εἴρω: Difference between revisions

|Definition=(A), aor. [[εἶρα]] (v. infr.), also [[ἔρσα]] (v. [[διείρω]]):—Pass., pf. part. [[ἐρμένος]] ([[ἐν]]-) <span class="bibl">Hdt.4.190</span>; Ep. [[ἐερμένος]] (v. infr.):—mostly in compds., <b class="b3">ἀν-, δι-, ἐν-, ἐξ-, συν-είρω</b>:—<span class="sense"><span class="bld">A</span> [[fasten together in rows]], [[string]], used by Hom. only in Ep. pf. Pass., <b class="b3">ἠλέκτροισιν ἐερμένος</b> [a necklace] [[strung]] with pieces of amber, <span class="bibl">Od.18.296</span>, and plpf. Pass., μετὰ δ' ἠλέκτροισιν ἔερτο <span class="bibl">15.460</span>; <b class="b3">περὶ στήθεσσιν ἔερτο [μίτρη</b>] <span class="bibl">A.R.3.868</span>; <b class="b3">τὸ εὖ εἰρόμενον</b> [[a connected system]], <span class="bibl">Plot.2.3.7</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> after Hom.in Act., στεφάνους εἴ. <span class="bibl">Pi.<span class="title">N.</span>7.77</span>; εἴ. τὰ θεῖα Plu.2.1029c; [[insert]], εἰς βρόχον εἴρας τὸν τράχηλον Zaleuc. ap. Stob.4.2.19 ad fin., cf. <span class="title">PMag.Par.</span>1.259; especially in speech, [[string together]], <b class="b3">ὁ εἴρας καὶ συνυφάνας ἕκαστα [λόγος</b>] <span class="bibl">Ph.1.499</span>; θρῆνον <span class="bibl">J.<span class="title">BJ</span>6.5.3</span>; πολλὰ ὀνόματα <span class="bibl">Philostr.<span class="title">VA</span> 1.20</span>, cf. <span class="bibl">6.17</span>; οἱ μηδὲ δύο σχεδὸν ῥήματα δεξιῶς εἴρειν δυνάμενοι <span class="bibl">S.E. <span class="title">M.</span>1.98</span>:—Pass., <b class="b3">εἰρομένη λέξις</b> [[continuous]], [[running]] style, i.e. not antithetic or with balanced periods, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Rh.</span>1409a29</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[εἰρόμενον]], [[τό]], '[[dossier]]' of documents, Mitteis <span class="title">Chr.</span>184.9 (iii A.D.); εἰ. τραπεζιτικόν <span class="bibl"><span class="title">PLips.</span>9.22</span>. (Etym. dub., cf. either Lat. [[sero]] or Lith. [[vérti]] 'thread'.)</span><br />(B), <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[say]], [[speak]], [[tell]]:—Act. is used by Hom. only in Od., and in ''1'' pers., μνηστῆρσιν δ'… τάδε εἴρω <span class="bibl">2.162</span>, cf. <span class="bibl">13.7</span>; τὰ δέ τοι νημερτέα εἴρω <span class="bibl">11.137</span>:—Med. in same sense, καὶ εἴρετο δεύτερον αὖτις <span class="bibl">Il.1.513</span>; εἴροντο δὲ κήδε' ἑκάστη <span class="bibl">Od.11.542</span>, cf. <span class="bibl">Nic.<span class="title">Th.</span>359</span>:—Pass., 3sg. [[εἴρεται]] [[is said]], <span class="bibl">Arat.172</span>,<span class="bibl">261</span>: for other forms v. [[ἐρῶ]]. ([[ϝέρ]]-yω, fr. root of [[ἐρῶ]], [[quod vide|q.v.]])</span><br />(C), <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[ask]]: for Act. forms (stem [[ἐρε]] (ϝ)-), v. [[ἐρέω]] (A): for Med. forms (stems [[ἐρε]] (ϝ)- and [[ἐρ]] (ϝ)-), v. [[ἔρομαι, ἐπείρομαι]].</span>

