View source for βοῦς

{{LSJ1
|Full diacritics=βοῦς
|Medium diacritics=βοῦς
|Low diacritics=βους
|Capitals=ΒΟΥΣ
|Transliteration A=boûs
|Transliteration B=bous
|Transliteration C=vous
|Beta Code=bou=s
|Definition=Dor. [[βῶς]] Theoc.9.7, GDI5005.5 (Gortyn), ὁ and ἡ: gen. [[βοός]] (written [[βοιός]] GDIiv p.883 No.62 (Erythrae)), poet. also<br><span class="bld">A</span> βοῦ A. Fr.421, S.Fr.280: acc. βοῦν IG12.45A11, etc., βῶν Il.7.238 and Dor., IG4.914.18, al. (Epid.), SIG56.16 (Argos), Theoc.27.64, Ion. and poet. also βόα Pherecyd.162 J., AP9.255 (Phil.): dual βόε Hes.Op. 436: pl., nom. [[βόες]], rarely contr. βοῦς Ar.Fr.760, Plu.Aem.33, etc.: gen.[[βοῶν]], contr. βῶν Hes.Th.983; Bocot. βουῶν IG7.3171.45: dat. [[βουσί]], Ep. βόεσσι, βοσί AP7.622 (Antiphil.); Boeot. βούεσσι IG7.3171.38: acc. βόας Il.5.556, al., βοῦς 1.154, al., S.Aj.175 (lyr.), and Att., Antiph. 172.5, etc. (but later βόας Ev.Jo.2.14, POxy.729.16 (ii A. D.), etc.):—[[bullock]], [[bull]], [[ox]], or [[cow]], in plural [[cattle]], commonly fem.: to mark the male Hom. adds a word, βοῦς [[ἄρσην]] Il.20.495; or [[ταῦρος]] βοῦς 17.389; as a [[measure]] of [[value]], βοὸς ἄξιον 23.885, cf. 7.474 and v. [[ἀλφεσίβοιος]], [[ἑκατόμβοιος]].<br><span class="bld">b</span> [[βοῦς ἄγριος]] = [[buffalo]], Arist.HA499a4.<br><span class="bld">c</span> [[βοῦς ἐν Συρίᾳ]] = [[zebu]], ib.606a15; [[βοῦς ἐν Παιονίᾳ]], perhaps [[urus]], Id.Mir.842b33.<br><span class="bld">d</span> [[βοὸς ὄμμα]] = [[βούφθαλμος]], AP4.1.52 (Mel.).<br><span class="bld">2</span> metaph. of any [[dam]] or [[mother]], μία β. Κρηθεῖ τε μάτηρ καὶ Σαλμωνεῖ Pi.P.4.142; ἄπεχε τῆς β. τὸν ταῦρον A.Ag.1125.<br><span class="bld">II</span> = [[βοείη]] or [[βοέη]] (always fem.), [[ox-hide shield]], νωμῆσαι βῶν Il.7.238; τυκτῇσι βόεσσιν 12.105; [[βόας αὔας]] ib.137; γέρρα λευκῶν β. X.An.5.4.12.<br><span class="bld">III</span> a [[fish]], perhaps [[Notidanus griseus]], Arist.HA540b17, Fr. 280.<br><span class="bld">2</span> a [[fish]] of the [[Nile]], Str.17.2.4.<br><span class="bld">IV</span> [[ἔβδομος βοῦς]] = [[crescent loaf]], Clidem.16.<br><span class="bld">V</span> [[seam]], Poll.7.65.<br><span class="bld">VI</span> the [[constellation]] [[Taurus]], Max.162.<br><span class="bld">VII</span> = [[μάστιξ]], Hsch.<br><span class="bld">VIII</span> [[proverb|prov.]], βοῦς ἐπὶ γλώσσης ἐπιβαίνων Thgn.815; [[βοῦς ἐπὶ γλώσσῃ βέβηκε]] = an [[ox]] has [[step]]ped on my [[tongue]] A.Ag.36; of people who keep [[silence]] from some [[weighty]] [[reason]], [[τὸν βοῦν ἐπιτίθημι τῇ γλώττῃ]] = I [[set]] an [[ox]] on my [[tongue]] Jul.Or.7.218a; [[βοῦς ἐμβαίνει μέγας]] Strattis 67 (wrongly expld. by Zen.2.70, etc., of [[bribery]] with [[coin]]s [[bear]]ing type of [[ox]]); [[βοῦς ἐν πόλει]] '[[bull in a china-shop]]', Diogenian.3.67; [[βοῦς ἐν αὐλίῳ]], of a [[useless]] [[person]], Cratin.32; [[βοῦς λύρας]] '[[pearls before swine]]', Macho ap.Ath.8.349c. ([[βοῦς]] (from [[βωύς]], Skt. gaús) acc. [[βῶν]] (Skt. gā´m) are old forms: stem βωϝ-βοϝ-, cf. Lat. (Umbr.) [[bos]], etc.)
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0459.png Seite 459]] gen. βοός, nach B. A. 84 u. 1196 bei Aesch. und Soph. auch βοῦ; acc. βο ῦν, seltener βόα, Phil. Th. (IX. 255); dor. βῶς, βῶν; plur. βόες, selten βοῦς; βοῶν, zsgz. βῶν, Hes. Th. 983; βουσί, p. βόεσσι, auch βοσί, Antiphil. 30 (VII, 622), dor. βωσί; acc. βοῦς, dor. βῶς; Hom. βοῦς, βοός, βοῦν, βῶν Iliad. 7, 238; βόε Iliad. 13, 703 Odyss. 13, 32; βόες, βοῶν, βόεσσι (ν), βουσί (ν), βόας, βοῦς; – ὁ, ἡ; – 1)<b class="b2"> Stier, Kuh, übh. Rind</b>, gew. wenn das Geschlecht nicht besonders bezeichnet werden soll, fem., bes. auch collectiv. ἡ βοῦς. Th. Mag.; im plur. aber auch masc.: das Geschlecht ausdrücklich bezeichnet Hom. βοῦν ἄρσενα Iliad. 