Anonymous

Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

πατήρ: Difference between revisions

From LSJ
No change in size ,  2 October 2022
m
Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{.*}}\n)({{elru.*}}\n)({{elnl.*}}\n)" to "$4$3$2$1"
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{bailly.*}}\n)" to "$2$1")
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{.*}}\n)({{elru.*}}\n)({{elnl.*}}\n)" to "$4$3$2$1")
Line 16: Line 16:
|btext=<i>gén.</i> πατέρος, <i>att. et poét.</i> πατρός;<br /><i>dat.</i> πατέρι, <i>att. et poét.</i> πατρί ; <i>acc.</i> πατέρα ; <i>voc.</i> πάτερ;<br /><i>plur. nom.</i> πατέρες, <i>gén.</i> πατέρων, <i>dat.</i> πατράσι, <i>acc.</i> πατέρας;<br /><b>I.</b> père : πατρὸς [[πατήρ]] IL, OD, <i>etc.</i> père du père, grand-père, aïeul;<br />[[οἱ]] πατέρες;<br /><b>1</b> les parents, <i>càd</i> le père et la mère;<br /><b>2</b> les ancêtres;<br /><b>3</b> les fondateurs d'une race, souche, métropole;<br /><b>II.</b> <i>p. anal.</i> père, titre de respect et d'affection qu’on donnait aux vieillards.<br />'''Étymologie:''' R. Πα, nourrir ; cf. R. <i>skr.</i> Pâ ; cf. <i>lat.</i> pater, <i>skr.</i> pitâr, etc.
|btext=<i>gén.</i> πατέρος, <i>att. et poét.</i> πατρός;<br /><i>dat.</i> πατέρι, <i>att. et poét.</i> πατρί ; <i>acc.</i> πατέρα ; <i>voc.</i> πάτερ;<br /><i>plur. nom.</i> πατέρες, <i>gén.</i> πατέρων, <i>dat.</i> πατράσι, <i>acc.</i> πατέρας;<br /><b>I.</b> père : πατρὸς [[πατήρ]] IL, OD, <i>etc.</i> père du père, grand-père, aïeul;<br />[[οἱ]] πατέρες;<br /><b>1</b> les parents, <i>càd</i> le père et la mère;<br /><b>2</b> les ancêtres;<br /><b>3</b> les fondateurs d'une race, souche, métropole;<br /><b>II.</b> <i>p. anal.</i> père, titre de respect et d'affection qu’on donnait aux vieillards.<br />'''Étymologie:''' R. Πα, nourrir ; cf. R. <i>skr.</i> Pâ ; cf. <i>lat.</i> pater, <i>skr.</i> pitâr, etc.
}}
}}
{{ls
{{elnl