|dgtxt=<b class="num">• Morfología:</b> [3^a sg. impf. εἶρεν B.17.20, 74]<br /><b class="num">1</b> [[decir]] μνηστῆρσιν δ' ... τάδε [[εἴρω]] <i>Od</i>.2.162, cf. 13.7, τὰ δέ τοι νημερτέα [[εἴρω]] <i>Od</i>.11.137, εἶρεν τε· B.ll.cc., τὸ γὰρ ‘[[εἴρειν]]’ λέγειν ἐστίν Pl.<i>Cra</i>.398d, cf. 408a, ἓν τοῦτο δ'εἴρει Men.<i>Mis</i>.297.<br /><b class="num">2</b> [[indicar]], [[mostrar]] εἴρει (σελήνη) ὁποσταίη μηνὸς περιτέλλεται ἠώς Arat.739.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De *<i>(H)u̯erH^u̯1</i>- > Ϝερ<i>i̯</i>ω > [[εἴρω]], cf. lat. <i>[[uerbum]]</i>; y en ø/ø ai. <i>vratá</i>- ‘[[orden]]’ y en ø/P ῥήτωρ, εἴρηκα < *<i>(H)u̯reH^u̯1</i>-.<br /><b class="num">• Morfología:</b> [aor. [[εἶρα]] Ph.1.499, Zaleuc.p.228.17, Philostr.<i>VA</i> 1.20, <i>PMag</i>.4.259; part. perf. pas. [[ἐερμένος]] <i>Od</i>.15.460, <i>h.Ap</i>.104, plusperf. 3^a sg. [[ἔερτο]] <i>Od</i>.18.296]<br /><b class="num">1</b> [[ensartar]] c. dat. instrum. de las piezas ensartadas, en v. pas. ὅρμον ... χρύσεον, ἠλέκτροισι ἐερμένον un collar de oro, ensartado con cuentas de ámbar</i>, <i>Od</i>.18.296, cf. 15.460<br /><b class="num">•</b>[[ensartar]], [[atar]] c. ac. y dat. instrum. de con qué se ensarta φόρει (λεπίδα) εἴρας ἱμάντι ὄνου <i>PMag</i>.l.c.<br /><b class="num">•</b>[[enristrar]], [[atar en ristras]] el pescado <i>SB</i> 12495.15, 19 (I d.C.), en v. pas. εἰρμένος (ἰχθῦς) <i>SB</i> 12495.16 (I d.C.)<br /><b class="num">•</b>[[introducir]], [[meter]] εἰς βρόχον εἴρας τὸν τράχηλον metiendo el cuello en el dogal</i> Zaleuc.l.c.<br /><b class="num">2</b> [[engarzar]], [[ligar]], [[enlazar]] ὁ δ' εἴρας καὶ συνυφήνας ἕκαστα (el logos divino) es el que liga y entreteje todas las cosas</i> Ph.l.c., οἱ μηδὲ δύο σχεδόν ῥήματα δεξιῶς εἴρειν δυνάμενοι γραμματικοί S.E.<i>M</i>.1.98, en v. pas. χρὴ δὲ τὴν ἱστορικὴν πραγματείαν εἰρομένην εἶναι D.H.<i>Th</i>.9.9, cf. <i>Comp</i>.26.14, οὐκ εἰρόμενα τὰ ἐνύπνια sueños incoherentes, sin ilación</i> Arist.<i>Insomn</i>.461^a22, cf. 27<br /><b class="num">•</b>[[trenzar]], [[entrelazar]] εἴρειν στεφάνους fig. del poema, Pi.<i>N</i>.7.77, en v. pas. μέγαν ὅρμον χρυσείοισι λίνοισιν ἐερμένον una gran guirnalda entrelazada con hilos de oro</i>, <i>h.Ap</i>.l.c.<br /><b class="num">•</b>[[encadenar]], [[concatenar]] en etim. estoicas de [[εἱμαρμένη]] (cf. [[εἱρμός]] 2): εἱμαρμένην δὲ διὰ τὸ εἴρειν τε καὶ χωρεῖν ἀκωλύτως Arist.<i>Mu</i>.401^b9, cf. Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.265, [[εἱμαρμένη]] τε γὰρ προσαγορεύεται ὡς ἂν εἰρομένη τις Plu.2.570b, cf. D.L.7.149<br /><b class="num">•</b>ret. λέξις εἰρομένη [[estilo continuo, seguido, coordinado]] caracterizado por la sucesión paratáctica de las oraciones, op. [[κατεστραμμένη]] Arist.