χαίρω
Ὑπὸ γὰρ λόγων ὁ νοῦς μετεωρίζεται ἐπαίρεταί τ' ἄνθρωπος → Borne up by words, the mind soars aloft, and we reach the heights (Aristophanes, Birds 1447f.)
English (LSJ)
Il.7.191, etc.; 3pl. imper.
A χαιρόντων E.HF575: impf., Ep. χαῖρον Il.14.156, Ion. χαίρεσκον 18.259: fut. χαιρήσω 20.363, Hdt. 1.128, Ar.Pl.64, And.1.101, Arr.An.5.20.6; Ep. redupl. inf. κεχᾰρησέμεν Il.15.98; later χᾰρῶ v.l. in Apoc. 11.10: aor. ἐχαίρησα Plu. Luc.25: pf. κεχάρηκα Ar.V.764, part. -ηκώς Hdt.3.42, etc., Ep. acc. κεχᾰρηότα, pl. -ότας, Il.7.312, Hes.Fr.77:—Med. (in same sense), χαίρομαι, noted as a barbarism in Ar.Pax291 (v. Sch.), but found in BCH36.622 (Perinthus, written χέρ-), Alex.Aphr.Pr.1.20, al.: fut. χᾰρήσομαι Ps.-Luc.Philopatr.24, (συγ-) Plb.30.18.1, D.S. 31.15; Dor. χαρησοῦμαι Pythag.Ep.3.7; χᾰροῦμαι LXXZa.4.10, (κατα-) ib.Pr.1.26; Ep.κεχᾰρήσομαι Od.23.266: aor. 1 part. χαιρησάμενος BGU742 ii 3 (ii A. D.): Ep. aor.1 χήρατο Il.14.270; ἐχ- Opp.C.1.509, etc.; part. χηράμενος AP7.198 (Leon.): Ep. redupl. aor. 2, 3pl. κεχάροντο Il.16.600 (χάροντο Q.S.6.315); opt. 3sg. and pl. κεχάροιτο, -οίατο, Od.2.249, Il.1.256:—Pass. (in same sense), aor. 2 ἐχάρην [ᾰ] 7.54, etc., Ep. 3sg. χάρη 5.682, 13.609; subj. χᾰρῇς Pl.R. 606c; opt. χᾰρείη Il.6.481; inf. χᾰρῆναι Simon.164; part. χᾰρείς Il.10.541, Sapph.118, Pi.I.6(5).10, Ar.Th.981 (lyr.), etc.; pf. κεχάρημαι h.Bacch.7.10, E.IA200 (lyr.), Ar.V.389 (anap.); part. κεχαρμένος E.Or.1122, Tr.529 (lyr.), Cyc.367 (lyr.): plpf. 3sg. and pl. κεχάρητο, -ηντο, Hes.Sc.65, h.Cer.458:—rejoice, be glad, Il.3.111, 21.347, etc.; γραῦς ἥδε οἰνοφόρος κεχαρημένη ὧδε κάθηται IG12(8).679 (Scyros, ii B. C.): χ. θυμῷ Il.7.191, al.; ἐν θυμῷ 24.491, Od.22.411; φρεσὶν ᾗσι Il.13.609; φρένα 6.481; χ. νόῳ to rejoice inwardly, Od. 8.78; χαίρει δέ μοι ἦτορ Il.23.647; αὐτὰρ ἐμὸν κῆρ χ. Od.4.260; χ. καὶ γελᾶν S.El.1300; ἥδομαι καὶ χαίρομαι κεὐφραίνομαι Ar.Pax291; opp. λυπεῖσθαι, A.Fr.266.3, S.Aj.555, etc.; opp. ἀλγεῖν, Id.Tr.1119. —Constr.,
1 c. dat. rei, rejoice at, take pleasure in a thing, νίκῃ Il.7.312; φήμῃ Od.2.35; δώρῳ Hes.Op.358; μόλπᾳ Sapph.Supp. 25.5, cf. S.OT1070, Pl.Mx.238d, etc.: c. dat. pers., χαῖρε.. ἀνδρὶ δικαίῳ Od.3.52; with a part. added, χάρη δ' ἄρα οἱ προσιόντι Il.5.682, cf. 24.706, Od.19.463: with Preps., χαίρειν ἐπί τινι S.Fr.926, X.Mem.2.6.35, Cyr.8.4.12, Isoc.2.30, Pl.Lg.739d, etc.; πρὸς τοῖς παιδικοῖς Eup.327; with a part. added, ἐπ' ἐξεργασμένοις κακοῖσι χ. E.Ba. 1040, cf. 1033: rarely ἔν τινι A.Eu.996 (lyr.), S.Tr.1119: also c. dat. modi, χ. γέλωτι express one's joy by laughter, X.Cyr.8.1.33.
b of a plant, χαίρει ὑφάμμοις χωρίοις Thphr. HP 6.5.2; also ἡ κύστις χ. τῇ χολῇ Gal.19.646.
2 rarely c. acc., with a part. added, χαίρω δέ σ' εὐτυχοῦντα E.Rh.390; τοὺς γὰρ εὐσεβεῖς θεοὶ θνῄσκοντας οὐ χ. Id.Hipp.1340; χαίρω σ' ἐλθόντα Id.Fr.673 (this usage is said to be Oropian, EM808.4).
b with a neut. Adj., ταὐτὰ λυπεῖσθαι καὶ ταὐτὰ χαίρειν τοῖς πολλοῖς D.18.292: c. acc. cogn., ἁπλῆν χαίρειν ἡδονήν Arist.EN1154b26; χ. ἀνδραπόδων τινὰ χαράν Plu.2.1091e.
3 c. part., χαίρω.. τὸν μῦθον ἀκούσας I rejoice at having heard, am glad to hear, Il.19.185, cf. 7.54, 11.73; χαίρουσιν βίοτον νήποινον ἔδοντες Od.14.377, cf. 12.380, Hes.Op.55; χαίρω.. κόμπον ἱείς Pi.N.8.49; χαίρεις ὁρῶν φῶς, πατέρα δ' οὐ χαίρειν δοκεῖς; E.Alc. 691; χαίρω φειδόμενος Ar.Pl.247; θωπευόμενος χαίρεις Id.Eq.1116 (lyr.), cf. Pl.Smp. 191e, etc.
b c. part. pres., delight in doing, to be wont to do, χρεώμενοι χαίρουσι Hdt.7.236, cf. S.Ph.449, Ar.V. 764, Pl.Prt. 318d, 346c, 358a.
4 χαίρειν ὅττι or ὅτι... Od.14.51, 526, Pi.N.5.46; ἐχάρην καὶ ἐθρασυνάμην ὅτι ἔμαθον.. Metrod.Fr.42; χ. οὕνεκα.. Od.8.200.
II with negat., esp. with fut., οὐ χαιρήσεις thou wilt or shalt not rejoice, i.e. thou shalt not go unpunished, shalt repent it, Ar.Pl.64; οὐ χαιρήσετον Id.Eq.235; so οὐδέ τιν' οἴω Τρώων χαιρήσειν Il.20.363, cf.15.98, Od.2.249, Ar.V.186; ἀλλ' οὐδ' ὣς Κῦρός γε χαιρήσει Hdt.1.128; with an interrog., σὺ.. χαιρήσειν νομίζεις; Plu.Alex.51: rarely with other tenses, ὅπως ἂν μὴ χαίρωσιν. D.19.299; οὐκ ἐχαίρησεν Plu.Luc.25: for a similar use of the part., v. infr. IV. 2.
III freq. in imper. χαῖρε, dual χαίρετον, pl. χαίρετε, as a form of greeting,
1 at meeting, hail, welcome (esp. in the morning, acc. to D.C.69.18, cf. Luc.Laps.), Il.9.197, Od.13.229, etc.; χαῖρε, ξεῖνε, παρ' ἄμμι φιλήσεαι 1.123; strengthened, οὖλέ τε, καὶ μάλα χαῖρε, θεοὶ δέ τοι ὄλβια δοῖεν 24.402; χαῖρέ μοι Il.23.19, cf. S.OC1137; repeated, A.Eu.996, 1014 (both lyr.), S.Aj.91, etc.; χαῖρ' ὡς μέγιστα, χαῖρε Id.Ph.462; in greeting one's native land, the sun, etc., A.Ag.508,22, S.Ph.1453 (anap.).
b sometimes implied in the use of χαίρω, κῆρυξ Ἀχαιῶν, χαῖρε.. Answ. χαίρω I accept the greeting, A.Ag.538; νῦν πᾶσι χαίρω, νῦν με πᾶς ἀσπάζεται I hear the word χαῖρε from all, S.OT596: so in inf., τὸ χαίρειν dub. l. in Pl.Chrm. 164e; χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προὐννέπω I bid him welcome, S.Tr.227; προσειπών τινα χ. οὐκ ἀντιπροσερρήθη X.Mem.3.13.1; but χαίρειν τἄλλ' ἐγώ σ' ἐφίεμαι I bid thee have thy pleasure, S.Aj.112.
c inf. alone at the beginning of letters, Κῦρος Κυαζάρῃ χαίρειν (sc. λέγει) X.Cyr.4.5.27, cf. Theoc.14.1; used by Alexander the Great to Phocion as a mark of respect, Duris 51J.
2 at leavetaking, fare-thee-well, Od.5.205, 13.59, 15.151; χαῖρε πόλλ' ὦδελφέ Ar.Ra.164; pl., χαίρετε πολλάκι Theoc.1.144; freq. put into the mouth of the dying, S.Aj.863, Tr.921, Pl.Phd. 116d, etc.: hence in sepulchral inscriptions, IG7.203, etc.
b hence, imper. χαιρέτω, χαιρόντων, have done with... away with... εἴτ' ἐγένετο ἄνθρωπος εἴτ' ἐστὶ δαίμων, χαιρέτω Hdt.4.96; χαιρέτω βουλεύματα τὰ πρόσθεν E. Med.1044, χαιρόντων πόνοι Id.HF575; cf. Pl.Smp. 199a, Lg.636d, 886d.
c ἐᾶν χαίρειν τινά or τι dismiss from one's mind, put away, renounce, Hdt.6.23, 9.41, Ar.Pl.1187, Pl.Phd. 63e, Prt.348a, X.An.7.3.23, etc.; συχνὰ χ. ἐᾶν τινα Pl.Phlb. 59b; ἐλευθερίαν μακρὰ χ. ἐᾶν Luc.Apol.3; μακρὰ χ. εἰποῦσα Ael.VH12.1; πόλλα μοι τὰν Πωλυανάκτιδα παῖδα χαίρην Sapph.86; τὴν Κύπριν πόλλ' ἐγὼ χαίρειν λέγω E.Hipp.113, cf. 1059, Pl.Tht.188a; χ. κελεύων πολλὰ τοὺς Ἀχαρνέας Ar.Ach.200; εἰπεῖν χαίρειν τινά Ath.Mitt.56.131 (Milet., Hellenistic), cf. Luc.Dem.Enc.50; χαίρειν προσαγορεύειν Ar.Pl.322 (metaph. in Pl.Lg.771a); χαίρειν προσειπεῖν Eup.308: less freq. c. dat. pers. (never with ἐᾶν χ.), πολλὰ χαίρειν ξυμφοραῖς καταξιῶ A.Ag.572 (nisi leg. ξυμφοράς); φράσαι.. χαίρειν Ἀθηναίοισι Ar.Nu.609 (troch.); πολλὰ εἰπόντα χ. τῷ ἀληθεῖ Pl.Phdr.272e, cf. Phd.64c, R.406d, X.HG4.1.31 (codd., fort. ἀλλήλους), Jul. ad Them.255a.
3 on other occasions, as in comforting, be of good cheer, Od.8.408; at meals, 4.60, 18.122; χαῖρε, γύναι, φιλότητι good luck be on our union, 11.248; εὐχωλῇς χαίρετε 13.358: χαῖρε ἀοιδῇ h.Hom.9.7.
