αἰδέομαι: Difference between revisions

{{DGE

|dgtxt=<b class="num">• Alolema(s):</b> αἰδεῦμαι Sol.23.11<br /><b class="num">• Morfología:</b> imperat. αἰδεῖο <i>Il</i>.24.503, <i>Od</i>.9.269; fuera del pres. αἰδεσ-; v. tb. [[αἴδομαι]]<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[sentir respeto o temor religioso]] (frec. acompañado de [[δείδω]]) ante los dioses θεούς <i>Il</i>.24.503, <i>Od</i>.9.269, [[Δία]] Hdt.9.7, reyes τὸν μὲν ἐγὼν ... [[αἰδέομαι]] <i>Od</i>.14.146, cf. <i>Il</i>.24.435, sacerdotes y cosas sagradas ἱερῆα <i>Il</i>.1.23, ὅρκον A.<i>Eu</i>.710, los muertos τύμβον A.<i>Ch</i>.106, νέκυν S.<i>Ai</i>.1356, el género humano μετὰ μέντοι θεοὺς καὶ ἀνθρώπων τὸ πᾶν γένος τὸ ἀεὶ ἐπιγιγνόμενον αἰδεῖσθε después de los dioses respetad también al género humano en su eterno devenir</i> X.<i>Cyr</i>.8.7.23<br /><b class="num">•</b>esp. de pers. en situación de inferioridad protegidas por leyes religiosas [[tener consideración]], [[tener respeto]] (aquí frec. acompañado de [[ἐλεέω]]) ἡλικίην αἰδέσσεται ἠδ' ἐλεήσῃ [[γῆρας]] <i>Il</i>.22.419, σου τὴν ἡλικίαν [[LXX]] 4<i>Ma</i>.5.7, νέας παρθένους E.<i>Heracl</i>.43<br /><b class="num">•</b>de huéspedes y suplicantes αἰ. μέλαθρον (que está bajo la ley de hospitalidad) <i>Il</i>.9.640, cf. <i>h.Hom</i>.34.1, ἱκέτας A.<i>Supp</i>.641, de Medea λιτάς E.<i>Med</i>.326, εἰκὸς θεῶν ἱκτῆρας αἰδεῖσθαι E.<i>Heracl</i>.101<br /><b class="num">•</b>c. valor puramente humano [[respetar]] ἀλκάν Pi.<i>P</i>.4.173, ἑωυτόν Democr.B 264, ἀνθρώπους Pl.<i>Euthd</i>.12b, cf. <i>supra</i> X.<i>Cyr</i>.8.7.23.<br /><b class="num">2</b> [[tener respeto]], [[miedo]], [[vergüenza]] ante la opinión de los demás [[ἀλλήλους]] τ' αἰδεῖσθε <i>Il</i>.5.530, ἄλλους τ' αἰδέσθητε περικτίονας ἀνθρώπους <i>Od</i>.2.64<br /><b class="num">•</b>c. inf. [[avergonzarse de]] αἰ. γυμνοῦσθαι κούρῃσιν ἐϋπλοκάμοισι μετελθών <i>Od</i>.6.221, ἐκβαλεῖν [[δάκρυ]] E.<i>IA</i> 451<br /><b class="num">•</b>c. ac. y oración [[αἰδέομαι]] Τρῶας καὶ Τρῳάδας ... αἴ κε ... <i>Il</i>.6.442, cf. <i>Il</i>.22.105, εἰ δὲ γῆς ἐφεισάμην πατρίδος ... οὐδὲν αἰδεῦμαι y si respeté mi patria ... de nada me avergüenzo</i> Sol.23.11<br /><b class="num">•</b>c. part. οὐδ' αἰδεῖσθ' ἀμφιπερικτίονας ὧδε λίην μεθιέντες; ¿no tenéis vergüenza de vuestros vecinos por esa falta de ánimo?</i> Callin.1.2, c. ac. y part. αἰδεῖται δ' ἔρδων οὐδέν no tiene vergüenza de ninguna acción</i> Thgn.482<br /><b class="num">•</b>de mujeres [[tener pudor]], [[sentir vergüenza]] οἴη δ' οὐκ [[εἴσειμι]] μετ' ἀνέρας. [[αἰδέομαι]] [[γάρ]] no entraré sola donde están los hombres. Me da vergüenza</i>, <i>Od</i>.18.184, αἰδέονται φράζειν, κἢν εἰδῶσι (a las mujeres) les da vergüenza de hablar, aunque lo sepan</i> Hp.<i>Mul</i>.1.62<br /><b class="num">•</b>más gener. [[tener escrúpulo]], [[refrenarse de alguna acción]] c. inf. μίσγεσθ' ἀθανάτοισιν <i>Il</i>.24.90, μητέρ' αἰδεσθῶ κτανεῖν; ¿tendré escrúpulos de matar a mi madre?</i> A.<i>Ch</i>.899<br /><b class="num">•</b>c. otras constr. οἱ δ' αἰδεσθέντες ἐπὶ τῷ ἔργῳ y estos avergonzados por su conducta</i> D.H.6.92.<br /><b class="num">3</b> (v. [[αἴδεσις]] 1) [[tener compasión]], [[mostrar piedad]] a un delincuente, como término jurídico [[condonar]], [[perdonar]], [[conceder la composición]] Sol.<i>Lg</i>.5a, 5b, cf. D.37.59, 38.22, ἕως ἂν αἰδέσηταί τινα (pero τις en ap. crít.) τῶν ἐν γένει τοῦ πεπονθότος hasta que (alguien) de la familia del agraviado le perdone</i> D.23.72, cf. Pl.<i>Lg</i>.877a, ἔστ' ἂν αἰδέσωνται αὐτὸν ὥσπερ ἱκέτην hasta que le perdonen como si fuera un suplicante</i> (cf. I 1) Philostr.<i>VA</i> 6.5<br /><b class="num">•</b>gener. [[tener compasión]], [[compadecerse]] ἐγὼ μὲν αὐτὴν λιπαρεῦσαν ᾐδέσθην me compadecí de ella que me importunaba</i> Herod.6.28, ὥσπερ αἰδουμένους ὑπὲρ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως como sintiendo compasión por la naturaleza humana</i> Plu.<i>Cim</i>.2, cf. <i>PSI</i> 717.24 (II d.C.).<br /><b class="num">II</b> tard. act. [[infundir respeto]] αἰδέσαι τὴν βασιλίδα Basil.M.31.572C, τὸν τάφον ... ᾠόμην ... αἰδέσαι βροτῶν γένος Gr.Naz.M.38.103A.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Cf. [[αἰδώς]].