7, 314 Odyss. 19, 420, βόας ἄρσενας Iliad. 20, 495, ταύροιο βοός Iliad. 17, 389. – 2) ἡ βοῦς, der rindslederne S child; Hom. Iliad. 7, 238 οἶδ' ἐπὶ [[δεξιά]], οἶδ' ἐπ' ἀριστερὰ νωμῆσαι βῶν ἀζαλέην, τό μοί ἐστι ταλαύρινον πολεμίζειν, τό statt ἥ; Scholl. Aristonic. vs. 239 ἡ [[διπλῆ]], ὅτι τὴν ἀσπίδα ξηρὰν λέγει βῶν διὰ τὸ ἐκ βοείων εἶναιδερμάτων· καὶ ὅτι προτάξας θηλυκὸν οὐδέτερον ἐπήνεγκεν, τό μοί ἐστι, πρὸς τὸ σημαινόμενον, ὡς »[[νεφέλη]] δέ μιν, τὸ μὲν [[οὔποτε]] (Odyss. 12, 74)«. τὸ δὲ ταλαύρινον παρῆκται, εὔτολμον· οὐ γὰρ ἡ ῥινὸς ἔγκειται, ὡς ᾠήθησάν τινες; Scholl. Didym. [[βῶν]]: [[οὕτως]] αἱ Ἀριστάρχου [[βῶν]] σὺν τῷ ν. ἡ Ἀριστοφάνους [[βοῦν]]. τινὲς δὲ ἔξω τοῦ ν βῶ, καὶ [[μήποτε]] πιθανῶς, ἀντὶ τοῦ βόα; dies Letzte ist Aristarchs Urtheil, nicht das des Didymus; Aristarch war also geneigt, die Form βῶ, contrahirt aus βόα, für die beste zu halten; Scholl. V αἱ Ἀριστάρχου [[βῶν]], ἡ Ἀριστοφάνους [[βοῦν]], ἡ Ἡρωδιανοῦ [[βῶ]], ὡς Βορέαο »Βορέω ὑπ' ἰωγῇ (Odyss. 14, 533)«. ἐν τοῖς παλαιοῖς ἐγέγραπτο βον, [[ὅπερ]] οὐκ ἐνόησαν οἱ διορθωταί. Iliad. 12, 105, οἱ δ' ἐπεὶ ἀλλήλους ἄραρον τυκτῇσι βόεσσιν, mit den Schilden; Scholl. Aristonic. σημειοῦνταί τινες, ὅτι βόας τὰς ἀσπίδας εἴρηκεν; 12, 137 οἱ δ' ἰθὺς πρὸς [[τεῖχος]] ἐύδμητον, βόας αὔας ὑψόσ' ἀνασχόμενοι, ἔκιον, Scholl. Aristonic. ἡ [[διπλῆ]], ὅτι [[οὕτως]] τὰς ἀσπίδας βόας αὔας; 16, 636 ἃς τῶν ὤρνυτο δοῦπος ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης χαλκοῦ τε ῥινοῦ τε βοῶν τ' εὐποιητάων; Scholl. Aristonic. ἡ [[διπλῆ]], ὅτι προειπὼν ῥινοῦ τε, ὡς ἕτερόν τι διάφορον συμπλέκει βοῶν τε· καὶ [[ἤτοι]] ἐξ ἐπαναλήψεως [[νοητέον]] λέγεσθαι τὸ αὐτό, ὡς »πυκνοὶ καὶ [[θαμέες]] (Odyss. 12, 92)« καὶ »πόλεμόν τε μάχην τε (Iliad. 16, 251)«· ἢ τὸν τέ σύνδεσμον περιττὸν νομιστέον. ἵν' ᾖ ῥινοῦ βοῶν, [[τουτέστι]] τῶν ἀσπίδων; Scholl. Didym. [[ἄμεινον]] εἶχε, φησὶν ὁ Ἀρίσταρχος, εἰ ἐγέγραπτο[[ βοῶνεὐποιητάων]], ἔξω τοῦ τέ συνδέσμου, ἵν' ᾖ ῥινὸς βοῶν; anderes Scholl. Didym. ἐν δέ τισιν εὕρομεν [[ῥινῶν τε βοῶν]] τε κατὰ τὸ πληθυντικόν. Vgl. Apollon. Lex. Homer. p. 52, 2. 26. 53, 25. – Bei Xen. An. 5, 4, 12 ist der Homerische Sprachgebrauch noch weiter fortgebildet, ἔχοντες γέῤῥα πάντες λευκῶν βοῶν δασέα; von Schuhzeug ist die Rede An. 4, 5, 14 καὶ γὰρ [[ἦσαν]], ἐπειδὴ ἀπέλιπε τὰ ἀρχαῖα ὑποδήματα, καρβάτιναι αὐτοῖς πεποιημέναι ἐκ τῶν νεοδάρτων βοῶν; also βοῦς geradezu = Rindshaut. – 3) übertr., von einem dummen Menschen, Machon bei Ath. VIII, 349 c. Bei Aesch. Ag. 1117 ἡ [[βοῦς]] für »Weib«; vgl. Pind. P. 4, 142. – 4) ein Seefisch, Arist. H. A. 5, 4. 6, 2. – 5) die Näthe im Kleide, Poll. 7, 65. – Sprichwörtlich, [[βοῦς]] ἐπὶ γλώττῃ, von denen, welchen die Zunge durch Geld (in alten Zeiten mit dem Gepräge eines Stieres, Plut. Thes. 25) gebunden, die bestochen sind, übh. die zu schweigen genöthigt sind, vgl. [[βαίνω]], Theogn. 793; Aesch. Ag. 36.
}}
{{ls
|lstext='''βοῦς''': ὁ καὶ ἡ· γεν. βοός, ποιητ. καὶ βοῦ Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 430, Σοφ. Ἀποσπ. 277· Ἀττ. βοῦν, ἢ (ἐν Ἰλ. Η. 238 καὶ Ἡσ.) βῶν, ποιητ. [[ὡσαύτως]] βόα Ἀνθ. ΙΙ. 9. 255· - δυϊκ. βόε Ἡσ. Ἔργα κ. Ἡμ. 436· - πληθ., ὀνομ. βόες, σπανίως συνῃρ. [[βοῦς]] Ἀριστοφ. παρὰ Θωμ. Μ., Ἀντιφ. Οἰνομ. 1. 5, Πλούτ., κτλ.· γεν. βοῶν, συνῃρ. βῶν Ἡσ. Θ. 983· Βοιωτ. βουῶν Συλλ. Ἐπιγρ. 1569. ΙΙΙ. 45· δοτ. βουσί, Ἐπ. βόεσσι, ἐν Ἀνθ. ΙΙ. 7. 