κεντέω: Difference between revisions

|btext=-ῶ :<br /><i>f.</i> κεντήσω, <i>ao.</i> ἐκέντησα, <i>pf. inus.</i><br /><i>Pass. ao.</i> ἐκεντήθην, <i>pf.</i> κεκέντημαι;<br /><b>1</b> stimuler de l'aiguillon, aiguillonner : ἵππον IL un cheval (attelé à un char);<br /><b>2</b> percer de l'aiguillon;<br /><b>3</b> piquer, blesser <i>en gén.</i><br />'''Étymologie:''' R. Κεντ piquer, cf. [[κέντρον]].

}}

}}

{{Autenrieth

|mltxt=-άω (ΑΜ [[κεντῶ]], [[κεντέω]])<br /> <b>1.</b> (για έντομα) [[κεντρίζω]], [[κεντρώνω]], [[τσιμπώ]] («μέ κέντησε μια [[μέλισσα]]»)<br /> <b>2.</b> [[ερεθίζω]] κάποιον για να προβεί σε μια [[ενέργεια]], [[αναγκάζω]] το [[άλογο]] να προχωρήσει, [[σπιρουνίζω]] («τη [[φοράδα]] κτύπα, κέντησον, φύγε», Κάλβ.)<br /> <b>νεοελλ.</b><br /> <b>1.</b> <b>μτφ.</b> [[προξενώ]] οδυνηρούς νυγμούς, σουβλιές («έχει μέρες να μέ κεντήσει το [[στομάχι]] μου»)<br /> <b>2.</b> <b>μτφ.</b> α) [[διεγείρω]], [[παρακινώ]], [[σκουντώ]] («[[κεντώ]] την [[περιέργεια]]»)<br /> β) [[ενοχλώ]], [[στενοχωρώ]], [[πειράζω]], [[ερεθίζω]] («μην τόν κεντάς, [[γιατί]] θυμώνει»)<br /> <b>3.</b> <b>παροιμ.</b> «κεντά και δε σβουρίζει» — γι' αυτούς που ενεργούν ύπουλα<br /> <b>νεοελλ.-μσν.</b><br /> <b>1.</b> φτιάχνω [[κέντημα]], [[κάνω]] στολίδια με [[κλωστή]] [[πάνω]] σε ύφασμα («κεντάει την [[προίκα]] της»)<br /> <b>2.</b> [[καίω]]<br /> <b>3.</b> [[πυροδοτώ]]<br /> <b>4.</b> [[ανάβω]]<br /> <b>5.</b> [[είμαι]] [[ζεστός]], πυρακτωμένος<br /> <b>6.</b> καίγομαι<br /> <b>7.</b> <b>μτφ.</b> α) φλέγομαι<br /> β) [[βασανίζω]]<br /> <b>8.</b> [[λάμπω]], [[φωτίζω]]<br /> <b>9.</b> <b>μέσ.</b> <i>κεντούμαι</i>, -<i>έομαι</i><br /> εξάπτομαι<br /> <b>μσν.</b><br /> (για [[ασθένεια]] κολλητική) [[προσβάλλω]]<br /> <b>αρχ.</b><br /> <b>1.</b> [[πληγώνω]], [[τυραννώ]], [[βασανίζω]], [[μαχαιρώνω]]<br /> <b>2.</b> <b>παροιμ.</b> «[[κεντῶ τὸν πῶλον περὶ τὴν νύσσαν]]» — για [[μεγάλη]] [[βιασύνη]].<br /> [<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>kent</i>- «[[κεντρίζω]]» και συνδέεται με το αρχ. άνω γερμ. <i>hantag</i> «[[μυτερός]], [[οξύς]]» (<span style="color: red;"><</span> πρωτογερμ. <i>handa</i>, που αντιστοιχεί στο [[κοντός]] «[[κοντάρι]]») και το λεττον. <i>sits</i> «[[κοντάρι]] κυνηγιού». Οι κελτικές λ. (ιρλδ. <i>cinteir</i> «[[σπιρούνι]]», βρεταν. <i>kentr</i> «[[σπιρούνι]]», ουαλ. <i>cethr</i> «[[καρφί]]») [[πρέπει]] να προέρχονται από το λατ. <i>centrum</i>. Ο ενεστ. <i>κεντῶ</i> προέκυψε υποχωρητικά από τον αρχ. αόρ. [[κένσαι]] <span style="color: red;"><</span> <i>κέντ</i>-<i>σαι</i>. Στη [[συνέχεια]] από τον ενεστ. σχηματίστηκε [[νέος]] αόρ. <i>ἐκέντη</i>-<i>σα</i> και μέλλ. <i>κεντή</i>-<i>σω</i>. Τα παρ. εμφανίζουν τα θ. <i>κεντ</i>-, <i>κεντή</i>- και <i>κεσ</i>- (<span style="color: red;"><</span> <i>κεντ</i>- προ οδοντικού). Τέλος, η ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>κοντ</i>- της ρίζας εμφανίζεται στο παρ. [[κοντός]] «[[κοντάρι]]».<br /> <b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κέντημα]], [[κέντηση]] (<i>ις</i>), [[κεντητήριο]], [[κεντητής]], [[κεντητικός]], [[κεντητός]], [[κέντρο]](<i>ν</i>), [[κοντός]]<br /> <b>αρχ.</b><br /> [[κεστός]], [[κέστρα]], [[κέστρον]], [[κέστρος]]<br /> <b>μσν.</b><br /> [[κεντέα]]<br /> <b>νεοελλ.</b><br /> [[κεντησιά]], <i>κεντή</i>(<i>σ</i>)<i>τρα</i>, [[κεντιά]], [[κεντίδι]].<br /> <b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[παρακεντώ]]<br /> <b>αρχ.</b><br /> [[αποκεντώ]], [[διακεντώ]], <i>εγκεντώ</i>, [[εκκεντώ]], [[κατακεντώ]], [[περικεντώ]], [[προδιακεντώ]], [[προκεντώ]], [[συγκεντώ]], [[συνεκκεντώ]], [[υποκεντώ]]<br /> <b>νεοελλ.</b><br /> [[ξανακεντώ]], [[χρυσοκεντώ]], <i>ψιλοκεντώ</i>].

}}

}}

{{etym