προστάσσω: Difference between revisions
From LSJ
m
no edit summary
lsj>Spiros mNo edit summary |
|||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=prostasso | |Transliteration C=prostasso | ||
|Beta Code=prosta/ssw | |Beta Code=prosta/ssw | ||
|Definition=Att. [[προστάττω]]; Dor. [[ποτιτάσσω]] ''IG''12(1).155.91 (Rhodes), Anon. in ''PSI''9.1091.1, also [[ποιτάσσω]] ''IG''42(1).122.39, al. (Epid.): pf.<br><span class="bld">A</span> προστέταχα [[LXX]] ''Da.''2.8:—Pass., ''1'' aor. προσετάχθην (v. infr.), also 2 aor. προσετάγην ib.''Si.''3.22:<br><span class="bld">I</span> c. acc. pers.,<br><span class="bld">1</span> [[place]] or [[post at]] a place, <b class="b3">χωρεῖτε οἷ προστάσσομεν</b> (''[[sc.]]'' [[ὑμᾶς]]) [[Euripides|E.]]''[[Orestes|Or.]]''1678: —Pass., προσταχθέντα.. πύλαις A.''Th.''527, cf. S.''Ant.''670; ᾗ ἄν τις προσταχθῇ Th.2.87, cf. 7.70.<br><span class="bld">2</span> [[attach to]], <b class="b3">πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους | |Definition=Att. [[προστάττω]]; Dor. [[ποτιτάσσω]] ''IG''12(1).155.91 (Rhodes), Anon. in ''PSI''9.1091.1, also [[ποιτάσσω]] ''IG''42(1).122.39, al. (Epid.): pf.<br><span class="bld">A</span> προστέταχα [[LXX]] ''Da.''2.8:—Pass., ''1'' aor. προσετάχθην (v. infr.), also 2 aor. προσετάγην ib.''Si.''3.22:<br><span class="bld">I</span> c. acc. pers.,<br><span class="bld">1</span> [[place at]] or [[post at]] a place, <b class="b3">χωρεῖτε οἷ προστάσσομεν</b> (''[[sc.]]'' [[ὑμᾶς]]) [[Euripides|E.]]''[[Orestes|Or.]]''1678: —Pass., προσταχθέντα.. πύλαις A.''Th.''527, cf. S.''Ant.''670; ᾗ ἄν τις προσταχθῇ Th.2.87, cf. 7.70.<br><span class="bld">2</span> [[attach to]], <b class="b3">πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους προστάσσων</b> [[attach]]ing to certain [[tribe]]s their next [[neighbour]]s, [[Herodotus|Hdt.]]3.89; <b class="b3">π. τινάς τινι</b> [[assign]] them [[to]] his [[command]], Th.5.8, cf. [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''7.1.20:—Pass., Ἰνδοὶ προσετετάχατο.. Φαρναζάθρῃ [[Herodotus|Hdt.]]7.65; κατὰ τέλη στρατηγῷ τινι προστεταγμένοι Th.6.42.<br><span class="bld">3</span> reversely, <b class="b3">ἐπὶ μὲν τῇ [μοίρῃ] ἑωυτὸν προστάσσειν</b> [[appoint]]ed himself to the one part as their [[head]], [[Herodotus|Hdt.]]1.94; <b class="b3">π. ἄρχοντά τισι</b> [[appoint]] as [[commander]] over them, Th.6.93: with dat. omitted, Id.3.16, 8.23:—Pass., ib.8.<br><span class="bld">II</span> c. acc. rei, [[command]], [[prescribe]], [[enjoin]], περὶ βοηθείας ἢ ἄλλο τι προστάττοντες τῆσι πόλεσι ''IG''12.57.43; <b class="b3">ἑκάστῳ ἔργον π., αὑτῷ πόνον π.</b>, [[Herodotus|Hdt.]] 1.114, E.''Ion''1176, cf. [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''4.5.25; πολὺ ἔργον π. ὡς τηλικῷδε Pl.''Prm.'' 136d, etc.; πολλὰς ἐπιμελείας Arist.''Pol.''1299b8; π. μνᾶς ἕξ [[prescribe]] 6 minae, Id.''EN''1106b2; τισὶ περί τινος π. D.19.71:—Pass., <b class="b3">τοῖσι δὲ</b> [[ἵππος]] προσετέτακτο = to others [[order]]s had been given to [[supply]] [[cavalry]], [[Herodotus|Hdt.]]7.21, cf. A.''Eu.''208; [[τὰ προσταχθέντα]] = [[orders given]], [[Herodotus|Hdt.]]2.121.