<i>Rh</i>.1409^a30, <i>(oratio) perpetua, quam Graeci</i> εἰρομένην λέξιν <i>appellant</i> Aquila 18<br /><b class="num">•</b>[[enumerar]] πολλὰ ... εἴρας ὀνόματα Philostr.l.c.<br /><b class="num">•</b>part. neutr. subst. τὸ εἰρόμενον [[lista de resúmenes de contratos registrados en la escribanía pública]] ἐξ εἰρομένου μνημονικοῦ χρηματισμῶν κα (ἔτους) <i>PMil.Vogl</i>.98.34 (II d.C.), [[ἀντίγραφον]] ὁμολο(γίας) ἐνοικήσεως ἐξ ἰρομ(ένου) τό(μου) Καρανίδ(ος) <i>PMich</i>.570.1 (II d.C.), ἐξ εἰρομ(ένου) κώμη(ς) μʹ τό(μου) κο(λλήματος) πα τοῦ τετάρτου ἔτους <i>PMich</i>.625.5, cf. <i>PMil.Vogl</i>.227.1 (ambos II d.C.), Mitteis <i>Chr</i>.184.9 (III d.C.).<br /><b class="num">3</b> [[ceñir]], [[rodear]] en v. pas. θυώδεϊ κάτθετο μίτρῃ ἥ τέ οἱ ... περὶ στήθεσσιν [[ἔερτο]] lo colocó (el filtro) en el perfumado ceñidor, que estaba enrollado en torno a sus pechos</i> A.R.3.868, ἀμφὶ τε κεβλὴν εἰρμένος ἀγλίθων ... ἔχει στέφανον ceñido en su cabeza tiene una corona de ajos</i> Call.<i>Fr</i>.657.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Prob. de *<i>ser</i>- (cf. lat. <i>[[sero]]</i>, air. <i>sernaid</i>, etc.), c. pérdida de aspiración inicial, que se encuentra en ἕρματα, ὅρμος (< *<i>sor-m</i>-), etc.

|auten=(1) ([[root]] ϝερ, cf. verbum), [[assumed]] pres. [[for]] fut. [[ἐρέω]], -έει, -έουσι, [[part]]. ἐρέων, ἐρέουσα, [[pass]]. perf. [[εἴρηται]], [[part]]. εἰρημένος, plup. [[εἴρητο]], fut. [[εἰρήσεται]], aor. [[part]]. dat. [[sing]]. ῥηθέντι: [[say]], [[speak]], [[declare]]; [[strictly]] [[with]] [[regard]] [[merely]] to the words said; [[announce]], [[herald]], ([[Ἠώς]]) Ζηνὶ [[φόως]] ἐρέουσα, Il. 2.49; ([[Ἑωσφόρος]]) [[φόως]] ἐρέων ἐπὶ γαῖαν, Il. 23.226.<br />(2) ([[root]] σερ, cf. sero), only [[pass]]. perf. [[part]]. [[ἐερμένος]], plup. [[ἔερτο]]: [[string]], as beads; μετὰ (adv.) δ' ἠλέκτροισιν [[ἔερτο]], at intervals ‘[[was]] [[strung]]’ [[with]] beads of [[amber]], Od. 15.460 ; [[ὅρμος]] ἠλέκτροισιν [[ἐερμένος]], Od. 18.296; γέφῦραι ἐερμέναι, ‘[[joined]]’ in [[succession]], Il. 5.89.

|lsmtext='''εἴρω:''' (Α), αόρ. αʹ [[εἶρα]] ή [[ἔρσα]], μτχ. Παθ. παρακ. <i>ἐρμένος</i>, Επικ. [[ἐερμένος]]· [[δένω]], [[συνδέω]] σε σειρές, σε αράδες, περνώ σε σπάγγο ή [[κλωστή]], ἠλέκτροισιν [[ἐερμένος]], [[περιδέραιο]] («κολλιέ») στο οποίο έχουν περαστεί χάντρες από [[κεχριμπάρι]], σε Ομήρ. Οδ. (πιθ. √<i>ΣΕΡ</i>, πρβλ. Λατ. ser-o, serui, [[σειρά]]).<br /><b class="num">• [[εἴρω]]:</b> (Β), λέω, [[μιλώ]], [[εκφράζω]], σε Ομήρ. Οδ.· ομοίως στη Μέσ., σε Όμηρ.· [[αλλά]] στον Ιων. πεζό λόγο, η Μέσ. σημαίνει, [[προκαλώ]], [[γίνομαι]] [[αίτιος]] να ειπωθεί [[κάτι]] για μένα, δηλ. [[ρωτώ]], όπως το Αττ. <i>ἐροῦμαι</i>. (<i>√ϜΕΡ</i>, πρβλ. Λατ. [[verbum]], [[λόγος]], [[λέξη]]).