IV part. χαίρων glad, joyful, Il.1.446, etc.; χαίροντα φίλην ἐς πατρίδ' ἔπεμπον εἰς Ἰθάκην Od.19.461; χαίροντι φέρειν.. χαίρων 17.83; λυπούμενοι καὶ χαίροντες in sorrow and in joy, Arist.Rh.1356a16: also pf. part. κεχαρηκώς Hdt.3.27,42, etc.
2 joined with another Verb, safe and sound, with impunity, χαίροντα ἀπαλλάσσειν ib.69, cf. 9.106, D.24.153; more freq. with a neg., οὐ χαίρων = to one's cost, οὐ χαίροντες γέλωτα ἐμὲ θήσεσθε Hdt.3.29; οὔ τι χαίρων.. ἐρεῖς S. OT363, cf. Ant.759, Ph.1299, E.Med.398, Ar.Ach.563, Pl.Grg. 510d; οὐ γὰπ.. χαίρων τις.. τοὐμὸν ἀλγυνεῖ κέαρ Eup.90; οὔτε χαίροντες ἂν ἀπαλλάζαιτε X.An.5.6.32; also οὔτι χαιρήσων γε σύ Ar.V.186; cf. supr. ΙΙ.
3 in the same sense as imper. (supr. III), σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο fare-thee-well, and may'st thou arrive, Od.15.128, cf. Theoc.2.163; χαίροισ' ἔρχεο go thy way rejoicing, Sapph.Supp.23.7; ἀλλ' ἑρπέτω χαίρουσα let her go with a benison, S.Tr.819; χαίρων ἴθι = fare-thee-well, E.Alc.813, Ph.921; χαίρουσα.. στεῖχε Id.Hipp. 1440.
4 τὸ χαῖρον τῆς ψυχῆς Plu.2.136c, 1089e.
V Astrol., of a planet, occupy the position appropriate to another of its own αἵρεσις, Serapio in Cat.Cod.Astr.8(4).230, Ptol.Tetr.51, Vett.Val. 63.6, Man.2.348. (Cf. Skt. háryati 'take pleasure in', Umbr. heriest 'will wish', Lat. horior.)
German (Pape)
[Seite 1325] fut. χαιρήσω, Il. 20, 363, u. im Att. geläufig, aor. ἐχάρην, Hom. u. Folgde, χαρείη Il. 6, 481, χαρέντες 10, 451; perf. mit Präsensbdtg κεχάρηκα, bes. Her.; u. davon syncop. part. κεχαρηώς, ότος, Il. 7, 312; Hes. frg. 49; gew. κεχάρημαι, partic. κεχαρημένος, H. h. 6, 10; auch κέχαρμαι, κεχαρμένος, Eur. Cycl. 367 Troad. 529 u. öfter; aor. 1. med. ἐχηράμην, nur ep., χήρατο Il. 14, 270, χηράμενος Leon. Tar. 65 (VII, 198); vgl. Plut. Rom. 17, Opp. Cyn. 1, 508. 533; aor. 2. κεχάροντο, κεχάροιτο u. κεχαροίατο, Hom., woran sich auch das reduplicirte fut. κεχαρησέμεν Il. 15, 98 u. κεχαρήσεται Cd. 23, 266 schließt; bei Sp. auch χαρήσομαι üblich; der aor. act. ἐχαίρησα findet sich bei Plut. Lucull. 25; vgl. Lob. Phryn. 740; dagegen war das praes. χαίρομαι ein berüchtigter Barbarismus, Ar. Pax 291, vgl. Schol. – Sich freuen, vergnügt, fröhlich sein; Hom. oft mit dem Zusatze θυμῷ u. ἐν θυμῷ, auch φρεσὶν ᾗσιν, Il. 13, 609; φρένα 6, 481, sich im Herzen, von Herzen freuen; Od. 8, 28 ist χαῖρε νόῳ, er freu'te sich im Herzen, so Viel wie im Stillen, er äußerte seine Freude nicht; vgl. ἐν θυμῷ, γρηῦ, χαῖρε, καὶ ἴσχεο 22, 411; Gegensatz δακρύεσθαι Aesch. Spt. 796, λυπεῖσθαι Eur. I. A. 31, wie Plat. Gorg. 498 a; ἐχάρη τε καὶ ἥσθη Her. 7, 101; – τινί, sich worüber freuen, sein Vergnügen, Wohlgefallen woran haben, χαίρουσι δέ τ' ἀνέρες ἄγρῃ Od. 22, 306; χαῖρε δὲ τῷ ὄρνιθι Il. 10, 277; vgl. 7, 312. 24, 706 Od. 2, 35. 249. 3, 52. 13, 358. 18, 117; Hes. O. 360; Soph. El. 1335 Trach. 761 O. R. 596. 1070; εὐπραγίᾳ Pind. P. 7, 18, vgl. 10, 36 Ol. 2, 72; Aesch. Ag. 1211; Eur., z. B. ἡδοναῖς κεχαρημένον I. A. 200, wie in Prosa, τῷ καταμανθάνειν χαίροντες Plat. Rep. V, 475 d; Dem. 11, 9 u. sonst. – So auch übertr., sich womit genügen lassen, womit zufrieden gestellt sein, u. übh. gern haben, lieben, z. B. von einer Pflanze, χαίρει ὑφάμμοις χωρίοις, sie liebt etwas sandige Gegenden, Theophr. – Bei den Att. gew. ἐπί τινι, wie Eur. ἐπὶ τοῖς ἐμοῖς χαίρεις κακῶς πράσσουσι δεσπόταις, Bacch. 1032; u. in Prosa, Plat. Legg. V, 739 d Xen. Mem. 2, 6,35. – Auch ἔν τινι, Soph. Trach. 1109 u. Sp., wie Antp. Sid. 28 (IX, 72); auch in Prosa, Plat. Rep. X, 603 c. – Seltener c. accus., vgl. Valck. Hipp. 339; χαίρει δέ μιν ὅστις ἐθείρει Il. 21, 147, wo Andere μιν von ἐθείρει abhangen lassen; χαίρω δέ σ' εὐτυχοῦντα Eur. Rhes. 390 (s. weiter unten); ταὐτὰ χαίρειν τοῖς πολλοῖς Dem. 18, 192. – C. partic., χαίρω ἀκούσας, ich freue mich zu hören, höre gern, Il. 19, 185; χαίρουσιν βίοτον νήποινον ἔδοντες Od. 14, 177; vgl. Hes. O. 55; Valck. Her. 7, 216; Soph. Trach. 292; Pind. N. 8, 78; χαίρεις ὑβρίζουσ' εἰς ἐμέ Eur. Hec. 1257; χαίρω φειδόμενος, ich freue mich der Sparsamkeit, Ar. Plut. 247; χαίρεις θωπευόμενος Equ. 1112, vgl. Eccl. 228; ἐγὼ τοῖς καλῶς ἐρωτῶσι χαίρω ἀποκρινόμενος, ich antworte gern, Plat. Prot. 118 d; so 158 a u. öfter; vgl. noch Soph. 259 c Euthyd. 288 b Crat. 400 e Apol. 11 c. – Spätere brauchten auch acc. c. partic. statt inf., χαίρω σε ἐληλυθότα, ich freue mich, daß du gekommen bist, s. Valck. Phoen. 711; τοὺς εὐσεβεῖς θεοὶ θνήσκοντας οὐ χαίρουσιν Eur. Hipp. 1340. – In diesen Vrbdgn nimmt es auch, wie φιλέω, die Bdtg »pflegen«, »gewohnt sein« an, Antiphan. bei Ath. IV, 169 f. – Es folgt auch ὅτι, Pind. N. 5, 16 u. Folgde; οὕνεκα Od. 8, 205. – Οὐ χαιρήσεις ist ein milderer Ausdruck statt es soll dir übel bekommen, es soll dich schwer gereuen, οὐδέ τιν' οἴω Τρώων χαιρήσειν, ich meine, es soll sich kein Troer freuen, es soll allen übel bekommen, Il. 20, 363; οὐ χαιρήσετον Ar. Equ. 235, vgl. Plut. 64; s. auch das unten über das partic. Gesagte. – Der imperat. χαῖρε ist eine sehr gebr. Form des Segenswunsches u. Grußes, Freude dir, schon bei Hom., auch im dual. u. plur. χαίρετον, χαίρετε; verstärkt οὖλέ τε καὶ μέγα χαῖρε, Od. 24, 402; χαῖρε, γυνή, φιλότητι, gedeihe dir die Umarmung zum Heil, 11, 248; bes. beim ersten Zusammentreffen als Bewillkommnung, sei gegrüßt, Il. 9, 197 Od. 13, 229; so Pind. u. Tragg., Aesch. Pers. 152 Ag. 22. 494. 524 u. öfter, wie Soph. u. Eur., u. in Prosa; auch beim Abschiede, lebe wohl, Od. 5, 205, Aesch. Pers. 826 Eum. 745; u. in Prosa, Plat. Phaed. 116 c; χαίρειν καταξιῶ, wie valere iubeo, Aesch. Ag. 558; Soph. Ai. 850 u. öfter; χαίρειν προσαγορεύω Ar. Plut. 322; so auch χαίρειν λέγω, προσειπών τινα χαίρειν, Einem den Gruß χαῖρε erteilend, ihn mit dem Gruße bewillkommnend, Xen. Mem. 3, 13, 1. – Zu Anfang der Briefe stand gew. der inf. allein, z. B. Ξενοφῶν Γρύλλῳ χαίρειν, sc. λέγει, Xenophon entbeut dem Gryllus seinen Gruß, wie Xenophon Gryllo salutem. – Daran reiht sich, bes. bei der dritten Person χαιρέτω, der Ausdruck der Geringschätzung u. Verachtung u. des von sich Weisens, weg damit, zum Henker damit u. vgl., also gleichbedeutend mit ἐῤῥέτω, Her. 4, 96; χαιρέτω βουλεύματα τὰ πρόσθεν Eur. Med. 1044; χαιρόντων πόνοι Herc. fur. 575; vgl. noch Plat. Conv. 199 a; so auch χαίροιτε ἡμῖν, Anacr. 23, 10. Dah. χαίρειν ἐᾶν od. κελεύειν, einer Person od. Sache Lebewohl sagen, ihr entsagen, sie gut sein lassen, nicht danach fragen, sie vernachlässigen, od. stärker, sie verwünschen, s. Valck. zu Her. 9, 41 u. zu Eur. Hipp. 133, wie Schäf. mel. p. 34; vgl. Plat. Prot. 347 e Phaedr. 230 a Gorg. 458 b; τὴν αὐλητρίδα χαίρειν ἐᾶν Conv. 176 e; τὸ διαῤῥιπτεῖν εἴα χαίρειν Xen. An. 7, 3,23; χαίρειν ταύτην τὴν εὐδαιμονίαν κελεύω Cyr. 7, 5,42. So auch πολλὰ χαίρειν εἰπεῖν τινι, μακρὰν χαίρειν φράσαι τινί u. ä. Vielleicht ist so Soph. Ai. 112 χαίρειν, Ἀθάνα, τἄλλ' ἐγώ σ' ἐφίεμαι zu nehmen, wo Andere, wie Lob., es zu stark findend, χαίρειν durch contentam esse übersetzen; τὴν σὴν Κύπριν πόλλ' ἐγὼ χαίρειν λέγω Eur. Hipp. 113; πολλὰ εἰπόντα χαίρειν τῷ ἀληθεῖ Plat. Phaedr. 272 e; Phaed. 64 c; τὰ δ' ἄλλα ἐπιτηδεύματα χαίρειν χρὴ προσαγορεύειν Legg. VI, 771 a. – Das partic. χαίρων ist = froh, freudig, Hom. öfter; Her. gew. so κεχαρηκώς; in Vrbdgn mit andern Zeitwörtern durch gern, willig zu übersetzen; aber χαίρων ἀπαλλάττει ist = er kommt glücklich, ungestraft, wie wir sagen »mit heiler Haut«, »mit blauem Auge« davon, Her. 3, 69. 9, 106; οὐδὲ χαίρων ταῦτα τολμήσει λέγειν Ar. Ach. 537; οὔτι χαιρήσων Vesp. 185; Ran. 843; Soph. O. R. 363 οὔ τι χαίρων δίς γε πημονὰς ἐρεῖς; Ant. 755 Phil. 1283; χαίροντα πρός τινος ἀπαλλάττειν Her. 9, 106; τοῦτον οὐδεὶς χαίρων ἀδικήσει, nicht ungestraft, Plat. Gorg. 510 d; Xen. An. 5, 6,32; εἰ χαίρων ἀπαλλάξει Dem. 24, 153; οὐ χαίρων ἀπαλλάξεις, du sollst nicht ungestraft davon kommen, sollst übel wegkommen; Sp., wie οὐ χαίροντες ἄπιτε Luc. Tim. 34. – Aber ἑρπέτω χαίρουσα ist so viel wie χαιρέτω, sie mag gehen, Soph. Trach. 816. – Τὸ χαῖρον ist auch = die Freude, vgl. Schäf. zu D. Hal. de C. V. p. 205.