δ, cf. Isoc.3.13; [[τὸ προστεταγμένον]] [[Herodotus|Hdt.]]9.104; [[τὸ προσταχθέν]] Id.1.114, S.''Ph.''1010; [[τὰ προσταχθησόμενα]] [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''3.5.6: abs., [[προσταχθὲν αὐτῷ]] = [[the order having been given]] him, Lys.30.2, cf. D.50.12; πλείω τῶν ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττομένων δαπανᾶσθαι Lys.25.13.<br><span class="bld">2</span> c. dat. pers. et inf., [[command]], [[order]] one to do, [[Herodotus|Hdt.]]5.105, 9.99, S. ''OC''1018, Th.7.29, [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''8.6.3, ''PEnteux.''6.4 (iii B.C.), etc.; the dat. must be supplied in [[Herodotus|Hdt.]]1.80, S.''OC''494, etc.:—Pass., impers., ἐκέλευε τοῖσι προσετέτακτο ταῦτα πρήσσειν διαταμεῖν [[Herodotus|Hdt.]]7.39; ὁ βασιλεὺς.. ἢ ἄλλος τις οἷς προστέτακται περὶ τούτων ''IG''12.94.19.<br><span class="bld">3</span> c. acc. et inf., E.''Hel.''890; both usages in successive clauses, ὅσα οἱ νόμοι π. τοὺς προσήκοντας ποιεῖν, ἡμῖν π. καὶ ἀναγκάζουσι ποιεῖν D.43.59:—Pass., to [[be ordered]] to do, τέσσερες.. κῶμαι.. τοῖσι κυσὶ προσετετάχατο σιτία παρέχειν [[Herodotus|Hdt.]]1.192, etc.; <b class="b3">ὥσπερ προσετάχθησαν</b> (''[[sc.]]'' [[ἐξεργάσασθαι]]) Th.5.75.<br><span class="bld">4</span> abs., [[command]], [[order]], opp. [[ὑπηρετέω]], Arist.''Top.''129a12:—Pass., [[receive orders]], ib.14; οἱ προστεταγμένοι Th.1.136.<br><span class="bld">III</span> Astrol., correl. of [[ἀκούω]] v, Ptol.''Tetr.''35, Heph. Astr.1.9, Serapio in ''Cat.Cod.Astr.''8(4).226. | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0781.png Seite 781]] att. -ττω, 1) dazu anordnen, stellen, bes. von Aufstellung der Soldaten, πέμπταισι προσταχθέντα πύλαις, Aesch. Spt. 509, wie Soph. Ant. 666; χωρεῖτε [[ἕκαστος]] οἷ προστάσσομεν, Eur. Or. 1678; dah. wozu rechnen, zu einer Klasse oder Partei zählen, τινὰ [[πρός]] τινα, Her. 3, 89, τινά τινι, 7, 65; Ἰνδοὶ προσετετάχατο Φαρναζάθρῃ; auch μοίρῃ τινὶ προστάσσειν ἑωυτόν, sich zu einer Partei schlagen, 1, 94; auch ἄρχοντα, dazu einsetzen, vorsetzen, Thuc. 8, 23. 87; vgl. auch Plat. Legg. VI, 784 a. – 2) dazu anordnen, gebieten, befehlen; ἔστιν ἡμῖν τοῦτο προστεταγμένον, Aesch. Eum. 208; χὤτι δεῖ πρόστασσε δρᾶν, Soph. O. C. 495, vgl. 1022; ὃς οὐδὲν ᾔδη πλὴν τὸ προσταχθὲν ποιεῖν, Phil. 998, σοὶ [[προστάσσω]] μένειν, Eur. Suppl. 589; τί προστετάχθαι δρᾶν; Phoen. 738; u. in Prosa: τινί τι, Her. u. Folgde; mit folgdm inf., Her. 7, 39. 9, 99; auch mit acc. c. inf., Xen. Mem. 1, 7, 4; bes. wie imperare, Einem Etwas auflegen zu leisten, τοῖσι προσετέτακτο [[ἵππος]], es war ihnen Reiterei zu stellen aufgelegt, Her. 7, 21; τὸ προστεταγμένον, τὰ προσταχθέντα, Befehle, Aufträge, 2, 121. 4, 9. 104; προσταχθέν, da es befohlen worden, Xen. Hell. 2, 5, 35; vgl. [[οὕτως]] ἐξ Ἀλεξάνδρου προστεταγμένον, Arr. An. 7, 3, 6; πολὺ [[ἔργον]] προστάττεις ὡς τηλικῷδε, Plat. Parm. 136 d; εἰ ἄρα προστάττοι τὸ [[ἐνύπνιον]] ταύτην τὴν δημώδη μουσικὴν ποιεῖν, Phaed. 61 a, u. oft; ἡ [[ἀποδημία]] ἡ νῦν ἐμοὶ προστεταγμένη, 67 c; τὰ προσταχθέντα δρᾶν, Polit. 