|etymtx=1.<br />Grammatical information: v.<br />Meaning: [[knit together]],<br />Other forms: mostly present, aor. [[εἶραι]], [[ἔρσαι]] (Ion.-Att.; cf. Schwyzer 753), perf. med. Ptz. [[ἐερμένος]], [[εἰρμένος]] (Ion. etc.), plusquamperf. [[ἔερτο]] (Hom.), perf. act. <b class="b3">δι-εῖρκα</b> (X.) [[fit together]], mostly with prefix, esp. <b class="b3">συν-είρω</b><br />Compounds: also <b class="b3">ἐν-</b>, <b class="b3">ἀν-</b>, <b class="b3">δι-</b>, <b class="b3">ἐξ-</b> u. a. (Ion.-Att.).<br />Derivatives: [[ἕρματα]] pl. [[earhangers]] (Od.), [[sling]] (Ael.), also [[καθέρματα]] (Anacr.); [[ἔνερσις]] ([[ἐνείρω]]) [[fit together]] (Th. 1, 6), [[δίερσις]] [[sting through]] (hell.); from present [[εἱρμός]] [[connecting]] (Arist.; on spir. asper s. below), [[συνειρμός]] (Demetr. Eloc. 180); - with <b class="b3">ο-</b>Ablaut [[ὅρμος]] [[chain]], [[collar]] (s. v.), from where [[ὁρμιά]], [[ὁρμαθός]].<br />Origin: IE [Indo-European] [911] <b class="b2">*ser-</b> [[fit together]]<br />Etymology: Beside the Jot present [[εἴρω]] (as simplex only Pi. and Arist.), with full grade, Latin has [[serō]]; this etymology supposes, that [[εἴρω]] lost the spir. asper, which is understandable as the simplex is rare compared with <b class="b3">συν-είρω</b> etc.; an aspirated [[εἵρω]] is mentioned by EM 304, 30 (s. Solmsen Unt. 292 n. 2). Also the verbal nouns may have the old aspir., if it did not arise sec. before [[ρμ]] (cf. Schwyzer 306). - Traces of the verb and nouns in: Italic, Osc. [[aserum]] [[asserere]], in Celtic OIr. <b class="b2">sern(a)id</b> [[serit]], nasal present, coincided with <b class="b2">sern(a)id</b> [[sternit]] (Thurneysen Grammar 133); further the nouns Skt. [[sarat]] f. [[thread]] (Lex.), OLith. <b class="b2">sėris</b> [[thread]]; further OWNo. [[sørvi]] n. [[collar]] (PGm. <b class="b2">*saru̯ii̯a-</b>), from where the old Germ. word for [[weapon]], [[equipment]], e. g. Goth. [[sarwa]] n. pl. (PGm. <b class="b2">*saru̯a-</b>, IE <b class="b2">*sor-u̯o-</b>; with <b class="b2">*sor-mo-</b> parallel to [[ὅρμος]]); also Toch. A [[sark]], B [[serke]] m. [[wreath]] (Schneider KZ 66, 259, Duchesne-Guillemin BSL 41, 161; IE <b class="b2">*sor-ko-</b>, <b class="b2">*sor-g(h)o-</b>). - The parallel [[ἔνερσις]] = [[inserti-ō]] is due to parallel innovation. - Diff. on [[εἴρω]] Sommer Lautstud. 134. - W.-Hofmann s. [[serō]].<br />2.<br />Grammatical information: v.<br />Meaning: [[say]].<br />Other forms: only 1. sg. pres. (Od.) and 3. sg. [[εἶρεν]] as aorist (B. 16, 20; 74), but [[εἴρετο]] (Α 513), <b class="b3">-οντο</b> (λ 342) rather [[asked]] (cf. Chantr. Gramn. hom. 1, 341 n. 3), [[εἴρεται]] (Arat.) for [[εἴρηται]] as sometimes hell. [[εἴρεκα]] for [[εἴρηκα]] (to [[ἐρρέθην]]), fut. ep. Ion. [[ἐρέω]], Att. [[ἐρῶ]], perf. med. [[εἴρηται]] (Il.; Arg. [[ϜεϜρημένος]], Cret. [[Ϝερημένος]]), with fut. pass. <b