3,274,216
edits
ὄστρακον: Difference between revisions
From LSJ
m
no edit summary
mNo edit summary |
mNo edit summary |
||
| Line 36: | Line 36: | ||
{{FriskDe | {{FriskDe | ||
|ftr='''ὄστρακον''': {óstrakon}<br />'''Grammar''': n.<br />'''Meaning''': [[knöcherne]], [[harte Schale von Schnecken]], [[Muscheln]], [[Schildkröten]] (''h''. ''Merc''., A., Hp., Arist. u.a.), ‘irdene Scherbe (zum Aufschreiben, u.a. bei einer Abstimmung). irdenes Gefäß’ (Hp., att.).<br />'''Composita''' : Einige Kompp., z.B. [[ὀστρακόδερμος]] [[eine knöcherne Schale als Haut habend]], [[mit harter Haut]] (Batr., Arist. u.a.), [[μαλακόστρακος]] ‘mit weicher Schall (Arist.).<br />'''Derivative''': Mehrere Ableitungen. A. Subst. 1. Demin. ὀτράκιον n. (Arist., Str.); 2. -ίς, -ίδος f. [[Pinienzapfen]] (Mnesith. ap. Ath.); 3. -εύς m. [[Töpfer]] (''APl''.; Bosshardt 68). 4. -ᾶς m. ib. (Inschr. Korykos, Hdn. Gr.); 5. -ίτης m. Bez. eines Steins (Dsk., Plin.), eines Kuchens (Ath.), f. -ῖτις [[Art Galmei]] (Dsk., Plin.), Redard 59 u. 90; 6. -ίας m. Bez. eines Steins (Plin.). — B. Adj. 7. -ινος, 8. -ε(ι)ος, 9. -όεις (''AP''), -οῦς (Gal.) [[irden]], [[tönern]]; 10. -ώδης ‘schalen-, scherbenartig, voll Scherben’ (Arist., LXX, Pap.). 11. -ηρά n. pl. [[Schaltiere]] (Arist.). — C. Adv. 12. -[[ίνδα]] [[mit Scherbenspiel]] (Ar. u.a.; Taillardat Rev. et. anc. 58, 189ff.). — D. Verba. 13. -ίζω jmds. Namen auf eine Tonscherbe schreiben und dadurch für seine Verbannung stimmen, verbannen’ (att., Arist. usw.) mit -ισμός m. [[Verbannung durch das Scherbengericht]] (Arist.); 14. -όομαι [[in Scherben zerspringen]] (A.), [[von einer Schale bedeckt werden]] (Lyk., Gal.), -όω [[in eine Schale verwandeln]], [[verhärten]] (Arist.), [[mit Scherben bedecken]] (att. Inschr. IV<sup>a</sup>).<br />'''Etymology''' : Bildung auf -ακο- (Schwyzer 497, Chantraine Form. 384), wie [[ὄστρεον]] (s.d.) zunächst von einem ''r''-Stamm ὀστρ-, der mit dem in aind. ''ásth''-''i'', ''asth''-''n''-''ás'' vorliegenden ''i'' : ''n''-Stamm (s. [[ὀστέον]]) in Wechsel zu stehen scheint (s. auch [[ἀστακός]], [[ἀστράγαλος]]); Schwyzer 518 m. Lit., WP. 1, 185f., Pok. 783 W.-Hofmann s. ''os''; ält. Lit. auch bei Bq.<br />'''Page''' 2,437-438 | |ftr='''ὄστρακον''': {óstrakon}<br />'''Grammar''': n.<br />'''Meaning''': [[knöcherne]], [[harte Schale von Schnecken]], [[Muscheln]], [[Schildkröten]] (''h''. ''Merc''., A., Hp., Arist. u.a.), ‘irdene Scherbe (zum Aufschreiben, u.a. bei einer Abstimmung). irdenes Gefäß’ (Hp., att.).