χαίρω: Difference between revisions

{{bailly

|btext=<i>f.</i> χαιρήσω, <i>ao. inus., pf.</i> κεχάρηχα;<br /><i>Pass. f. inus., ao.2</i> [[ἐχάρην]], <i>pf.</i> κεχάρημαι <i>et</i> [[κέχαρμαι]], <i>pqp.</i> ἐκεχαρήμην;<br /><b>I.</b> se réjouir, être joyeux : χ. θυμῷ IL, [[ἐν]] θυμῷ IL, φρεσὶν ᾗσιν IL, φρένα IL se réjouir dans son cœur, νόῳ χαίρειν OD se réjouir dans son cœur, <i>càd</i> secrètement ; <i>part.</i> χαίρων, joyeux, gai, content, réjoui ; <i>part. pf.</i> κεχαρηκώς, <i>m. sign. ou au sens de</i> volontiers, de bon cœur de la part d'autrui, <i>càd</i> impunément ; <i>subst.</i> τὸ χαῖρον la joie;<br /><b>II.</b> se réjouir d'ordinaire, se plaire d'ordinaire à <i>ou</i> dans ; <i>avec un part.</i> χαίρουσι χρεώμενοι HDT ils aiment à se servir de, <i>etc.</i><br /><b>III.</b> avoir sujet de se réjouir, <i>d'ord. avec la nég. càd</i> n’avoir pas sujet de se réjouir, avoir à regretter, à se repentir : [[οὐδέ]] τιν’ [[οἴω]] Τρώων χαιρήσειν IL et je ne pense pas qu’aucun Troyen ait sujet de se réjouir ; [[οὐκ]] ἐχαίρησεν ἀλλ’ ἀπετέτμητο τὴν κεφαλήν PLUT il n’eut pas sujet de se réjouir, loin de là, il eut la tête tranchée ; [[οὐ]] χαίρων ἐρεῖς SOPH tu n’auras pas sujet de te réjouir de dire ; <i>avec un rég. au dat.</i> se réjouir de, prendre plaisir à, trouver son plaisir <i>ou</i> sa joie dans : διαίτῃ XÉN dans un genre de vie ; γέλωτι XÉN aimer à rire ; [[τῷ]] γυμνάζεσθαι PLUT aimer à s'exercer ; τοὺς γὰρ εὐσεβεῖς θεοὶ θνῄσκοντας [[οὐ]] χαίρουσι EUR car les dieux n’aiment pas voir mourir ceux qui les vénèrent ; <i>avec un acc. plur. neutre employé adv.</i> [[ταῦτα]] λυπεῖσθαι καὶ [[ταῦτα]] χαίρειν DÉM s'affliger des mêmes choses et se réjouir des mêmes choses ; χ. χαράν PLUT éprouver de la joie ; [[χαίρω]] ἀκούσας IL, [[ἰδών]] IL je me réjouis d'avoir entendu, d'avoir vu ; χαίρουσιν βίοτον ἔδοντες OD ils se plaisent à manger leurs biens ; <i>avec</i> [[ὅτι]], [[οὕνεκα]], [[ὡς]], [[εἰ]], se réjouir de ce que <i>ou</i> si, <i>etc.</i><br /><b>IV.</b> se réjouir, <i>dans certaines formules</i> :<br /><b>1</b> <i>à l'impér.</i> • [[χαῖρε]], réjouis-toi, <i>càd</i> joie à toi ! salut à toi ! Dieu te protège ! bénédiction sur toi ! <i>de même au plur. et au duel</i> ; • χαίρετε, • χαίρετον, <i>comme souhait de bienvenue dans les rencontres ; de même pour prendre congé (cf. lat.</i> salve <i>ou</i> vale), adieu ; <i>ou pour porter la santé de qqn, analogue à</i> : grand bien vous fasse ! à votre santé ! <i>dans les prières et les supplications au sens de</i> : agréez ma prière ; <i>pour tranquilliser ou calmer qqn</i> : laissez donc ! ayez bon courage ! <i>à l'inf. au sens de</i> : salut ! χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα [[προὐννέπω]] SOPH je souhaite la bienvenue au héraut ; <i>au commenc. des lettres</i>, • χαίρειν (<i>s.e.</i> λέγει <i>ou</i> κελεύει) salut ! [[Κῦρος]] Κυάξαρῃ χαίρειν XÉN Cyrus à Cyaxare, salut !;<br /><b>2</b> <i>en mauv. part</i> • χαιρέτω HDT qu’il se réjouisse ! salut à lui ! <i>càd</i> bien le bonjour ! qu’il aille se promener ; <i>en parl. de choses</i> χαιρέτω βουλεύματα EUR adieu les projets d'autrefois ! <i>au part.</i> : ἐρπέτω χαίρουσα SOPH qu’elle aille se promener ! χαίρειν [[ἐᾶν]] τινα <i>ou</i> [[τι]], envoyer promener qqn <i>ou</i> qch, <i>litt.</i> dire à une personne <i>ou</i> à une chose de se bien porter ; τινα πολλὰ χαίρειν λέγειν EUR souhaiter beaucoup de prospérités à qqn, <i>càd</i> l'envoyer promener ; <i>avec le n. de <i>pers.</i> au dat.</i> : τινι χαίρειν, κελεύειν <i>ou</i> λέγειν;<br /><i><b>Moy.</b></i> χαίρομαι se réjouir de, trouver son plaisir en, τινι.<br />'''Étymologie:''' R. Χαρ, briller de joie ; cf. [[χάρις]], [[χαρά]], <i>lat.</i> gratus.

