ῥέζω: Difference between revisions

|Definition=(A), freq. in Ep. and Trag. (v. infr.), but rare in Att. Prose and Com. (<span class="bibl">Pherecr. 152</span> is mock heroic): impf. <span class="sense"><span class="bld">A</span> ἔρεζον <span class="bibl">Il.2.400</span>, Ep. ῥέζον <span class="bibl">Od.3.5</span>, Ion. ῥέζεσκον <span class="bibl">Il.8.250</span>: fut. ῥέξω <span class="bibl">Od.11.31</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>788</span> (lyr.), al.: aor. ἔρρεξα <span class="bibl">Il.9.536</span>, <span class="bibl">10.49</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>642c</span>; poet. also ἔρεξα Hom. (v. infr.), <span class="bibl">Hes.<span class="title">Fr.</span>174</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>538</span> (lyr.), etc.; Aeol. part. ῥέξαις <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span> 9.94</span>:—Pass., aor. 1 opt. ῥεχθείη <span class="bibl">Hp.<span class="title">Epid.</span>7.11</span>; part. ῥεχθείς <span class="bibl">Il.9.250</span>, <span class="bibl">20.198</span>. ([[ῥέζω]] from <b class="b3">ϝρέγ-</b>[[y]]ω, cogn. with [[ἔρδω]] from <b class="b3">ϝέργ-</b>[[y]]ω [through [[ϝέρ]][[z]]δω]: Dor. and Boeot. ῥέδδω <span class="bibl">Eust.226.8</span>, <span class="bibl">984.1</span>, Hsch.; aor. part. ϝρέξαντα <span class="title">IG</span>4.1607 (Cleonae).) </span><span class="sense"><span class="bld">I</span> [[do]], [[act]], [[deal]], opp. [[εἰπεῖν]], <span class="bibl">Od.4.205</span>, <span class="bibl">22.314</span>; opp. [[παθεῖν]], v. infr.:—Constr., </span><span class="sense"><span class="bld">1</span> abs., ὧδε δὲ ῥέξαι <span class="bibl">Il.2.802</span>; οὐ κατὰ μοῖραν ἔρεξας <span class="bibl">Od.9.352</span>, etc. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> more freq. trans. c. acc. rei, [[do]], [[accomplish]], [[make]], ὅσ' ἂν πεπνυμένος ἀνὴρ εἴποι καὶ ῥέξειε <span class="bibl">4.205</span>; μέρμερα ἔργα, ὅσσ' ἄνδρες ῥέξαντες . . <span class="bibl">Il.10.525</span>, cf. <span class="bibl">Od.22.314</span>; <b class="b3">τί ῥέξομεν</b>; <span class="bibl">Il.11.838</span>; μέγα ῥέξας τι καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι <span class="bibl">22.305</span>, cf. <span class="bibl">2.274</span>; ὅ τι ποσσίν τε ῥέξῃ καὶ χερσίν <span class="bibl">Od.8.148</span>; so in Lyr. and Trag., ῥέζοντά τι καὶ παθεῖν ἔοικε <span class="bibl">Pi.<span class="title">N.</span>4.32</span>; <b class="b3">τί ῥέξω</b>; <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>788</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">Th.</span>104</span> (both lyr.); <b class="b3">τί ῥέξας τύχοιμ' ἂν . .</b>; <span class="bibl">Id.<span class="title">Ch.