622 βοσί· Βοιωτ. βούεσσι Συλλ. Ἐπιγρ. ἔνθ’ ἀνωτ., 38· αἰτ. βόας, Ἀττ. [[βοῦς]] Σοφ. Αἴ. 175, κτλ. (Πρὸς τὸ [[βοῦς]], Λατ. bos πρβλ. Σανσκρ. g âus· Παλαιο-Γερμ. chuo (ἀγγλ. cow) Λιθ. gohu· - περὶ τῆς ἐναλλαγῆς ταύτης τοῦ β καὶ γ, ἴδε Β β Ι). Νέος [[βοῦς]], [[ταῦρος]], [[βοῦς]] ἢ [[ἀγελάς]]· κατὰ πληθ., βόες ἢ ἀγελάδες, κτήνη· ἂν τὸ γένος δὲν [[εἶναι]] σεσημειωμένον, [[εἶναι]] [[καθόλου]] θηλυκόν· πρὸς δήλωσιν τοῦ ἀρσ. ὁ [[Ὅμηρος]] [[συχνάκις]] προσθέτει λέξιν, ὡς [[βοῦς]] ἄρσην (ἴδε ἄρσην), ἢ [[ταῦρος]] [[βοῦς]] Ἰλ. Ρ. 389· ὁ [[μόσχος]] ἐκαλεῖτο [[πόρτις]], [[πόρις]], [[πόρταξ]]. - Ὁ [[βοῦς]] καὶ ἡ ἀγελὰς ἐχρησίμευον κατὰ τοὺς Ὁμηρικοὺς χρόνους καὶ [[ὅπως]] σύρωσιν ἅμαξαν καὶ [[ὅπως]] ἀροτριῶσι τὴν γῆν, Ἰλ. Η. 332, Ν. 703· πρὸς ἀλώνισμα τοῦ σίτου, Υ. 495· βόειον [[κρέας]] ἦτο ἡ κοινὴ τροφὴ τῶν ἡρώων, πρβλ. [[νῶτον]]· τὸ δέρμα τοῦ βοὸς ἐχρησίμευε δι’ ἀσπίδας, [[σχοινιά]], κτλ.· οἱ βόες ἐχρησίμευον ὡς [[μέτρον]] ἐκτιμήσεως, λέβητ’ ἄπυρον, βοὸς ἄξιον Φ. 885, πρβλ. Η. 472· [[νύμφη]] τις λαμβάνει ὡς [[μερίδιον]] ἑκατὸν [[βοῦς]], Λ. 211, πρβλ. [[ἀλφεσίβοιος]]· πρβλ. [[ὡσαύτως]] τεσσαρά-, ἐννεά-, δωδεκά-, ἑκατόμβοιος· - τὰ Ὁμηρικὰ ἐπίθετα [[εἶναι]] εἰλίποδες, ἕλικες, [[ὀρθόκραιρος]], [[εὐρυμέτωπος]], [[ἐρίμυκος]], [[ἐρύγμηλος]], καὶ ἐν σχέσει πρὸς τὸ [[χρῶμα]] [[ἀργός]], [[αἴθων]], [[οἶνοψ]]· βόσκονται ἐλεύθεραι καὶ ἀφειμέναι (ἄγραυλοι), ἢ [[εἶναι]] περιωρισμέναι ἐντὸς μάνδρας (αὐλιζόμεναι), πρβλ. [[ἀγρόμενος]], [[ἀγελαῖος]]· αἱ εἰς θυσίαν προσφερόμεναι πρέπει νὰ [[εἶναι]] ἄδμηται, ἤκεσται· πρβλ. [[ἑκατόμβη]]. 2) μεταφ. ἐπὶ πάσης μητρός, μία [[βοῦς]] Κρηθεῖ τε [[μάτηρ]] καὶ Σαλμωνεῖ Πίνδ. ΙΙ. 4. 253· πρβλ. Αἰσχύλ. Ἀγ. 1125, καὶ ἴδε ἐν λ. [[ταῦρος]]. ΙΙ. = βοείη ἢ βοὲη (ἀείποτε θηλ.), δέρμα, βοός, [[ἀσπίς]], νωμῆσαι βῶν Ἰλ. Η. 237· τυκτῇσι βόεσσιν Μ. 105· βόας αὔας [[αὐτόθι]] 137. ΙΙΙ. [[εἶδος]] θαλασσίου ἰχθύος, Ἀριστ. Ἱ. Ζ. 5. 5, 3. IV. παροιμ., [[βοῦς]] ἐπὶ γλώσσῃ βέβηκε, [[βοῦς]] ἐπὶ γλώσσης ἐπιβαίνει, ἐπὶ ἀνθρώπων τηρούντων σιωπὴν [[ἕνεκα]] σπουδαίου τινὸς λόγου, Θέογν. 813, Αἰσχύλ. Ἀγ. 36· [[βοῦς]] ἐμβαίνει [[μέγας]] Στράττις ἐν Ἀδήλ. 8· - [[μᾶλλον]] ἐκ τῆς ἐννοίας ὅτι δωροδόκημά τι ἀναγκάζει τὴν γλῶσσαν νὰ ἡσυχάζῃ ἢ ἐκ τοὺ ὅτι [[νόμισμα]] (Πλούτ. Θησ. 25) φέρον τὴν εἰκόνα βοὸς πείθει εἰς σιωπήν, ([[διότι]] ὁ Μένανδ. Ἁλ. 1 ἔχει, παχὺς γὰρ ὗς ἔκειτ’ ἐπὶ [[στόμα]], πρβλ. κλεῖς Ι. 4· - [[βοῦς]] ἐν πόλει, παράδοξόν τι [[πρᾶγμα]] ἢ συμβεβηκός, Βαστ. Ἐπ. Κρ. σ. 133· [[βοῦς]] ἐν αὐλίῳ, ἐπὶ ἀνθρώπου ἀνωφελοῦς, Κρατῖν. Δηλ. 10· [[βοῦς]] λύρας (πρβλ. [[ὄνος]]), Μάχων παρ’ Ἀθην. 349C.
}}
{{bailly
|btext=βοός (ὁ <i>et</i> ἡ)<br />du radical βοϜ-, dont le Ϝ tantôt se vocalise (βου-), tantôt tombe (βο-), viennent les formes de déclin. régulières : [[βοῦς]], βοός, βοΐ, βοῦν, <i>etc.</i> ; plur. [[βόες]] &gt; [[βοῦς]], [[βοῶν]], βουσί, [[βοῦς]] ; duel nom.-acc. βόε;<br /><b>I.</b> bœuf, vache ; [[βοῦς]] [[ἄρσην]] IL, OD <i>ou</i> [[ταῦρος]] βοῶς IL bœuf mâle ; <i>au plur.</i> troupeau de bœufs;<br /><b>II.</b> <i>p. ext.</i> ἡ [[βοῦς]], peau de bœuf ; bouclier recouvert de peau de bœuf;<br /><b>III.</b> <i>p. anal. ou fig.</i><br /><b>1</b> ἡ [[βοῦς]], génisse <i>en parl. d'une femme</i>;<br /><b>2</b> <i>◊ [[proverb|prov.]]</i> [[βοῦς]] [[ἐπί]] γλώσσῃ βέβηκε ESCHL avoir reçu de l’argent pour se taire <i>pê par allus. à une ancienne monnaie d'Athènes avec un bœuf pour empreinte</i>.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>lat.</i> bos, bovis.
}}
{{Autenrieth
|auten=βοός, acc. βοῦν ([[βῶν]]), pl. dat. βουσί and βόεσσι, acc. βόας and [[βοῦς]]: [[cow]] or ox, pl., [[kine]], [[cattle]]; [[βοῦς]] [[ἄρσην]], Il. 7.713, Od. 19.420; [[ταῦρος]] [[βοῦς]], Il. 17.389; [[usual]] epithets, ἀγελαίη, [[ἄγραυλος]], εἰλίποδες, ἕλικες, ἐρίμῦκοι, ὀρθόκραιραι.— Also, as fem. subst., ox-[[hide]], [[shield]] of ox-[[hide]], acc. [[βῶν]], Il. 7.238,, Il. 12.137.