French (Bailly abrégé)
f. χαιρήσω, ao. inus., pf. κεχάρηχα;
Pass. f. inus., ao.2 ἐχάρην, pf. κεχάρημαι et κέχαρμαι, pqp. ἐκεχαρήμην;
I. se réjouir, être joyeux : χ. θυμῷ IL, ἐν θυμῷ IL, φρεσὶν ᾗσιν IL, φρένα IL se réjouir dans son cœur, νόῳ χαίρειν OD se réjouir dans son cœur, càd secrètement ; part. χαίρων, joyeux, gai, content, réjoui ; part. pf. κεχαρηκώς, m. sign. ou au sens de volontiers, de bon cœur de la part d'autrui, càd impunément ; subst. τὸ χαῖρον la joie;
II. se réjouir d'ordinaire, se plaire d'ordinaire à ou dans ; avec un part. χαίρουσι χρεώμενοι HDT ils aiment à se servir de, etc.
III. avoir sujet de se réjouir, d'ord. avec la nég. càd n'avoir pas sujet de se réjouir, avoir à regretter, à se repentir : οὐδέ τιν' οἴω Τρώων χαιρήσειν IL et je ne pense pas qu'aucun Troyen ait sujet de se réjouir ; οὐκ ἐχαίρησεν ἀλλ' ἀπετέτμητο τὴν κεφαλήν PLUT il n'eut pas sujet de se réjouir, loin de là, il eut la tête tranchée ; οὐ χαίρων ἐρεῖς SOPH tu n'auras pas sujet de te réjouir de dire ; avec un rég. au dat. se réjouir de, prendre plaisir à, trouver son plaisir ou sa joie dans : διαίτῃ XÉN dans un genre de vie ; γέλωτι XÉN aimer à rire ; τῷ γυμνάζεσθαι PLUT aimer à s'exercer ; τοὺς γὰρ εὐσεβεῖς θεοὶ θνῄσκοντας οὐ χαίρουσι EUR car les dieux n'aiment pas voir mourir ceux qui les vénèrent ; avec un acc. plur. neutre employé adv. ταῦτα λυπεῖσθαι καὶ ταῦτα χαίρειν DÉM s'affliger des mêmes choses et se réjouir des mêmes choses ; χ. χαράν PLUT éprouver de la joie ; χαίρω ἀκούσας IL, ἰδών IL je me réjouis d'avoir entendu, d'avoir vu ; χαίρουσιν βίοτον ἔδοντες OD ils se plaisent à manger leurs biens ; avec ὅτι, οὕνεκα, ὡς, εἰ, se réjouir de ce que ou si, etc.
IV. se réjouir, dans certaines formules :
1 à l'impér. • χαῖρε, réjouis-toi, càd joie à toi ! salut à toi ! Dieu te protège ! bénédiction sur toi ! de même au plur. et au duel ; • χαίρετε, • χαίρετον, comme souhait de bienvenue dans les rencontres ; de même pour prendre congé (cf. lat. salve ou vale), adieu ; ou pour porter la santé de qqn, analogue à : grand bien vous fasse ! à votre santé ! dans les prières et les supplications au sens de : agréez ma prière ; pour tranquilliser ou calmer qqn : laissez donc ! ayez bon courage ! à l'inf. au sens de : salut ! χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προὐννέπω SOPH je souhaite la bienvenue au héraut ; au commenc. des lettres, • χαίρειν (s.e. λέγει ou κελεύει) salut ! Κῦρος Κυάξαρῃ χαίρειν XÉN Cyrus à Cyaxare, salut !;
2 en mauv. part • χαιρέτω HDT qu'il se réjouisse ! salut à lui ! càd bien le bonjour ! qu'il aille se promener ; en parl. de choses χαιρέτω βουλεύματα EUR adieu les projets d'autrefois ! au part. : ἐρπέτω χαίρουσα SOPH qu'elle aille se promener ! χαίρειν ἐᾶν τινα ou τι, envoyer promener qqn ou qch, litt. dire à une personne ou à une chose de se bien porter ; τινα πολλὰ χαίρειν λέγειν EUR souhaiter beaucoup de prospérités à qqn, càd l'envoyer promener ; avec le n. de pers. au dat. : τινι χαίρειν, κελεύειν ou λέγειν;
Moy. χαίρομαι se réjouir de, trouver son plaisir en, τινι.
Étymologie: R. Χαρ, briller de joie ; cf. χάρις, χαρά, lat. gratus.
Russian (Dvoretsky)
χαίρω: тж. med. (fut. χαιρήσω - эп. κεχᾰρήσω и κεχᾰρήσομαι, aor. 2 ἐχάρην с ᾰ - эп. χάρην, κεχᾰρόμην и (ἐ)χηράμην, pf.=praes. κεχάρηκα - реже κεχάρημαι и κέχαρμαι, ppf. ἐκεχᾰρήμην)
1 радоваться (χ. θυμῷ или ἐν θυμῷ, тж. φρένα, φρεσίν или νόῳ Hom.): πολλὰ χ. μ᾽ εἶπας Soph. твои слова радуют меня; χ. ἔν и ἐπί τινι и χ. τι Eur. радоваться чему-л.; χ. ἐπί τινι κακῶς πράσσοντι Eur. радоваться чьему-л. несчастью; ἐπαινούμενοι μᾶλλον ἢ τοῖς ἄλλοις ἅπασι χαίρετε Xen. похвалам вы радуетесь больше, чем всему остальному; ὁ δ᾽ ἐδέξατο χαίρων παῖδα φίλην Hom. он радостно принял милую дочь; ἐπαιώνιζον κεχαρηκότες Her. на радостях они запели пэан;
2 наслаждаться, находить удовольствие, любить: χ. ἄγρῃ Hom. развлекаться охотой; τῇ πολυτελεστάτῃ διαίτῃ χ. Xen. любить роскошный образ жизни; χ. γέλωτι Xen. весело смеяться; τῷ καταμανθάνειν χαίροντες Plat. любознательные люди; χαῖρε Ἀθηναίη πεπνυμένῳ ἀνδρί Hom. Афине понравился (этот) разумный муж; τρόποισι τοιούτοισι χρεώμενοι χαίρουσι Her. они любят так поступать; τοῖς καλῶς ἐρωτῶσι χαίρω ἀποκρινόμενος Plat. тем, кто хорошо ставит вопросы, я с удовольствием отвечаю; τοῖς αὐτοῖς χ. καὶ ἄχθεσθαί τινι Plat. любить и ненавидеть одно и то же вместе с кем-л.; οὐδεὶς χαίρων ἐπιτετήδευκε τούτοιν οὐδέτερον Plat. никто не занимался тем или другим ради удовольствия;
3 (только с отрицанием) оставаться безнаказанным, миновать беду или кару: οὐδέ τί φημι πᾶσιν ὁμῶς θυμὸν κεχαρησέμεν Hom. и никому решительно, полагаю, не сдобровать; οὐ χαίροντες ἂν ἀπαλλάξαιτε Xen. не совершить вам успешного отступления; οὐδὲ χαίρων ταῦτα τολμήσει λέγειν Arph. не поздоровится тебе от этих дерзких слов; χαιρήσειν νομίζεις; Plut. думаешь, что (это) пройдет тебе даром?; οὐκ ἐχαίρησεν, ἀλλ᾽ ἀπετέτμητο τὴν κεφαλήν Plut. (гонцу) пришлось плохо: он был обезглавлен; οὐ χαίροντες γέλωτα ἐμὲ θήσεσθε Her. насмешка надо мной не пройдет вам безнаказанно;
4 (в приветствиях и др. обращениях - преимущ. в imper.) здравствовать, быть здоровым: χαῖρε Hom., Trag., Xen. здравствуй или прощай; χαῖρε ἀπὸ στρατοῦ! - Χαίρω γε Aesch. со счастливым возвращением из армии! - Да, возврат мой счастлив; νῦν πᾶσι χαίρω Soph. теперь все меня приветствуют; σίτου θ᾽ ἅπτεσθον καὶ χαίρετον Hom. кушайте на здоровье; (в начале писем) Κῦρος Κυαξάρῃ χαίρειν (sc. λέγει) Xen. Кир Киаксару желает здравствовать (шлет привет); χαίρην (эол. inf.) πολλὰ τὸν ἄνδρα Θυώνιχον Theocr. здравствуй, Тионих; (в обращении к богам) χαῖρε, Διὸς υἱέ! HH слава тебе, сын Зевса!; (в ироническо-вежливых формулах) χαίρων ἴθι Eur. уходи себе, пожалуйста; εἴτε δὲ ἐγένετό τις ἄνθρωπος, εἴτ᾽ ἐστὶ δαίμων τις, χαιρέτω Her. человек ли он был, божество ли, бог с ним (не будем больше говорить о нем); χαιρέτω βουλεύματα τὰ πρόσθεν! Eur. прочь прежние намерения!; τινὰ (τι) χ. ἐᾶν Her., Arph., Xen., Plat., κελεύειν Xen., λέγειν Eur., προσαγορεύειν Plat. или εἰπεῖν Luc. распрощаться с кем(чем)-л., отказываться от кого(чего)-л., пренебречь кем(чем)-л.; εἴπωμεν πρὸς ἡμᾶς αὐτούς, χ. εἴποντες ἐκείνοις Plat. поговорим друг с другом, а их оставим в покое; πολλὰ χ. ξυμφορὰς (v.l. συμφοραῖς) καταξιῶ Aesch. предадим забвению (былые) невзгоды.
