View source for πεσσός

{{LSJ1
|Full diacritics=πεσσός
|Medium diacritics=πεσσός
|Low diacritics=πεσσός
|Capitals=ΠΕΣΣΟΣ
|Transliteration A=pessós
|Transliteration B=pessos
|Transliteration C=pessos
|Beta Code=pesso/s
|Definition=Att. πεττ-, ὁ, heterocl. pl. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> πεσσά <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>429</span>, <span class="bibl">Euph.61</span> :— <b class="b2">oval-shaped stone for playing draughts</b> or <b class="b2">backgammon</b>, usu. in pl. (<b class="b3">λευκοῖο σημήϊα π</b>. <span class="title">AP</span>9.482.21 (Agath.)), πεσσοῖσι… θυμὸν ἔτερπον <span class="bibl">Od.1.107</span>, cf.<span class="bibl">Hdt.1.94</span> ; τοὶ μὲν ἵπποις... τοὶ δὲ πεσσοῖς… τέρπονται <span class="bibl">Pi.<span class="title">Fr.</span>129.4</span> ; πεττῶν θέσις <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>333b</span> ; <b class="b3">ἐφηῦρε πεσσοὺς κύβους τε</b> (sc. Palamedes) <span class="bibl">S. <span class="title">Fr.</span>479.4</span> ; <b class="b3">πόλεις πεσσῶν ὁμοίως διαφοραῖς ἐκτις μέναι</b> as if moved from place to place like draughts, <span class="bibl">E.<span class="title">Fr.</span>360.9</span>; <b class="b3">ἒν μὲν τόδ' ἡμῖν, ὥσπερ ἐν πεσσοῖς, δίδως κρεῖσσον</b> you have given me <b class="b2">a piece</b> (as at chess), <span class="bibl">Id.<span class="title">Supp.</span>409</span> ; κατὰ τὸν ἐν πεττοῖς νόμον <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ec.</span>987</span> ; πεττῶν δίκην τὰς κοινὰς ἐννοίας μετατιθείς Plu.2.1068c ; <b class="b3">ἐν πεττοῖς καὶ κύβοις διημερεύειν</b> ib.272f ; ἄζυξ ὢν ὥσπερ ἐν πεττοῖς <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1253a7</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">the board on which the game was played</b>, <b class="b3">πεσσὰ πεντέγραμμα</b>, since the pieces were placed on five lines, <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>429</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> <b class="b3">οἱ π</b>. <b class="b2">the place</b> in which the game was played, or <b class="b2">the game itself</b>, <span class="bibl">E.<span class="title">Med.</span>68</span> ; ἔνθα Διὸς… θᾶκοι π. τε καλοῦνται <span class="bibl">Cratin.7</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> <b class="b2">medicated plug of wool</b> or <b class="b2">lint</b> to be introduced into the vagina, anus, etc., <b class="b2">pessary</b>, <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>9.20.4</span>, Dsc.1.106, 2.61, <span class="bibl">Cels.5.21</span>, etc. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">any oval body</b>, π. ἐκ μολύβδου <span class="bibl">App.<span class="title">Mith.</span>31</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> <b class="b2">ticket</b> or <b class="b2">tally</b> showing attendance at an <b class="b3">ἐκκλησία</b>, <span class="title">JHS</span>8.118 (Iasus). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">4</span> <b class="b2">bolt</b> of a door, <span class="title">PMag.Lond.</span>121.616, <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span> 2146.10</span> (iii A. D.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> in Archit., <b class="b2">cubic mass of building, terrace</b>, <span class="bibl">Str.16.1.5</span>, <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span>1272.6</span> (ii A. D.), <span class="bibl">Procop.<span class="title">Aed.</span>1.1.37</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> <b class="b2">dark edge of the pupil</b> (in the eye), <span class="bibl">Poll.2.71</span>, Hsch.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0604.png Seite 604]] ὁ, att. -ττός, 1) der länglich runde Stein im Brettspiel; gew. im plur., πεσσοῖσι θυμὸν ἔτερπον, Od. 1, 107; Pind. frg. 95, 4; Her. 1, 94; Eur. Med. 68; πεσσῶν ἡδομένους μορφαῖσι πολυπλόκοις, I. A. 196; πεττῶν [[θέσις]], Plat. Rep. I, 333 b; vgl. Ath. I, 16 f. Auch das Brett zum Spiele hieß so, sonst πεττόν und [[ἀβάκιον]]; οἱ πεσσοί auch = der Ort, wo im Brett gespielt wird, und das Spiel selbst, gew. [[πεσσεία]]; vgl. Eur. Med. 67. – Sprichwörtlich πεττῶν δίκην δεῦρο κἀκεῖ τὰς κοινὰς ἐννοίας μετατιθείς, Plut. adv. Stoic. 20. – 2) ein länglich runder Körper aus Wolle, Seide, Leinwand, Gummi u. dgl. verfertigt, mit Heilmitteln gemischt od. bestrichen u. in den After od. andere hohle Theile des Leibes gesteckt, Medic. – Auch längliche Bleikugeln, ἐκ μολύβδου, App. Mithrid. 31. – 3) in der Baukunst ein viereckiger Untersatz unter den Stützen der Schwibbogen, Strab. u. Sp.
