3,277,301
edits
ποιμήν: Difference between revisions
From LSJ
m
no edit summary
mNo edit summary |
mNo edit summary |
||
| Line 42: | Line 42: | ||
{{etym | {{etym | ||
|etymtx=-ένος<br />Grammatical information: m.<br />Meaning: [[herdsman]], [[shepherd]], metaph. [[guardian]], [[leader]], [[master]] (Il.).<br />Dialectal forms: Myc. [[pome]] /poimén/.<br />Compounds: Some compp., e.g. <b class="b3">ποιμ-άνωρ</b> = <b class="b3">ποιμην ἀνδρῶν</b> with <b class="b3">ποιμανόρ-ιον</b> n. [[herd]], [[troop of men]] (A. Pers. 241 a. 74;); on the explanation Sommer Nominalbild. 182 f.; <b class="b3">φιτυ-ποίμην</b> [[guardian of plants]] (A. Eu. 911).<br />Derivatives: <b class="b3">ποιμέν-ιος</b> (AP, APl), earlier a. more often attested <b class="b3">-ικός</b> (Pl., hell. poet.) [[belonging to herdsmen]]; <b class="b3">-ισσα</b> f. [[shepherdess]] (pap. IIIa); <b class="b3">ποίμν-η</b> f. [[herd]], [[flock of sheep]] (ι 122) with <b class="b3">-ιον</b> n. <b class="b2">id.</b> (IA.; <b class="b3">-ένιον</b> Opp.), <b class="b3">-ιος</b> [[belonging to herds]] (E.), <b class="b3">-ήϊος</b> (Β 470, Hes.; Risch $ 46), <b class="b3">-ικός</b> (pap. IIIp), <b class="b3">-ίτης</b> (E., Poll.), <b class="b3">-ιώτης</b> (sch.) <b class="b2">id.</b>; <b class="b3">-ηθεν</b> adv. [[of the herd]] (A. R.). Denom. verb [[ποιμαίνω]], rarely w. <b class="b3">δια-</b>, <b class="b3">συν-</b>, [[to be a herdsman]], [[to herd]], [[to pasture]], midd. [[to graze]], of the herd (Il.) with <b class="b3">ποιμαν-τήρ</b> = [[ποιμήν]] (S.), <b class="b3">-τικός</b> = [[ποιμενικός]] (Gal., H.), [[ποιμασία]] f. [[the grazing]] (Ph.). -- Besides [[πῶυ]], <b class="b3">-εος</b> n. [[flock of sheep]] (ep.Il.).<br />Origin: IE [Indo-European] [839, and 787] <b class="b2">*peh₂-(i-)</b> [[protect]]<br />Etymology: With [[ποιμήν]] agrees except fo the ablaut of the suffix in the nom. (IE [[ē]]: [[ō]]) Lith. <b class="b2">piemuõ</b>, gen. <b class="b2">-meñs</b> [[herderboy]] (on the undisputed stemvowel s. Fraenkel Wb. s. v.). Beside the neuter [[πῶυ]] (<b class="b2">*poh₂-i̯u</b>) stands as nomen ag. Skt. <b class="b2">pāyú-</b>, Av. <b class="b2">pāyu-</b> m. [[herder]], [[protector]]. As basis of these primary fomations served a verb [[tend (cattle)]], [[keep]] in Skt. <b class="b2">pā́-ti</b> [[keep]], [[protect]], from where <b class="b2">go-pā́-</b> m. [[cowherd]] a.o. From the 2. members in <b class="b2">nr̥-pā́y-(i)ya-</b> [[protecting men]], <b class="b2">nŕ̥-pī-ti-</b> f. [[protection of men]] we see an orig. [[longdiphthong]] [[pōi]]: [[pī]] (rather <b class="b2">*peh₂i-</b>, <b class="b2">pih₂-</b> < <b class="b2">ph₂i-</b>), which is retained in [[πῶυ]], <b class="b2">pāyú-</b> from <b class="b2">*poh₂i̯-u-</b>, wih [[ποιμήν]] from <b class="b2">*poh₂i-men</b>. -- WP. 2, 72 w. lit., Pok. 839, Mayrhofer s. <b class="b2">pā́ti</b>1; also W.