ὄνομα: Difference between revisions

{{pape

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0348.png Seite 348]] τό, ion. u. poet. [[οὔνομα]], äol. [[ὄνυμα]] (ὀ ist vorgeschlagen, die Wurzel γνο = νο), 1) [[Name]], die Benennung einer Person oder Sache; bei Hom. der [[Eigenname]], mit dem eine Person genannt wird, οὕς κεν ἐϋ γνοίην καὶ τοὔνομα μυθησαίμην, Il. 3, 235, wie τῶν ἄλλων [[τίς]] κεν ᾗσι φρεσὶν οὐνόματ' εἴποι, 17, 260 (sonst nicht in der Il.); auch bestimmter, Ἀρήτη δ' ὄνομ' ἐστὶν [[ἐπώνυμον]], Od. 7, 54, vgl. 19, 403, der Name, mit dem sie genannt wird, ἐμοὶ δ' [[ὄνομα]] κλυτὸν Αἴθων, 19, 183, Εὐρυβάτης δ' ὄνομ' ἔσκε, 247, öfter; [[ὄνομα]] τῇ κολάσει εὐθῦναι, Plat. Prot. 326 d, wie [[ὄνομα]] αὐτῷ εἶναι Ἀγάθωνα, 315 e; auch parenthetisch, Δίων [[ὄνομα]] αὐτῷ, Is. 6, 20; auch εἴπ' ὄνομ', [[ὅττι]] σε [[κεῖθι]] κάλεον, mit dem sie dich nannten, Od. 8, 550, vgl. 9, 364; [[ὅπερ]] καλοῦμεν [[ὄνομα]] ἕκαστον, Plat. Crat. 383 e, vgl. 402 d; daher [[ὄνομα]] κέκληται [[δημοκρατία]], Thuc. 2, 37; [[ὄνομα]] θεῖναί τινι, einen Namen geben, beilegen, Od. 19, 403; häufiger im med., [[ὄνομα]] τίθεσθαι, 19, 406; so Ar. Nubb. 66 Av. 809. 923; u. in Prosa, τούτοις [[ὄνομα]] ἀποικίαν τιθέμενος, Plat. Legg. V, 736 a; ἀντὶ τοῦ ὀνόματος, οὗ ἔθετο αὐτῷ ὁ πατὴρ Βοιωτόν, Dem. 40, 34; Folgde häufig; – ἐπ' ὀνόματος εἶναι, s. ἐπί; – [[ὄνομα]] φέρειν, einen Namen tragen, Soph. O. C. 60; [[ὄνομα]] ἔχειν ἀπό τινος, von oder nach einem Andern den Namen haben, Plat. Hipp. mai. 282 a; Γαῖα, πολ λῶν όνομάτων μορφὴ μία, Aesch. Prom. 210, öfter; τύμβῳ [[ὄνομα]] σὸν κεκλήσεται, Eur. Hec. 1271; – [[πόλις]] Θάψακος ὀνόματι, mit Namen, Xen. An. 1, 4, 11; gewöhnlicher im absoluten accus., [[πόλις]] [[ὄνομα]] Καιναί, 2, 4, 28 u. öfter, u. Folgde; ἐπ' ὀνόματος καλεῖν τινα; bei Namen rufen, Pol. 5, 35, 2; namentlich, ἐπ' ὀνόματος δηλοῦν τὰς πόλεις, 18, 28, 4. – 2) wie bei uns, [[Name]], [[Ruf]], [[Ruhm]]; Hom., doch so, daß an den Eigennamen selbst zu denken ist, Ἰθάκης γε καὶ ἐς Τροίην ὄνομ' ἵκει, Od. 13, 248; ἃς σὺ μὲν οὐδὲ θ ανων ὄνομ' ὤλεσας, dem nachher entspricht [[ἀλλά]] τοι αἰεὶ πάντας ἐπ' ἀνθρώπους [[κλέος]] ἔσσεται ἐσθλόν, 24, 93; Od. 4, 710 ἵνα μηδ' ὄνομ' [[αὐτοῦ]] ἐν ἀνθρώποισι λίπηται, daß auch nicht der Name von ihm übrig bleibe; [[ὄνομα]] μόνον δείσαντες, den Ruf des Namens, Soph. O. C. 266; πολὺ τὸ σὸν [[ὄνομα]] διήκει πάντας, 307. – Auch in Prosa = berühmter Name, οὐδ' ἂν ἐγένετο Πρωταγόρου [[ὄνομα]] ἐν τοῖς Ἕλλησιν, Plat. Prot. 335 a; ὧν ὀνόματα μεγάλα λέγεται ἐπὶ σοφίᾳ, Hipp. mai. 281 c; καὶ τῷ μέλλοντι χρόνῳ καταλιπεῖν [[ὄνομα]] ὡς οὐδὲν σφήλας τὴν πόλιν διεγένετο, Thuc. 5, 16; ἀπὸ γὰρ τῆς μάχης τὸ τούτου [[ὄνομα]] μέγιστον ηὔξητο, Xen. Cyr. 4, 2, 3; ἐν ἀτίμῳ ὀνόματι, von unberühmtem Namen, Herkommen, An. 6, 4, 7; Sp., die auch [[ὄνομα]] καὶ [[δόξα]], [[ὄνομα]] καὶ [[κλέος]] u. dgl. verbinden, Anth. – 3) der bloße Name in Ggstz der Person oder Sache, [[ὄνομα]], [[ἔργον]] δ' οὐκ ἔχουσιν οἱ φίλοι, Eur. Or. 454, vgl. I. A. 128; ἐκ τῶν ὀνομάτων [[μᾶλλον]] ἢ τῶν πραγμάτων σκέπτεσθαι, Dem. 9, 15. Daher auch der falsche Name, hinter dem man die Sache versteckt, Vorwand, καὶ [[πρόσχημα]], Pol. 11, 6, 4; D. Hal. u. a. Sp.; vgl. auch Thuc. 4, 60. – 4) bes. bei Gramm. das nomen im Ggstz von [[ῥῆμα]], verbum, auch im engeren Sinne Eigenname im Ggstz von [[προσηγορία]], nomen appellativum (s. unter [[ῥῆμα]]). – Uebh. das Wort, der Ausdruck, ὀνόμασι διαθέσθαι, dem ἐνθυμηθῆναι entgegengesetzt, Isocr. 4, 9, der auch ὀνόματα = [[λέξις]] den ἐνθυμήματα gegenüberstellt.