</span>316</span> (lyr.):—Pass., <b class="b3">οὐδέ τι μῆχος ῥεχθέντος κακοῦ ἔστ' ἄκος εὑρεῖν</b> for the mischief [[if once done]], <span class="bibl">Il.9.250</span>; ῥεχθὲν δέ τε νήπιος ἔγνω <span class="bibl">17.32</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> c. dupl. acc. pers. et rei, [[do]] something [[to]] one, κακὰ ῥέξαι τινά <span class="bibl">3.354</span>, <span class="bibl">Od.2.73</span>; ἀγαθὰ ῥ. τινά <span class="bibl">22.209</span>, cf. <span class="bibl">Il.9.647</span>; οὐδέν σε ῥέξω κακά <span class="bibl">24.370</span>, cf. <span class="bibl">4.32</span>, <span class="bibl">Od.2.72</span>: with Adv., <b class="b3">κακῶς μιν ἔρ</b>. [[wronged]] him, <span class="bibl">23.56</span>; so ἡ πόλις ἡμᾶς οὐ καλῶς ἔρρεξε <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>642c</span>: but c. dat. pers., <b class="b3">μηκέτι μοι κακὰ ῥέζετε</b> [[do]] me (ethic dat.) no more mischiefs, <span class="bibl">Od.20.314</span>; ὅσα βροτοῖς ἔρεξας κακά <span class="bibl">E.<span class="title">Med.</span>1292</span> (lyr.). </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> with strengthened signf., <b class="b3">εἴ τι νόος ῥέξει</b> if it [[shall avail]] aught, [[be of]] any [[service]], <span class="bibl">Il.14.62</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> in special sense, [[perform]] sacrifices, <b class="b3">ἱερὰ ῥ</b>. <span class="bibl">Od.1.61</span>, <span class="bibl">3.5</span>; <b class="b3">ῥ. ἑκατόμβας ἀθανάτοις</b> [[offer]] a hecatomb to the gods, <span class="bibl">Il.23.206</span>, cf. <span class="bibl">Od. 5.102</span>, <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>10.34</span>; ῥ. θαλύσιά τινι <span class="bibl">Il.9.535</span>; θύματα Ζηνὶ τῆς ἁλώς εως <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>288</span>: abs., [[do sacrifice]], ῥ. θεῷ <span class="bibl">Il.2.400</span>, <span class="bibl">8.250</span>, etc.: sometimes with the victim in acc., <b class="b3">σοί . . ῥέξω βοῦν ἦνιν</b> [[will sacrifice]] it, <span class="bibl">10.292</span>, cf. <span class="bibl">Od.9.553</span>, <span class="bibl">10.523</span>.</span><br />(B), Dor. Verb,= [[βάπτω]], <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[dye]], Phot., <span class="title">EM</span>703.27, cf. <span class="bibl">Epich. 107</span>. (Cf. [[ῥέγος]], [[ῥεγεύς]], [[ῥεγιστής]], and lengthd. [[ῥῆγος]], [[ῥηγεύς]], also [[ῥογεύς]]:—cogn. with Skt. [[rajyate]] 'is coloured or red'.)</span>

|sltr=[[ῥέζω]] (ῥέζοντ（α), -οντας; ῥέξαις.) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> [[perform]] [[ὡραῖος]] ἐὼν καὶ καλὸς κάλλιστά τε ῥέξαις (O. 9.94) [[κεῖνος]] αἰνεῖν καὶ τὸν ἐχθρὸν καλὰ ῥέζοντ' ἔννεπεν (P. 9.96) [[ἐπεὶ]] ῥέζοντά τι καὶ [[παθεῖν]] ἔοικεν (N. 4.32) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> [[sacrifice]] κλειτὰς ὄνων ἑκατόμβας [[ἐπιτόσσαις]] θεῷ ῥέζοντας (P. 10.34)

|mltxt=<b>(I)</b><br />και δωρ. και βοιωτ. τ. ῥέδδω Α<br /><b>1.</b> [[πράττω]], [[διαπράττω]], [[κατορθώνω]] (α. «ὅσ' ἄν πεπνυμένος ἀνὴρ εἴποι καὶ ῥέζειε», <b>Ομ. Οδ.</b><br />β. «[[οὐδέν]] σε ῥέξω [[κακά]]», <b>Ομ. Ιλ.</b><br />γ. «ἡ [[πόλις]] ἡμᾶς οὐ [[καλῶς]] ἔρρεξε», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>2.</b> [[τελώ]] [[θυσία]], [[θυσιάζω]] («ῥέζουσι ἑκατόμβας ἀθανάτοις», <b>Ομ. Ιλ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το ρ. [[ῥέζω]] έχει σχηματιστεί από τη συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] <i>wrg</i>- της ρίζας <i>werg</i>- της λ. [[ἔργον]] (<b>βλ. λ.