}}
{{ls
|lstext='''πεσσός''': Ἀττ. πεττός, ὁ· ἑτερόκλ. πληθ. πεσσὰ Σοφ. Ἀποσπ. 381· ― [[ψῆφος]] ᾠοειδὴς τὸ [[σχῆμα]] ἐν χρήσει ἐν τῷ πεσσεύειν, κεῖται δὲ ἡ [[λέξις]] ἐπὶ ταύτης τῆς ἐννοίας σχεδὸν μόνον κατὰ πληθ., πεσσοῖσι... θυμὸν ἔτερπον Ὀδ. Α. 107· ἡ τῶν π. παιγνίη Ἡρόδ. 1. 94· τοὶ μὲν ἵπποις..., τοὶ δὲ πεσσοῖς... τέρπονται Πινδ. Ἀποσπ. 95. 4· πεττῶν [[θέσις]] Πλάτ. Πολ. 333Β· ἐφεῦρε πεσσοὺς κύβους τε (δηλ. ὁ [[Παλαμήδης]]) Σοφ. Ἀποσπ. 380· πόλεις πεσσῶν ὁμοίως διαφοραῖς ἐκτισμέναι, ὡς εἰ ἐξηρτῶντο ἐκ παιγνιδίου πεσσῶν, Εὐριπ. Ἀποσπ. 362. 9 ([[ὅπερ]] παρὰ Πλουτ. ἔχει ὧδε: διαφορηθεῖσαι βολαῖς)· ἓν μὲν τόδ’ ἡμῖν, [[ὥσπερ]] ἐν πεσσοῖς, δίδως κρεῖσσον ὁ αὐτ. ἐν Ἱκ. 409· πεττῶν δίκην μετατιθέναι Πλούτ. 2. 1068C· ἐν πεττοῖς καὶ κύβοις διημερεύειν [[αὐτόθι]] 272F· τὸ [[ἄζυξ]] ὢν [[ὥσπερ]] ἐν πεττοῖς, ἐν Ἀριστ. Πολιτικ. 1. 2, 10, μένει ἔτι ἀνερμήνευτον. 2) ἡ σανὶς ἐφ’ ἧς ἐπαίζετο τὸ [[παιγνίδιον]], πεσσὰ πεντέγραμμα, «παρ’ ὅσον [[πέντε]] γραμμαῖς ἔπαιζον» Ἡσύχ., (Σοφοκλ. Ἀποσπ. 381)· πρβλ. [[ἄβαξ]] 2, γραμμὴ ΙΙΙ. 3) οἱ πεσσοί, τὸ [[μέρος]] [[ἔνθα]] ἐπαίζοντο ἢ αὐτὴ ἡ [[παιδιά]], Εὐρ. Μήδ. 68· [[ἔνθα]] [[Διός]]... θῶκοι πεσσοί τε καλοῦνται Κρατῖνος ἐν «Ἀρχιλόχοις» 4· ἴδε Meineke ἐν τόπῳ, Λεξικ. Ἀρχαιοτ. ἐν λέξει. ΙΙ. ἰατρικῶς, ξαντὸν μάλλινον ἢ λινοῦν ἐν σχήματι πεσσοῦ εἰσαγόμενον εἰς τὸν πρωκτὸν ἢ τὸν κολεὸν τῆς μήτρας, Θεοφρ. π. Φυτ. Ἱστ. 9. 20. 4, Διοσκ. 1. 142., 2. 66, Κέλσ., κλ. 2) πᾶν ᾠοειδὲς [[σῶμα]], π. ἐκ μολύβδου Ἀππ. Μιθρ. 31. ΙΙΙ. ἐν τῇ Ἀρχιτεκτονικῇ, τετράγωνον [[οἰκοδόμημα]] ἐπὶ κιονοκράνου ἐφ’ οὗ ἐστηρίζοντο ἀψῖδες, οἱ δὲ πεττοὶ κοῖλοι πλήρεις γῆς, [[ὥστε]] δέξασθαι φυτὰ δένδρων τῶν μεγίστων ἐξ ὀπτῆς πλίνθου κατεσκευασμένοι, περὶ τοῦ ἐν Βαβυλῶνι κρεμαστοῦ κήπου, Στράβ. 738, Προκοπ. Κτίσματα 1. 1. IV. πεσσοί, τὰ περὶ τῇ κόρῃ τοῦ ὀφθαλμοῦ μέλανα, [[Πολυδ]]. Β΄, 71, Ἡσύχ. (Συγγενὲς τῷ Λατ. tessera, ὡς τὰ πέτορες, [[πίσυρες]] πρὸς τὸ [[τέσσαρες]]).