}}

{{ls

{{lsm

|lsmtext='''χαίρω:''' (√<i>ΧΑΡ</i>), γʹ πληθ. προστ. <i>χαιρόντων</i>, Επικ. παρατ. <i>χαῖρον</i>, Ιων. [[χαίρεσκον]], μέλ. <i>χαιρήσω</i>, Επικ. αναδιπλ. απαρ. <i>κεχᾰρησέμεν</i>, μεταγεν. επίσης <i>χᾰρῶ</i>, αόρ. αʹ <i>ἐχάιρησα</i>, παρακ. [[κεχάρηκα]], Επικ. μτχ. αιτ. <i>κεχᾰρηότα</i> — Μέσ. (με την [[ίδια]] [[σημασία]]), μέλ. <i>χᾰρήσομαι</i>, Επικ. <i>κεχᾰρήσομαι</i>, Επικ. γʹ ενικ. αορ. αʹ [[χήρατο]], Επικ. γʹ πληθ. αναδιπλ. αορ. βʹ [[κεχάροντο]], γʹ ενικ. και πληθ. ευκτ. <i>κεχάροιτο</i>, <i>-οίατο</i> — Παθ. (με την [[ίδια]] [[σημασία]]), αόρ. βʹ [[ἐχάρην]] [ᾰ], Επικ. <i>χάρην</i>, μτχ. [[χαρείς]], παρακ. <i>κεχάρημαι</i>, μτχ. <i>κεχαρμένος</i>, γʹ ενικ. και πληθ. υπερσ. [[κεχάρητο]], <i>-ηντο</i>·<br /><b class="num">I.</b> [[χαίρομαι]], είμαι [[χαρούμενος]], είμαι [[ευτυχισμένος]], σε Όμηρ. κ.λπ.· [[χαίρω]] θυμῷ ή <i>ἐν θυμῷ</i>, [[χαίρω]] φρεσὶν [[ᾗσι]], στον ίδ.· με δοτ. πράγμ., [[χαίρομαι]] με [[κάτι]], είμαι [[ευτυχισμένος]] με [[κάτι]], [[παίρνω]] [[ευχαρίστηση]] από κάποιο [[πράγμα]], σε Όμηρ. κ.λπ.· ομοίως, χαίρειν [[ἐπί]] τινι, σε Σοφ., Ξεν.· με μτχ., [[χαίρω]] τὸν μῦθον ἀκούσας, [[χαίρομαι]] που τον έχω ακούσει, σε Ομήρ. Ιλ.· χαίρεις [[ὁρῶν]], σε Ευρ.· [[χαίρω]] φειδόμενος, σε Αριστοφ.· με μτχ. ενεστ., το [[χαίρω]] μερικές φορές έχει τη [[σημασία]] του [[φιλέω]], <i>χαίρουσι χρεώμενοι</i>, σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">II.</b> με [[άρνηση]], <i>οὐ χαιρήσεις</i>, δεν θα [[χαρείς]], δηλ. δεν θα μείνεις [[ατιμώρητος]], θα μετανιώσεις, σε Αριστοφ.· ομοίως σε Όμηρ., [[οὐδέ]] τιν' [[οἴω]] Τρώων χαιρήσειν, σε Ομήρ. Ιλ.· ομοίως με ερωτηματ., <i>σὺ χαιρήσειν νομίζεις;</i> σε Πλούτ.· βλ. κατωτ. IV.2.<br /><b class="num">III.</b> προστ., [[χαῖρε]], δυϊκ. <i>χαίρετον</i>, πληθ. <i>χαίρετε</i>, είναι μια συνηθισμένη [[μορφή]] χαιρετισμού·<br /><b class="num">1.</b> σε [[συνάντηση]] [[φίλων]], γειά [[σου]]!, Λατ. [[salve]], σε Όμηρ., Αττ.· [[κῆρυξ]] Ἀχαιῶν, [[χαῖρε]]..., Απάντηση [[χαίρω]], [[δέχομαι]] το χαιρετισμό [[σου]], σε Αισχύλ.<br /><b class="num">2.