class="b3">ει᾽ρήσομαι</b> (ep. Ion. Il.), perf. act. [[εἴρηκα]] (A., Ar.), aor. pass. ptc. [[ῥηθείς]] (Od.), [[εἰρέθην]] (Hdt.; rather with Lejeune Traité de phon. 136 after [[εἴρηται]] than with Schwyzer 654 from <b class="b3">*ἐϜρέθην</b>), Att. [[ἐρρήθην]], hell. innovation [[ἐρρέθην]], fut. [[ῥηθήσομαι]] (Att.) - As aorist [[εἶπον]] is used, as present [[φημί]], [[λέγω]], hell. also [[ἐρῶ]] (Schwyzer 784 n. 4) with ipf. [[ἤρεον]] (<b class="b3">εἴ-</b>) [[said]] (Hp.).<br />Compounds: Often with prefix: <b class="b3">προ-</b>, <b class="b3">προσ-</b>, <b class="b3">κατ-</b>, also <b class="b3">ἀν-</b>, <b class="b3">ἀπ-</b>, <b class="b3">δι-</b>, <b class="b3">ἐπ-</b>, <b class="b3">συν-</b>, <b class="b3">ὑπ-ερῶ</b> [[etc]].<br />Derivatives: Action nouns: [[ῥῆσις]] (Ion.-Att. φ 291), Arc. [[Ϝρῆσις]] [[pronunciation]], [[speech]] (on the meaning Chantr. Form. 283, further Holt Les noms d'action en <b class="b3">-σις</b> 87f. w. n. 1), often to the prefixed verbs: <b class="b3">ἀνά-</b>, <b class="b3">ἀπό-</b>, <b class="b3">διά-</b>, <b class="b3">ἐπί-</b>, <b class="b3">κατά-</b>, <b class="b3">παρά-</b>, <b class="b3">πρό-</b>, <b class="b3">πρόσ-ρησις</b> (cf. Holt, s. index); [[ῥῆμα]] [[statement]], [[word]], [[story]], as grammatical terminus [[verb]] (Ion. Archil.), also <b class="b3">ἀπό-</b>, <b class="b3">ἐπί-</b>, <b class="b3">πρό-</b>, <b class="b3">πρόσ-ρημα</b>; [[ῥήτρα]], <b class="b3">-η</b> (ξ 393, X., Dor.), El. [[Ϝράτρα]] *Schwyzer 679), Cypr. with dissim. [[Ϝρήτα]] (from where [[εὑϜρητάσατυ]]) [[agreement]], [[treaty]], [[law]], [[pronunciation]] (Chantr. Form. 333), with [[ῥητρεύω]] [[pronounce]] (Lyc.); on <b class="b3">τρα-</b>suffix cf. [[ῥητήρ]], [[ῥήτωρ]]. - Agent nouns: [[ῥητήρ]] [[speaker]] (Ι 443), [[ῥήτωρ]] [[speaker]], esp. [[orator]] in state affairs (trag., Att.). - Verbal adj. [[ῥητός]] [[agreed]], [[settled]] (Φ 445 < <b class="b2">*u̯rh₁-tos</b>; cf. Ammann <b class="b3">Μνήμης χάριν</b> 1, 20), [[pronounceable]], [[what can be said]], [[rational]] (A., S.), often opposed to [[ἄρρητος]] (e. g. Hes. Op. 4), <b class="b3">ἀπό-</b>, <b class="b3">ἐπί-</b>, <b class="b3">πρό-ρρητος</b>; <b class="b3">παρα-ρρητός</b> [[convincing]] (Il.; to <b class="b3">παρά-φημι</b>, <b class="b3">-ειπεῖν</b>). - Adv. <b class="b3">δια-ρρήδην</b> [[expressly]] (h. Merc. etc.; Schwyzer-Debrunner 450), <b class="b3">ἐπι-ρρήδην</b> [[open]] (hell.), [[ῥήδην]] only A. D., EM (from <b class="b3">δια-ρρ</b>.). - Note the juridical and official meaning of many of the nouns (cf. the non-Greek cognates below); see Porzig Satzinhalte 265f., Fournier Les verbes "dire" 5ff., 94ff., 224ff.