}}

{{ls

|lstext='''ὄνομα''': τό, Ἰων. καὶ ποιητ. [[οὔνομα]], Αἰολ. ὄνῠμα· (ἴδε ἐν τέλ.)· ἡ [[λέξις]] δι’ ἧς δηλοῦται πρόσωπόν τι ἢ [[πρᾶγμα]], Ὅμ., κλ.· ὁ Ὅμ. ἔχει τὴν λέξιν [[συχνάκις]] ἐν τῇ Ὀδ., μόνον δὲ δὶς ἐν τῇ Ἰλ. (Γ. 235, Ρ. 260), καὶ συχνότερον ἐν τῷ κοινῷ ἢ ἐν τῷ Ἰων. τύπῳ· ἀλλ’ ἀείποτε ἐπὶ ὀνόματος προσώπου (πλὴν ἐν δυσὶ χωρίοις μνημονευομένοις κατωτ. ΙΙ)· [[ἐρέω]] δέ τοι [[οὔνομα]] λαῶν Ὀδ. Ζ. 194· Οὗτις ἔμοιγ’ [[ὄνομα]] Ι. 366, πρβλ. Σ. 5, Τ. 183, 247· Ἀρήτη δ’ ὄνομ’ ἐστὶν ἐπώνυμον Η. 54, πρβλ. Τ. 409, Ἡσ. Θ. 144· ― ἐν τῷ πεζῷ λόγῳ ἡ [[λέξις]] [[ὄνομα]] κεῖται ἀπολ., [[πόλις]] [[ὄνομα]] Καιναί, δηλ. ὀνόματι, Ξεν. Ἀνάβ. 2.4, 28, κτλ.· ἀλλὰ καὶ κατὰ δοτ., [[πόλις]] Θάψακος ὀνόματι [[αὐτόθι]] 1. 4, 11 λέγειν τινὰ ὀνόματι Πλάτ. Ἀπολ. 21C· ἐξ ὀνόματος Πολύβ. 18. 28, 4, κτλ.· ― κατ’ [[ὄνομα]] Στράτων ἐν «Φοινικίδῃ» 1. 14, Ἑλλ. Ἐπιγράμμ. 983. 4. 2) [[ὄνομα]] τίθημί τινι, δίδω [[ὄνομα]] εἴς τινα, αὐτὸς νῦν ὄνομ’ εὕρεο, [[ὅττι]] κε θεῖο παιδὸς παιδὶ φίλῳ Ὀδ. Τ. 403· ἀλλὰ συνήθως ἐν μέσῳ τύπῳ, τίθεσθ’ ὄνομ’ [[ὅττι]] κεν εἴπω [[αὐτόθι]] 406, πρβλ. Θ. 554, Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 5, Ἀριστοφ. Ὄρν. 810 κἑξ., πρβλ. Εὐρ. Φοιν. 12, Ἀριστοφ. Νεφ. 63 κἑξ.· καὶ παθητικῶς, ὂν. κεῖταί τινι ὁ αὐτ. ἐν Ὄρν. 1291· ὄν. ἐστι ἢ κεῖται ἐπί τινι, λόγου ὄντος περὶ ὀνομάτων ἐφ’ οἵῳ ἔργῳ ἕκαστον εἴη Ξεν. Ἀπομνημον. 3. 14, 2· ὁ μὲν γὰρ [[ἀλαζὼν]] ἔμοι γε δοκεῖ [[ὄνομα]] κεῖσθαι ἐπὶ τοῖς προσποιουμένοις καὶ πλουσιωτέροις [[εἶναι]] ἢ εἰσὶ καὶ ἀνδρειοτέροις Κύρ. 2. 2, 12· [[οὕτως]], ὄν. ἔχειν ἀπό τινος Ἡρόδ. 1. 71, Πλάτ. Ἱππ. Μείζ. 282Α· [[ὡσαύτως]], ὄν. φέρειν ἢ ἐπιφέρειν ἐπί τι Ἀριστοτέλ. Ἠθικ. Ν. 3. 12, 5, π. τὰ Ζ. Ἱστ. 6, 18, 8· πρβλ. [[ἐπώνυμος]]. 