</b> όταν [[κάποιος]] φεύγει και αποχωρίζεται από φίλο, έχε γειά! γειά [[σου]]!, Λατ. [[vale]], σε Ομήρ. Οδ., Αττ.<br /><b class="num">3.</b> η [[έννοια]] του αποχωρισμού ή της απομάκρυνσης εμφανίζεται επίσης στο γʹ ενικ. πρόσ. <i>χαιρέτω</i>, ας [[πάει]] στο καλό! [[εἴτε]] ἐγένετο [[ἄνθρωπος]] [[εἴτε]] ἐστὶ [[δαίμων]], <i>χαιρέτω</i>, στην [[ερώτηση]] αν γεννήθηκε [[άνθρωπος]] ή είναι [[θεός]], ας το αφήσουμε στην [[άκρη]], σε Ηρόδ.· <i>χαιρέτω βουλεύματα</i>, σε Ευρ.<br /><b class="num">IV.</b> 1. μτχ. <i>χαίρων</i>, [[χαρούμενος]], [[ευχαριστημένος]], [[ευτυχισμένος]], σε Όμηρ.· ομοίως, <i>κεχαρηκώς</i>, σε Ηρόδ.<br /><b class="num">2.</b> δίπλα σε [[άλλο]] [[ρήμα]], με την [[έννοια]] του ασφαλή, [[χωρίς]] [[τιμωρία]], [[ατιμωρητί]], Λατ. [[impune]], <i>χαίρων ἀπαλλάττει</i>, σε Ηρόδ.· με [[άρνηση]], <i>οὐ χαίρων</i>, Λατ. [[haud]] [[impune]], όχι [[χωρίς]] [[κόστος]] για κάποιον, <i>οὐ χαίροντες ἐμὲ γέλωτα θήσεσθε</i>, σε Ηρόδ.· <i>οὔ τι χαίρων ἐρεῖς</i>, σε Σοφ.· βλ. ανωτ. II.<br /><b class="num">3.</b> με την [[ίδια]] [[σημασία]] ως προστ. (βλ. ανωτ. III), <i>σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο</i>, σε Ομήρ. Οδ.· <i>ἀλλ' ἑρπέτω χαίρουσα</i>, άφησέ τη να [[πάει]] χαρούμενη, σε Σοφ.<br /><b class="num">V.</b> 1. το απαρ. χρησιμοποιείται για να δηλώσει όπως η [[λέξη]] [[χαῖρε]]χαιρετισμό (βλ. ανωτ. III. 1), χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα [[προὐννέπω]], λέω στον κήρυκα [[καλώς]] όρισες, σε Σοφ.· στην [[αρχή]] επιστολών το απαρ. τίθεται μόνο (τα <i>λέγει</i> ή <i>κελεύει</i> παραλείπονται, όπως σε Λατ. S. = salutem αντί S.D. = salutem dicit), [[Κῦρος]] Κυαξάρῃ χαίρειν, σε Ξεν.<br /><b class="num">2.</b> με αρνητική [[σημασία]], όπως <i>χαιρέτω</i>, [[ἐᾶν]] χαίρειν τινά ή <i>τι</i>, [[βγαίνω]] από το [[μυαλό]] κάποιου, απομακρύνομαι, απαρνιέμαι, σε Ηρόδ., Αριστοφ. κ.λπ.· <i>πολλὰ χ. κελεύειν τινά</i>, σε Αριστοφ.· ομοίως με δοτ. προσ., <i>πολλὰ χαίρειν ξυμφοραῖς καταξιῶ</i>, σε Αισχύλ.· <i>φράσαι χαίρειν Ἀθηναίοισι</i>, σε Αριστοφ.

}}

{{mdlsj