}}
{{Slater
|sltr=<b>βοῦς</b> ([[βοῦς]]; [[βοῶν]], βουσίν, βόας) <br /><b>1</b> [[cow]], ox “μῆλά τε [[γάρ]] [[τοι]] ἐγὼ καὶ [[βοῶν]], ξανθὰς ἀγέλας ἀφίημ” (P. 4.149) [[ἄροτρον]] σκίμ- ψατο καὶ βόας, οἳ φλόγ' ἀπὸ ξανθᾶν γενύων πνέον καιομένοιο [[πυρός]] (P. 4.225) βουσὶν εἰρήναν παρέχοισα πατρῴαις (sc. Κυράνα) (P. 9.23) Ἴδας ἀμφὶ βουσίν [[πως]] χολωθεὶς (N. 10.60) ]α [[βοῦς]] ὑπ' οἴστρ[ (of Io?) fr. 51f. b 13. “δοιὰ [[βοῶν]] θερμὰ πρὸς ἀνθρακιὰν στέψαν” (Boeckh: διαβοῶν codd., valde corrupti; sc. σώματα?) fr. 168. 1. [[ἐπεὶ]] Γηρυόνα βόας Κυκλώπειον ἐπὶ [[πρόθυρον]] Εὐρυσθέος ἔλασεν sc. Herakles fr. 169. 6. ὑφ' ἅρμασιν [[ἵππος]], ἐν δ ἀρότρῳ [[βοῦς]] fr. 234. 2. met., “[[μία]] [[βοῦς]] Κρηθεῖ τε [[μάτηρ]] καὶ Σαλμωνεῖ i. e. the [[wife]] of Aiolos (P. 4.142)
}}
{{Abbott
|astxt=[[βοῦς]], βοός, ὁ, ἡ, [in [[LXX]] [[chiefly]] for בָּקָר;] <br />an ox, a [[cow]]: Lk 13:15 14:5, 19 Jo 2:14, 15 I Co 9:9 (LXX), I Ti 5:18.†
}}
{{StrongGR
|strgr=[[probably]] from the [[base]] of [[βόσκω]]; an ox (as [[grazing]]), i.e. an [[animal]] of [[that]] [[species]] ("[[beef]]"): ox.
}}
{{Thayer
|txtha=βῶς, accusative [[singular]] βοῦν (accusative plural βόας, Buttmann, 14 (13)), ὁ, ἡ, an ox, a [[cow]]: Homer down.)
}}
{{grml
|mltxt=ο (AM βοῦς, ο, Α και βοῦς, η)<br />[[βόδι]] ([[ταύρος]], [[αγελάδα]] ή [[μοσχάρι]])<br />(αρχ. -μσν.) <b>φρ.</b> «βοῦς ἐπὶ γλώσσῃ βέβηκε», «βοῦς ἐπὶ γλώσσης ἐπιβαίνει», «βοῦν ἐπὶ τῆς γλώττης ἔχω» — [[βουβαίνω|βουβαίνομαι]], δεν [[αποκαλύπτω]] αυτά που [[γνωρίζω]]<br /><b>αρχ.</b><br /><i>βοῦς</i>, <i>η</i><br /><b>1.</b> [[δέρμα]] βοδιού, [[ασπίδα]]<br /><b>2.</b> [[μητέρα]]<br /><b>3.</b> [[ονομασία]] ψαριού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η αρχαία λ. [[βους]] ανάγεται σε ινδοευρ. τ. ονομαστικής <i>g</i><sup>w</sup><i>ō</i><i>u</i>-<i>s</i> (> <i>βωύς</i> > [[βους]]) με [[βράχυνση]] του μακρού φωνήεντος [[μπροστά]] από ημίφωνο και [[σύμφωνο]]<br />[[πρβλ]]. και αιτ. <i>g</i><sup>w</sup><i>ō</i>-<i>m</i> > <i>βων</i> (αιτ. που απαντά στη δωρική διάλεκτο και την [[Ιλιάδα]], πιθ. και μυκηναϊκό <i>qoo</i>). Η [[άποψη]] ότι οι Ινδοευρωπαίοι είχαν δανειστεί τη λ. από τους Σουμέριους ([[πρβλ]]. σουμερ. <i>gu</i>, <i>gud</i> «[[ταύρος]], [[βόδι]]») αίρεται από την πολύπλοκη και αρχαιότατη [[μορφολογία]] του ινδοευρ. τύπου. Η ελληνική λ. [[βους]] συνδέεται [[επίσης]] σημασιολογικά και μορφολογικά με τύπους άλλων ινδοευρ. γλωσσών [[πρβλ]]. αρχ. ινδ. <i>gauh</i> (αιτ. <i>gᾱm</i>, γεν. πληθ. <i>gav</i><i>ā</i><i>m</i>), [[καθώς]] και αρμ. <i>kov</i> ([[θέμα]] <i>u</i>-) «[[αγελάδα]]», αρχ. ιρλ. <i>bό</i> «[[αγελάδα]]», αρχ. άνω γερμ. <i>chuo</i>, τοχαρ. Α΄ <i>ko</i>, <i>ki</i>, B΄ <i>keu</i> «[[αγελάδα]]», λεττ. <i>guous</i> «[[αγελάδα]]», αρχ. σλαβ. <i>gov</i>-<i>e</i>- <i>do</i> «[[βόδι]]». Το λατ. <i>bos</i> [[είναι]] [[δάνειο]] από την Οσκοουμβρική. Το νεοελλ. [[βόδι]] <span style="color: red;"><</span> <b>μσν.</b> <i>βόδιν</i> <span style="color: red;"><</span> <b>αρχ.</b> [[βοίδιον]], υποκορ. του [[βους]], ομοίως και το [[βόιδι]] <span style="color: red;"><</span> <b>αρχ.</b> [[βοίδιον]], ενώ ο τ. <i>βούδι</i> <span style="color: red;"><</span> <b>αρχ.</b> [[βούδιον]], υποκορ. [[επίσης]] του [[βους]]. Στον Όμηρο και στην Ιωνική-Αττική η λ. χρησιμοποιείται [[είτε]] ως θηλυκό (η [[βους]]) [[είτε]] ως [[αρσενικό]] (ο [[βους]]) για να δηλώσει το [[γένος]] αυτών των ζώων [[χωρίς]] ιδιαίτερη [[διάκριση]] του φύλου. Τέλος, σε ελάχιστες περιπτώσεις η λ. [[βους]] απαντά με τη σημ. «[[ασπίδα]]» ή ως [[ονομασία]] ψαριού.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[βοώδης]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[βόειος]], [[βοεύς]], [[βοιδάριον]], [[βοίδιον]], [[βοώτης]]<br /><b>μσν.</b><br /><i>βοώ</i><br /><b>νεοελλ.</b><br />[[βοδινός]], [[βοϊδήσιος]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[βοοειδής]], [[Βουκεφάλας]], [[βουκέφαλος]], [[βουστάσιο]] ([[βουστάσιον]]), [[βούτυρο]] ([[βούτυρον]]), [[βούφθαλμο]] ([[βούφθαλμον]])<br /><b>αρχ.</b><br />[[βοάγριον]], [[βόαγρος]], [[βόαυλος]], [[βοηλάτης]], [[βοόγληνος]], [[βοοδμητήρ]], [[βοοζύγιον]], [[βοόκλεψ]], [[βοόκραιρος]], [[βοοκτασία]], [[βοορραίστης]], [[βοοσκόπος]], [[βοοσσόος]], [[βοόστασις]], [[βοοσφαγία]], [[βοοτρόφος]], [[βουβόσιον]], [[βούβοτος]], [[βουγενής]], [[βουδόκος]], [[βουδόρος]], [[βουζύγης]], [[βουθερής]], [[βουθόρος]], [[βούθυτος]], [[βουκέντης]], [[βούκεντρον]], [[βούκερως]], [[βούμυκοι]], [[βουνόμος]], [[βούπαλις]], [[βουπάμων]], [[βουπελάτης]], [[βουπλήξ]], [[βουποίμην]], [[βουπομπός]], [[βουπόρος]], [[βούπρῳρος]], [[βούσταθμον]], [[βούσταθμος]], [[βούστασις]], [[βουστρόφος]], [[βουσφαγώ]], [[βουτρόφος]], [[βουτύπος]], [[βουφάγος]], [[βουφόνος]], [[βουφορβός]], [[βούφορτος]], [[βουχανδής]], [[βούχιλος]], [[βοώνης]], [[βοώπις]]<br />(αρχ. -μσν.) [[βοοκλόπος]], [[βούγλωσσος]], [[βουθοίνης]], [[βούστροφος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[βοοσχήμων]], [[βοόφθαλμος]], [[βουθρέμμων]], [[βούπαπας]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[βοϊδόνευρο]] ([[βοϊδόνευρον]]), [[βούνευρο]] ([[βούνευρον]])<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[βοϊδάμαξα]], [[βοϊδολάτης]], [[βοϊδομάτης]], [[βουποδίζω]], [[βουστάτης]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''βοῦς:''' ὁ και ἡ, γεν. <i>βοός</i>, αιτ. <i>βοῦν</i>, Επικ. <i>βῶν</i>, ποιητ. αιτ. επίσης <i>βόα</i>, δυϊκ. <i>βόε</i>, ονομ. πληθ. [[βόες]], σπάνια απαντά το συνηρ. [[βοῦς]], γεν. πληθ. [[βοῶν]], Επικ. συνηρ. <i>βῶν</i>, δοτ. πληθ. <i>βουσί</i>, Επικ. δοτ. <i>βόεσσι</i>, αιτ. πληθ. <i>[[βόας]]</i>, Αττ. αιτ. πληθ. [[βοῦς]], Λατ. [[bos]] (bov-is),<br /><b class="num">I.</b> [[ταύρος]], [[βόδι]] ή [[αγελάδα]]· στον πληθ., βόδια, αγελάδες, βοοειδείς αγέλες, σε Όμηρ. κ.λπ.<br /><b class="num">II.</b> <i>βοείη</i> ή [[βοέη]] ([[πάντοτε]] θηλ.), [[ασπίδα]] φτιαγμένη από [[δέρμα]] βοδιού, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">III.</b> παροιμ., [[βοῦς]] ἐπὶ γλώσσῃ βέβηκε ([[βοῦς]] ἐπὶ γλώσσης ἐπιβαίνει), λέγεται για ανθρώπους που σωπαίνουν συνετά εξαιτίας ενός σοβαρού λόγου, σε Θέογν., Αισχύλ.
}}
{{elru
|elrutext='''βοῦς:''' дор. βῶς, [[βοός]]<br /><b class="num">1)</b> ὁ и ἡ (gen. поэт. тж. βοῦ, dat. βοΐ, acc. βοῦν - эп. тж. βῶν, поэт. тж. βόα; pl.: [[βόες]] и [[βοῦς]], gen. [[βοῶν]], dat. βουσί и βόεσσι - поэт. тж. βοσί, acc. [[βοῦς]] и βόας, дор. βῶς; nom. - acc. dual. βόε) бык (тж. β. [[ἄρσην]] и [[ταῦρος]] β. Hom.); вол или корова: β. [[ἄγριος]] Hom. тур или буйвол; β. ἐν Συρίᾳ Arst. зебу (Bos [[taurus]] zebu); ἔκοψε [[νόμισμα]] βοῦν ἐγχαράξας Plut. (Тесей) велел отчеканить монету с изображением быка; отсюда: β. ἐπὶ γλώσσης [[μέγας]] βέβηκεν Aesch. бык наступил ему на язык, т. е. его подкупом заставили молчать, по друг. - у него язык отнялся; [[ὄμμα]] [[βοός]] Anth. предполож. ромашка (Chamomilla);<br /><b class="num">2)</b> ἡ; 2.1) щит из воловьей шкуры (νωμῆσαι βῶν ἀζαλέην Hom.); 2.2) воловья шкура (ὑποδήματα πεποιημένα ἐκ τῶν [[βοῶν]] Xen.);<br /><b class="num">3)</b> ὁ зоол. «[[бык]]» (вид ската, предполож. Raja oxyrihynchus) Arst.
}}
{{etym
|etymtx=βοός<br />Grammatical information: f. m.<br />Meaning: [[bovid]], [[cow]], [[bull]], [[ox]] (Il.).<br />Dialectal forms: Myc. [[qoo]] /[[gʷons]]/? (Ruijgh Études 131). Acc. Dor. and Η 238 [[βῶν]], with Dor. nom. [[βῶς]]; Att. acc. [[βοῦν]] after [[βοῦς]] (Schwyzer 577; s. below)<br />Compounds: As first member <b class="b3">βου-</b>, <b class="b3">βο(Ϝ)-</b> (before vowel): [[βουκόλος]], [[βούβοτος]], [[βούτυρον]], [[βοηλάτης]], [[βοῶπις]]. On augment. [[βου]]- [[sub verbo|s.v.]] and [[βούβρωστις]], [[βουγάιε]], [[βουλιμία]]. On [[ἑκατόμβη]] [[sub verbo|s.v.]] As second member also <b class="b3">-βοιος</b>, e. g. <b class="b3">ἐννεά-βοιος</b> (Il.) < <b class="b3">*-βοϜιο-</b> = Skt. [[gávya-]] (below).<br />Derivatives: Demin. [[βοΐδιον]] (Ar.). - [[βούτης]] [[cowherd]], and adj. [[of a cow]] (A.), with <b class="b3">πολυ-βούτης</b> [[rich in cows]]; [[βοεύς]] [[strap of cow-leather]] (β 426). - Adj.: [[βοειος]], [[βόεος]] (Il.), subst. f. [[βοείη]], [[βοέη]] [[cow-hide]] (Il.). - On [[Βοῦκος]], [[βουκαῖος]] s. [[βουκόλος]]. S. [[βοῦα]] and [[βουσός]].<br />Origin: IE [Indo-European] [482] <b class="b2">*gʷeh₃-u-</b> [[cow]]<br />Etymology: Old word preserved in many languages: Skt. [[gaúḥ]], acc. <b class="b2">gā́m</b> (= [[βῶν]]), Lat. [[bōs]] (from Osc.-Umbr.), gen. pl. [[boum]] = [[βοῶν]] = Skt. [[gávām]], Umbr. acc. [[bum]] = [[βῶν]]; Arm. [[kov]] ([[u-]]Stamm), OIr. [[bó]], Germ., e. g. OHG. [[chuo]], Toch.A [[ko]], [[ki]], B [[keu]], Latv. [[gùovs]] [[cow]], OCS [[gov-ę-do]]. Adj. <b class="b2">*guou̯-io-</b> in <b class="b3">-βο(Ϝ)ιος</b> = Skt. [[gávya-]], Arm. [[kogi]] [[butter]]. S. also [[ἑκατόμβη]]. - The root will have been <b class="b2">*gʷeh₃-</b> seen in [[βόσκω]]. The original inflection is still not clear: we expect <b class="b2">*gʷeh₃-u-s</b>, gen. [[gʷh₃-eu-s]] (as in the proterodynamic inflection); the latter form explains Av. [[gaoš]] (and Gr. <b class="b3">βοϜ-ος</b>), but not Skt. [[gauš]], nor the acc. [[gám]], [[βών]]. The Gr. nom. can be <b class="b2">*gʷeh₃-us</b> > [[βοῦς]]; the acc. may have <b class="b2">*gʷom</b> < older <b class="b2">*gʷoum</b>,
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> Lat. bos (bov-is), a [[bullock]], [[bull]], ox, or a cow, in plural [[oxen]] or [[kine]], [[cattle]], Hom., etc.<br /><b class="num">II.</b> = βοείη or [[βοέη]] ([[always]] fem.), an ox-[[hide]] [[shield]], Il.<br /><b class="num">III.</b> [[proverb]]., [[βοῦς]] ἐπὶ γλώσσηι βέβηκε, [[βοῦς]] ἐπὶ γλώσσης ἐπιβαίνει, of [[people]] who [[keep]] [[silence]] from [[some]] [[weighty]] [[reason]], from the [[notion]] of a [[heavy]] [[body]] [[keeping]] [[down]] the [[tongue]], Theogn., Aesch.