-Hofmann s. [[pāscō]]. -- Cf. 1. [[πῶμα]]. | |etymtx=-ένος<br />Grammatical information: m.<br />Meaning: [[herdsman]], [[shepherd]], metaph. [[guardian]], [[leader]], [[master]] (Il.).<br />Dialectal forms: Myc. [[pome]] /poimén/.<br />Compounds: Some compp., e.g. <b class="b3">ποιμ-άνωρ</b> = <b class="b3">ποιμην ἀνδρῶν</b> with <b class="b3">ποιμανόρ-ιον</b> n. [[herd]], [[troop of men]] (A. Pers. 241 a. 74;); on the explanation Sommer Nominalbild. 182 f.; <b class="b3">φιτυ-ποίμην</b> [[guardian of plants]] (A. Eu. 911).<br />Derivatives: <b class="b3">ποιμέν-ιος</b> (AP, APl), earlier a. more often attested <b class="b3">-ικός</b> (Pl., hell. poet.) [[belonging to herdsmen]]; <b class="b3">-ισσα</b> f. [[shepherdess]] (pap. IIIa); <b class="b3">ποίμν-η</b> f. [[herd]], [[flock of sheep]] (ι 122) with <b class="b3">-ιον</b> n. <b class="b2">id.</b> (IA.; <b class="b3">-ένιον</b> Opp.), <b class="b3">-ιος</b> [[belonging to herds]] (E.), <b class="b3">-ήϊος</b> (Β 470, Hes.; Risch $ 46), <b class="b3">-ικός</b> (pap. IIIp), <b class="b3">-ίτης</b> (E., Poll.), <b class="b3">-ιώτης</b> (sch.) <b class="b2">id.</b>; <b class="b3">-ηθεν</b> adv. [[of the herd]] (A. R.). Denom. verb [[ποιμαίνω]], rarely w. <b class="b3">δια-</b>, <b class="b3">συν-</b>, [[to be a herdsman]], [[to herd]], [[to pasture]], midd. [[to graze]], of the herd (Il.) with <b class="b3">ποιμαν-τήρ</b> = [[ποιμήν]] (S.), <b class="b3">-τικός</b> = [[ποιμενικός]] (Gal., H.), [[ποιμασία]] f. [[the grazing]] (Ph.). -- Besides [[πῶυ]], <b class="b3">-εος</b> n. [[flock of sheep]] (ep.Il.).<br />Origin: IE [Indo-European] [839, and 787] <b class="b2">*peh₂-(i-)</b> [[protect]]<br />Etymology: With [[ποιμήν]] agrees except fo the ablaut of the suffix in the nom. (IE [[ē]]: [[ō]]) Lith. <b class="b2">piemuõ</b>, gen. <b class="b2">-meñs</b> [[herderboy]] (on the undisputed stemvowel s. Fraenkel Wb. s. v.). Beside the neuter [[πῶυ]] (<b class="b2">*poh₂-i̯u</b>) stands as nomen ag. Skt. <b class="b2">pāyú-</b>, Av. <b class="b2">pāyu-</b> m. [[herder]], [[protector]]. As basis of these primary fomations served a verb [[tend (cattle)]], [[keep]] in Skt. <b class="b2">pā́-ti</b> [[keep]], [[protect]], from where <b class="b2">go-pā́-</b> m. [[cowherd]] a.o. From the 2. members in <b class="b2">nr̥-pā́y-(i)ya-</b> [[protecting men]], <b class="b2">nŕ̥-pī-ti-</b> f. [[protection of men]] we see an orig. [[longdiphthong]] [[pōi]]: [[pī]] (rather <b class="b2">*peh₂i-</b>, <b class="b2">pih₂-</b> < <b class="b2">ph₂i-</b>), which is retained in [[πῶυ]], <b class="b2">pāyú-</b> from <b class="b2">*poh₂i̯-u-</b>, wih [[ποιμήν]] from <b class="b2">*poh₂i-men</b>. -- WP. 2, 72 w. lit., Pok. 839, Mayrhofer s. <b class="b2">pā́ti</b>1; also W.-Hofmann s. [[pāscō]]. -- Cf. 1. [[πῶμα]]. | ||