3) [[ὄνομα]] καλῶ τινα, [[ὀνομάζω]] τινὰ μέ τι [[ὄνομα]], εἶπ’ ὄνομ’, [[ὅττι]] σε κεῖθι κάλεον Ὀδ. Θ. 550· καλοῦσί με τοῦτο τὸ ὄν. Ξεν. Οἰκ. 7, 3, πρβλ. Εὐρ. Ἴων. 259, 800, Πλάτ. Κρατ. 393Ε, κτλ.· [[οὕτως]] ἐν τῷ παθ., ὄν. δ’ ὠνομάζετο Ἕλενος Σοφ. Φ. 605, πρβλ. Ἠλ. 694· ὄν. κέκληται [[δημοκρατία]] Θουκ. 2. 37· τὸ [[ἐναντίον]] ὄν. μετωνόμασται ὁ αὐτ. 1. 122· ὄν. ἓν κεκλημένους Σικελιώτας ὁ αὐτ. 4. 64· λεγόμενοι [[τοὔνομα]] γεωργικοὶ Πλάτ. Νόμ. 842Ε· ― ἀλλὰ καί, ὀνόματί τινα καλεῖν, προσαγορεύειν Ἀντιφῶν 146. 8, Κρατ. 385D· [[ὄνομα]] καλεῖν ἐπί τινι «αὐτ. ἐν Παρμ. 147D· τύμβῳ δ’ [[ὄνομα]] σῷ κεκλήσεται... Κυνὸς [[σῆμα]] Εὐρ. Ἑκάβ. 1271· [[τοὔνομα]] προσηγορεύθη Ἀναξίλας ἐν «Νεοττίδι» 2. 4) ἡ λ. [[ὄνομα]], [[ἐνίοτε]] παραλείπεται, ᾧ δὴ… ἄνθρωπον… τίθενται, εἰς ὃ δίδουσι (τὸ [[ὄνομα]]) ἄνθρ., Πλάτ. Θεαίτ. 157Β, πρβλ. Κρατ. 392D, 402Β· ταὐτὸν τοῦτο κεκλημένος ὁ αὐτ. ἐν Φαίδρ. 238Β, κ. ἀλλ. ΙΙ. [[ὄνομα]], [[δόξα]], [[φήμη]], Ἰθάκης γε καὶ ἐς Τροίην ὄνομ’ ἵκει Ὀδ. Ν. 248, πρβλ. Ω. 93· τὸ μέγα ὄν. τῶν Ἀθηνῶν Θουκ. 7. 64· καταλιπεῖν ὄν. ὡς..., ὁ αὐτ. 5. 16· τοὔνομά τινος ἀφικνεῖται [[πρός]] τινα Ξεν. Ἀν. 5. 9, 20· [[ὡσαύτως]], [[ὄνομα]] μέγα, ὡς καὶ νῦν, πεφημισμένον, Πλάτ. Ἱππ. Μείζων 281C· μέγιστον ὄν. ἔχειν Θουκ. 2. 64· ἐν ὀνόματι [[εἶναι]], ἔχειν μέγα [[ὄνομα]], Wolf εἰς Δημ. Λεπτ. σ. 346· παράσιτοι δ’ ἐπ’ ὀνόματος ἐγένοντο, ὀνομαστοί, Ἀθήν. 240C· ἦν δὲ καὶ ὁ Κόρυδος τῶν δι’ ὀνόματος παρασίτων [[αὐτόθι]] 241Α. ΙΙΙ. [[ὄνομα]] καὶ οὐδὲν πλέον, μόνον [[ὄνομα]], κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸ πραγματικὸν [[πρόσωπον]] ἢ [[πρᾶγμα]], ἵνα μηδ’ ὄνομ’ [[αὐτοῦ]] ἐν ἀνθρώποισι λίποιτο Ὀδ. Δ. 710· βοᾶ ἔτι μηδ’ ὄνομ’ εἴη Θεόκρ. 