305 d; τῷ πρεσβυτέρῳ νεωτέρων πάντων ἄρχειν προστετάξεται, Rep. V, 465 a; Xen. u. Folgde. | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0781.png Seite 781]] att. -ττω, 1) [[dazu anordnen]], [[stellen]], bes. von Aufstellung der Soldaten, πέμπταισι προσταχθέντα πύλαις, Aesch. Spt. 509, wie Soph. Ant. 666; χωρεῖτε [[ἕκαστος]] οἷ προστάσσομεν, Eur. Or. 1678; dah. wozu rechnen, zu einer Klasse oder Partei zählen, τινὰ [[πρός]] τινα, Her. 3, 89, τινά τινι, 7, 65; Ἰνδοὶ προσετετάχατο Φαρναζάθρῃ; auch μοίρῃ τινὶ προστάσσειν ἑωυτόν, sich zu einer Partei schlagen, 1, 94; auch ἄρχοντα, dazu einsetzen, vorsetzen, Thuc. 8, 23. 87; vgl. auch Plat. Legg. VI, 784 a. – 2) [[dazu anordnen]], [[gebieten]], [[befehlen]]; ἔστιν ἡμῖν τοῦτο προστεταγμένον, Aesch. Eum. 208; χὤτι δεῖ πρόστασσε δρᾶν, Soph. O. C. 495, vgl. 1022; ὃς οὐδὲν ᾔδη πλὴν τὸ προσταχθὲν ποιεῖν, Phil. 998, σοὶ [[προστάσσω]] μένειν, Eur. Suppl. 589; τί προστετάχθαι δρᾶν; Phoen. 738; u. in Prosa: τινί τι, Her. u. Folgde; mit folgdm inf., Her. 7, 39. 9, 99; auch mit acc. c. inf., Xen. Mem. 1, 7, 4; bes. wie imperare, Einem Etwas auflegen zu leisten, τοῖσι προσετέτακτο [[ἵππος]], es war ihnen Reiterei zu stellen aufgelegt, Her. 7, 21; τὸ [[προστεταγμένον]], τὰ [[προσταχθέντα]], [[Befehle]], [[Aufträge]], 2, 121. 4, 9. 104; [[προσταχθέν]], [[da es befohlen worden]], Xen. Hell. 2, 5, 35; vgl. [[οὕτως]] ἐξ Ἀλεξάνδρου προστεταγμένον, Arr. An. 7, 3, 6; πολὺ [[ἔργον]] προστάττεις ὡς τηλικῷδε, Plat. Parm. 136 d; εἰ ἄρα προστάττοι τὸ [[ἐνύπνιον]] ταύτην τὴν δημώδη μουσικὴν ποιεῖν, Phaed. 61 a, u. oft; ἡ [[ἀποδημία]] ἡ νῦν ἐμοὶ προστεταγμένη, 67 c; τὰ προσταχθέντα δρᾶν, Polit. 305 d; τῷ πρεσβυτέρῳ νεωτέρων πάντων ἄρχειν προστετάξεται, Rep. V, 465 a; Xen. u. Folgde. | ||
}} | }} | ||
{{bailly | {{bailly | ||
|btext=<b>1</b> [[préposer]] : τινα πύλαις ESCHL confier à qqn la garde des portes;<br /><b>2</b> [[assigner]], [[attribuer]] : πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους HDT rattacher à certaines tribus les tribus voisines ; προστάσσειν τινάς τινι mettre des troupes sous le commandement de qqn ; τινα ἄρχοντα THC désigner qqn comme chef ; <i>p. ext.</i> ordonner, prescrire : τί τινι qch à qqn ; τινί <i>ou</i> τινά avec l'inf. : ordonner à qqn de faire qch ; τὸ προστεταγμένον, τὸ προσταχθέν, ordre | |btext=<b>1</b> [[préposer]] : τινα πύλαις ESCHL confier à qqn la garde des portes;<br /><b>2</b> [[assigner]], [[attribuer]] : πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους HDT rattacher à certaines tribus les tribus voisines ; προστάσσειν τινάς τινι mettre des troupes sous le commandement de qqn ; τινα ἄρχοντα THC désigner qqn comme chef ; <i>p. ext.</i> ordonner, prescrire : τί τινι qch à qqn ; τινί <i>ou</i> τινά avec l'inf. : ordonner à qqn de faire qch ; τὸ [[προστεταγμένον]], τὸ [[προσταχθέν]], [[ordre donné]] ; τὰ [[προσταχθέντα]] HDT les [[ordres donnés]] ; <i>particul., t. médic.</i> [[prescrire]], [[établir une ordonnance]].<br />'''Étymologie:''' [[πρός]], [[τάσσω]]. | ||
}} | }} | ||
{{elru | {{elru | ||