}} | |||
{{grml | |||
|mltxt=ο / [[ποιμήν]], -[[ένος]], ΝΜΑ, δωρ. τ. [[ποιμάν]] Α<br /><b>1.</b> [[βοσκός]], [[ιδίως]] προβάτων, τσοπάνος και, ειδικότερα, στην αρχαία [[εποχή]] σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] τον κύριο ή ιδιοκτήτη, κν. [[σήμερα]] [[μπιστικός]]<br /><b>2.</b> <b>εκκλ.</b> ([[κυρίως]] ως [[προσωνυμία]] του Χριστού) [[πνευματικός]] [[αρχηγός]], [[ηγέτης]] («αὐτὸς ἔδωκε... τοὺς εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ [[ποιμένας]] καὶ διδασκάλους», ΚΔ)<br /><b>3.</b> <b>μτφ.</b> (συν. ως [[προσωνυμία]] βασιλέων και ηγεμόνων) [[εθνάρχης]], [[κυβερνήτης]] («Ἀγαμέμνονα ποιμένα λαῶν», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «ο [[καλός]] [[ποιμήν]]»<br /><b>εκκλ.</b> παλαιοχριστιανική συμβολική [[παράσταση]] του Χριστού ως καλού βοσκού που φροντίζει τα λογικά πρόβατα, τους πιστούς, η οποία στηρίζεται στα [[λόγια]] του Χριστού («ἐγὼ [[εἰμὶ]] ὁ ποιμὴν ὁ [[καλός]]»)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> (στους Έλληνες διαμαρτυρομένους) [[τίτλος]] ιερέα, [[πάστορας]]<br /><b>2.</b> ο [[τέταρτος]] [[βαθμός]] στην [[ιεραρχία]] της Φιλικής Εταιρείας<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κύριος]] («πλοῦτος ὁ λαχὼν ποιμένα ἐπακτὸν ἀλλότριον, θνάσκοντι στυγερώτατος» <b>Πίνδ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. <i>ποι</i>-<i>μήν</i> ανάγεται στην ΙΕ [[ρίζα]] <i>p</i><i>ō</i>(<i>i</i>)-/ <i>p</i><i>ō</i>-<i>y</i>- «[[προστατεύω]], [[προφυλάσσω]]» με βουκολική σημ. και αντιστοιχεί με το λιθουαν. <i>piemu</i><i>ō</i> «[[νεαρός]] [[βοσκός]]». Στη λ. <i>ποι</i>-<i>μήν</i> εμφανίζεται βραχύφωνη [[δίφθογγος]] ([[νόμος]] Osthoff) και [[επίθημα]] -<i>μην</i> ([[πρβλ]]. [[λιμήν]], [[πυθμήν]]). Μακρόφωνος [[φωνηεντισμός]] -<i>ω</i>- με [[παρέκταση]] -<i>y</i>- μαρτυρείται στον τ. <i>πῶυ</i> «[[ποίμνιο]], [[κοπάδι]]» που αντιστοιχεί με τα αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ā</i><i>yu</i>- και αβεστ. <i>p</i><i>ā</i><i>yu</i>- (<b>πρβλ.</b> αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ā</i><i>ti</i> «[[προφυλάσσω]]»). Στην [[ίδια]] [[οικογένεια]] ανήκει και η λ. [[πῶμα]] «[[κάλυμμα]], [[σκέπασμα]]» (<b>πρβλ.</b> και λατ. <i>p</i><i>ā</i><i>sco</i> «[[βόσκω]]»).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ποιμαίνω]], [[ποιμενικός]], [[ποίμνη]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ποιμένιον]], [[ποιμένιος]], [[ποιμένισσα]]<br /><b>μσν.</b><br />[[ποιμενόθι]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ποιμενίς]], [[ποιμενισμός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[ποιμάνωρ]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[ποιμενάρχης]]. (Β' συνθετικό) <i>αρχιποιμήν</i><br /><b>αρχ.</b><br />[[επιποιμήν]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>βλαχοποιμένας</i>]. | |||
}} | }} | ||
{{FriskDe | {{FriskDe | ||