Greek (Liddell-Scott)
χαίρω: γ΄ πληθ. προστ. χαιρόντων Εὐρ. Ἠρ Μαιν. 575 ― Παρατ., Ἐπικ. χαῖρον Ἰλ. Ξ. 156, Ἰων. χαίρεσκον Σ. 259. ― μέλλ. χαιρήσω Υ. 363, Ἡρόδ. 1. 128, Ἀριστοφ. Πλ. 64, Ἀνδοκ. 13. 40· Ἐπικ. μετ’ ἀναδεδιπλ. ἀπαρ. κεχᾰρησέμεν Ἰλ. Ο. 98· μεταγεν. ὡσαύτως χαρῶ Καιν. Διαθ. (Ἀποκ. ια΄, 10)· ― ἀόρ. ἐχάρησα Πλουτ. Λούχουλλ. 25, Ἀρρ. Ἀν. Ἀλεξ. 5. 20· ― πρκμ. κεχάρηκα Ἀριστοφ. Σφ. 764, μετοχ. -ηκὼς Ἡρόδ. 3. 29, 42, κλπ.· Ἐπικ. αἰτ. κεχαρηότα Ἰλ. Η. 312, Ἡσ. Ἀποσπ. 49. ― Μέσ. (ἐπὶ τῆς αὐτῆς σημασίας), χαίρομαι, σημειοῦται ὡς βαρβαρισμός, Ἀριστοφ. Εἰρ. 291 (ἔνθα ἴδε Σχολιαστ.)· ― μέλλ. χᾰρήσομαι Χρησμ. Σιβ. 6. 20, Λουκ. Φιλόπατρ. 24, (συγ.) Πολύβ. 30. 16, 1· χᾰροῦμαι Ἑβδ (Παροιμ. Α΄, 26)· Ἐπικ. κεχᾰρήσομαι Ὀδ. Ψ. 266. ― Ἐπικ. ἀόρ. α΄ χήρατο Ἰλ. Ξ. 270· ἐχ- Ὀππ. Κυνηγ. 1. 509, κλπ.· μετοχ. χηράμενος Ἀνθ. Παλατ. 7. 198· ― Ἐπικ. μετ’ ἀναδιπλ. ἀόρ β΄, γ΄ πληθ. κεχάροντο Ἰλ. Π. 600 (χάροντο Κόϊντ. Σμυρν. 6. 315)· εὐκτ. γ΄ ἑνικ. καὶ πληθ. κεχάροιτο. -οίατο Ὀδ. Β. 249, Ἰλ. Α. 256. ― Παθ. (ἐπὶ τῆς αὐτῆς σημασ.). ἀόρ. β΄ ἐχάρην [ᾰ] Ὅμ., Ἀττ., ἄνευ αὐξήσεως χάρη Ἰλ. Ε. 682., Ν. 609· ὑποτακτ. χαρῇς διάφ. γραφ. Πλάτ. Πολ. 606C· ― εὐκτ. χαρείη Ἰλ. Ζ. 481· ἀπαρ. χαρῆναι Σιμωνίδ. 178· μετοχ. χαρεὶς Ἰλ. Κ. 541, Ἀριστοφ., κλπ.· ― πρκμ. κεχάρημαι Ὕμν. Ὁμ. 6. 10. Εὐρ Ι. Α. 200, Ἀριστοφ. Σφ. 389· μετοχ. κεχαρμένος Εὐρ. Ὀρ. 1122, Τρῳ. 529, Κύκλ. 367· ― ὑπερσ. γ΄ ἑνικ. καὶ πληθ. κεχάρητο, -ηντο Ἡσ. Ἀσπ. Ἡρ. 65, Ὕμν. Ὁμ. εἰς Δήμ. 458. (Ἐκ τῆς √ΧΑΡ παράγονται ὡσαύτως τὰ χαρά, χάρις, χαρίεις, χαροπός· πρβλ. Σανσκρ. ghar (luceo), baritas (χάριτες, οἱ τοῦ ἡλίου ταχεῖς ἵπποι), har-yâmi (desidero)· Λατ. gra-tus· Ἀρχ. Γερμ. gêr, gir-i (gierig greedy)· ἴδε Μ. Müller Sc. of Language, 2. 370 κἑξ. Ὡς καὶ νῦν, χαίρω, εἶμαι πλήρης χαρᾶς, κατέχομαι ὑπὸ χαρᾶς, εὐφραίνομαι, εἶμαι εὐχαριστημένος, Ὅμ., κλπ.· παρὰ τῷ Ὁμήρῳ πολλάκις συνάπτεται χ. θυμῷ Ἰλ. Η. 191, κλπ.· καὶ ἐν θυμῷ Ω. 491, Ὀδ. Χ. 411· φρεσὶν ᾗσι Ἰλ. Ν. 609· φρένα Ζ. 481· ἀλλά, χαίρω νόῳ σημαίνει χαίρω ἐσωτερικῶς, κρυφίως, κρυφοχαίρω, Ὀδ. Θ. 78· ὁμοίως, χαίρει δέ μοι ἦτορ Ἰλ. Ψ. 647· αὐτὰρ ἐμὸν κῆρ χ. Ὀδ. Δ. 259· ― χ. καὶ γελᾶν Σοφ. Ἠλ. 1300· χ. καὶ ἡσθῆναι Ἀριστοφ. Εἰρ. 391, κλπ.· ἀντίθετ. τῷ λυπεῖσθαι, Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 257, Σοφ., κλπ.· τῷ ἀλγεῖν, ὁ αὐτ. ἐν Τραχ. 1119. ― Συντάσσεται, 1) μετὰ δοτ., χαίρω, ἥδομαι ἐπί τινι, εὐφραίνομαι διά τι, ἀρέσκομαι εἴς τι, Ἰλ. Η. 312, Ὀδ. Β. 35, Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 356, καὶ Ἀττ.· ὁμοίως μετὰ δοτ. προσ., χαῖρε... ἀνδρὶ δικαίῳ Ὀδ. Γ. 52· προστιθεμένου προσδιορισμοῦ κατὰ μετοχήν, χάρη δ’ ἄρα οἱ προσιόντι Ἰλ. Ε. 682, πρβλ. Ω. 706, Ὀδ. Τ. 463· ― παρ’ Ἀττ. ὡσαύτως, χαίρειν ἐπί τινι Σοφ. Ἀποσπ. 665, Ξεν. Ἀπομν. 2. 6, 35, Κύρ. Παιδ. 8. 4, 12, Πλάτ., κλπ.· πρός τινι Εὔπολ. ἐν Ἀδήλ. 38· καὶ μετὰ μετοχ., ἐπ’ ἐξειργασμένοι κακοῖσι χ. Εὐρ. Βάκχ. 1038, πρβλ. 1032· ― σπανίως, ἔν τινι Αἰσχύλ. Εὐμ. 996, Σοφ. Τραχ. 1119 ― ἀλλὰ καὶ μετὰ δοτ. τρόπου, χαίρω γέλωτι, ἐκδηλῶ τὴν χαράν μου διὰ τοῦ γέλωτος, χαίρω καὶ γελῶ, Ξεν. Κύρ. Παιδ. 8. 1, 33· ― ὡσαύτως ἐπὶ φυτοῦ, χαίρει ὑφάμμοις χωρίοις Θεοφρ. π. Φυτ. Ἱστ. 6. 5, 2. 2) σπανίως μετ’ αἰτ., χαίρει δέ μιν ὅστις ἐθείρῃ Ἰλ. Φ. 347· οὕτω καὶ προστιθεμένου μετοχικοῦ προσδιορισμοῦ, χαίρω δέ σ’ εὐτυχοῦντα Εὐρ. Ρῆσ. 390· χαίρω θνήσκοντας ὁ αὐτ. ἐν Ἱππολύτῳ 1339· χαίρω σ’ ἐληλυθότα ὁ αὐτ. ἐν Ἀποσπ. 674. ― περὶ τῆς χρήσεως ταύτης σημειοῦται ὁ Μέγ. Ἐτυμ. 808, 4, «χαίρω σε ἐληλυθότα, Ὀρωπικοὶ (γρ. Ὠρωπ-) οὕτω λέγουσι, καὶ Εὐριπίδης Σισύφῳ». ― Διαφέρει τῆς χρήσεως ταύτης ἡ μετ’ οὐδετ. ἐπιθέτου ἢ ἀντωνυμίας σύνταξις, ταὐτὰ λυπεῖσθαι καὶ ταὐτὰ χαίρειν Δημ. 323. 7, (οὕτω, πολλὰ χ., ἴδε κατωτ. V. 2, καὶ πρβλ. ἀλγέω ΙΙ, γηθέω, ἥδομαι)· οὕτω μετὰ συστοίχ. αἰτ., χαίρειν ἡδονὴν Ἀριστ. Ἠθ. Νικ. 7. 14, 8· χ. χαρὰν Πλούτ. 2. 1091Ε. 3) μετὰ μετοχ., χαίρω, τὸν μῦθον ἀκούσας, ὅτι ἤκουσα αὐτόν, Ἰλ. Τ. 185, πρβλ. Η. 54, Λ. 73· χαίρουσιν βίοτον νήποινον ἔδοντες Ὀδ. Ξ. 377, πρβλ. Μ. 380, Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 55· χαίρω... κόμπον ἱεὶς Πινδ. Ν. 8. 81· χαίρεις ὁρῶν φῶς, πατέρα δ’ οὐ χαίρειν δοκεῖς; Εὐρ. Ἄλκ. 691· χαίρω φειδόμενος Ἀριστοφ. Πλ. 247· θωπευόμενος χαίρεις ὁ αὐτ. ἐν Ἱππ. 1116· συχνὸν παρὰ Πλάτ., κλπ.· ― μετὰ μετοχῆς ἐνεστῶτος τὸ χαίρω ἐνίοτε λαμβάνει τὴν σημασίαν τοῦ φιλέω, χαίρουσι χρεώμενοι Ἡρόδ. 7. 236, πρβλ. Σοφ. Φιλ. 449, Ἀριστοφ. Σφ. 764, Πλάτ. Πρωτ. 318D, 346C, 358Α. 4) ὡσαύτως χαίρειν ὅτι... Ὀδ. Ξ. 51, 526, Πινδ. Ν. 5. 85· χ. οὕνεκα... Ὀδ. Θ. 200. ΙΙ. μετ’ ἀρνήσεως, οὐ χαιρήσεις, «δὲν θὰ χαρῇς», δηλ. δὲν θὰ μείνῃς ἀτιμώρητος, θὰ μετανοήσῃς, Ἀριστοφ. Πλ. 64· οὐ χαιρήσετον ὁ αὐτ. ἐν Ἱππ. 235· οὕτω παρ’ Ὁμ., οὐδέ τιν’ οἴω Τρώων χαιρήσειν Ἰλ. Υ. 363, πρβλ. Ο. 98, Ὀδ. Β. 249, Ἀριστοφ. Σφ. 186· ἀλλ’ οὐδ’ ὥς Κῦρός γε χαιρήσει Ἡρόδ. 1. 128· οὕτω μετ’ ἐρωτηματικοῦ, σύ... χαιρήσειν νομίζεις; Πλουτ. Ἀλέξ. 51· ― σπανίως ἡ φράσις αὕτη εὑρίσκεται ἄλλως ἢ μετὰ μέλλ., διότι ἐν Δημ. 437. 7 (ὅπως ἂν μὴ χαίρωσιν) ἡ ἔννοια εἶναι μελλοντική· ἀλλὰ παρὰ Πλουτ. ἐν Λουκούλλῳ 25, ὑπάρχει οὐκ ἐχαίρησεν· ― περὶ ὁμοίας χρήσεως τῆς μετοχ. ἴδε κατωτ. IV. 2. III. ἡ προστ. χαῖρε, δυϊκ. χαίρετον, πληθ. χαίρετε, εἶναι κοινὸς τύπος χαιρετισμοῦ. 1) ἐν συναντήσει φίλων, «χαῖρε», «’γειά σου», Λατ. salve, Ὅμ. καὶ Ἀττ. (μάλιστα τὴν πρωΐαν κατὰ τὸν Δίωνα Κάσσ. 69. 18, πρβλ. Λουκ. ὑπὲρ τοῦ ἐν τῇ Προσαγορ. Πταίσματος), Ἰλ. Ι. 197, Ὀδ. Ν. 229, κλπ.· χαῖρε, ξεῖνε, παρ’ ἄμμι φιλήσεαι Α. 123· παρ’ Ὁμ. συχνάκις ἐπιτείνεται, οὖλέ τε, καὶ μέγα χαῖρε, θεοὶ δέ τοι ὄλβια δοῖεν Ὀδ. Ω. 402· χαῖρέ μοι Ἰλ. Ψ. 19, πρβλ. Σοφ. Ο. Κ. 1137· συχνάκις ἐπαναλαμβανόμενον, Αἰσχύλ. Εὐμ. 996, 1014, Σοφ. Αἴ. 91, κλπ.· χαῖρ’ ὡς μέγιστα, χαῖρε ὁ αὐτ. ἐν Φιλοκτ. 