|lstext='''πᾰτήρ''': , γεν. καὶ δοτικ. πατέρος, πατέρι παρὰ τοῖς Ἐπικ. καὶ Λυρ. ποιηταῖς, ἀλλὰ παρὰ τοῖς Ἀττικ. πατρός, πατρὶ ([[ἅπερ]] [[εἶναι]] οἱ συνηθέστατοι τύποι παρ’ Ὁμήρ., Ἡσ., καὶ Πινδ.)· αἰτ. ἀείποτε πατέρα· κλητ. πάτερ· - πληθ., πατέρες, πατέρας, πατέρων (πατρῶν μόνον ἐν Ὀδ. Δ. 687., Θ. 245)· δοτ. ἀείποτε πατράσι [ᾰ] (ἥτις [[ὅμως]] δὲν ἦτο ἐν χρήσει παρ’ Ὁμ. καὶ Ἡσ.), παρὰ μεταγεν. Ἐπικ. πατέρεσσι, Κόϊντ. Σμ. 10. 40, Ἰακώψιος εἰς Ἀνθ. Π. 4, σ. 969· πρβλ. [[μήτηρ]]· - ὡς καὶ νῦν, κοινῶς «πατέρας», Ὅμηρ., κλ.· πατρὸς [[πατήρ]], ὁ [[πάππος]], Ἰλ. Ξ. 118, Ὀδ. Τ. 180, Πίνδ., κλ.· καταρκεῖ τοῦδε κεκλῆσθαι πατρός, ἀρκεῖ εἰς ἐμὲ νὰ μὲ ὀνομάζωσιν υἱὸν τούτου τοῦ πατρός, Σοφ. Ἀποσπ. 107· τὰ πρὸς πατρός,= [[πατρόθεν]], Ἡρόδ. 7. 99. ΙΙ. μεταξὺ τῶν θεῶν [[Ζεύς|Ζεὺς]] καλεῖται μετ’ ἐμφάσεως [[πατήρ]], πατὴρ Ζεύς, π. [[Κρονίδης]], π. ἀνδρῶν τε θεῶν τε, Ὅμ. καὶ Ἡσίοδ.: οὕτω, [[Ζεύς|Ζεὺς]] π. Αἰσχύλ. Θήβ. 512, κτλ.· Ζεῦ πάτερ καὶ θεοὶ Ἀριστοφ. Ἀχ. 225 πατέρ’ Οὐρανιδᾶν ἐγχεικέραυνον Ζῆνα Πινδ. Π. 4. 344· ὁ τῶν ἁπάντων [[Ζεύς|Ζεὺς]] πατὴρ [[Ὀλύμπιος]] Σοφ. Φιλ. 275, κτλ. ΙΙΙ. ἡ [[λέξις]] πατὴρ ἐχρησίμευεν εἰς τὸ προσφωνεῖν ἄνδρας πρεσβευτέρους τὴν ἡλικίαν [[χάριν]] σεβασμοῦ ὡς συμβαίνει ἐν πάσαις ταῖς γλώσσαις, ξεῖνε πάτερ Ὀδ. Η. 28, 48, 145, κτλ. IV. μεταφορ., ὡς τὸ [[αἴτιος]], [[ἀρχηγός]], Λατιν. auctor, π. ἀοιδᾶν .. εὐαίνητος Ὀρφεὺς Πινδ. Π. 4. 314· [[χρόνος]] ὁ πάντων π. ὁ αὐτ. ἐν Ο. 2. 32, πρβλ. Πλάτ. Τίμ. 41Α, Συμπ. 177D, Φαῖδρ. 257Β, κτλ.· ἐπὶ χρηματικοῦ κεφαλαίου, τόκοι ... τοῦ πατρὸς ἔκγονα ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 555Ε. V. ἐν τῷ πληθυντ., 1) πατέρες, δηλ. προπάτορες, πρόγονοι, Ἰλ. Ζ. 209, κτλ.· ἐξ ἔτι πατρῶν, ὡς [[κληρονομία]] ἐκ τῶν προγόνων, Ὀδ. Θ. 245· ἐκ πατέρων Πινδ. Π. 8. 65. 2) οἱ γονεῖς τινος, Διον. Ἁλ. 2. 26, Διοδ. Ἐκλογ. 561. 23, Ἀλκίφρων 3. 40, 3, Ἑλλ. Ἐπιγράμμ. 227· οὕτω Λατ. patres, Burm. Ov. Met. 4. 61, καὶ soceri (ἀντὶ socer et socrus), Gron. Liv. 1. 39, 2. 3) ὡς τὸ Λατιν. parens, ἡ [[μητρόπολις]], ἡ [[πόλις]] ἡ ἀποστέλλουσα ἀποικίαν, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[ἀποικία]], Wess. καὶ Valck. εἰς Ἡρόδ. 7. 51., 8. 22, Duker Flor. 1. 3, 9· πρβλ. [[πρόγονος]]. - (Πρβλ. Σανσκρ. pit-â, pit-ri, Ζενδ. pit-a· Λατιν. καὶ Οὐμβρ. paler· Γοτθ. fad-ar Ἀρχ. Γερμ. fat-ar, κτλ.· πρβλ. πάτρως. Λατ. pat-ruus, Ἀρχ. Γερμαν. fat-aro, Ἀγγλο-Σαξον. fadh-u (father’s sister)· [[ὡσαύτως]] [[πάτριος]], [[πατρῷος]], Λατ. patrius, paternus, Σανσκρ. pitryas· - ἡ [[ῥίζα]] φαίνεται ὅτι εὕρηται ἐν τῷ Σανσκρ. pâ (nutrire).