<br />Origin: IE [Indo-European] [1162] <b class="b2">*u̯erh₁-</b>, <b class="b2">u̯r̥h₁-</b> <b class="b2">speak (officially)</b><br />Etymology: With exception of isolated <b class="b3">(Ϝ)είρω</b> (on the digamma Chantr. Gramm. hom. 1, 136), which is an innovation to <b class="b3">(Ϝ)ερέ-[σ]ω</b> after <b class="b3">κτεν-έ[σ]ω</b>: [[κτείνω]] (cf. also Hitt. <b class="b2">u̯erii̯a-</b> [[below]]; aoristic [[εἶρεν]] [B.] after [[κτεῖνεν]]?), all forms are from disyllabic <b class="b3">(Ϝ)ερε-</b> and <b class="b3">(Ϝ)ρη-</b>; the first in the future, the latter in the perfect (<b class="b3">Ϝέ-Ϝρη-μαι</b> etc.; Schwyzer 649), the passive aorist and the verbal nouns. - Cf. Hitt. Jotpresent <b class="b2">u̯erii̯a-</b> [[call]], [[name]], [[order]] (= <b class="b3">(Ϝ)είρω</b>, s. above), with the particle for the direct speech <b class="b2">-wa(r</b>)- prop. <b class="b2">said (he)</b>; also the Russ. deverbat. <b class="b2">vrú</b>, <b class="b2">vrátь</b> [[lie]], [[talk rot]] (< <b class="b2">*vьrǫ</b>, <b class="b2">*vьrati</b>) has been connected. Of the nouns compare Av. [[urvāta-]] n. [[pronouncement]], [[order]], (IE <b class="b2">*u̯reh₁-to-</b>?). With (unexplained) short vowel Av. [[urvata-]] n. = Skt. <b class="b2">vratá-</b> n. <b class="b2">id.</b>, IE <b class="b2">*u̯re</b>/[[o-to-]] (?), Russ. etc. <b class="b2">rotá</b> [[oath]], IE. <b class="b2">*u̯ro-tā</b> (?); monosyllabic with old [[dh-]]enlargement Lat. [[verbum]], Lith. <b class="b2">var̃das</b> [[name]], Goth. <b class="b2">waúrd</b> [[word]]. Very doubtful is (on a wrong place, after [[ἔραχος]], given <b class="b3">ἔρθει φθέγγεται</b> H. (not to verbum, which would give <b class="b3">*ἐρεθ-</b>) - S. also [[εἴρων]].

|ftr='''εἴρω''': 1. (seit Pi.)<br />{eírō}<br />'''Forms''': vorw. Präsensstamm, Aor. εἶραι, ἔρσαι (ion. att.; vgl. Schwyzer 753 m. Lit.), Perf. Med. Ptz. [[ἐερμένος]], εἰρμένος (ion. usw.), Plusquamperf. [[ἔερτο]] (Hom.), Perf. Akt. [[διεῖρκα]] (X.) [[reihen]], [[anfügen]], [[zusammenfügen]], meistens mit Präfix, insbes. [[συνείρω]]<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[zusammenknüpfen]],<br />'''Composita''': auch ἐν-, ἀν-, δι-, ἐξ- u. a. (ion. att.).<br />'''Derivative''': Ableitungen: ἕρματα pl. [[Ohrgehänge]] (Od.), [[Schlinge]] (Ael.), auch καθέρματα (Anakr.); [[ἔνερσις]] ([[ἐνείρω]]) [[das Einfügen]], [[Hineinstecken]] (Th. 1, 6), [[δίερσις]] [[das Hindurchstecken]] (hell. u. sp.); vom Präsensstamm [[εἱρμός]] [[Anreihung]], [[Verbindung]], [[Verknüpfung]] (Arist.; zum Spir. asper s. unten), [[συνειρμός]] (Demetr. ''Eloc''. 180); — mit ο-Ablaut [[ὅρμος]] [[Kette]], [[Halsband]] (s. d.), wovon [[ὁρμιά]], [[ὁρμαθός]].