}}
{{elnl
|elnltext=[[βοῦς]] βοός, ὁ, ἡ, Dor. βῶς; sing. gen. βοός, poët. βοῦ, dat. βοΐ, acc. βοῦν, ep. en Dor. βῶν, Ion. poët. βόα; plur. nom. [[βόες]], [[βοῦς]], gen. [[βοῶν]], poët. βῶν, dat. βουσί, ep. βόεσσι, poët. βοσί, acc. βόας, [[βοῦς]], Dor. βῶς; dual. βόε<br /><b class="num">1.</b> rund, os; m. stier, f. koe:; βοὸς ἄξιον ter waarde van een rund Il. 23.885; plur. rundvee:; βόας καὶ ἴφια μῆλα rundvee en weldoorvoede schapen Il. 5.556; overdr..; ἄπεχε τῆς βοὸς τὸν ταῦρον houd de stier weg van de koe (d.w.z. de vrouw) Aeschl. Ag. 1125; spreekw..; [[βοῦς]] ἐπὶ γλώσσῃ [[μέγας]] βέβηκεν een grote os staat op mijn tong (mijn lippen zijn verzegeld) Aeschl. Ag. 36; als beeldenaar op munt van Theseus. ἔκοψε... [[νόμισμα]] βοῦν ἐγχαράξας hij liet geld slaan waarop hij een rund liet afbeelden Plut. Thes. 25.3.<br /><b class="num">2.</b> schild (van runderhuid):. [[οἶδα]]... νωμῆσαι βῶν ik weet het schild te hanteren Il. 7.238.<br /><b class="num">3.</b> aeonium arborium (vetplant) (?).
}}
{{FriskDe
|ftr='''βοῦς''': [[βοός]]<br />{boũs}<br />'''Forms''': Akk. dor. und Η 238 βῶν, wozu dor. Nom. βῶς; att. Akk. βοῦν nach [[βοῦς]] (Einzelheiten z. B. bei Schwyzer 577; s. auch unten)<br />'''Grammar''': f. m.<br />'''Meaning''': [[Rind]], [[Kuh]], [[Ochse]] (seit Il.).<br />'''Composita''': Als Vorderglied steht [[βοῦς]] ([[βου-]], βο-) außerdem in zahllosen Komposita.<br />'''Derivative''': Ableitungen: Deminutiva βοΐδιον (Ar. usw.), auch [[βούδιον]] (Hermipp., Pap., nach [[βοῦς]], vgl. Chantraine Formation 69), βοϊδάριον (Ar.). — [[βούτης]] [[Rinderhirt]], auch Adj. [[vom Rind]] (A. E. in lyr., Theok. usw.); [[βοεύς]] [[Riemen von Rindsleder]] (β 426 am Versende, nach [[ὀχεύς]], vgl. Boßhardt Die Nomina auf -ευς 30f.); [[βοών]], -ῶνος m. [[Kuhstall]] (Heraklea). — Adjektiva: [[βόειος]], [[βόεος]] [[vom Rind]] (seit Il., vgl. Schmid -εος und -ειος 24f.), Subst. f. βοείη, [[βοέη]] [[Rindsfell]] (seit Il.); danach mit κ-Suffix [[βοεικός]] (Th. u. a.) und [[βοϊκός]] (Elis, Priene; vgl. Chantraine 393, Schwyzer 498); auch [[βόϊνος]] (Gloss., Eust.); [[βοώδης]] (Adam., Apollon. ''Lex''.). Als Hinterglied in Zusammenbildungen außerdem -βοιος, z. B. [[ἐννεάβοιος]] (Il.) aus *-βοϝιο- = aind. ''gávya''- (vgl. unten). — Denominatives Verb [[βοόω]] [[in einen Ochsen verwandeln]] (Eust.). — Zu [[Βοῦκος]], [[βουκαῖος]] s. [[βουκόλος]]. Über steigerndes [[βου-]] s. [[βούβρωστις]], [[βουγάεϊ]], [[βουλιμία]].<br />'''Etymology''': Altes Erbwort für ‘Rind, Kuh, Ochse (Stier)’, das in einer Reihe von Sprachen unverändert oder mit leisen Modifizierungen bewahrt ist: aind. ''gaúḥ'' (= *βωῦς > [[βοῦς]]), Akk. ''gā́m'' (= βῶν, vgl. oben), lat. ''bōs'' (aus dem Osk.-Un.br.), Gen. pl. ''boum'' = [[βοῶν]] = aind. ''gávām'', umbr. Akk. ''bum'' = βῶν; ferner arm. ''kov'' (''u''-Stamm) [[Kuh]], air. ''bó'' [[Kuh]], germ., z. B. ahd. ''chuo'', toch.A ''ko'', ''ki'', B ''keu'' [[Kuh]], lett. ''gùovs'' [[Kuh]], aslav. ''gov''-''ę''-''do'' [[Rind]]. Idg. Grundform Nom. *''g<sup>u̯</sup>ōu̯''-''s'', Akk. *''g<sup>u̯</sup>ō''-''m'', daneben ''g<sup>u̯</sup>ŏu̯''- z. B. in βο(ϝ)-ός, βο(ϝ)-ί = aind. Lok. ''gáv''-''i'', lat. Abl. ''bove''. Davon *''g<sup>u̯</sup>ou̯''-''io''- in -βο(ϝ)ιος = aind. ''gávya''-, auch arm. ''kogi'' [[Butter]]. S. noch [[ἑκατόμβη]]. — Die Annahme, die Indogermanen hätten das Wort und den Begriff von den Sumerern entlehnt (sumer. ''gu'', *''gud'' [[Stier]], [[Rind]], z. B. Ipsen IF 41, 175), scheitert schon an der sehr verwickelten und offenbar hochaltertümlichen Morphologie des idg. Wortes; vgl. Specht Ursprung 32f. — Näheres bei WP. 1, 696f., Pok. 482f., W.-Hofmann s. ''bōs''.<br />'''Page''' 1,260-261
}}
{{Chinese
|sngr='''原文音譯'''：boàj 布士<br />'''詞類次數'''：名詞（8）<br />'''原文字根'''：牛<br />'''字義溯源'''：牛^，公牛；或源自（[[βόσκω]]）=草場，飼養*）；參閱 （[[βιβρώσκω]]）=喫*<br />'''出現次數'''：總共（8）；路（3）；約（2）；林前（2）；提前（1）<br />'''譯字彙編'''：<br />1） 牛（8） 路13:15； 路14:5； 路14:19； 約2:14； 約2:15； 林前9:9； 林前9:9； 提前5:18
}}
{{trtm