|elnltext=πατήρ πατρός, Aeol. πάτηρ; gen. ep. en lyr. πατέρος, Aeol. πάτρος en πάτερος; dat. πατρί en πατέρι; acc. πατέρα, Aeol. πάτερα; vocat. πάτερ; nom. plur. πατέρες; gen. πατέρων, ep. ook πατρῶν; dat. πατρᾰ́σι(ν); acc. πατέρας vader:; πατὴρ ἐμὸς ἐσθλὸς Ὀδυσσεύς mijn vader, de edele Odysseus Od. 2.71; [[epithet]] van Zeus:; πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε vader van mensen en goden Il. 1.544; christ. God:; ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς jullie vader die in de hemel is NT Mt. 7.11; uitbr., plur. οἱ πατέρες de voorouders:; πατέρων θ’ ἕξει μέγαν ὄλβον hij zal de grote rijkdom van zijn voorouders bezitten Aeschl. Ch. 865; overdr.:; οὐ ποιέετε δίκαια ἐπὶ τοὺς πατέρας σρατευόμενοι jullie doen onrecht door tegen jullie vaderland op te trekken Hdt. 8.22.1; in vocat. beleefde aanspreekvorm van ouder persoon; ξεῖνε πάτερ geachte vreemdeling Od. 7.28; eretitel. π. πατρίδος vader des vaderlands Plut. Cic. 23.6. overdr. voor schepper, maker; Χρόνος πάντων πατήρ Tijd, de vader van alles Pind. O. 2.17; τὸν... ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦδε τοῦ πάντος de maker en vader van dit alles Plat. Tim. 28c; van een hoofdsom (kapitaal). τοῦ πατρὸς ἐκγόνους τόκους πολλαπλασίους κομιζόμενοι (geldhandelaren) die rentes als veelvoudige nazaten van hun vader binnenhalen Plat. Resp. 555e.
}}
{{elru
|elrutext='''πᾰτήρ:''' gen. πατρός, эп. πᾰτέρος ὁ (voc. πάτερ, acc. πατέρα; pl.: πατέρες, dat. πατράσι)<br /><b class="num">1)</b> [[отец]] (π. [[Ζεύς]] Hom.; [[χρόνος]] ὁ πάντων π. Pind.): πατρὸς π. Hom. дед с отцовской стороны; τὰ πρὸς πατέρα Her. с отцовской стороны;<br /><b class="num">2)</b> pl. οἱ πατέρες родители Plat., Diod.;<br /><b class="num">3)</b> pl. (пра)отцы, предки: μὴ [[γένος]] πατέρων [[αἰσχυνέμεν]] Hom. не позорить рода предков; ἐξ [[ἔτι]] πατρῶν Hom. из поколения в поколение;<br /><b class="num">4)</b> [[создатель]], [[творец]], [[автор]] (δημιουργὸς π. τε ἔργων Plat.): π. τοῦ λόγου Plat. автор предложения;<br /><b class="num">5)</b> (в почтительном обращении, к пожилым людям) отец: ξεῖνε πάτερ! Hom. почтенный странник!;<br /><b class="num">6)</b> [[капитал]] (τόκοι, τοῦ πατρὸς ἔκγονοι Plat.).