</b> [[έργο]]) με [[επίθημα]] -<i>j</i>. Ο τ. <i>wrg</i>-<i>jω</i> θα έδινε [[είτε]] <i>Fράζω</i>, [[είτε]] <i>Fρόζω</i> (με διαφορετική [[αντιπροσώπευση]] της συνεσταλμένης βαθμίδας, <b>πρβλ.</b> τον ρηματ. τ. της Μυκηναϊκής <i>wozo</i>- = <i>Fόρζω</i>), απ' όπου προήλθε το ρ. [[ῥέζω]] με φωνηεντισμό -<i>ε</i>- αναλογικά [[προς]] το [[ἔργον]]. Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], το ρ. [[ῥέζω]] ανάγεται σε τ. <i>wreg</i>- της ρίζας, ο [[οποίος]] έχει προέλθει από την απαθή [[βαθμίδα]] <i>werg</i>- με [[μετάθεση]] τών φθόγγων (<b>πρβλ.</b> και λ. [[έρδω]])].<br /><b>(II)</b><br />Α<br /><b>δωρ.</b> [[βάφω]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αρχαϊκή λ., η οποία, [[κατά]] την επικρατέστερη [[άποψη]], [[πρέπει]] να ανάγεται σε μια ΙΕ [[ρίζα]] <i>reg</i>- «[[βάφω]]» και να συνδέεται με τα αρχ. ινδ.: <i>rǻjyati</i> «βάφομαι, [[κοκκινίζω]]» και <i>r</i><i>ā</i><i>ga</i>- «[[χρωματισμός]], [[χρώμα]]». Προβλήματα, [[ωστόσο]], γεννά η [[απουσία]] του αναμενόμενου προθεματικού φωνήεντος, το οποίο απαντά [[συνήθως]] σε ελλ. λ. που προέρχονται από ΙΕ ρίζες που αρχίζουν από <i>r</i>- [[χωρίς]] αρκτικό <i>F</i>- ή <i>s</i>- (<b>πρβλ.</b> [[ἐρυθρός]] <span style="color: red;"><</span> [[ρίζα]] <i>rubh</i>-, <i>ἐ</i>-<i>ρέφω</i> <span style="color: red;"><</span> [[ρίζα]] <i>rebh</i>-). Παρόμοια [[απόδοση]] του αρκτικού <i>r</i>- με <i>ῥ</i>- ([[χωρίς]] προθεματικό) παρατηρείται πολλές φορές σε κάποιες νεώτερες και [[συνήθως]] δάνειες λ. (<b>πρβλ.</b> αιγυπτιακό <i>ῥώψ</i>, λατ. <i>Ῥώμη</i>, [[ῥάφανος]]) [[καθώς]] και σε ορισμένους τ. που ανάγονται σε [[ονοματοποιία]] (<b>πρβλ.</b> [[ῥάζω]], [[επιφώνημα]] [[ῥυππαπαί]])].

|lsmtext='''ῥέζω:''' παρατ. <i>ἔρεζον</i>, Επικ. <i>ῥέζον</i>, Ιων. [[ῥέζεσκον]], μέλ. <i>ῥέξω</i>, αόρ. αʹ [[ἔρρεξα]], ποιητ. [[ἔρεξα]], Δωρ. μτχ. <i>ῥέξαις</i> — Παθ., μτχ. αορ. αʹ [[ῥεχθείς]]·<br /><b class="num">I. 1.</b> κάνω, [[πράττω]], [[ενεργώ]], [[εκτελώ]], [[καταφέρνω]], [[κατορθώνω]], σε Ομήρ. Οδ.· απόλ., σε Όμηρ.· με αιτ. πράγμ., [[εκτελώ]], [[πετυχαίνω]], [[κατορθώνω]], κάνω, φτιάχνω, [[πράττω]], στον ίδ. κ.λπ. — Παθ., [[μῆχος]] ῥεχθέντος κακοῦ, [[θεραπεία]], [[αποκατάσταση]] βλάβης, ζημιάς που έχει ήδη προκληθεί, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">2.</b> με [[διπλή]] αιτ. προσ. και πράγμ., κάνω [[κάτι]] σε κάποιον· <i>κακὸν ῥέζειν τινά</i>, σε Όμηρ.· <i>ἀγαθὰ ῥέζειν τινά</i>, στον ίδ.· επίσης, σπάνια, με δοτ. προσ., [[μηκέτι]] μοικακὰ ῥέζετε, μη με βλάπτετε [[άλλο]], πια, σε Ομήρ. Οδ.· <i>ὅσαβροτοῖς ἔρεξας [[κακά]]</i>, σε Ευρ.<br /><b class="num">3.</b> με επιτετ. [[σημασία]], εἴ τι [[νόος]] ῥέξει, εάν ο [[νους]] θα φανεί [[χρήσιμος]] σε [[κάτι]], εάν η [[απόφαση]] ωφελήσει σε [[κάτι]], εάν εξυπηρετήσει [[κάτι]] [[ολωσδιόλου]], σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">II.</b> με ειδική [[σημασία]], (εκ)[[τελώ]] προσφορές, θυσίες, σε Όμηρ., Σοφ.· απόλ., [[προσφέρω]] [[θυσία]], όπως τα Λατ. operari, facere· <i>ῥέζειν θεῷ</i>, σε Όμηρ.· [[ενίοτε]], το θυσιαζόμενο τίθεται σε αιτ., <i>ῥέξω βοῦν ἦνιν</i>, θα τον θυσιάσω, στον ίδ.