462· ὡσαύτως εἶναι ἐν χρήσει ὡς χαιρετισμὸς πρὸς τὴν πατρίδα, τὸν ἥλιον, κλπ., Αἰσχύλ. Ἀγ. 508, πρβλ. 22, Σοφ. Φιλ. 1452· ― τὸ χαῖρε ἐνίοτε ὑπάρχει ἐν τῷ χαίρω, κῆρυξ Ἀχαιῶν, χαῖρε... Ἀπόκρ. χαίρω, δέχομαι τὸν χαιρετισμόν σου χαῖρε, Αἰσχύλ. Ἀγ. 538· οὕτω, νῦν πᾶσι χαίρω, νῦν με πᾶς ἀσπάζεται, ἐκ πάντων ἀκούω τὸ χαῖρε, Σοφ. Ο. Τ. 596. 2) ὅταν χωρίζηται φίλος ἀπὸ φίλου, «χαῖρε», «ἀφίνω ὑγείαν», Λατ. vale, Ὀδ. Ε. 205, Ν. 59, Ο. 151, Ἀριστοφ. Βάτρ. 164· συχνάκις δὲ τίθεται εἰς τὸ στόμα τῶν ἐγγιζόντων εἰς τὸν θάνατον, Σοφ. Αἴ. 863, Τρ. 921, Πλάτ. Φαίδ. 116D, κλπ.· πρβλ. Βöckh. Expl. Pind. 2. 57· ― ἐντεῦθεν ἐν ἐπιγραφαῖς ἐπιτυμβίοις, Συλλ. Ἐπιγρ. 1088, 1090, 1093, κ. ἀλλ.· οὕτω, χαίροις πολλά, μάκαιρα γύναι Ἀνθ. 3) ἐν ἄλλαις περιστάσεσιν, οἷον ὅταν τις παρηγορῇ ἢ παραθαρρύνῃ ἕτερον, ἔχε θάρρος, θάρρει, Ὀδ. Θ. 408· ἐν δείπνοις, ὡς τὸ Ἀγγλο-Σαξον. woes hal, Ὀδ. Δ. 60 Σ. 122, Υ. 199· χαῖρε, γυνή, φιλότητι, ἂς εἶναι εὐτυχία εἰς τὴν ἕνωσιν ἡμῶν, Λ. 248· εὐχωλῇς χαίρετε Ν. 358· χαῖρε ἀοιδῇ Ὕμν. Ὁμ. 8. 7. 4) ὡσαύτως ἡ ἔννοια τοῦ ἀναχωρεῖν ἢ ἀποχαιρετίζειν ἀναφαίνεται ἐν τῷ γ΄ ἑνικῷ προσώπῳ χαιρέτω, «ἂς πάῃ ’ς τὸ καλό», εἴ τει ἐγένετο ἄνθρωπος εἴτε ἐστὶ δαίμων, χαιρέτω Ἡρόδ. 4. 96· χαιρέτω βουλεύματα Εὐρ. Μήδ. 1044, πρβλ. Πλάτ. Συμπ. 199Α, Νόμ. 636, 886D· οὕτως ὁ Τερέντιος ἔχει valeat ἀντὶ pereat ἢ abeat in malam rem. 5) ἡ μετοχ. καὶ τὸ ἀπαρ. εἶναι ἐν χρήσει κατὰ παρόμοιον τρόπον, ἴδε κατωτ. IV. 3, V. 2. IV. μετοχ. χαίρων, πλήρης χαρᾶς, εὐφραινόμενος, μετὰ χαρᾶς, Ἰλ. Α. 416, κλπ.· χαίροντα φίλην ἐς πατρίδ’ ἔπεμπον εἰς Ἰθάκην Ὀδ. Τ. 461· χαίροντι φέρειν... χαίρων Ρ. 83, πρβλ. Τ. 461· λυπούμενοι καὶ χαίροντες, ἐν λύπῃ καὶ ἐν χαρᾷ, Ἀριστ. Ρητ. 1. 2, 5· οὕτω, κεχαρηκὼς Ἡρόδ. 3. 29, 42, κτλ. 2) παρ’ Ἡροδ. καὶ τοῖς Ἀττ. ἡ μετοχὴ χαίρων πολλάκις συνάπτεται μετ’ ἄλλου ῥήματος ἐπὶ τῆς σημασίας τοῦ ἀσφαλής, ἀτιμωρητί, Λατ. impune, χαίρων ἀπαλλάττει Ἡρόδ. 3. 69, πρβλ. 9. 106, Πλάτ. Γοργ. 510D, Δημ. 748. 5· συνηθέστερον μετ’ ἀρνήσεως, οὐ χαίρων, Λατ. haud impune, μὲ ζημίαν του, οὐ χαίροντες ἐμὲ γέλωτα θήσεσθε Ἡρόδ. 3. 29· οὔ τι χαίρων... ἐρεῖς Σοφ. Ο. Τ. 363· πρβλ. Ἀντιγ. 759, Φιλοκτ. 1299, Εὐρ. Μήδ. 397, Ἀριστοφ. Ἀχ. 563· οὐ γάρ... χαίρων τις... τοὐμὸν ἀλγυνεῖ κέας Εὔπολις ἐν «Δήμοις» 2· οὐ χ. ἀπαλλάξετε Ξεν. Ἀν. 5. 6, 32· οὕτω καί, οὔτι χαιρήσων γε σὺ Ἀριστοφ. Σφ. 186· κλάων εἶναι ἐν χρήσει ἁπλῶς ὡς = οὐ χαίρων (ἴδε κλαίω Ι. 2)· ― ἴδε ἀνωτ. ΙΙ. 3) ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἐννοίας ὡς προστ. (ἀνωτ. ΙΙΙ), σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο Ὀδ. Ο. 128, πρβλ. Θεόκρ. 2. 163· ἀλλ’ ἑρπέτω χαίρουσα, ἂς ὑπάγῃ χαίρουσα, «χαρούμενη», Σοφ. Τρ. 819· χαίρων ἴθι, «ὥρα καλή», Εὐρ. Ἄλκ. 813, Φοίν. 921, πρβλ. Σοφ. Τρ. 819. 4) τὸ χαῖρον, ἡ χαρά, Πλούτ. 2. 136C, 1089Ε· πρβλ. ἥδομαι ΙΙ. V. τὸ ἀπαρ. τίθεται ἐπὶ τῆς αὐτῆς σημασίας, ἐφ’ ἧς καὶ τὸ χαῖρε δηλ. ἐπὶ χαιρετισμοῦ (ἀνωτέρω ΙΙΙ. 1), Πλάτ. Χαρμ. 164Ε· χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προὐννέπω, χαιρετίζω, προσφωνῶ αὐτὸν διὰ τοῦ χαῖρε, Σοφ. Τραχ. 227· προσειπών τινα χ. οὐκ ἀντιπροσερρήθη Ξεν. Ἀπομν. 3. 13, 1· οὕτω, χαίρειν... τἆλλ’ ἐγώ σ’ ἐφίεμαι Σοφ. Αἴ. 112· ― ἀλλ’ ἐν ἀρχῇ ἐπιστολῶν τὸ ἀπαρέμφ. ἐτίθετο ἀείποτε καθ’ ἑαυτὸ (παραλειπομένου τοῦ λέγει ἢ κελεύει ὡς ἐν τῇ Λατ. S. = salutem, ἀντὶ S. D. = salutem dicu), Κῦρος Κυαξάρῃ χαίρειν Ξεν. Κύρ. Παιδ. 4. 5, 27, πρβλ. Θεόκρ. 14. 1. 2) ἐπὶ κακῆς σημασίας ὡς τὸ χαιρέτω· ἐᾶν χαίρειν τινὰ ἢ τι Ἡρόδ. 6. 23., 9. 41, Ἀριστοφ. Πλ. 1187, Πλάτ. Φίληβ. 59Β· μακρὰ Λουκ. Ἀπολ. ὑπὲρ τῶν ἐπὶ Μισθ. Συνόντ. 3· οὕτω καί, πολλὰ χ. λέγειν τινὰ Εὐρ. Ἱππόλ. 113, πρβλ. 1059, Πλάτ. Θεαίτ. 188Α· πολλὰ χ. κελεύειν τινὰ Ἀριστοφ. Ἀχ. 200· εἰπεῖν χαίρειν τινὰ Λουκ. Δημ. Ἐγκώμ. 50· χαίρειν προσαγορεύειν Ἀριστοφ. Πλ. 322, Πλάτ. Νόμ. 771Α· χαίρειν προσειπεῖν Εὔπολις ἐν Ἀδήλ. 21. Ἐν ἅπασι τούτοις ἡ αἰτ. τοῦ προσ. συνήθως τίθεται πρὸ τοῦ χαίρειν. Ἐνίοτε ὅμως εὑρίσκεται ἡ δοτ. (εἰ καὶ οὐδέποτε μετὰ τοῦ ἐᾶν χ.), πολλὰ χαίρειν ξυμφοραῖς καταξιῶ Αἰσχύλ. Ἀγ. 572· φράσαι... χαίρειν Ἀθηναίοισι Ἀριστοφ. Νεφ. 609· πολλὰ εἰπόντα χ. τῷ ἀληθεῖ Πλάτ. Φαῖδρ. 272Ε, πρβλ. Φαίδωνα 64C, Πολ 406D, Ξεν. Ἑλλ. 4. 1, 31. ― Ἴδε Κόντου Γλωσσ. Παρατηρ. σ. 475.
English (Autenrieth)
(cf. gratus), ipf. χαῖρον, ἔχαιρε, χαῖρε, iter. χαίρεσκεν, fut. inf. χαιρήσειν, aor. ἐχάρη, -ημεν, -ησαν, χάρη, opt. χαρείη, part. χαρέντες, perf. part. κεχαρηότα, also red. fut. inf. κεχαρησέμεν, mid. fut. κεχαρήσεται, aor. 2 κεχάροντο, opt. -οιτο, 3 pl. -οίατο, aor. 1 χήρατο: be glad, be joyful, rejoice; (ἐν) θῦμῷ, νόῳ, φρεσί and φρένα, also χαίρει μοι ἦτορ, κῆρ, Il. 23. 647, Od. 4.260; w. dat. of the thing rejoiced at, νίκῃ, ὄρνῖθι, φήμῃ, Il. 10.277, Od. 2.35; freq. w. part. and dat., τῷ χαῖρον νοστήσαντι, ‘at his return,’ Od. 19.463; also w. part. agreeing with the subj., Il. 3.76 ; οὐ χαιρήσεις, ‘thou wilt be sorry,’ ‘rue it,’ Il. 20.363, Od. 2.249 ; χαῖρε, hail or farewell, Od. 1.123, Od. 13.59.
English (Slater)
χαίρω (χαίρω, -ει; χαῖρ（ε), -ετ（ε); -ων, -οντα; -ειν: impf. (ἔ）χαιρον: aor. pass. pro act., χᾰρείς.)
a be delighted, glad
I abs. χαίρων δὲ καὶ αὐτὸς Ἀλκμᾶνα στεφάνοισι βάλλω (P. 8.56) χαίρω δ' ὅτι ἐσλοῖσι μάρναται πέρι πᾶσα πόλις (N. 5.46) add. part. χαίρω δὲ πρόσφορον ἐν μὲν ἔργῳ κόμπον ἱείς (N. 8.48)
II c. dat., delight in οἵτινες ἔχαιρον εὐορκίαις (O. 2.66) μιν αἰνέω χαίροντα τε ξενίαις πανδόκοις (O. 4.15) νέᾳ δ' εὐπραγίᾳ χαίρω τι (P. 7.18) ὧν θαλίαις ἔμπεδον εὐφαμίαις τε μάλιστ' Ἀπόλλων χαίρει (P. 10.36) Πανελλάνεσσι δ' ἐριζόμενοι δαπάνᾳ χαῖρον ἵππων (I. 4.29) pass. in act. sense, εἰ γάρ τις ἀνθρώπων δαπάνᾳ τε χαρεὶς καὶ πόνῳ πράσσει θεοδμάτους ἀρετάς (I. 6.10)
b impv., in salutation, Hail χαῖρε· τόδε μὲν μέλος ὑπὲρ πολιᾶς ἁλὸς πέμπεται (P. 2.67) ἅ σε χαίρειν ἐστρὶς αὐδάσαισα πεπρωμένον βασιλἔ ἄμφανεν Κυράνᾳ (P. 4.61) χαῖρε, φίλος· ἐγὼ τόδε τοι πέμπω (N. 3.76) χαίρετ· ἐγὼ δὲ γαρύσομαι (addressed to the heroes Kastor and Iolaos, vv. 30—1) (I. 1.32) χαῖῤ, ὦ θεοδμάτα (sc. Δᾶλε) fr. 33c. 1.
c frag. ]εντι χαιρ[ Δ. 4. c. 10.
