παρα-: Difference between revisions

|mltxt=α' συνθετικό πολλών συνθέτων όλων τών περιόδων της Ελληνικής που ανάγεται στην [[πρόθεση]] [[παρά]]. Απαντά και με τη [[μορφή]] <i>παραι</i>- σε συνθ. της Αρχαίας Ελληνικής ([[πρβλ]]. [[παραιβάτης]]). Το <i>παρ</i>(<i>α</i>)- συντίθεται με ρήματα, ονόματα και επιρρήματα και εμφανίζει [[ποικιλία]] σημασιών: α) [[κοντά]], [[μαζί]], [[πλησίον]] (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[θαλάσσιος]], <i>παρα</i>-<i>φυάδα</i>, <i>παρα</i>-[[στέκομαι]], <i>παρα</i>-[[κάθημαι]]), και για [[κίνηση]] (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[τρέχω]], <i>παρα</i>-[[πλέω]])<br />β) παραπλεύρως ή πλαγίως (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[κεντώ]], [[παροχετεύω]])<br />γ) παραλλήλως ή ταυτοχρόνως (<b>πρβλ.</b> <i>παρ</i>-<i>άλληλος</i>)<br />δ) [[κατεύθυνση]] [[προς]] ή από κάποιον (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[δίδω]], <i>παρ</i>-<i>έχω</i>, <i>παρα</i>-[[λαμβάνω]])<br />ε) [[επίταση]] ή [[επαύξηση]] της σημ. του β' συνθετικού [[μέχρι]] υπερβολής (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-<i>λέω</i>, <i>παρα</i>-[[κάνω]], <i>παρα</i>-[[γίνομαι]], <i>παρα</i>-[[τρώω]])<br />στ) [[εναντιότητα]], [[παράβαση]], [[υπέρβαση]], το άκαιρο, το τυχαίο (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[βαίνω]], <i>παρα</i>-[[κερδαίνω]], [[παρά]]-<i>λογος</i>, [[παρά]]-<i>νομος</i>, [[παρά]]-<i>φωνος</i>, [[παρά]]-<i>δοξος</i>, [[παρά]]-<i>ταιρος</i>, [[παρά]]-<i>καιρος</i>, <i>παρ</i>-[[ετυμολογία]])<br />ζ) παράλληλη, [[κρυφή]], [[συχνά]] παράνομη, ύπαρξη (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[παιδεία]], <i>παρα</i>-[[οικονομία]], <i>παρα</i>-[[κράτος]], [[παρατράπεζα]], <i>παραεκκλησιαστικός</i>)<br />η) συναγωνισμό, [[σύγκριση]], [[παραβολή]] (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[βάλλω]], <i>παρα</i>-[[θέτω]], <i>παρα</i>-[[βγαίνω]], <i>παρα</i>-[[δειγματίζω]])<br />θ) [[αλλοίωση]] ή [[μεταβολή]] σε μικρό ή μεγάλο βαθμό (<b>πρβλ.</b> <i>παρ</i>-<i>αλάσσω</i>, <i>παρα</i>-[[πείθω]], [[παρά]]-<i>φημι</i>)<br />ι) [[αφαίρεση]], [[στέρηση]], [[απομάκρυνση]], [[αποφυγή]] (<b>πρβλ.</b> <i>παρ</i>-[[αιρώ]], <i>παρ</i>-<i>αιτούμαι</i>, <i>παρα</i>-[[κάμπτω]])<br />ια) [[υποκατάσταση]], [[μίμηση]] (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[μάννα]], <i>παρα</i>-<i>νόμι</i>, <i>παρα</i>-[[βαρβαρίζω]]). Το <i>παρ</i>(<i>α</i>)- απαντά, [[επίσης]], σε αρκετά συνθ. «εκ συναρπαγής» (συνθ. προερχόμενα από φράσεις με την [[πρόθεση]] [[παρά]], <b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[θαλάσσιος]] <span style="color: red;"><</span> φρ. [[παρά]] την θάλασσαν</i>, [[παρά]]-<i>δοξος</i>, <i>παρ</i>-[[αίσιος]]). Με το <i>παρ</i>(<i>α</i>)- ως α' συνθετικό, [[τέλος]], πλάστηκαν αρκετοί ξένοι επιστημονικοί όροι, από τους οποίους οι περισσότεροι έχουν εισαχθεί στη Νέα Ελληνική ως αντιδάνειοι (<b>πρβλ.</b> <i>παρα</i>-[[ψυχολογία]] <span style="color: red;"><</span> αγγλ. <i>parapsychology</i>, <i>παρα</i>-[[συμπαθητικός]] <span style="color: red;"><</span> αγγλ. <i>parasympathetic</i>). Ειδικότερα στη [[χημεία]], το <i>παρα</i>-, συμβολιζόμενο με <i>p</i>- ή <i>π</i>-, χρησιμοποιείται: α) στην [[περίπτωση]] τών παραγώγων του βενζολίου, τα οποία φέρουν υποκαταστάτες στις θέσεις 1- και 4- του αρωματικού δακτυλίου, λ.χ. π-διχλωρο-βενζόλιο<br />β) για τον χαρακτηρισμό τών ολιγομερών ορισμένων οργανικών ενώσεων, λ.χ. της παρακεταλδεΰδης, που [[είναι]] τριμερές της ακεταλδεΰδης.