|etymtx=1.<br />Grammatical information: v.<br />Meaning: [[to act]], [[to perform]], especially of a sacrifice, [[to offer a sacrifice]] (ep. Il.).<br />Other forms: Fut. [[ῥέξω]], aor. [[ῥέξαι]], pass. [[ῥεχθῆναι]].<br />Dialectal forms: Myc. [[woze]] 3 sg. pres. /[[worzei]]/ Aura Jorro 2, 451.<br />Compounds: Rarely w. <b class="b3">ἐπι-</b>, <b class="b3">κατα-</b> a.o.<br />Derivatives: Vbaladj. <b class="b3">ἄ-ρεκ-τος</b> [[undone]] (Τ 150, Simon.), Nom. ag. [[ῥεκτήρ]], <b class="b3">-ῆρος</b> m. [[doer]] (Hes., Man.; Benveniste Noms d'ag. 39), <b class="b3">-τήριος</b> [[effective]] (Ion Hist.), f. <b class="b3">-τειρα</b> (Man.); [[ῥέκτης]] m. <b class="b2">id.</b> (Plu., Aret.), <b class="b3">-τικός</b> <b class="b2">capable of smth.</b> (Porph.), also [[ῥέκτας]] [[sacrificer]] (Tauromenion; Rom. times); <b class="b3">παρρέκτης πάντα πράττων ἐπὶ κακῳ̃</b> H.; cf. Fraenkel Nom. ag. 1, 150 a. 175; on [[ῥέζω]] with derivv. E. Kretschmer Glotta 18, 85 f.<br />Origin: IE [Indo-European] [1168] <b class="b2">*u̯erǵ-</b> [[work]]<br />Etymology: Beside the full grade <b class="b3">(Ϝ)έργον</b> stood originally a zero grade yot-present, IE <b class="b2">*u̯r̥ǵ-i̯-eti</b> (= Av. [[vǝrǝzyeiti]] a.o.), of which he Greek representative <b class="b3">*Ϝράζω</b> (= Myc. [[woze]]), was replaced by the full grade [[ἔρδω]] < <b class="b3">*Ϝέργ-ι̯ω</b> (after [[Ϝέργον]]). As secondary full grade, with diff. position of the liquida, came for it <b class="b3">Ϝρεγ-</b>, first in the aor. a. fut. [[ῥέξαι]], [[ῥέξω]], to which the pres. [[ῥέζω]] was formed, vbaladj. <b class="b3">ἄ-ρ(ρ)εκτος</b> etc.; cf. Schwyzer 716 n. 2 w. lit. On traces of the same full grade in Alban. a. Celt. Pok. 1168 w. lit.; on this w. extensive treatment Bader Les composés grecs du type de demiourgos (Études et Comm. 57 [Paris 1965]) 1ff. -- Further s. [[ἔρδω]] and [[ἔργον]].<br />2.<br />Grammatical information: v.<br />Meaning: <b class="b2">to colour, βάπτειν</b> (Epich. 107, Phot., EM).<br />Other forms: Aor. [[ῥέξαι]].<br />Derivatives: [[ῥέγος]] ([[ἁλιπόρφυρον]], Anacr.), more usually [[ῥῆγος]] n. [[blanket]], [[carpet]] (Hom.) = <b class="b3">τὸ βαπτὸν στρῶμα</b> (Et. Orion.), <b class="b3">τό πορφυροῦν περιβόλαιον</b> (EM); [[ῥέγματα]] ([[ποικίλα]], Ibyc.); <b class="b3">χρυσοραγές χρυσοβαφές</b> H. Nom. ag. = [[βαφεύς]], colourer': [[ῥεγεύς]] (EM as [[varia lectio|v.l.]] beside <b class="b3">ῥαγ-</b>, <b class="b3">ῥηγ-</b>), [[ῥηγεύς]] (sch., H.), [[ῥογεύς]] (inscr. Sparta, H.); s. Bosshardt 83.<br />Origin: IE [Indo-European] [854] <b class="b2">*reg-</b> (<b class="b2">*sreg-</b>?) [[paint]].<br />Etymology: Dying wordfamily, which can hardly be separated from Skt. <b class="b2">rájyati</b> [[paint oneself]], [[get red]], [[excite oneself]], <b class="b2">rāga-</b> m. [[painting]], [[paint]], [[excitement]], though the lack of a prothet. vowel is very remarkable; cf. Schwyzer 310 (with parly diff. interpretations). The form with [[α]] must be secondary; but note also <b class="b3">ῥηγ-</b>. Pok. en Chantraine consider a basis <b class="b2">*sreg-</b>.