<br />'''Composita''' : Einige Kompp., z.B. [[ὀστρακόδερμος]] [[eine knöcherne Schale als Haut habend]], [[mit harter Haut]] (Batr., Arist. u.a.), [[μαλακόστρακος]] ‘mit weicher Schall (Arist.).<br />'''Derivative''': Mehrere Ableitungen. A. Subst. 1. Demin. ὀτράκιον n. (Arist., Str.); 2. -ίς, -ίδος f. [[Pinienzapfen]] (Mnesith. ap. Ath.); 3. -εύς m. [[Töpfer]] (''APl''.; Bosshardt 68). 4. -ᾶς m. ib. (Inschr. Korykos, Hdn. Gr.); 5. -ίτης m. Bez. eines Steins (Dsk., Plin.), eines Kuchens (Ath.), f. -ῖτις [[Art Galmei]] (Dsk., Plin.), Redard 59 u. 90; 6. -ίας m. Bez. eines Steins (Plin.). — B. Adj. 7. -ινος, 8. -ε(ι)ος, 9. -όεις (''AP''), -οῦς (Gal.) [[irden]], [[tönern]]; 10. -ώδης ‘schalen-, scherbenartig, voll Scherben’ (Arist., LXX, Pap.). 11. -ηρά n. pl. [[Schaltiere]] (Arist.). — C. Adv. 12. -[[ίνδα]] [[mit Scherbenspiel]] (Ar. u.a.; Taillardat Rev. et. anc. 58, 189ff.). — D. Verba. 13. -ίζω jmds. Namen auf eine Tonscherbe schreiben und dadurch für seine Verbannung stimmen, verbannen’ (att., Arist. usw.) mit -ισμός m. [[Verbannung durch das Scherbengericht]] (Arist.); 14. -όομαι [[in Scherben zerspringen]] (A.), [[von einer Schale bedeckt werden]] (Lyk., Gal.), -όω [[in eine Schale verwandeln]], [[verhärten]] (Arist.), [[mit Scherben bedecken]] (att. Inschr. IV<sup>a</sup>).<br />'''Etymology''' : Bildung auf -ακο- (Schwyzer 497, Chantraine Form. 384), wie [[ὄστρεον]] (s.d.) zunächst von einem ''r''-Stamm ὀστρ-, der mit dem in aind. ''ásth''-''i'', ''asth''-''n''-''ás'' vorliegenden ''i'' : ''n''-Stamm (s. [[ὀστέον]]) in Wechsel zu stehen scheint (s. auch [[ἀστακός]], [[ἀστράγαλος]]); Schwyzer 518 m. Lit., WP. 1, 185f., Pok. 783 W.-Hofmann s. ''os''; ält. Lit. auch bei Bq.<br />'''Page''' 2,437-438 | ||
}} | |||
{{grml | |||
|mltxt=το (ΑΜ [[ὄστρακον]])<br><b>1.</b> το σκληρό [[περίβλημα]] μερικών ασπόνδυλων ζώων, όπως τού αστακού, τής χελώνας κ.ά. («τὸ δ' [[ὄστρακον]] [[ἐκτός]] [[ἐντός]] δ' οὐθὲν σκληρόν», Αριστοτ.)<br><b>2.</b> [[κέλυφος]], [[καύκαλο]], [[καυκί]], [[καβούκι]]<br><b>3.</b> μικρή πήλινη [[πινακίδα]] ή [[θραύσμα]] πήλινου αγγείου, [[πάνω]] στο οποίο χάραζαν, [[κατά]] την [[αρχαιότητα]], το όνομα τού εξοστρακιστέου<br><b>νεοελλ.</b><br>η ύλη που λαμβάνεται από το εξωτερικό [[περίβλημα]] ζώου, [[ιδίως]] χελώνας, και χρησιμοποιείται για [[κατασκευή]] διαφόρων αντικειμένων, η [[ταρταρούγα]]<br><b>αρχ.</b><br><b>1.</b> πήλινο [[αγγείο]]<br><b>2.</b> [[ανθοδοχείο]], [[γλάστρα]]<br><b>3.