|trtx====bull===
Akan: nantwinini; Akkadian: 𒋗𒌑𒊒; Amharic: በሬ; Arabic: ثَوْر‎; Egyptian Arabic: تور‎; Aramaic: תורא‎; Archi: анс; Armenian: ցուլ; Asturian: toru, bue; Avar: оц; Azerbaijani: öküz, buğa; Bashkir: үгеҙ; Basque: zezen; Belarusian: бык; Bengali: ষণ্ড; Bole: bijimi; Breton: tarv; Bulgarian: бик; Burmese: နွားထီး; Catalan: toro; Chinese Mandarin: 公牛, 特; Cornish: tarow; Czech: býk; Danish: tyr, okse; Dutch: bul, stier; Eblaite: 𒄞𒌉; Esperanto: virbovo, taŭro; Estonian: sõnn; Ewe: nyitsu; Faroese: tarvur; Finnish: sonni; French: taureau; Galician: touro, almallo, boi; Ge'ez: ሶር; Georgian: ხარი; German: [[Bulle]], [[Stier]], [[Bummal]]; Greek: [[ταύρος]]; Ancient Greek: [[ταῦρος]]; Hausa: sa; Hebrew: שור‎, פר‎; Hindi: सांड, बैल, ऋषभ; Hungarian: bika; Icelandic: naut; Ido: bovulo, tauro; Indonesian: sapi, banteng; Interlingua: tauro; Irish: tarbh; Old Irish: tarb; Italian: toro; Japanese: 雄牛, 牡牛; Kashmiri: دانٛد‎; Kazakh: бұқа; Khmer: គោបា; Korean: 황소; Kurdish Central Kurdish: گا‎; Northern Kurdish: ga, ga; Southern Kurdish: گا‎; Latin: [[taurus]], bōs; Latvian: bullis; Lezgi: йац, бугъа; Lithuanian: jautis; Low German German Low German: Bull; Lombard: tòr; Lusitanian: taurom; Luxembourgish: Stéier; Macedonian: бик; Malay: lembu jantan; Maltese: gendus, barri; Manx: tarroo; Maore Comorian: kondzo; Maori: pūru; Marathi: बैल; Mi'kmaq: latto'law anim, natto'law anim, matto'law anim; Mongolian: бух; Navajo: dóola; Neapolitan: toro; Ngazidja Comorian: mɓe-ɗume; North Frisian: Bol, Stiir; Norwegian Bokmål: okse; Nynorsk: okse; Occitan: taur; Old Church Slavonic: бꙑкъ, тоуръ; Old English: fearr; Ossetian: богъ; Ottoman Turkish: بوغا‎; Persian: گاو نر‎; Phoenician: 𐤀𐤋𐤐‎; Plautdietsch: Boll; Polish: byk; Portuguese: touro, toiro; Romanian: taur; Russian: бык; Sanskrit: ऋषभ, उक्षन्; Sardinian: trau; Scottish Gaelic: tarbh; Serbo-Croatian Cyrillic: би̏к; Roman: bȉk; Seri: tooro, ziix cooha ctam; Sicilian: tàuru, tàvuru; Slovak: býk; Slovene: bik; Sorbian Lower Sorbian: byk; Spanish: [[toro]]; Svan: ჴა̈ნ; Swahili: fahali; Swedish: tjur; Sylheti: ꠛꠤꠌꠣꠟ; Tagalog: toro; Taos: tùlu’úna; Thai: พฤษภ; Tibetan: གླང; Tigre: ሶር; Tigrinya: ሶር; Tocharian B: kauᵤrṣe; Tok Pisin: bulmakau man, bulmakau; Tswana: poo; Turkish: boğa; Ugaritic: 𐎘𐎗; Ukrainian: бик, буга́й; Umbrian: 𐌁𐌖𐌌; Urdu: سانڈ‎, بیل‎; Uyghur: بۇقا‎; Uzbek: buqa; Venetian: toro; Vietnamese: bò đực; Volapük: tor, hibub, xoil; Walloon: gayet, torea; Welsh: tarw; West Frisian: bolle; Westrobothnian: oks, åoks; Wolof: yëkk wi; Yakut: оҕус; Yiddish: ביק‎, בוהײַ‎; Zazaki: ga, go, boxe
===cow===
Abkhaz: ажә; Acehnese: leumo; Adyghe: чэмы, чэм; Afar: saga; Afrikaans: koei; Aghwan: 𐕖𐕒𐕡𐕙; Ahom: 𑜆𑜥, 𑜑𑜥; Akan: nantwie; Akkadian: 𒀖; Albanian: lopë; Ambonese Malay: sapi; Amharic: ላም; Apache Western Apache: bágashi; Arabic: بَقَرَة‎; Egyptian Arabic: بقرة‎; Gulf Arabic: بْقَرَة‎; Hejazi Arabic: بقرة‎; Iraqi Arabic: هايشة‎; Moroccan Arabic: بقرة‎; Aragonese: vaca, baca; Aramaic Assyrian Neo-Aramaic: ܬܵܘܸܪܬܵܐ‎; Hebrew: תורתא‎; Syriac: ܬܘܪܬܐ‎; Archi: хьӏон; Armenian: կով; Aromanian: vacã; Assamese: গাইগৰু, গৰু; Asturian: vaca; Aymara: waka; Azerbaijani: inək; Baluchi: گوک‎; Bambara: misi; Banjarese: sapi; Bashkir: һыйыр; Basque: behi; Bats: ჲეთˁ; Belarusian: карова; Bemba: nañ-ñombe; Bengali: গাই, গরু; Bikol Central: baka; Breton: buoc'h; Bulgarian: крава; Burmese: နွားမ; Buryat: үнеэн; Catalan: vaca; Cebuano: baka; Central Atlas Tamazight: ⵜⴰⴼⵓⵏⴰⵙⵜ; Central Sierra Miwok: lé·čy-; Chamicuro: waka; Chamorro: guäkä; Chechen: етт; Cherokee: ᏩᎦ, ᏩᎧ; Chichewa: ng'ombe; Chickasaw: waaka'; Chinese Cantonese: 母牛, 牛乸; Hakka: 牛嫲; Mandarin: 母牛; Min Dong: 牛母; Min Nan: 牛母; Wu: 雌牛), 牛娘, 草嘅牛; Chinook Jargon: musmus; Chuvash: ӗне; Cornish: bugh; Corsican: vacca; Crimean Tatar: sığır, tuvar, sıyır; Czech: kráva; Dalmatian: baca, busca; Danish: ko; Daur: unie; Dhivehi: ގެރި‎; Dutch: [[koe]]; Elfdalian: tjyr; Erzya: скал; Eshtehardi: گاوَ‎; Esperanto: bovino; Estonian: lehm; Even: хөкэн; Evenki: мачалэ; Farefare: naafɔ, na-yã'aŋa; Faroese: kúgv; Finnish: lehmä; French: [[vache]]; Friulian: vacje, vačhe; Fula: nagge; Galician: vaca; Georgian: ძროხა; German: Kuh; Alemannic German: Chue; Gondi: మూర; Greek: [[αγελάδα]]; Ancient Greek: [[βοῦς]]; Greenlandic: nersussuaq; Gujarati: ગાય; Haitian Creole: vach; Hausa: saniya; Hawaiian: pipi wahine; Hebrew: פָּרָה‎; Hiligaynon: baka; Hindi: गाय, गो, गऊ, बकर; Hungarian: tehén; Icelandic: kýr, belja; Ido: bovino; Inari Sami: kussâ; Indonesian: sapi; Interlingua: vacca; Irish: bó; Istro-Romanian: våcĕ; Italian: vacca, mucca; Japanese: 雌牛, 牛; Javanese: ꦊꦩ꧀ꦧꦸ; Jeju: 암쉐; Kabardian: жэм; Kabyle: tafunast; Kalmyk: үкр; Kannada: ಹಸು; Karachay-Balkar: ийнек; Karakalpak: sıyır; Karakhanid: اِنْكَكْ‎; Karelian: lehmä; Kashubian: karwa; Kazakh: сиыр; Khakas: інек; Khasi: masi; Khmer: មេគោ; Kildin Sami: лӣхемь; Komi-Zyrian: мӧс; Kongo: ngombe; Korean: 암소; Kumyk: сыйыр, инек; Kurdish Central Kurdish: مانگا‎, چێڵ‎; Northern Kurdish: çêl, çêlek, mange, manga; Kyrgyz: уй; Ladin: vacia; Ladino: vaka; Lao: ງົວ; Latgalian: gūvs; Latin: vacca, bōs; Latvian: govs; Laz: ფუჯი, puci, ფუჯი; Laz: puci; Limburgish: ków; Lithuanian: kárvė; Livonian: nī'em; Livvi: lehmy; Low German: Koh, Koo, Stark; Luo: dhiang'; Luxembourgish: Kou; Lü: ᦷᦣ, ᦷᦇ; Macedonian: крава; Malagasy: omby; Malay: lembu; Malayalam: പശു; Maltese: baqra; Manchu: ᡳᡥᠠᠨ, ᡠᠨᡳᠶᡝᠨ; Manx: booa; Maori: kau; Mapudungun: waka; Maranao: sapi'; Marathi: गाय; Mari Eastern Mari: ушкал; Western Mari: ышкал; Mazanderani: گو‎; Minangkabau: jawi; Moksha: тракс; Mon: ဂၠဴၝောံ; Mongolian: үнээ; Moore: naafo, nag-yãanga; Mwani: ng'ombe; Mòcheno: kua; Nahuatl: vaca; Nanai: ихан; Nepali: गाई; Nivkh: эӻа; Nogai: сыйыр; Norman: vaque; North Frisian: kü, Kü; Northern Sami: gussa; Northern Sotho: kgômogadi; Northern Thai: ᨦᩫ᩠ᩅ; Norwegian Bokmål: ku or; Nynorsk: ku; Nottoway-Meherrin: toskerung; O'odham: haiwani, haiwañ; Occitan: vaca; Ojibwe: ikwe-bizhiki; Okinawan: うし; Old East Slavic: корова; Old English: cū; Old Irish: bó; Old Norse: kýr; Old Prussian: klente; Old Turkic: 𐰃𐰤𐰏𐰛‎; Oromo: sa'a, saawwa; Ossetian Digor: гъог; Iron: хъуг; Ottoman Turkish: انك‎, كالا‎, سیر‎; Pali: gāvī; Pashto: غوا‎; Persian: ماده‌گاو‎, گاو‎, گو‎, گا‎; Plautdietsch: Koo; Polabian: korvo; Polish: krowa; Portuguese: vaca; Quechua: waka; Rohingya: gai; Romagnol: munghèna; Romani: gurumni; Romanian: vacă; Romansch: vatga, vacha; Russian: [[корова]]; Rwanda-Rundi: inka; Saho: saga; Samoan: povi; Sanskrit: धेनु, गो, अघ्न्या; Santali: ᱜᱟᱤ; Sardinian: bacca; Saterland Frisian: Ku; Scots: coo, kye; Scottish Gaelic: bò, mart; Serbo-Croatian Cyrillic: крава; Roman: krava; Shan: ငူဝ်း, ဝူဝ်း; Shona: mhóu; Shor: нек; Sichuan Yi: ꑍꃀ; Sicilian: vacca; Sidamo: sa'a; Sindhi: گانءِ‎; Sinhalese: දෙන; Skolt Sami: kuss; Slovak: krava; Slovene: krava; Slovincian: krʉ̀ɵ̯vă; Somali: sac; Sorbian Lower Sorbian: krowa; Upper Sorbian: kruwa; Southern Altai: уй; Southern Sami: govse; Spanish: vaca; Sranan Tongo: kawmeti; Svan: ფუ̈რ; Swahili: ng'ombe; Swazi: ín-khomâti; Swedish: ko, kossa; Sylheti: ꠉꠞꠥ; Tabasaran: хюни; Tagalog: baka; Tajik: гов, модагов; Tamil: பசு; Taos: kòsi’ína; Tashelhit: ⵜⴰⴼⵓⵏⴰⵙⵜ, ⵜⴰⵎⵓⴳⴰⵢⵜ; Tatar: сыер; Tausug: baka; Tedim Chin: bawng; Telugu: ఆవు, గోవు; Thai: วัว, โค; Tibetan: བ་ཕྱུགས; Tigrinya: ላም; Tocharian A: ko; Tocharian B: keu; Tok Pisin: bulmakau meri; Tongan: pulu fefine; Turkish: inek, sığır; Turkmen: sygyr; Udi: чур; Udmurt: скал; Ugaritic: 𐎓𐎗𐎃; Ukrainian: корова; Urdu: گای‎, گو‎, گئو‎, بقر‎; Uyghur: ئىنەك‎, كالا‎, سېغىن كالا‎; Uzbek: sigir; Venetian: vaca; Veps: lehm; Vietnamese: bò cái; Volapük: kun, jibub; Voro: lehm; Votic: lehmä; Walloon: vatche; Welsh: buwch; West Frisian: ko; White Hmong: nyuj; Wolof: nag wi, nag; Xhosa: inkomo; Yagnobi: ғов; Yakut: ынах; Yiddish: קו‎; Yoruba: abo màluu; Yucatec Maya: wakax; Zazaki: monga, manga, gew, gaun; Zhuang: vaizmeh, cwzvaiz; Zou: bong; Zulu: inkomazi, imazi
}}