English (Strong)
a primary verb; to be "cheer"ful, i.e. calmly happy or well-off; impersonally, especially as salutation (on meeting or parting), be well: farewell, be glad, God speed, greeting, hall, joy(- fully), rejoice.
English (Thayer)
imperfect ἔχαιρον; future χαρήσομαι (καιρήσω, cf. (Winer's Grammar, 90 (86); Buttmann, 68 (60)); Alexander Buttmann (1873) Ausf. Spr. ii. 322 f; Matthiae, § 255, under the word; Kühner, § 343under the word; Krüger, § 40, under the word; (Veitch, under the word)), once χάρω (, a form occurring nowhere else); 2nd aorist (passive as active) ἐχάρην (cf. συγχαίρω, at the beginning); from Homer down; the Sept. for שָׂמַח, גִּיל, שׂוּשׂ; to rejoice, be glad;
a. in the properly, and strict sense: (κλαίειν, κλαίειν καί θρηνεῖν, λύπην ἔχειν, ibid. ἀγαλλίασθαι, σκιρταν, χαίρειν ἐν κυρίῳ (see ἐν, L 6b, p. 211 b middle (cf. Buttmann, 185 (161))), χαίρειν χαράν μεγάλην (cf. χαρά, a.), to rejoice exceedingly, χαρά χαίρειν (Winer's Grammar, § 54,3; Buttmann, § 133,22), ἡ χαρά ἡ χαίρομεν, χαίρειν ἐπί with a dative of the object, L T Tr WH; Xenophon, mem. 2,6, 35; Cyril 8,4, 12; Plato, legg. 5, p. 739d.; cf. Kühner, § 425 Anm. 6; (Winer's Grammar, § 33a.; Buttmann, § 133,23); in the Greek writings generally with a simple dative of the object as διά τί, διά τινα, ἐν τούτῳ, ἐν ταῖς παθήμασι μου, τό αὐτό, ταῦτα, Demosthenes, p. 323,6; cf. Matthiae, § 414, p. 923; Krüger, § 46,5, 9); τό ἐφ' ὑμῖν (see ὁ, II:8, p. 436a), R G; ἀπό τίνος, equivalent to χαράν ἔχειν, to derive joy from one, ἐχάρητε followed by ὅτι, ἐν τούτῳ, τῇ ἐλπίδι χαίροντες, let the hope of future blessedness give you joy, Winer's Grammar, § 31,1k., 7d.).
b. in a broader sense, to be well, to thrive; in salutations, the imperative χαῖρε, "Hail!" Latin salve (so from Homer down): χαίρετε (A. V. all hail), χαίρειν (namely, λέγει or κελευει): Xenophon, Cyril 4,5, 27; Aelian v. h. 1,25); fully, χαίρειν λέγω, to give one greeting, salute, συνχαίρω.)
Greek Monolingual
ΝΜΑ, και μέσ. χαίρομαι Ν
1. αισθάνομαι χαρά, είμαι χαρούμενος (α. «χαίρω πολύ» β. «οὐ χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ, συγχαίρει δὲ τῇ ἀληθείᾳ», ΚΔ
γ. «χαίρω δὲ καὶ αὐτὸς θυμῷ, ἐπεὶ δοκέω νικησέμεν Ἕκτορα δῖον», Ομ. Ιλ.)
2. (η προστ. β' προσ. ενεστ.) χαίρε, χαίρετε
προσφώνηση χαιρετισμού σε ένδειξη φιλίας, τιμής ή σεβασμού, κατά τη συνάντηση προσώπων, ή προσφώνηση αποχωρισμού και αποχαιρετισμού (α. «χαίρετε ωραία μου κυρία» β. «χαίρετε κύριε καθηγητά» γ. «χαῖρε κεχαριτωμένη
ὁ Κύριος μετὰ σοῦ», ΚΔ
δ. «...ὁ Ἰησοῦς ἀπήντησεν αὐταῖς λέγων
χαίρετε», ΚΔ
ε. «χαῖρε, ξεῖνε, παρ' ἄμμι φιλήσεαι», Ομ. Οδ.)
3. απολαμβάνω κάτι, είμαι ευχαριστημένος που έχω κάτι (α. «είναι άρρωστος βαριά και δεν χαίρεται τα πλούτη του» β. «τή χάρηκε τη ζωή του» γ. «ἔχαιρε... ὁ βασιλεὺς εἰς τὸ πράσινον μέρος», Μαλάλ. Ι.)
νεοελλ.
1. (η μτχ. μέσ. ενεστ.) βλ. χαιράμενος
2. φρ. α) «να σέ χαρώ» ή «να χαρείς» — παρεμβάλλεται παρενθετικά στον λόγο για να εκφράσει παράκληση
β) «να χαίρεσαι το όνομά σου [ή τη γιορτή σου]» — να ζήσεις ευτυχισμένος πολλά χρόνια
γ) «χήρες και χαιράμενες» — χήρες και παντρεμένες τών οποίων ο σύζυγος ζει
3. παροιμ. φρ. «χαίρε βάθος αμέτρητον» — λέγεται ειρωνικά για κάτι που δύσκολα εξακριβώνεται ή που φέρνει κάποιον σε δύσκολη θέση (ΚΔ)
αρχ.
1. μτφ. αρκούμαι σε κάτι, είμαι ευχαριστημένος («χαίρει ὑφάμμοις χωρίοις», Θεόφρ.)
2. (ο μέλλ. με άρνηση) οὐ χαιρήσω
δεν θα χαρώ, δεν θα μείνω ατιμώρητος, θα μετανιώσω
3. (το γ' πρόσ. προστ. ενεστ.) χαιρέτω
(σε ένδειξη αποδοκιμασίας και περιφρόνησης) ας πάει, ας πάνε στα κομμάτια (α. «χαιρέτω βουλεύματα», Ευρ.
β. «εἴτε ἐγένετο ἄνθρωπος εἴτε ἐστὶ δαίμων, χαιρέτω», Ηρόδ.)
4. (η μτχ. αρσ. ενεστ. ως επίρρ.) χαίρων
με χαρά, γεμάτος χαρά («ὁ δὲ δέξατο χαίρων παῖδα φίλην», Ομ. Ιλ.)
5. (η μτχ. ουδ. ενεστ. ως ουσ.) τὸ χαῖρον- η χαρά
6. φρ. α) «ἐῶ τι [ή τινα] χαίρειν» — αφήνω κάτι [ή κάποιον] να πάει στο καλό, αδιαφορώ
β) «χαίρω νόῳ» — χαίρομαι κρυφά, δεν δείχνω τη χαρά μου (Ομ. Οδ.)
γ) «χαίρω γέλωτι» — εκδηλώνω τη χαρά μου με γέλια (Ξεν.).
[ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. χαίρω (< χαρjω) ανάγεται στη συνεσταλμένη βαθμίδα ghr- της ΙΕ ρίζας gher- «χαίρομαι, ευχαριστιέμαι» και εμφανίζει ενεστ. επίθημα -yε / ο-. Στην απαθή βαθμίδα της ίδιας ρίζας, εξάλλου, ανάγονται τόσο το αρχ. ινδ. haryati «αγαπώ, επιθυμώ, μου αρέσει» όσο και τα αρχ. άνω γερμ. ger «αυτός που επιθυμεί», gern «επιθυμητός» (πρβλ. και τα γερμ. gerne «ευχαρίστως», be-gehren «χαίρομαι»), ενώ στην ετεροιωμένη βαθμίδα ghor- ανάγονται τα λατ. hortor, horitur «παρακινώ, παρορμώ». Κατά μία άποψη, στην ίδια ρίζα ανάγεται και το β' συνθετικό τών τ. δυσ-χερής, εὐ-χερής, ενώ ορισμένοι επιχείρησαν να συνδέσουν με αυτούς και το επίθ. ἀχρεῖος, μέσω ενός τ. ἀ-χερ-εῖος. Η άποψη ότι το ρ. χαίρω έχει σχηματιστεί από την ΙΕ ρίζα gher- «αρπάζω» και συνδέεται με την λ. χόρτος και το αρχ. ινδ. harati «φέρω, κρατώ» δεν θεωρείται πιθανή. Ανεπιβεβαίωτη, τέλος, παραμένει η σύνδεση του ρ. με λ. που σημαίνουν «οργή, οργίζομαι» (πρβλ. αρχ. ινδ. haras- «αγανάκτηση», hrnīte «οργίζομαι», αβεστ. zar- «οργίζομαι», καθώς και με τον τ. που παραδίδει ο Ησύχ. χαρά- ὀργή ἠὀργίλος).
ΠΑΡ. χαιρετίζω, χαρά, χάρμα, χαρμονή, χαρμοσύνη, χαρμόσυνος
αρχ.
χαιρηδών, χαιρητικός, χαιροσύνη, χάρμη
αρχ.-μσν.
χαρτός
μσν.
χαιριώ
νεοελλ.
χαιράμενος, χαιρούμενος, χαρούμενος.
ΣΥΝΘ. επιχαίρω, συγχαίρω, υπερχαίρω
αρχ.
αντιχαίρω, καταχαίρω, περιχαίρω, προσχαίρω, προχαίρω, υποχαίρω
νεοελλ.
αλληλοσυγχαίρομαι, κρυφοχαίρομαι].
Greek Monotonic
χαίρω: (√ΧΑΡ), γʹ πληθ. προστ. χαιρόντων, Επικ. παρατ. χαῖρον, Ιων. χαίρεσκον, μέλ. χαιρήσω, Επικ. αναδιπλ. απαρ. κεχᾰρησέμεν, μεταγεν. επίσης χᾰρῶ, αόρ. αʹ ἐχάιρησα, παρακ. κεχάρηκα, Επικ. μτχ. αιτ. κεχᾰρηότα — Μέσ. (με την ίδια σημασία), μέλ. χᾰρήσομαι, Επικ. κεχᾰρήσομαι, Επικ. γʹ ενικ. αορ. αʹ χήρατο, Επικ. γʹ πληθ. αναδιπλ. αορ. βʹ κεχάροντο, γʹ ενικ. και πληθ. ευκτ. κεχάροιτο, -οίατο — Παθ. (με την ίδια σημασία), αόρ. βʹ ἐχάρην [ᾰ], Επικ. χάρην, μτχ. χαρείς, παρακ. κεχάρημαι, μτχ. κεχαρμένος, γʹ ενικ. και πληθ. υπερσ. κεχάρητο, -ηντο·
I. χαίρομαι, είμαι χαρούμενος, είμαι ευτυχισμένος, σε Όμηρ. κ.λπ.· χαίρω θυμῷ ή ἐν θυμῷ, χαίρω φρεσὶν ᾗσι, στον ίδ.· με δοτ. πράγμ., χαίρομαι με κάτι, είμαι ευτυχισμένος με κάτι, παίρνω ευχαρίστηση από κάποιο πράγμα, σε Όμηρ. κ.λπ.· ομοίως, χαίρειν ἐπί τινι, σε Σοφ., Ξεν.· με μτχ., χαίρω τὸν μῦθον ἀκούσας, χαίρομαι που τον έχω ακούσει, σε Ομήρ. Ιλ.· χαίρεις ὁρῶν, σε Ευρ.· χαίρω φειδόμενος, σε Αριστοφ.· με μτχ. ενεστ., το χαίρω μερικές φορές έχει τη σημασία του φιλέω, χαίρουσι χρεώμενοι, σε Ηρόδ. κ.λπ.