|elrutext='''προστάσσω:''' атт. [[προστάττω]]<br /><b class="num">1</b> [[приставлять]], [[ставить впереди или во главе]]: προσταχθεὶς πέμπταισι πύλαις Aesch. назначенный защищать пятые ворота; δορὸς ἐν χειμῶνι προστεταγμένος Soph. поставленный во главе боевой бури, т. е. стоящий на боевом посту; Γύλιππον προστάξαι ἄρχοντα τοῖς Συρακοσίοις Thuc. назначить Гилиппа командующим сиракузскими войсками;<br /><b class="num">2</b> [[причислять]], [[приписывать]], [[относить]]: πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους π. Her. отнести (т. е. причислить) к (отдельным) народам (их) ближайших соседей; στρατηγῷ (τινι) προστεταγμένοι Thuc. подчиненные тому или иному военачальнику;<br /><b class="num">3</b> тж. med. [[предписывать]], [[приказывать]], [[поручать]] (τινί τι Her., Xen., Plat., Arst., реже τινὶ περί τινος Dem.; προσταχθὲν [[αὐτῷ]] ἀναγράψαι τοὺς νόμους τοὺς Σόλωνος Lys.): [[ὥσπερ]] προσετάχθησαν Thuc. как им было приказано; τὸ προσταχθέν, τὸ προστεταγμένον и τὸ προσταχθησόμενον Her., Xen., Soph. приказ | |elrutext='''προστάσσω:''' атт. [[προστάττω]]<br /><b class="num">1</b> [[приставлять]], [[ставить впереди или во главе]]: προσταχθεὶς πέμπταισι πύλαις Aesch. назначенный защищать пятые ворота; δορὸς ἐν χειμῶνι προστεταγμένος Soph. поставленный во главе боевой бури, т. е. стоящий на боевом посту; Γύλιππον προστάξαι ἄρχοντα τοῖς Συρακοσίοις Thuc. назначить Гилиппа командующим сиракузскими войсками;<br /><b class="num">2</b> [[причислять]], [[приписывать]], [[относить]]: πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους π. Her. отнести (т. е. причислить) к (отдельным) народам (их) ближайших соседей; στρατηγῷ (τινι) προστεταγμένοι Thuc. подчиненные тому или иному военачальнику;<br /><b class="num">3</b> тж. med. [[предписывать]], [[приказывать]], [[поручать]] (τινί τι Her., Xen., Plat., Arst., реже τινὶ περί τινος Dem.; προσταχθὲν [[αὐτῷ]] ἀναγράψαι τοὺς νόμους τοὺς Σόλωνος Lys.): [[ὥσπερ]] προσετάχθησαν Thuc. как им было приказано; τὸ [[προσταχθέν]], τὸ [[προστεταγμένον]] и τὸ [[προσταχθησόμενον]] Her., Xen., Soph. [[приказ]], [[приказание]], [[предписание]], [[поручение]]; [[πλείω]] τῶν ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττομένων Lys. больше, чем предписывается государством; οἱ προστεταγμένοι κατὰ πύστιν Thuc. получившие приказание о разведке; προστεταγμένοι καιροί NT установленные сроки. | ||
}} | |||
{{elnl | |||
|elnltext=[[προστάττω]], Ion. [[προστάσσω]], Ion. plqpf. med.-pass. 3 plur. en later προσετετάχατο opstellen bij, met acc., en dat. of plaatsbep.; pass..; πέμπταισι προσταχθέντα... πύλαις opgesteld bij de vijfde poort Aeschl. Sept. 527; χώραν μὴ προλείποντες ᾗ ἄν τις προσταχθῇ zonder de plaats te verlaten waar men was opgesteld Thuc. 2.87; toewijzen aan, met acc. en dat. of prep. bep.:; πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους π. aan die volken hun directe naburen koppelen Hdt. 3.89.1; τοὺς δ’ ἐκ πλαγίου σὺ ἄλλοις πρόσταξον jij moet de soldaten op de flank overdragen aan anderen Xen. Cyr. 7.1.20; aanstellen als, met dubb. acc. en dat.:; Γύλιππον... π. ἄρχοντά τοῖς Συρακοσίοις Gylippos als commandant over de Syracusanen aanstellen Thuc. 