}}
}}
{{Autenrieth
{{Autenrieth
Line 43: Line 46:
|lsmtext='''πᾰτήρ:''' ὁ, γεν. και δοτ. <i>πατέρος</i>, <i>πατέρι</i>, συνηρ. Αττ. <i>πατρός</i>, <i>πατρί</i>· αιτ. πάντα <i>[[πατέρα]]</i>, κλητ. <i>[[πάτερ]]</i>· πληθ. <i>πατέρες</i>, <i>[[πατέρας]]</i>, <i>πατέρων</i> (σπάνια <i>πατρῶν</i>)· δοτ. πατράσι [ᾰ]·<br /><b class="num">I.</b> [[πατέρας]], σε Όμηρ. κ.λπ.· πατρός [[πατήρ]], [[παππούς]], σε Ομήρ. Ιλ.· τὰ πρὸς πατρός = [[πατρόθεν]], από τη [[μεριά]] του [[πατέρα]], σε Ηρόδ.<br /><b class="num">II.</b> [[ανάμεσα]] στους θεούς ο Δίας καλείται [[πατήρ]], πατὴρ [[Ζεύς]], [[πατήρ]] [[ἀνδρῶν]] τε [[θεῶν]] τε, σε Όμηρ., Ησίοδ.· ομοίως, [[Ζεύς|Ζεὺς]] [[πατήρ]], σε Αισχύλ.· <i>Ζεῦ [[πάτερ]] καὶ θεοί</i>, σε Αριστοφ.<br /><b class="num">III.</b> [[τρόπος]] προσφώνησης ηλικιωμένων ανθρώπων που δείχνει σεβασμό, σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">IV.</b> μεταφ., [[πατέρας]] των πάντων, Λατ. [[auctor]], <i>πατὴρ ἀοιδᾶν</i>, σε Πίνδ. κ.λπ.<br /><b class="num">V.</b> στον πληθ., πατέρες, δηλ. πρόγονοι, σε Όμηρ.· ἐξ [[ἔτι]] πατρῶν, ως [[κληρονομιά]] από τον [[πατέρα]] κάποιου, σε Ομήρ. Οδ.
|lsmtext='''πᾰτήρ:''' ὁ, γεν. και δοτ. <i>πατέρος</i>, <i>πατέρι</i>, συνηρ. Αττ. <i>πατρός</i>, <i>πατρί</i>· αιτ. πάντα <i>[[πατέρα]]</i>, κλητ. <i>[[πάτερ]]</i>· πληθ. <i>πατέρες</i>, <i>[[πατέρας]]</i>, <i>πατέρων</i> (σπάνια <i>πατρῶν</i>)· δοτ. πατράσι [ᾰ]·<br /><b class="num">I.</b> [[πατέρας]], σε Όμηρ. κ.λπ.· πατρός [[πατήρ]], [[παππούς]], σε Ομήρ. Ιλ.· τὰ πρὸς πατρός = [[πατρόθεν]], από τη [[μεριά]] του [[πατέρα]], σε Ηρόδ.<br /><b class="num">II.</b> [[ανάμεσα]] στους θεούς ο Δίας καλείται [[πατήρ]], πατὴρ [[Ζεύς]], [[πατήρ]] [[ἀνδρῶν]] τε [[θεῶν]] τε, σε Όμηρ., Ησίοδ.· ομοίως, [[Ζεύς|Ζεὺς]] [[πατήρ]], σε Αισχύλ.· <i>Ζεῦ [[πάτερ]] καὶ θεοί</i>, σε Αριστοφ.<br /><b class="num">III.</b> [[τρόπος]] προσφώνησης ηλικιωμένων ανθρώπων που δείχνει σεβασμό, σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">IV.</b> μεταφ., [[πατέρας]] των πάντων, Λατ. [[auctor]], <i>πατὴρ ἀοιδᾶν</i>, σε Πίνδ. κ.λπ.<br /><b class="num">V.</b> στον πληθ., πατέρες, δηλ. πρόγονοι, σε Όμηρ.· ἐξ [[ἔτι]] πατρῶν, ως [[κληρονομιά]] από τον [[πατέρα]] κάποιου, σε Ομήρ. Οδ.
}}
}}
{{elru
{{ls
|elrutext='''πᾰτήρ:''' gen. πατρός, эп. πᾰτέρος ὁ (voc. πάτερ, acc. πατέρα; pl.: πατέρες, dat. πατράσι)<br /><b class="num">1)</b> [[отец]] . [[Ζεύς]] Hom.; [[χρόνος]] ὁ πάντων π. Pind.): πατρὸς π. Hom. дед с отцовской стороны; τὰ πρὸς πατέρα Her. с отцовской стороны;<br /><b class="num">2)</b> pl. οἱ πατέρες родители Plat., Diod.;<br /><b class="num">3)</b> pl. (пра)отцы, предки: μὴ [[γένος]] πατέρων [[αἰσχυνέμεν]] Hom. не позорить рода предков; ἐξ [[ἔτι]] πατρῶν Hom. из поколения в поколение;<br /><b class="num">4)</b> [[создатель]], [[творец]], [[автор]] (δημιουργὸς π. τε ἔργων Plat.): π. τοῦ λόγου Plat. автор предложения;<br /><b class="num">5)</b> (в почтительном обращении, к пожилым людям) отец: ξεῖνε πάτερ! Hom. почтенный странник!;<br /><b class="num">6)</b> [[капитал]] (τόκοι, τοῦ πατρὸς ἔκγονοι Plat.).