II. με άρνηση, οὐ χαιρήσεις, δεν θα χαρείς, δηλ. δεν θα μείνεις ατιμώρητος, θα μετανιώσεις, σε Αριστοφ.· ομοίως σε Όμηρ., οὐδέ τιν' οἴω Τρώων χαιρήσειν, σε Ομήρ. Ιλ.· ομοίως με ερωτηματ., σὺ χαιρήσειν νομίζεις; σε Πλούτ.· βλ. κατωτ. IV.2.
III. προστ., χαῖρε, δυϊκ. χαίρετον, πληθ. χαίρετε, είναι μια συνηθισμένη μορφή χαιρετισμού·
1. σε συνάντηση φίλων, γειά σου!, Λατ. salve, σε Όμηρ., Αττ.· κῆρυξ Ἀχαιῶν, χαῖρε..., Απάντηση χαίρω, δέχομαι το χαιρετισμό σου, σε Αισχύλ.
2. όταν κάποιος φεύγει και αποχωρίζεται από φίλο, έχε γειά! γειά σου!, Λατ. vale, σε Ομήρ. Οδ., Αττ.
3. η έννοια του αποχωρισμού ή της απομάκρυνσης εμφανίζεται επίσης στο γʹ ενικ. πρόσ. χαιρέτω, ας πάει στο καλό! εἴτε ἐγένετο ἄνθρωπος εἴτε ἐστὶ δαίμων, χαιρέτω, στην ερώτηση αν γεννήθηκε άνθρωπος ή είναι θεός, ας το αφήσουμε στην άκρη, σε Ηρόδ.· χαιρέτω βουλεύματα, σε Ευρ.
IV. 1. μτχ. χαίρων, χαρούμενος, ευχαριστημένος, ευτυχισμένος, σε Όμηρ.· ομοίως, κεχαρηκώς, σε Ηρόδ.
2. δίπλα σε άλλο ρήμα, με την έννοια του ασφαλή, χωρίς τιμωρία, ατιμωρητί, Λατ. impune, χαίρων ἀπαλλάττει, σε Ηρόδ.· με άρνηση, οὐ χαίρων, Λατ. haud impune, όχι χωρίς κόστος για κάποιον, οὐ χαίροντες ἐμὲ γέλωτα θήσεσθε, σε Ηρόδ.· οὔ τι χαίρων ἐρεῖς, σε Σοφ.· βλ. ανωτ. II.
3. με την ίδια σημασία ως προστ. (βλ. ανωτ. III), σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο, σε Ομήρ. Οδ.· ἀλλ' ἑρπέτω χαίρουσα, άφησέ τη να πάει χαρούμενη, σε Σοφ.
V. 1. το απαρ. χρησιμοποιείται για να δηλώσει όπως η λέξη χαῖρεχαιρετισμό (βλ. ανωτ. III. 1), χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προὐννέπω, λέω στον κήρυκα καλώς όρισες, σε Σοφ.· στην αρχή επιστολών το απαρ. τίθεται μόνο (τα λέγει ή κελεύει παραλείπονται, όπως σε Λατ. S. = salutem αντί S.D. = salutem dicit), Κῦρος Κυαξάρῃ χαίρειν, σε Ξεν.
2. με αρνητική σημασία, όπως χαιρέτω, ἐᾶν χαίρειν τινά ή τι, βγαίνω από το μυαλό κάποιου, απομακρύνομαι, απαρνιέμαι, σε Ηρόδ., Αριστοφ. κ.λπ.· πολλὰ χ. κελεύειν τινά, σε Αριστοφ.· ομοίως με δοτ. προσ., πολλὰ χαίρειν ξυμφοραῖς καταξιῶ, σε Αισχύλ.· φράσαι χαίρειν Ἀθηναίοισι, σε Αριστοφ.
Middle Liddell
[Root !χαρ]
I. to rejoice, be glad, be delighted Hom., etc.; χ. θυμῶι or ἐν θυμῶι, χ. φρεσὶν ἧισι Hom.:—c. dat. rei, to rejoice at, be delighted with, take delight in a thing, Hom., etc.; so, χαίρειν ἐπί τινι Soph., Xen.:— c. part., χαίρω τὸν μῦθον ἀκούσας I rejoice at having heard, Il.; χαίρεις ὁρῶν Eur.; χαίρω φειδόμενος Ar.;— with part. pres. χαίρω sometimes takes the sense of φιλέω, to be wont to do, χαίρουσι χρεώμενοι Hdt., etc.
II. with negat., οὐ χαιρήσεις thou wilt or shalt not rejoice, i. e. thou shalt not go unpunished, shalt repent it, Ar.; so in Hom., οὐδέ τιν' οἴω Τρώων χαιρήσειν Il.; so with an interrog., σὺ χαιρήσειν νομίζεις; Plut.: v. inf. IV. 2
III. imperat. χαῖρε, dual χαίρετον, pl. χαίρετε, is a common form of greeting,
1. at meeting, hail, welcome, Lat. salve, Hom., Attic; κῆρυξ Ἀχαιῶν, χαῖρε . . Answ. χαίρω I accept the greeting, Aesch.
2. at taking leave and parting, fare-thee-well, farewell, good-bye, Lat. vale, Od., Attic
3. the notion of taking leave or parting appears also in the 3 pers. sg. χαιρέτω, have done with it, away with it, εἴτε ἐγένετο ἄνθρωπος εἴτε ἐστι δαίμων, χαιρέτω as to the question whether he was born a man or is a divinity, let it be put aside, Hdt.; χαιρέτω βουλεύματα Eur.
IV. part. χαίρων, glad, joyful, delighted, Hom.; so, κεχαρηκώς Hdt.
2. joined with another Verb, in the sense of safe, with impunity, Lat. impune, χαίρων ἀπαλλάττει Hdt.; with a negat., οὐ χαίρων, Lat. haud impune, to one's cost, οὐ χαίροντες ἐμὲ γέλωτα θήσεσθε Hdt.; οὔ τι χαίρων ἐρεῖς Soph.: v. supr. II.
3. in same sense as imperat. (supr. III.), σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο may'st thou fare well and arrive, Od.; ἀλλ' ἑρπέτω χαίρουσα let her go with a benison, Soph.
V. the inf. is used to refer to the word χαῖρε as used in greeting (supr. III. 1), χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προὐννέπω I bid the herald welcome, Soph.:—at the beginning of letters the inf. stood alone (λέγει or κελεύει being omitted, as in Lat. S. = salutem, for S. D. = salutem dicit), Κῦρος Κυαξάρηι χαίρειν Xen.
2. in bad sense, like χαιρέτω, ἐᾶν χαίρειν τινά or τι to dismiss from one's mind, put away from one, renounce, Hdt., Ar., etc.; πολλὰ χ. κελεύειν τινά Ar.; so c. dat. pers., πολλὰ χαίρειν ξυμφοραῖς καταξιῶ Aesch.; φράσαι χαίρειν Ἀθηναίοισι Ar.
Frisk Etymology German
χαίρω: {khaírō}
Forms: Aor. χαρῆναι (seit Il.), redupl. κεχάροντο, -οιτο (Hom.). sigmat. χήρατο (Ξ 270), ἐχαίρησα (Plu.), χαιρησάμενος (Pap.IIp), Fut. χαιρήσω (seit Υ 363), χαρήσομαι (hell. u. sp.), dor. -ησοῦμαι (Pythag.), χαροῦμαι (LXX), redupl. κεχαρησέμεν (O 98), -ήσεται (ψ 266), Perf. (m. Präs.-Bed.) Ptz. κεχαρηότα, -ότας (H312, Hes.Fr. 77), Ind. κεχάρηκα (Hdt., att.), κεχάρημαι (h. Bacah. u.a.), Plpf. κεχάρητο, -ντο (Hes. Sc., h. Cer.), κεχαρμένος (E.),
Grammar: v.
Meaning: sich freuen.
Composita: auch m. ἐπι-, συν- u.a.,
Derivative: Die hierhergehörigen Nomina zerfallen in zwei Gruppen, ja nachdem sie vom Verbalstamm oder vom Präsensstamm ausgehen. Für sich steht wegen der abweichenden Bedeutung χάρις, ebenso χαροπός; s. unten. — A. Vom Verbalstamm: 1. χαρά f. Freude (Sapph., att.). 2. χάρμη f. Kampfesfreude, Kampflust (Hom.), auch Kampf (Hom., Pi., Lyk.), Freude (Ps.-Phok.); χαρμόφρων kampflustig, kampfbereit (h. Merc.; Zumbach Neuerungen 20 f.), μενεχάρμης, -ος im Kampf ausharrend (Il.), ἱππιοχάρμης einen Kampf zu Pferde bestehend, Wagenkämpfer (Hom. u.a.; ἱππιο- für ἱππο- metr. bedingt). 3. χάρμα (ἐπι-, κατα-) n. Freude, Vergnügen, Gegenstand der Freude, Ding, woran man sich erfreut (ep. poet. seit Il., auch sp. Prosa; Gegensatz πῆμα). 4. χαρμονή f. Freude, Lust, Wonne (S., E., Pl., X. u.a.; wohl nach ἡδονή, Wyss -σύνη 39 A. 1) mit -ικός (Prokl.). 5. χαρμοσύνη f. ib. (LXX u.a.), Adj. -συνος freudevoll, -συνα n. pl. Freudenfest (Hdt. 3, 27 u.a.). 6. χαρτός erfreulich, ergötzlich (Archil., att.), ἐπί- ~ ib., auch schadenfroh (att.), -χάρτης ib. (Kom. Va); zu -χαρτος in PN, z.B. Δαμόχαρτος, Bechtel Namenst. 17f. 7. -χαρής von den präfigierten Verba (nach χαρῆναι): ἐπι-, περι-, προ-, ὑπερχαρής erfreuend, freudenvoll, entzückt (ion. att.); als Hinterglied unbeschränkt produktiv im Spätgriech., bes. in der poet. Sprache, z.B. ὁπλο-, μουσοχαρής; ebenso in PN, z.B. Θυμοχάρης, Χάρης, -ητος. — B. Vom Präsensstamm: 1. χαιρηδών; όνος f. kom.-parod. = χαρά (Ar. Ach. 4, wie ἀλγηδών). 2. χαιροσύνη f. = χαρά (Epigr. Marathon IIp, H.). 3. χαιρητικός froh, heiter (Vett. Val.). 4. χαιρετίζω ’χαῖρε (χαίρετε?) sagen, begrüßen’ mit -τισμός m. Begrüßung, Aufwartung (Plb., LXX usw.); vgl. αἱρετίζω. 5. Als Vorderglied in PN, z.B. Χαιροκλῆς, Χαιρεκράτης, wozu Kurznamen wie Χαιρύλος. 6. χαιρεκακέω,-κακία, -κακος selten und sp. für ἐπιχαιρεκακέω usw. schadenfroh sein (Arist., Kom. IVa usw.; vgl. ἐπίχαρτος oben). — Für sich steht, unabhängig vom Verb, das substantive χάρις, -ιτος, -ιν f. Reiz, Anmut, Gefallen, Wohlgefallen, Gunst, Dankbarkeit, Dank, auch personifiz., bes. im Plur. die Chariten (seit Il.). Kompp., z.B. χαριδώτης, dor. (Kyrene) -ας m. Beiwort des Hermes, des Dionysos, des Zeus (h. Hom. u.a.), PN wie Χαριγένης, χαριτοβλέφαρος ‘mit anmutigen od. charitenähnlichen Augen(lidern)’ (Eub., att. Epigr.); ἄχαρις ohne Reiz, unangenehm, unerfreulich (Thgn., Sapph., Hdt., Trag. u.a.), auch ἀχάριτος ib. (Hdt., E. u.a.); in derselben Bed. (von χαρίζομαι, s.u.) ἀχάριστος (seit θ 236, Komp. ἀχαρίστερος υ 392 für ἀχαριστότερος) mit -έω, -ία (att.); Gegensatz εὔχαρις, -τος, -στος mit -έω, -ία, ἐπίχαρις reizvoll, anmutig (att. seit A.). — Von χάρις: 1. χαρίεις reizvoll, anmutig (seit Il.), χαριτόεις ib. (Anakr.), auch χάριτος = lat. gratus? (Nysa Ia, Brief eines Prokonsuls). 2. χαρίσιος (-ι-) ‘von χάρις (den Chariten) begleitet, erfüllt’ (Arist., Kall.Fr. 193, sp.), auch als N. eines Kuchens (Kom.), nach ἀφροδίσιος u. a. 3. χαριτήσιον n. Dankopfer (sp.), Liebeszauber (PMag.), -ήσια n. pl. Fest zur Ehre der Chariten (böot.), nach φιλοτήσιος u.a. (vgl. Fraenkel Nom. ag. 2, 152 A. 2), -ώσιος (Ibyk., rhegin., wie ἀνακώσιος u.a., Chantraine Form. 42). 4. χαριτία f. reizvoller Scherz, Spaß (X. Kyr. 2, 2, 13), Erweiterung auf -ία (Scheller Oxytonierung 38; voran geht εὐχάριτες). —Denom. Verba: 5. χαρίζομαι (-ίζω), auch m. ἀντι-, ἐπι-, κατα-, προσ- u.a., ‘jmdm. gefällig sein, Gefallen, Gunst, Dienst erweisen, gern spenden, geben’ (seit Il.) mit χάρισμα (εὐ-, ἀπο-) n. Gnadenerweisung, Gnadengeschenk (sp.), -ισμός m. ib. (sp. u. selten), -ιστεῖον n. Dankopfer (Thera, Knidos), -ιστήριον n. ib. mit -ιστήριος zum Dankopfer gehörig (X., hell u. sp.), -ιστικός freigebig (Demokr., Aristeas u.a.). 6. χαριτόομαι, -όω begünstigt, gesegnet werden, begünstigen, segnen (LXX, NT u.a.). — Für sich steht ebenfalls χαροπός Beiw. von Raubtieren, von Menschen, vom Meer usw., vorw. mit Beziehung auf die Augen und die kühle blaugraue Augenfarbe, etwa grimmig, wild, frostig (seit λ 611) mit -ότης f. (hell. u. sp.); auch (ἐπι-)χάροψ ib. (Opp., Pap. IIp). — Ausführlich über χαίρω mit Ableitungen, über χάρις und χαροπός bei Homer Latacz Zum Wortfeld "Freude" 20 ff. mit reicher Lit. und eingehender Diskussion.