16. 97· ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[ἔργον]], Πόρσ. εἰς Εὐρ. Φοιν. 512, πρβλ. Ὀρ. 454, Ἱππόλ. 502· περὶ ὄν. μάχεσθαι Λυσ. 912 Reisk.· ἐκ τῶν ὀν. [[μᾶλλον]] ἢ τῶν πραγμάτων σκέπτεσθαι Δημ. 114. 12. 2) ψευδὲς [[ὄνομα]], [[πρόφασις]], ὀνόματι (ἢ ἐπ ὀνόματι), προφάσει.., ὑπὸ τὸ [[πρόσχημα]].., Θουκ. 4. 60· μετ’ ὀνομάτων καλῶν, ὡς τὸ τοῦ Σαλλουστ. honestiw nominibus, ὁ αὐτ. 5. 89· καλῶν ὀνομάτων καὶ προσχημάτων μεστὸς Πλάτ. Πολ. 495C, πρβλ. Πολύβ. 11. 6, 4. IV. [[ὄνομα]] ἐν περιφράσει, [[ὄνομα]] τῆς σωτηρίας, τῆς εὐγενείας, [[ἀντί]], [[σωτηρία]], [[εὐγένεια]], Πόρσ. εἰς Εὐρ. Ὀρ. 1080, Seidl. εἰς Εὐρ. Ι. Τ. 875 (905)· οὕτω τὸ Λατ. nomen, Markl. Stat. Sylv. 1. 1, 8· - μετ’ ὀνομάτων προσώπων κατὰ περίφρασιν, ἀντὶ αὐτῶν τῶν προσώπων, ὦ φίλτατον [[ὄνομα]] Πολυνείκους Εὐρ. Φοίν. 1702. V. ὡς τὸ [[λέξις]], [[φράσις]], [[ἔκφρασις]], [[μάλιστα]] ἐπὶ τεχνικῶν ὅρων, ὀν. τὰ ἐν τῇ ναυτικῇ Ξεν. Ἀθην. 1, 19· [[καθόλου]], [[λόγος]], [[ὁμιλία]], Δημ. 400. 1. VI. ἐν τῇ Γραμματικῇ [[ὄνομα]], Λατ. nomen, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[ῥῆμα]], verbum, Ἀριστοφ. Νεφ. 681 κἑξ., Πλάτ. Θεαίτ. 168Β, πρβλ. Χαρμ. 163D, Ἀριστ. Ρητ. 3. 2, 2, κ. ἀλλ.· [[ὡσαύτως]], κύρ. [[ὄνομα]] Λατιν. nomen proprium, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[προσηγορία]], Λατ. nomen apellativum, Γραμμ. - (Ἐντεῦθεν [[ὀνομάζω]], [[ὀνομαίνω]], κτλ., καὶ (ἐκ τοῦ Αἰολ. [[ὄνυμα]]) ἀνώνυμος, [[νώνυμος]]: ἡ [[ῥίζα]] [[εἶναι]] ΓΝΟ (πρβλ. γιγνώσκω), ὡς φαίνεται ἐκ τῶν Λατ. co-gnom-en, i-gnominia· ἀλλὰ τὸ g συνήθως ἐκπίπτει· πρβλ. Σανσκρ. nâm-an· Λατ. nom-en· Γοτθ. nam-o, γεν. nam-ins ([[ὄνομα]]), ga-nam-jan (ὀνομάζειν), κλ.).

}}

{{Autenrieth