</b> στον πληθ. τὰ ὄστρακα<br><b>α)</b> ο [[οστρακισμός]]<br><b>β)</b> πήλινα κρόταλα<br><b>4.</b> φρ. α) «[[περιστροφή]] οστράκου» — το [[παιχνίδι]] [[ὀστρακίνδα]]*<br><b>β)</b> «τὸ [[ὄστρακον]] [[ἐπιφέρω]] τινί» — [[ψηφίζω]] [[υπέρ]] τής εξορίας κάποιου<br><b>γ.</b> «[[τοὔστρακον]] παροίχεται» — πέρασε ο [[κίνδυνος]] τού οστρακισμού.<br>[ΕΤΥΜΟΛ. Ο τ. ὄστρ-α-κον (παράγωγο σε -κ, πρβλ. ὀστ-α-κός) προήλθε από αρχ. τ. στον οποίο ανάγεται η λ. [[ὀστοῦν]] (βλ. λ. [[οστό]]) με θ. σε -r- (πρβλ. αστρά-γ-αλος) και έρρινο [[επίθημα]] (*-n-κον), το οποίο στους τ. ὄστρ-α-κον και ὀστ-α-κός εμφανίζεται στη συνεσταλμένη του [[μορφή]] ως -α- (πρβλ. αρχ. ινδ. asthn-ah). Οι τ. ὄστρ-εον / ὄστρ-ειον παράγονται από το ίδιο θ., με [[επίθημα]] -εον / -ειον (πρβλ. δένδρ-εον, όσπρεον). Οι τ. [[ὄστρακον]] και [[ὄστρειον]] συνδέονται σημασιολογικά με τη [[ρίζα]] τής λ. [[ὀστοῦν]] από το [[γεγονός]] ότι η [[σύσταση]] τους είναι σκληρή σαν [[κόκαλο]] (πρβλ. και [[αστακός]], [[αστράγαλος]]). Η λ. [[ὄστρακον]], εξάλλου, με αρχική σημ. «σκληρό [[περίβλημα]] μερικών ασπόνδυλων ζώων, [[κέλυφος]]» επεκτάθηκε, αναλογικά, και σε αντικείμενα με σκληρή [[επιφάνεια]], όπως πήλινα αγγεία, ανθοδοχεία, γλάστρες, πήλινα κρόταλα και θραύσματα πήλινων αγγείων ή μικρές πήλινες πινακίδες όπου χάραζαν [[κατά]] την [[αρχαιότητα]] τα ονόματα πολιτικών [[ανδρών]] που θεωρούνταν επικίνδυνοι για το δημοκρατικό [[πολίτευμα]] και εξορίζονταν (πρβλ. [[οστρακίζω]], [[οστρακισμός]], [[οστρακοφορώ]]). Τη λ. δανείστηκε η Λατινική (πρβλ. λατ. [[ostreum]] και [[ostrea]]).<br>ΠΑΡ. [[οστράκινος]], οστράκιο, οστράκιον, [[οστρακίζω]], [[οστρακίτης]], [[οστρακώδης]]<br><b>αρχ.</b><br>[[οστρακάς]], [[οστράκεος]], [[οστράκειος]], [[οστρακεύς]], [[οστρακηρός]], [[οστρακίας]], [[οστρακίνδα]], [[οστρακίς]], [[οστρακίτις]], [[οστρακόεις]] [[οστρακώ]]<br><b>μσν.</b><br>[[οστρακάριος]]<br><b>νεοελλ.</b><br>[[οστρακιά]].<br><b>ΣΥΝΘ.</b> (Α' συνθετικό) [[οστρακόδερμος]]<br><b>αρχ.</b><br>[[οστρακόνωτος]], [[οστρακοποιός]], [[οστρακοφορώ]], [[οστρακόχρους]]<br><b>μσν.</b><br>[[οστρακοκονία]]<br><b>μσν.- νεοελλ.</b><br>[[οστρακοειδής]]<br><b>νεοελλ.</b><br>[[οστρακολογία]], [[οστρακοφόρος]]. (Β' συνθετικό) [[μαλακόστρακος]]<br><b>αρχ.</b><br>[[ανόστρακος]], [[λειόστρακος]], [[οξυόστρακος]], [[σκληρόστρακος]], [[στερεόστρακος]], [[τραχεόστρακος]], [[τραχυόστρακος]], [[υμενόστρακος]]]. | |||
}} | }} | ||
{{WoodhouseReversedUncategorized | {{WoodhouseReversedUncategorized | ||