}}
{{bailly
|btext=οῦ (ὁ) :<br />jeton, sorte de petite pierre ovale en forme de gland pour le jeu de dès <i>ou</i> de trictrac <i>d’ord. au plur. ; p. ext.</i> endroit où l’on jouait au trictrac.<br />'''Étymologie:''' [[πίπτω]], cf. πεσσόν.
}}
{{Autenrieth
|auten=only pl., [[draughts]], checkers, the [[game]] played [[with]] [[them]], the [[nature]] of [[which]] is [[unknown]]. (The [[following]] [[cut]] represents an Egyptian [[game]] o<&lt;>*<&gt;> [[this]] [[character]].)
}}
{{grml
|mltxt=ο, ΝΜΑ, πληθ. τὰ πεσσά και αττ. τ. [[πεττός]], Α<br /><b>1.</b> ωοειδές ξύλινο ή κοκάλινο [[πούλι]], [[πιόνι]], που το χρησιμοποιούσαν στο [[παιχνίδι]] της πεσσείας<br /><b>2.</b> [[ελαστικός]] [[συνήθως]] [[δακτύλιος]], και στην [[αρχαιότητα]] [[ξαντό]] από [[μαλλί]] ή [[λινάρι]] εμποτισμένο με [[φάρμακο]], που τοποθετείται [[μέσα]] στον [[κόλπο]] της γυναίκας για να συγκρατεί τη [[μήτρα]] στη φυσιολογική της [[θέση]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[κολόνα]] που στηρίζει το [[προστώο]] οχυρωμένων μονών<br /><b>2.</b> [[τύπος]] αντισυλληπτικής συσκευής («[[ενδομήτριος]] [[πεσσός]]»)<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br />τετράγωνη [[κολόνα]] για τη [[στήριξη]] τών αψίδων του θόλου<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />κυβοειδές [[κτίσμα]] που το γέμιζαν με [[χώμα]] ή άλλα υλικά, όπως λ.χ. στους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κάθε]] κυλινδρικό ή ωοειδές [[σώμα]] με το [[σχήμα]] του πεσσού<br /><b>2.</b> [[σκυτάλη]] σε [[σχήμα]] πεσσού που αποδείκνυε την [[παρουσία]] στην [[εκκλησία]]<br /><b>3.</b> [[μοχλός]] θύρας, το [[μάνταλο]]<br /><b>4.</b> <b>πληθ.</b> <i>oἱ πεσσοί</i> και <i>τὰ πεσσά</i><br />α) το [[παιχνίδι]] τών πεσσών, η [[πεσσεία]]<br />β) ο [[τόπος]] όπου έπαιζαν πεσσούς<br />γ) το [[αβάκιο]] που χρησιμοποιούσαν στο [[παιχνίδι]]<br />δ) το μαύρο [[τμήμα]] [[γύρω]] από την [[κόρη]] του ματιού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Πρόκειται για τ. του προελληνικού γλωσσικού υποστρώματος ή για δάνεια λ. άγνωστης προέλευσης].
}}
{{lsm
|lsmtext='''πεσσός:''' Αττ. [[πεττός]], ὁ,<br /><b class="num">I.</b> [[πέτρα]] σε [[σχήμα]] [[οβάλ]] κατάλληλη για [[παιχνίδι]]· όπως η δική μας [[ντάμα]], [[συνήθως]] στον πληθ., σε Ομήρ. Οδ., Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">II.</b> <i>οἱ πεσσοί</i>, το [[μέρος]] όπου παίζεται το [[παιχνίδι]] ή το ίδιο το [[παιχνίδι]], σε Ευρ.