Etymology: Bei der etymologischen Beurteilung der obigen Wörter bleibt das semantisch und morphologisch unklare χαροπός besser außer Betracht (vgl. die Darlegung bei Latacz 38 ff.). Das für sich stehende χάρις gehört zu den sehr seltenen tiefstufigen ι-Stämmen wie ἄγυρις, δάριν· σπιθαμήν H., ῥάχις, die als Adv. gebrauchten ἅλις und πάλιν (vgl. χάριν), σπάνις (wohl νι-Suffix), neben denen das hochstufige ἔρις, das dehnstufige δῆρις und die zahlreichen Fälle von ο-Abtönung wie πόρις (Solmsen Wortforsch. 155 ff.). Festen Boden betreten wir erst mit dem Jotpräsens χαίρω, das sich nur im Ablaut von dem vermutlich hochstufigen aind. háryati Gefallen finden, sich ergötzen, sich freuen, gern haben unterscheidet (*ĝhr̥-i̯ō: *ĝher-i̯e-ti). Auch im Italischen ist dieselbe Bildung erhalten, z.B. in umbr. 2. sg. Fut. heries volēs, alat. horitur ‘treibt an. ermahnt’ (Enn., sonst das Intensivum hortātur, hortor); letzteres kann sogar mit χαίρω identisch sein, da die Ansetzung eines kausativen ĝhor- (Ernout-Meillet; "wollen machen, Lust machen" [?] [W.-]Hofmann s.v.) nicht notwendig scheint; vgl. die ähnlichen Fälle bei Frisk Indogerm. 20ff. (Kl. Schr. 50ff.) anläßlich lat. iubeō. — In den übrigen Sprachen finden sich mehrere hierhergehörige isolierte Nomina, namentlich im Germ., z.B. ahd. ger begehrend, verlangend mit gerōn begehren und die weitverbreitete n-Ableitung in ahd. gern begierig, eifrig, got. faihu-gairns ’φιλάργυρος’ u.a. mit dem Adv. ahd. gerno gerne usw. Dazu mit Dehnstufe (*ĝhēr-i-) arm. jir Gabe, Gnade, Gunst, Adv. jri gratis (s. Hübschmann Arm. Gramm. 470 m. Lit.), mit Hochstufe aw. zara- m. Streben, Ziel (Bthl.), Huld (Humbach; wahrsch. < *ĝhoros). Die Heranziehung von toch. B kartse, Akk. krent gut (aus *ĝhr̥ti̯o-: χαρτός bzw. ĝherēnt-: χαρείς? van Windekens Orbis 13, 232 f.) muß man in Anbetracht der Mehrdeutigkeit des toch. Wortes auf sich beruhen lassen. Weitere Formen (u.a. air. gor fromm) mit Lit. bei WP. 1, 600 f., Pok. 440 f. — Die Frage, ob auch einige Wörter für zürnen hier einzureihen sind, aind. háras- n. Groll, hr̥ṇīté zürnen, aw. zar- ib., wozu noch χαρά· ὀργὴ ἠ ὀργίλος H. (an unrichtiger Stelle; mit χαροπός?), läßt sich weder bejahen noch verneinen (Persson Beitr. 2, 729 A.1). Und die Zurückführung von χαίρω u. Verw. auf idg. ĝher- greifen in aind. hárati bringen, tragen, holen usw. (s. χόρτος) bei Fraenkel Lexis 2, 190f. (ebenso Porzig Satzinhalte 353 für χάρις: *’Ergreifer’ > Reiz) gehört endgültig in die Nacht der Vorvergangenheit, wo alle semantischen Kühe schwarz sind. —Hierher aus dem Griech. wahrscheinlich noch εὐ-, δυσχερής (s.d.). Szemerényi Sprache 11, 15ff. (nach Ehrlich) will noch ἀχρεῖον (< *ἀχερεῖον) hinzufügen.
Page 2,1062-1065
Chinese
原文音譯：ca⋯rw 害羅
詞類次數：動詞（74）
原文字根：喜樂 相當於： （שָׂמַח） （שִׂמְחָה） （שָׂשֹׂון）
字義溯源：歡樂*，高興，歡喜，歡歡喜喜，歡樂起來，喜樂，喜歡，喜，樂，快樂，恭喜，請安，問安，你好，向你問安，願你們平安。參讀 （ἀγαλλιάω）同義字
同源字：1） （εὐχαριστέω）感謝 2） （συγχαίρω）一同歡喜 3） （χαίρω）歡樂 4） （χαρά）歡樂 5） （χαριτόω）賜給
出現次數：總共（74）；太（6）；可（2）；路（12）；約（9）；徒（7）；羅（4）；林前（4）；林後（8）；腓（9）；西（2）；帖前（2）；雅（1）；彼前（2）；約貳（3）；約叄（1）；啓（2）
譯字彙編：
1） 歡喜（9） 可14:11； 路10:20； 路10:20； 路15:32； 路23:8； 徒5:41； 林後7:7； 彼前4:13； 啓11:10；
2） 我⋯歡喜（4） 約11:15； 羅16:19； 腓1:18； 約貳1:4；
3） 你們要⋯喜樂（3） 腓3:1； 腓4:4； 帖前5:16；
4） 快樂的（3） 林前7:30； 林前7:30； 林後6:10；
5） 就歡喜了（3） 路13:17； 徒13:48； 西2:5；
6） 快樂（2） 約4:36； 約8:56；
7） 你好（2） 約貳1:10； 約貳1:11；
8） 問安（2） 徒15:23； 徒23:26；
9） 要喜樂（2） 約16:22； 羅12:12；
10） 喜樂（2） 約14:28； 腓2:18；
11） 歡歡喜喜的（2） 路19:6； 徒8:39；
12） 恭喜（2） 可15:18； 約19:3；
13） 我⋯喜樂（2） 腓4:10； 約叄1:3；
14） 我們要歡喜（1） 啓19:7；
15） 要歡喜（1） 腓1:18；
16） 我就喜樂（1） 腓2:17；
17） 就可以喜樂（1） 腓2:28；
18） 就有⋯歡喜（1） 太2:10；
19） 請安（1） 雅1:1；
20） 你們要喜樂（1） 腓4:4；
21） 他們⋯歡喜（1） 路22:5；
22） 我⋯而歡樂（1） 西1:24；
23） 我們⋯喜樂（1） 帖前3:9；
24） 你們⋯可以歡喜（1） 彼前4:13；
25） 我們⋯歡喜（1） 林後7:13；
26） 願你們喜樂（1） 林後13:11；
27） 請⋯安（1） 太26:49；
28） 恭喜⋯阿（1） 太27:29；
29） 他⋯歡喜（1） 太18:13；
30） 我喜歡（1） 林前16:17；
31） 歡樂起來（1） 路19:37；
32） 喜（1） 約3:29；
33） 將要喜樂（1） 約16:20；
34） 歡喜的（1） 路15:5；
35） 你們要歡喜（1） 路6:23；
36） 願你們平安（1） 太28:9；
37） 必喜樂（1） 路1:14；
38） 向你問安（1） 路1:28；
39） 喜樂了（1） 約20:20；
40） 就歡喜（1） 徒11:23；
41） 歡樂（1） 林後2:3；
42） 我歡喜（1） 林後7:9；
43） 我今歡喜（1） 林後7:16；
44） 應當歡喜（1） 太5:12；
45） 喜歡（1） 林前13:6；
46） 歡喜了（1） 徒15:31；
47） 喜樂的人（1） 羅12:15；
48） 樂（1） 羅12:15；
49） 我們也歡喜（1） 林後13:9
English (Woodhouse)
dismiss, enjoy, please, rejoice, renounce, be glad, be pleased with, bid farewell to, delight in, exult over, have done with, I greet the herald, joy in, love to, rejoice at, rejoice over, say farewell to, take leave of, take pleasure in, triumph over
Mantoulidis Etymological
Ρίζα χαρ-. Θέμα χαρ+jω = χαίρω. Παράγωγα ἀπό ἴδια ρίζα: χαρά, χάρις, χαρίεις χαρίεσσα χαρίεν (=χαριτωμένος), χαρίζομαι, χάρισμα, χαρισμός, χαριστέον, χαριστήριος, χαριστικός, ἀχάριστος, εὐχάριστος, κεχαρισμένως, χαριεντίζομαι (=λέω ἀστεῖα), περιχαρής, χάρμα, χάρμη (=ἡ χαρά τῆς μάχης, ἡ μάχη), χαρμονή, χαρμοσύνη, χαρμόσυνος, χαρμόφρων, ἐπίχαρμα (=χαιρεκακία), χαροπός καί χαρωπός (=αὐτός πού προξενεῖ χαρά), ἐπίχαρτος (=γιά πάθημα πού προξενεῖ χαρά στούς ἐχθρούς), Χάρων -ωνος (=ὁ Χάρος).