|ftr='''ῥέζω''': 1.<br />{rhézō}<br />'''Forms''': Fut. ῥέξω, Aor. ῥέξαι, Pass. ῥεχθῆναι,<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[wirken]], [[vollbringen]], bes. vom Opfer, [[Opfer darbringen]] (vorw. ep. u. trag. seit Il.).<br />'''Composita''' : vereinzelt m. ἐπι-, κατα- u.a.,<br />'''Derivative''': Davon Vbaladj. [[ἄρεκτος]] [[ungetan]] (Τ 150, Simon.), Nom. ag. [[ῥεκτήρ]], -ῆρος m. [[Täter]] (Hes., Man.; Benveniste Noms d’ag. 39), -τήριος [[wirksam]] (Ion Hist.), f. -τειρα (Man.); [[ῥέκτης]] m. ib. (Plu., Aret.), -τικός ‘zu etwas fähig’ (Porph.), auch ῥέκτας [[Opferer]] (Tauromenion; röm. Zeit); [[παρρέκτης]]· πάντα πράττων ἐπὶ κακῳ̃ H.; vgl. Fraenkel Nom. ag. 1, 150 u. 175; zu [[ῥέζω]] nebst Ableitungen E. Kretschmer Glotta 18, 85 f.<br />'''Etymology''' : Neben dem hochstufigen (ϝ)έργον stand ursprünglich ein schwundstufiges Jotpräsens, idg. *''u̯r̥ĝ''-''i̯''-''eti'' (= aw. ''vərəzyeiti'' u.a.), dessen griechischer Ausläufer *ϝράζω (= myk. ''wo''-''zo''?), durch das hochstufige [[ἔρδω]] aus *ϝέργι̯ω (nach ϝέργον) ersetzt wurde. Als sekundäre Hochstufe, mit veränderter Stellung der Liquida, trat dafür ϝρεγ-, zunächst im. Aor. u. Fut. ῥέξαι, ῥέξω, wozu Präs. [[ῥέζω]], Vbaladj. ἄρ(ρ)εκτος usw.; vgl. Schwyzer 716 A. 2 m. Lit. Über Spuren derselben Hochstufe im Alban. u. Kelt. Pok. 1168 m. Lit.; dazu m. ausführl. Behandlung Bader Les composés grecs du type de demiourgos (Études et Comm. 57 [Paris 1965]) 1ff. — Weiteres s. [[ἔρδω]] und [[ἔργον]].<br />'''Page''' 2,647<br />2.<br />{rhézō}<br />'''Forms''': Aor. ῥέξαι<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[färben]], [[βάπτειν]] (Epich. 107, Phot., ''EM'').<br />'''Derivative''': Davon [[ῥέγος]] (ἁλιπόρφυρον, Anakr.), gewöhnlicher [[ῥῆγος]] n. [[Decke]], [[Teppich]] (Hom.) = τὸ βαπτὸν [[στρῶμα]] (''Et''. ''Orion''.), τό πορφυροῦν [[περιβόλαιον]] (''EM''); ῥέγματα (ποικίλα, Ibyk.); [[χρυσοραγές]]· χρυσοβαφές H. Nom. ag. = ’[[βαφεύς]], Färber’ : [[ῥεγεύς]] (''EM'' als [[varia lectio|v.l.]] neben ῥαγ-, ῥηγ-), [[ῥηγεύς]] (Sch., H.), [[ῥογεύς]] (Inschr. Sparta, H.); s. Bosshardt 83.<br />'''Etymology''' : Absterbende Wortgruppe, die sich schwerlich von aind. ''rájyati'' [[sich färben]], [[sich röten]], [[sich erregen]], ''rāga''- m. [[Färben]], [[Farbe]], [[Erregung]] trennen lässt, ob- gleich das Fehlen eines prothet. Vokals (ἐ-) stark auffällt; vgl. Schwyzer 310 (mit z.T. abweichender Auffassung der Ableitungen).<br />'''Page''' 2,647-648