Παραδείγματα συνθ. με α' συνθετικό παρ(α)-: [[παραβαίνω]], [[παραβάλλω]], [[παραβιάζω]], [[παραβλέπω]], [[παραγγέλλω]], <i>παραγί</i>(<i>γ</i>)<i>νομαι</i>, [[παραγκωνίζω]], [[παραγραμματίζω]], [[παραγράφω]], [[παράγω]], [[παραγώνιος]], [[παραδειγματίζω]], <i>παραδέρ</i>(<i>ν</i>)<i>ω</i>, [[παραδέχομαι]], [[παραδίδω]](<i>μι</i>), [[παράδοξος]], [[παραδρομή]], [[παράδρομος]], [[παραθαλάσσιος]], [[παραθερίζω]], [[παραινώ]], [[παραιτούμαι]], [[παρακάθημαι]], [[παράκαιρος]], [[παρακαλώ]], [[παράκειμαι]], [[παρακεντώ]], [[παρακινδυνεύω]], [[παρακινώ]], [[παρακμάζω]], [[παρακμή]], [[παρακολουθώ]], [[παρακούω]], [[παρακρατώ]], [[παρακρούω]], [[παραλείπω]], [[παραληρώ]], [[παράλιος]], [[παραλλάσσω]], [[παράλληλος]], [[παραλογίζομαι]], [[παράλογος]], [[παραλύω]], [[παραμελώ]], [[παραμένω]], <i>παραμορφώ</i>(<i>νω</i>), [[παραμυθούμαι]], [[παράνομος]], [[παρανοώ]], [[παράνυμφος]], [[παράξενος]], [[παραπαίω]], [[παραπείθω]], [[παραπέμπω]], [[παραπλανώ]], [[παραπλέω]], [[παραπλήσιος]], [[παραποιώ]], [[παραπονούμαι]], [[παράσημο]], [[παράσιτος]], [[παρασκευάζω]], [[παρασκήνιο]], [[παράσπονδος]], [[παρασύνθετος]], [[παρασύνθημα]], [[παρασύρω]], [[παρατάσσω]], [[παρατείνω]], [[παρατηρώ]], [[παράτολμος]], [[παράτονος]], [[παρατρέπω]], [[παρατρέφω]], [[παρατρέχω]], <i>παρατρίδω</i>, [[παρατυγχάνω]], [[παράτυπος]], [[πάραυτα]], [[παραφέρω]], [[παραφθείρω]], [[παραφράζω]], [[παράφρων]], [[παραφυάς]], [[παράφωνος]], [[παραχαράσσω]], [[παραχειμάζω]], [[παραχρήμα]], [[παραχωρώ]], [[πάρεδρος]], [[παρεισδύω]], [[παρεκκλίνω]], [[παρεκτρέπω]], [[παρελαύνω]], [[παρεμβαίνω]], [[παρεμβάλλω]], [[παρεμποδίζω]], [[παρεμφερής]], [[παρενοχλώ]], <i>παρεξηγούμαι</i>, [[πάρεργος]], [[παρερμηνεύω]], [[παρέρχομαι]], [[παρέστιος]], [[παρέχω]], [[παρηγορώ]], [[παριστάνω]], [[παρίστημι]], [[πάροδος]], [[πάροικος]], [[παροιμία]], [[παρομοιάζω]], [[παροξύνω]], [[παροπλίζω]], [[παρορμώ]], [[παρορώ]], [[παροτρύνω]], [[παρυφαίνω]], [[παρωδός]], [[παρωθώ]], [[παρωνυχίς]](-<i>ίδα</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[παραβοηθώ]], [[παραβομβώ]], [[παραβοώ]], [[παραγιγνώσκω]], [[παραγλύφω]], [[παραδακρύω]], [[παραδείκνυμι]], [[παραδειπνίζω]], [[παραδιατριβή]], [[παραδιδάσκω]], [[παραδιοικώ]], [[παραδυναστεύω]], [[παραθεωρώ]], [[παραιρώ]], [[παραισθάνομαι]], [[παραιωρώ]], [[παρακελεύομαι]], [[παρακλίνω]], [[παρακοίτης]], [[παρακόπτω]], [[παρακροτώ]], [[πάραλος]], [[παραπήγνυμι]], [[παραπράσσω]], [[παραστρέφω]], [[παρατίθημι]], [[παραφαίνω]], [[παράφημι]], [[παραφράσσω]], [[παραχρώμαι]], [[παράλογος]], [[παρεγείρω]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[παραβαπτίζω]], [[παραδοξάζω]], [[παρακοιμίζω]], [[παραμείβω]], [[παραπίπτω]], [[παρεκτείνω]], [[παρεξάγω]]<br /><b>μσν.</b><br />[[παραδιδράσκω]], [[παράδικος]], [[παραδογματίζω]], [[παρεγκρύπτω]], [[παρεκδρομή]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[παραγνωρίζω]], [[παραδιαβάζω]], [[παραπάνω]], [[παρασκύβω]], [[παραστέκω]], [[παραψιθυρίζω]], [[παρεισφρέω]], [[παρέκει]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[παραβγάζω]], [[παραβγαίνω]], [[παραγεμίζω]], [[παραγιός]], [[παραδίπλα]], [[παραδουλεύτρα]], <i>παραεκκλησιαστικός</i>, [[παραεξουσία]], [[παραζάλη]], [[παραθέτω]], [[παράθυρο]], [[παραϊατρικός]], [[παρακάνω]], [[παρακόρη]], [[παρακουράζω]], [[παρακράτος]], [[παρακωλύω]], [[παραλαμβάνω]], [[παραμάννα]], [[παραμεθόριος]], [[παραμικρός]], [[παραμιλώ]], [[παράνομα]], [[παραπαιδεία]], [[παραπαίδι]], [[παραπατώ]], [[παραπετώ]], [[παραπροϊόν]], [[παρασκοτίζω]], [[παραστρατώ]], [[παρασυμπαθητικός]], [[παράταιρος]], [[παρατραβώ]], [[παρατράγουδο]], [[παρατώ]], <i>παραφυλάω</i>, [[παρετυμολογία]].