}}

{{ls

|lstext='''αἰδέομαι''': Ἰλ., κτλ., Ἐπ. προστακτ. αἰδεῖο, Ἰλ. Ω. 503, Ὀδ. Ι. 269: Ποιητ. [[ἐπίσης]] [[αἴδομαι]], Ὁμ., μετοχ. αἰδόμενος, Αἰσχύλ. Ἱκ. 362, Εὐρ. Φοίν. 1489 (ἅπαντα λυρ.). - Προστακτ. αἴδεο, Ἰλ. Φ. 74. - παρατατ. ἠδοῦντο, Αἰσχύλ. Πέρσ. 810, κτλ., αἰδέοντο, Πίνδ., ποιητ. αἴδετο, Ἰλ. Φ. 468: - μέλλ. αἰδέσομαι, Χ. 124, Ἀττ., Ἐπ. αἰδέσσομαι, Ὀδ. Ξ. 388· μεταγεν. αἰδεσθήσομαι, Δίων Κ. 45. 44, Γαλην., (ἐπ-) Εὐρ. Ι.Α. 900: - ἀόρ. μέσ. ᾐδεσάμην, Ὀδ. Φ. 28, Ἀττ. (ἴδε ἐν τέλει), Ἐπ. προστακτ. αἴδεσσαι, Ἰλ. Ι. 640: - ἀόρ. παθ. ᾐδέσθην, Ὅμ., κτλ., καὶ παρὰ πεζοῖς. Ἐπ. γ΄ πληθ. αἴδεσθεν, Ἰλ. Η. 93: - πρκμ. ᾔδεσμαι (ἴδε ἐν τέλ.). - Ὁ ἐνεργ. [[τύπος]] εὕρηται μόνον ἐν τῷ καταιδέω, ὃ ἴδε. - Ἀποθ. Ἐντρέπομαι, αἰσχύνομαι· μετ’ ἀπαρεμ., αἴδεσθεν μὲν [[ἀνήνασθαι]], δεῖσαν δ’ ὑποδέχθαι, Ἰλ. Ἠ. 93· [[αἰδέομαι]] δὲ μίσγεσθ’ ἀθανάτοισιν, Ω. 90· αἰδ. γὰρ γυμνοῦσθαι, Ὀδ. Ζ. 221: - σπαν. μετὰ μετοχῆς, αἴδεσαι μὲν πατέρα προλείπων, αἰσχύνθητι ὅτι ἐγκαταλείπεις αὐτόν, Σοφ. Αἴ. 506: - ἀπολ. αἰδεσθείς, ἐξ αἰσθήματος ἐντροπῆς, Ἰλ. Ρ. 95. 2) ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον μετ’ αἰτιατ. Προσώπου = φοβοῦμαι, σέβομαί τινα, ἀλλὰ ἐπὶ ἠθικῆς ἐννοίας· = φοβοῦμαι μὴ σχηματίσῃ τις κακὴν γνώμην, αἰδεῖο θεούς, Ἰλ. Ω. 503, Ὀδ. Ι. 269· αἰδ. Τρῶας, Ἰλ. Ζ. 442, πρβλ. Χ. 124, Ὀδ. Β. 65, κτλ.