}}
{{elru
|elrutext='''πεσσός:''' атт. [[πεττός]] ὁ (только pl.)<br /><b class="num">1)</b> игральная костяшка, шашка Hom., Pind., Plat.: ἡ τῶν πεσσῶν [[παιγνίη]] Her. игра в шашки; ἐν πεττοῖς καὶ κύβοις διημερεύειν Plut. проводить дни за игрой в шашки и в кости; πεττῶν [[δίκην]] [[δεῦρο]] [[κἀκεῖ]] μετατιθέναι τι Plut. передвигать что-л. взад и вперед словно шашки;<br /><b class="num">2)</b> шашечница: πεσσὰ (nom. pl.) πεντέγραμμα Soph. пятилинейная шашечница (т. е. разделенная пятью горизонтальными и пятью вертикальными линиями на 36 квадратов);<br /><b class="num">3)</b> место для игры в шашки, игорный дом (πεσοοὺς προσελθεῖν Eur.).
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: <b class="b2">the oval stone in board games</b>, most pl. <b class="b2">gaming piece, board game, checkers</b>, often metaph. in several meanings (α 107).<br />Other forms: Att. <b class="b3">πεττός</b>.<br />Compounds: As 1. member in <b class="b3">πεσσο-νομέω</b> <b class="b2">to arrange the gaming pieces</b>, also metaph. (A., com.).<br />Derivatives: <b class="b3">πεσσάριον</b> n. [[pessary]] (medic.); <b class="b3">πεσσ-ικός</b>, <b class="b3">-ττ-</b> <b class="b2">belonging to board games</b> (Apion); <b class="b3">-εύω</b>, rarely w. <b class="b3">δια-</b>, <b class="b3">μετα-</b>, <b class="b2">to play with the gaming pieces on a board</b> (IA.) with <b class="b3">-εία</b>, <b class="b3">-ευτής</b>, <b class="b3">-ευτικός</b>, <b class="b3">-ευτήριον</b> (Pl., pap.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]X [probably]<br />Etymology: Foreign word of unknown origin; Semit. etym. (Aram. <b class="b2">pīs(s)ā</b> <b class="b2">stone, small table</b>) by Lewy Fremdw. 159f., Grimme Glotta 14, 18. Skt. <b class="b2">pāśaḥ</b> m. [[die]], <b class="b2">pāśī</b> f. (rather <b class="b2">pāṣī</b>; cf. on <b class="b3">πέλλα</b>) [[stone]] remain far; s. Mayrhofer s. vv. w. lit. On further proposals which are to be rejected s. Lidén Arm. Stud. 55 ff., where, also improbable, also Arm. [[yesan]] [[whetstone]] is adduced. -- Furnée 270 cites Hitt. <b class="b2">piššu</b> n. 14 <b class="b2">rock, block of stone</b> (without conclusion). The word may well be Pre-Greek (<b class="b2">*peky-</b>?)
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[πεσσός]], αττιξ [[πεττός]], οῦ, ὁ,<br /><b class="num">I.</b> an [[oval]]-shaped [[stone]] for playing a [[game]] like our [[draughts]], [[mostly]] in pl., Od., Hdt., etc.<br /><b class="num">II.</b> οἱ πεσσοί, the [[place]] in [[which]] the [[game]] was played, or the [[game]] itself, Eur.
}}
{{FriskDe
|ftr='''πεσσός''': {pessós}<br />'''Forms''': att. [[πεττός]]<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[der länglichrunde Stein im Brettspiel]], meist pl. ‘Spielsteine, Brett-, Damenspiel’, oft übertr. in verschiedenen Bedd. (seit α 107).<br />'''Composita''' : Als Vorderglied in [[πεσσονομέω]] [[die Spielsteine ordnen]], auch übertr. (A., Kom.).<br />'''Derivative''': Davon [[πεσσάριον]] n. [[Pessar]] (Mediz.); [[πεσσικός]], -ττ- [[zum Brettspiel gehörig]] (Apion); -εύω, vereinzelt m. δια-, μετα-, [[mit den Steinen im Brett spielen]] (ion. att.) mit -εία, -ευτής, -ευτικός, -ευτήριον (Pl., Pap. u.a.).<br />'''Etymology''' : Fremdwort unbekannter Herkunft; semit. Etym. (aram. ''pīs''(''s'')''ā'' [[Stein]], [[Täfelchen]]) bei Lewy Fremdw. 159f., Grimme Glotta 14, 18. Aind. ''pāśaḥ'' m. [[Würfel]], ''pāśī'' f. (eher ''pāṣī''; vgl. zu [[πέλλα]]) [[Stein]] bleiben fern; s. Mayrhofer s. vv. m. Lit. Über weitere abzulehnende Vorschläge s. Lidén Arm. Stud. 55 ff., wo, ebenfalls unwahrscheinlich, auch arm. ''yesan'' [[Wetzstein]] herangezogen wird.<br />'''Page''' 2,519
}}