<br />'''Etymology''': Dem Jotpräsens [[εἴρω]] (als Simplex nur Pi. und seit Arist.), das wie alle übrigen Verbalformen Hochstufe zeigt, steht im Latein ein gleichbedeutendes hochstufiges Wurzelpräsens ''serō'' gegenüber; diese Etymologie setzt voraus, daß [[εἴρω]] den Spir. asper verloren hat, was in Anbetracht der Seltenheit des Simplex im Vergleich zu [[συνείρω]] usw. leicht verständlich ist; ein aspiriertes εἵρω wird übrigens von ''EM'' 304, 30 (s. Solmsen Unt. 292 A. 2) gelehrt. Auch die Verbalnomina können den alten Hauch bewahrt haben, sofern er nicht vor ρμ sekundär entstanden ist (vgl. Schwyzer 306). — Spuren von diesem Verb einschließlich davon abgeleiteter Nomina sind auch sonst vorhanden: im Italischen noch osk. ''aserum'' [[asserere]], im Keltischen air. ''sern''(''a'')''id'' [[serit]], Nasalpräsens, mit ''sern''(''a'')''id'' [[sternit]] zusammengefallen (Thurneysen Grammar 133); dazu die Nomina aind. ''sarat'' f. [[Faden]] (Lex.), alit. ''sėris'' [[Faden]], [[Pechdraht]]; in Betracht kommt noch awno. ''sørvi'' n. [[Halsband]] (urg. *''saru̯ii̯a''-), von dem das altgerm. Wort für [[Waffen]], [[Rüstung]], z. B. got. ''sarwa'' n. pl. (urg. *''saru̯a''-, idg. *''sor''-''u̯o''-; mit *''sor''-''mo''- in [[ὅρμος]] parallel) nicht zu trennen ist (eig. "geknüpfter Harnisch" wie lat. ''serta'' ''lorīca'' o. ä.?); außerdem toch. A ''sark'', B ''serke'' m. [[Geschlecht]], [[Kranz]] (Schneider KZ 66, 259, Duchesne-Guillemin BSL 41, 161; idg. *''sor''-''ko''-, *''sor''-''g''(''h'')''o''-). — Die Gleichung [[ἔνερσις]] = ''inserti''-''ō'' beruht auf paralleler Neubildung. — Anders über [[εἴρω]] Sommer Lautstud. 134. — WP. 2, 499f., W.-Hofmann s. ''serō'' mit weiterer Lit.<br />'''Page''' 1,469<br />2.<br />{eírō}<br />'''Forms''': nur 1. Sg. Präs. (Od.) und 3. Sg. εἶρεν in aoristischer Funktion (B. 16, 20; 74), aber [[εἴρετο]] (Α 513), -οντο (λ 342) vielmehr ‘fragte(n)’ (vgl. Chantraine Gramn. hom. 1, 341 A. 3), εἴρεται (Arat.) für εἴρηται wie vereinzelt hell. εἴρεκα für [[εἴρηκα]] (zu [[ἐρρέθην]]), Fut. ep. ion. [[ἐρέω]], att. [[ἐρῶ]], Perf. Med. εἴρηται (seit Il.; arg. ϝεϝρημένος, kret. ϝερημένος), dazu Fut. Pass. [[εἰρήσομαι]] (ep. ion. poet. seit Il.), Perf. Akt. [[εἴρηκα]] (A., Ar. usw.), Aor. Pass. Ptz. [[ῥηθείς]] (seit Od.), [[εἰρέθην]] (Hdt.; eher mit Lejeune Traité de phon. 136 nach εἴρηται als mit Schwyzer 654 aus *ἐϝρέθην), att. [[ἐρρήθην]], hell. Neubildung [[ἐρρέθην]], Fut. [[ῥηθήσομαι]] (att.) — Als Aorist fungiert [[εἶπον]], als Präsens [[φημί]], [[λέγω]], hell. auch [[ἐρῶ]] (Schwyzer 784 A. 4 m. Lit.) mit dem Ipf. ἤρεον (εἴ-) [[sagte]] (Hp.).<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[sagen]].<br />'''Composita''': Oft mit Präfix: προ-, προσ-, κατ-, auch ἀν-, ἀπ-, δι-, ἐπ-, συν-, [[ὑπερῶ]] usw.<br />'''Derivative''': Ableitungen. Nomina actionis: 1. [[ῥῆσις]] (ion. att. seit φ 291), ark. ϝρῆσις [[Aussprache]], [[Rede]] (zur Bed. Chantraine Formation 283, außerdem Holt Les noms d'action en -σις 87f. m. A. 1), oft zu den präfigierten Verba: [[ἀνά]]-, [[ἀπό]]-, [[διά]]-, [[ἐπί]]-, [[κατά]]-, [[παρά]]-, [[πρό]]-, [[πρόσρησις]] (vgl. Holt, s. Index); 2. [[ῥῆμα]] [[Ausspruch]], [[Wort]], [[Erzählung]], als Grammatikerterminus [[Verbum]] (ion. poet. seit Archil., att.), auch [[ἀπό]]-, [[ἐπί]]-, [[πρό]]-, [[πρόσρημα]]; 