|lstext='''πᾰτήρ''': ὁ, γεν. καὶ δοτικ. πατέρος, πατέρι παρὰ τοῖς Ἐπικ. καὶ Λυρ. ποιηταῖς, ἀλλὰ παρὰ τοῖς Ἀττικ. πατρός, πατρὶ ([[ἅπερ]] [[εἶναι]] οἱ συνηθέστατοι τύποι παρ’ Ὁμήρ., Ἡσ., καὶ Πινδ.)· αἰτ. ἀείποτε πατέρα· κλητ. πάτερ· - πληθ., πατέρες, πατέρας, πατέρων (πατρῶν μόνον ἐν Ὀδ. Δ. 687., Θ. 245)· δοτ. ἀείποτε πατράσι [ᾰ] (ἥτις [[ὅμως]] δὲν ἦτο ἐν χρήσει παρ’ Ὁμ. καὶ Ἡσ.), παρὰ μεταγεν. Ἐπικ. πατέρεσσι, Κόϊντ. Σμ. 10. 40, Ἰακώψιος εἰς Ἀνθ. Π. 4, σ. 969· πρβλ. [[μήτηρ]]· - ὡς καὶ νῦν, κοινῶς «πατέρας», Ὅμηρ., κλ.· πατρὸς [[πατήρ]], ὁ [[πάππος]], Ἰλ. Ξ. 118, Ὀδ. Τ. 180, Πίνδ., κλ.· καταρκεῖ τοῦδε κεκλῆσθαι πατρός, ἀρκεῖ εἰς ἐμὲ νὰ μὲ ὀνομάζωσιν υἱὸν τούτου τοῦ πατρός, Σοφ. Ἀποσπ. 107· τὰ πρὸς πατρός,= [[πατρόθεν]], Ἡρόδ. 7. 99. ΙΙ. μεταξὺ τῶν θεῶν ὁ [[Ζεύς|Ζεὺς]] καλεῖται μετ’ ἐμφάσεως [[πατήρ]], πατὴρ Ζεύς, π. [[Κρονίδης]], π. ἀνδρῶν τε θεῶν τε, Ὅμ. καὶ Ἡσίοδ.: οὕτω, [[Ζεύς|Ζεὺς]] π. Αἰσχύλ. Θήβ. 512, κτλ.· Ζεῦ πάτερ καὶ θεοὶ Ἀριστοφ. Ἀχ. 225 πατέρ’ Οὐρανιδᾶν ἐγχεικέραυνον Ζῆνα Πινδ. Π. 4. 344· ὁ τῶν ἁπάντων [[Ζεύς|Ζεὺς]] πατὴρ [[Ὀλύμπιος]] Σοφ. Φιλ. 275, κτλ. ΙΙΙ. ἡ [[λέξις]] πατὴρ ἐχρησίμευεν εἰς τὸ προσφωνεῖν ἄνδρας πρεσβευτέρους τὴν ἡλικίαν [[χάριν]] σεβασμοῦ ὡς συμβαίνει ἐν πάσαις ταῖς γλώσσαις, ξεῖνε πάτερ Ὀδ. Η. 28, 48, 145, κτλ. IV. μεταφορ., ὡς τὸ [[αἴτιος]], [[ἀρχηγός]], Λατιν. auctor, π. ἀοιδᾶν .. εὐαίνητος Ὀρφεὺς Πινδ. Π. 4. 314· [[χρόνος]] ὁ πάντων π. ὁ αὐτ. ἐν Ο. 2. 32, πρβλ. Πλάτ. Τίμ. 41Α, Συμπ. 177D, Φαῖδρ. 257Β, κτλ.· ἐπὶ χρηματικοῦ κεφαλαίου, τόκοι ... τοῦ πατρὸς ἔκγονα ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 555Ε. V. ἐν τῷ πληθυντ., 1) πατέρες, δηλ. προπάτορες, πρόγονοι, Ἰλ. Ζ. 209, κτλ.· ἐξ ἔτι πατρῶν, ὡς [[κληρονομία]] ἐκ τῶν προγόνων, Ὀδ. Θ. 245· ἐκ πατέρων Πινδ. Π. 8. 65. 2) οἱ γονεῖς τινος, Διον. Ἁλ. 2. 26, Διοδ. Ἐκλογ. 561. 23, Ἀλκίφρων 3. 40, 3, Ἑλλ. Ἐπιγράμμ. 227· οὕτω Λατ. patres, Burm. Ov. Met. 4. 61, καὶ soceri (ἀντὶ socer et socrus), Gron. Liv. 1. 39, 2. 