· ἀλλήλους αἰδεῖσθε, ἐντραπῆτε ἀλλήλους, δείξατε συναίσθησίν τινα [[τιμῆς]] πρὸς ἀλλήλους, Ἰλ. Ε. 530· [[οὕτως]]: οὐδὲ θεῶν ὄπιν ᾐδέσατ’, οὐδὲ ἔλαβε [[διόλου]] πρὸ ὀφθαλμῶν τὴν ... Ὀδ. Φ. 28· καὶ ἐπὶ πραγμάτων, αἴδεσσαι δὲ [[μέλαθρον]], σεβάσθητι τὴν οἰκίαν, Ἰλ. Ι. 640· ἐχθρὸν ὧδ’ αἰδεῖ νέκυν; Σοφ. Αἴ. 1356· τόνδ’ ὅρκον αἰδεσθείς, ὁ αὐτ. Ο.Τ. 647, πρβλ. 1426. Ἐν Πινδ. Π. 4. 308 τὸ αἰδεσθέντες ἀλκάν, πιθανῶς σημαίνει δεικνύοντες αἰδῶ τινα ἐν τῇ ἰσχύϊ αὑτῶν, μεταχειριζόμενοι αὐτὴν μετρίως. Ὡσαύτως καὶ παρὰ πεζοῖς. Δία αἰδεσθέντες, Ἡροδ. 9. 7, 1, πρβλ. 7. 141, φοβοῦμαί γε ... τοὺς μοχθηροὺς (οὐ γάρ [[δήποτε]] εἴποιμ’ ἂν ὥς γε αἰδοῦμαι), Πλάτ. Νόμ. 886Α, πρβλ. Εὐθύφρ. 12Β, Φαῖδρ. 254Ε· παρὰ μεταγενεστ. καὶ αἰδ. ἐπί τινι, Διον. Ἁλ. 6. 92· ὑπέρ τινος, Πλουτ. Κίμ. 2. ΙΙ. [[σέβομαι]] τὰς δυστυχίας τοῦ ἄλλου, [[αἰσθάνομαι]] ἐνδιαφέρον καὶ συμπάθειαν πρὸς αὐτόν, μηδέ τί μ’ αἰδόμενος ... μηδ’ ἐλεαίρων, Ὀδ. Γ. 96· αἰδ. τὴν τῶν μηδὲν ἀδικούντων εὐσέβειαν, Ἀντιφῶν 120. 25. ΙΙΙ. ὡς δικανικὸς ὅρος παρ’ Ἀττικοῖς, = συγχωρῶ, διαλλάττομαι [[πρός]] τινα· λέγεται δὲ ἐπὶ συγγενοῦς τοῦ φονευθέντος, [[ὅστις]] ἐπιτρέπει εἰς τὸν φονέα νὰ ἐπανέλθῃ ἐκ τῆς ἐξορίας (πρβλ. [[ἀπενιαυτίζω]]), ἂν ἑλών τις ἀκουσίου φόνου ... αἰδέσηται καὶ ἀφῇ, Δημ. 983. 19, πρβλ. 991, 5., 1069, 2· ὁ αὐτ. 644. 1, τὸν ἁλόντα ἐπ’ ἀκουσίῳ φόνῳ: φεύγειν, ἕως ἂν αἰδέσηταί τινα τῶν ἐν γένει πεπονθότων, φαίνεται [[ἀναγκαῖον]] νὰ ἀναγνώσωμεν τις, πρβλ. 635. 22· οὕτω: αἰδούμενος, Πλάτ. Νόμ. 877Α· ᾐδεσμένος, Δημ. 645, ἐν τέλ. πρβλ. [[ἀναίδεια]] ΙΙ.

}}

{{Autenrieth