3. [[ῥήτρα]], -η (ξ 393, X. usw., dor.), el. ϝράτρα, kypr. mit Dissim. ϝρήτα (wovon εὐϝρητάσατυ) [[Verabredung]], [[Vertrag]], [[Gesetz]], [[Ausspruch]] (Chantraine Formation 333), mit [[ῥητρεύω]] [[aussprechen]] (Lyk.); zum τρα-Suffix vgl. [[ῥητήρ]], [[ῥήτωρ]]. — Nom. agentis: [[ῥητήρ]] [[Sprecher]] (vereinzelt seit Ι 443), [[ῥήτωρ]] [[Sprecher]], bes. [[Redner]] im staatsrechtlichen Sinn (Trag., att.) [[Redemeister]] (sp.); Näheres s. v. — Verbaladj. [[ῥητός]] [[verabredet]], [[bestimmt]] (seit Φ 445; vgl. Ammann Μνήμης [[χάριν]] 1, 20), ‘sagbar, was gesagt werden kann (darf), rational' (A., S., Pl. u. a.), oft im Gegensatz zu [[ἄρρητος]] (z. B. Hes. ''Op''. 4), [[ἀπό]]-, [[ἐπί]]-, [[πρόρρητος]]; [[παραρρητός]] [[überredend]], [[möglich zu überreden]] (Il.; zu [[παράφημι]], -ειπεῖν). — Adv. [[διαρρήδην]] [[ausdrücklich]] (''h''. ''Merc''. usw.; Schwyzer-Debrunner 450), [[ἐπιρρήδην]] [[offen]] (hell.), [[ῥήδην]] nur A. D., ''EM'' (aus διαρρ. herausgelöst). — Zu beachten die rechtliche und feierliche Bedeutung die seit jeher (vgl. die außergriech. Verwandten unten) der Mehrzahl der Nomina eignet; darüber Porzig Satzinhalte 265f., Fournier Les verbes "dire" 5ff., 94ff., 224ff.<br />'''Etymology''': Mit Ausnahme des vereinzelten (ϝ)είρω (über das Digamma Chantraine Gramm. hom. 1, 136), das als Neubildung zu (ϝ)ερέ-[σ]ω nach Muster vom Typus κτενέ[σ]ω: [[κτείνω]] erklärt werden kann (vgl. indessen heth. ''u̯erii̯a''- unten; das jedenfalls aoristisch gebrauchte εἶρεν [B.] nach κτεῖνεν?), verteilen sich sämtliche Formen auf ein zweisilbiges kurzvokalisches (ϝ)ερε- und ein einsilbiges langvokalisches (ϝ)ρη-; ersteres liegt dem Futurum, letzteres dem Perfekt (ϝέϝρημαι usw.; zum Lautlichen Schwyzer 649 m. Lit.), dem Passivaorist und sämtlichen Verbalnomina zugrunde. — Eine primäre Verbalform findet sich noch in dem heth. Jotpräsens ''u̯erii̯a''- [[rufen]], [[nennen]], [[beauftragen]] (= (ϝ)είρω, s. oben), wozu noch das als Partikel der zitierten Rede gebrauchte -''wa''(''r'')- eig. ‘sagte (er)’; auch das russ. Deverbativum ''vrú'', ''vrátь'' [[lügen]], [[faseln]] (aus *''vьrǫ'', *''vьrati'') wird damit verbunden. Von den Nomina interessiert in erster Linie aw. ''urvāta''- n. [[Bestimmung]], [[Gebot]], das zu [[ῥητός]] genau stimmt (idg. *''u̯rē''-''to''-). Daneben mit kurzem Vokal aw. ''urvata''- n. = aind. ''vratá''- n. [[Bestimmung]], [[Gebot]], [[Gesetz]], idg. *''u̯re''/''o''-''to''-, russ. usw. ''rotá'' [[Eid]], idg. *''u̯ro''-''tā''; die entsprechende einsilbige Wurzelform erscheint in der alten ''dh''-Erweiterung lat. ''verbum'', lit. ''var̃das'' [[Name]], got. ''waúrd'' [[Wort]]. Sehr zweifelhaft ist das an falscher Stelle (nach [[ἔραχος]]) überlieferte ἔρθει· φθέγγεται H., das von Specht KZ 59, 65 m. A. 3 und Fraenkel Mélanges Boisacq 1, 374 zu ''verbum'' usw. gezogen wird. — S. auch [[εἴρων]].<br />'''Page''' 1,470-471