3) ὡς τὸ Λατιν. parens, ἡ [[μητρόπολις]], ἡ [[πόλις]] ἡ ἀποστέλλουσα ἀποικίαν, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[ἀποικία]], Wess. καὶ Valck. εἰς Ἡρόδ. 7. 51., 8. 22, Duker Flor. 1. 3, 9· πρβλ. [[πρόγονος]]. - (Πρβλ. Σανσκρ. pit-â, pit-ri, Ζενδ. pit-a· Λατιν. καὶ Οὐμβρ. paler· Γοτθ. fad-ar Ἀρχ. Γερμ. fat-ar, κτλ.· πρβλ. πάτρως. Λατ. pat-ruus, Ἀρχ. Γερμαν. fat-aro, Ἀγγλο-Σαξον. fadh-u (father’s sister)· [[ὡσαύτως]] [[πάτριος]], [[πατρῷος]], Λατ. patrius, paternus, Σανσκρ. pitryas· - ἡ [[ῥίζα]] φαίνεται ὅτι εὕρηται ἐν τῷ Σανσκρ. pâ (nutrire).
}}
{{elnl
|elnltext=πατήρ πατρός, ὁ Aeol. πάτηρ; gen. ep. en lyr. πατέρος, Aeol. πάτρος en πάτερος; dat. πατρί en πατέρι; acc. πατέρα, Aeol. πάτερα; vocat. πάτερ; nom. plur. πατέρες; gen. πατέρων, ep. ook πατρῶν; dat. πατρᾰ́σι(ν); acc. πατέρας vader:; πατὴρ ἐμὸς ἐσθλὸς Ὀδυσσεύς mijn vader, de edele Odysseus Od. 2.71; [[epithet]] van Zeus:; πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε vader van mensen en goden Il. 1.544; christ. God:; ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς jullie vader die in de hemel is NT Mt. 7.11; uitbr., plur. οἱ πατέρες de voorouders:; πατέρων θ’ ἕξει μέγαν ὄλβον hij zal de grote rijkdom van zijn voorouders bezitten Aeschl. Ch. 865; overdr.:; οὐ ποιέετε δίκαια ἐπὶ τοὺς πατέρας σρατευόμενοι jullie doen onrecht door tegen jullie vaderland op te trekken Hdt. 8.22.1; in vocat. beleefde aanspreekvorm van ouder persoon; ξεῖνε πάτερ geachte vreemdeling Od. 7.28; eretitel. π. πατρίδος vader des vaderlands Plut. Cic. 23.6. overdr. voor schepper, maker; Χρόνος ὁ πάντων πατήρ Tijd, de vader van alles Pind. O. 2.17; τὸν... ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦδε τοῦ πάντος de maker en vader van dit alles Plat. Tim. 28c; van een hoofdsom (kapitaal). τοῦ πατρὸς ἐκγόνους τόκους πολλαπλασίους κομιζόμενοι (geldhandelaren) die rentes als veelvoudige nazaten van hun vader binnenhalen Plat. Resp. 555e.
}}
}}
{{etym
{{etym