6.93.2; plqperf. pass.. προσετέτακτο... ἄρχων Κλέαρχος Klearchos was hierbij tot commandant aangesteld Thuc. 8.8.2. [[bevelen]], [[opdragen]]:; χωρείτε οἷ προστάσσομεν ga waarheen we jullie opdragen te gaan Eur. Or. 1678; met acc. v. h. inw. obj..; πολλὰς ἐπιμελείας π. vele taken opdragen Aristot. Pol. 1299b8; met acc. v. h. inw. obj. en dat..; αὐτῷ ἔργον τι προστάξαι hem een taak opdragen Xen. Cyr. 4.5.25; met dat. en inf..; προστάξαι ἑνὶ τῶν θεραπόντων... εἰπεῖν hij beval één van zijn dienaren om te zeggen... Hdt. 5.105.2; met acc. en inf..; ὅς με προστάσσει τάδε εἰπεῖν die mij opdraagt dit te zeggen Eur. Hel. 890; pass. [[opdracht krijgen]]; met inf..; τοῖσι κυσὶ προσετετάχατο σιτία παρέχειν zij hadden de opdracht de honden van eten te voorzien Hdt. 1.192.4; onpers..; ἐκέλευσε τοῖσι προσετέτακτο ταῦτα πρήσσειν... διαταμεῖν hij beval degenen die die opdracht hadden gekregen hem doormidden te snijden Hdt. 7.39.3; onpers. acc. abs..; προσταχθέν... αὐτῷ... ἀναγράψαι τοὺς νόμους toen hij de opdracht had gekregen de wetten op te schrijven Lys. 30.2; ptc. subst..; τὰ ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττόμενα wat door de stad (telkens) werd opgedragen Lys. 25.13; τὰ προσταχθέντα de opdrachten Hdt. 2.121δ6; sing.. τὸ προσταχθὲν ἐκ τοῦ Κύρου wat door Cyrus was opgedragen Hdt. 1.114.3; τὸ προστεταγμένον het opgedragene Hdt. 9.104. | |||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
| Line 29: | Line 32: | ||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt= | |mltxt=[[προστάσσω]] ΝΜΑ, και αττ. τ. [[προστάττω]] και δωρ. τ. [[ποτιτάσσω]] και [[ποιτάσσω]] Α<br />[[δίνω]] [[διαταγή]] [[συνήθως]] με έντονο τρόπο, [[παραγγέλλω]], [[διατάζω]] (α. «τούτο προστάζει ο [[βασιλιάς]] και μ' έστειλε [[φερμάνι]]», δημ. [[τραγούδι]]<br />β. «ἐπὶ τῆς κτίσεως συνεξέλαμψε τὸ φῶς τῷ προστάγματι», Γρηγ. Νύσσ<br />γ. «περὶ βοηθείας ἤ [[ἄλλο]] τι προστάττοντες τῇσι πόλεσι», <b>επιγρ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ([[κυρίως]] σχετικά με στρατό) [[τοποθετώ]] κάποιον σε μία [[θέση]]<br /><b>2.</b> [[τάσσω]] [[κοντά]] σε κάποιον, [[παρατάσσω]] («καὶ πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους προστάσσων», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>3.</b> [[υποβάλλω]] κάποιον στις διαταγές κάποιου άλλου<br /><b>4.</b> [[εξουσιάζω]]<br /><b>5.</b> [[ορίζω]] άρχοντα, αρχηγό σε άλλους («καὶ Γύλιππον τὸν Κλεανδρίδου προστάξαντες ἄρχοντα τοῖς Συρακοσίοις», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>6.</b> <b>αστρολ.</b> (για αστέρες) βρίσκομαι ο [[ένας]] [[απέναντι]] στον [[άλλο]], [[αντικρύζω]]<br /><b>7.</b> (η μτχ. ουδ. μέσ. ενεστ., μέσ. παρακμ. και παθ. αορ. ως ουσ.) <i>τo προσταττόμενον</i> και <i>τo προστετάγμενον</i> και <i>τo προσταχθέν</i><br />η [[προσταγή]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>προσ</i>- / <i>ποτι</i>- (<b>βλ. λ.</b> [[ποτί]]) <span style="color: red;">+</span> [[τάττω]] / [[τάσσω]]. Ο νεοελλ. τ. [[προστάζω]] έχει σχηματιστεί από τον αόρ. <i>προσέταξα</i> [[κατά]] το [[σχήμα]] <i>ἔκραξα</i>: [[κράζω]]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
