i>· παρακ. [[ᾔσχυμμαι]]·<br /><b class="num">I. 1.</b> [[ασχημίζω]], [[παραμορφώνω]], [[καθιστώ]] [[κάτι]] δύσμορφο, [[βλάπτω]]· [[πρόσωπον]], <i>κόμην</i>, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">2.</b> με [[ηθική]] [[σημασία]], [[ατιμάζω]], [[αμαυρώνω]], [[κηλιδώνω]], [[καταντροπιάζω]]· [[γένος]] πατέρων, στο ίδ. κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> [[ατιμάζω]] [[γυναίκα]], σε Αισχύλ. κ.λπ. <b>Β.</b> Παθ.,<br /><b class="num">I.</b> ατιμάζομαι· [[νέκυς]] [[ᾐσχυμμένος]], λέγεται για τον Πάτροκλο, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">II.</b> απόλ., [[ντρέπομαι]], [[νιώθω]] [[ντροπή]], σε Ομήρ. Οδ., σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> με αιτ. πράγμ., [[ντρέπομαι]] για [[κάτι]], σε Ομήρ. Οδ., Ηρόδ. κ.λπ.· επίσης με δοτ. πράγμ., σε Αριστοφ. κ.λπ.· και με προθέσεις, αἰσχύνομαι [[ἐπί]] τινι, σε Ξεν.· <i>ἔν τινι</i>, σε Θουκ.· [[ὑπέρ]] τινος, σε Δημ.· με μτχ., [[ντρέπομαι]] [[επειδή]] κάνω [[κάτι]] (και παρ' όλα αυτά το κάνω), σε Αισχύλ., Σοφ. κ.λπ.· [[αλλά]] με απαρ., [[ντρέπομαι]] να κάνω [[κάτι]] (και [[επομένως]] δεν το κάνω), σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> με αιτ. προσ., [[αισθάνομαι]] [[ντροπή]] [[μπροστά]] σε κάποιον, σε Ευρ. κ.λπ.