View source for προστάτης

{{LSJ1
|Full diacritics=προστᾰτης
|Medium diacritics=προστάτης
|Low diacritics=προστάτης
|Capitals=ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ
|Transliteration A=prostátēs
|Transliteration B=prostatēs
|Transliteration C=prostatis
|Beta Code=prosta/ths
|Definition=ου, ὁ, (προΐστημι) <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[one who stands before]], [[front-rank man]], [[falsa lectio|f.l.]] for [[πρωτοστάτης]] in <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span> 3.3.41</span>, <span class="bibl"><span class="title">Eq.Mag.</span>2.2</span>,<span class="bibl">6</span>:—but elsewhere, </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[leader]], [[chief]], especially of a democracy, προστάτεω ἐπιλαβέσθαι <span class="bibl">Hdt.1.127</span>, <span class="bibl">5.23</span>; οἱ π. τοῦ δήμου <span class="bibl">Th.3.75</span>, <span class="bibl">4.46</span>,<span class="bibl">66</span>; <b class="b3">οἱ τῶν δήμων π</b>. <span class="bibl">Id.3.82</span>; ὁ π. Κλέων <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>569</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">Eq.</span>1128</span> (lyr.); μεταβολὴ ἐκ προστάτου ἐπὶ τύραννον <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>565d</span>; [<b class="b3">Σόλων] πρῶτος τοῦ δήμου π</b>. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Ath.</span>2.2</span>,al. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> generally, [[ruler]], opp. [[ἀστοί]], <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>963</span>; Καδμείων <span class="bibl">Id.<span class="title">Th.</span>1031</span>; Κνωσίων <span class="bibl">Arr.<span class="title">Epict.</span>3.9.3</span>; Μολοσσῶν <span class="title">GDI</span>1334 (Epirus, iii B.C.); [[χώρας]], [[χθονός]], <span class="bibl">E.<span class="title">Heracl.</span> 964</span>, <span class="bibl"><span class="title">IA</span>373</span> (troch.); <b class="b3">τῆς Ἑλλάδος προστάται</b>, of the Spartans, <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span> 3.1.3</span>, cf. <span class="bibl">Isoc.4.103</span>, <span class="bibl">D.9.23</span>; <b class="b3">π. τοῦ ἐμπορίου</b>, of Greeks in Egypt, <span class="bibl">Hdt. 2.178</span>; τοῦ πολέμου <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>7.2.23</span>; <b class="b3">προστάται τῆς εἰρήνης</b> its [[chief authors]], <span class="bibl">Id.<span class="title">HG</span>5.1.36</span>; <b class="b3">τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς ἐπιμελείας π</b>. <span class="bibl">D.22.78</span>; [[administrator]], τῆς κεχωρισμένης προσόδου <span class="bibl"><span class="title">PTeb.</span>81.19</span> (ii B.C.); [<b class="b3">τοῦ ἱεροῦ</b>] <span class="title">OGI</span>531.3 (Bithynia, iii A.D.); [[θεᾶς]] ib.209.4 (Philae, iii A.D.), cf. <span class="bibl"><span class="title">Ostr.</span>412</span>, al. (i A.D.): metaph., ἔρως π. τῶν ἀργῶν ἐπιθυμιῶν <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span> 572e</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[president]] or [[presiding officer]], π. τοῦ γυμνασίου <span class="title">CIG</span>2881.16 (Branchidae), cf. <span class="title">OGI</span>130.16 (Egypt, ii B.C.), <span class="title">Supp.Epigr.</span>4.598.37 (Teos, i B.C.), <span class="title">IG</span>22.1368.13; <b class="b3">π. συνεδρίου</b> ib.9(2).205.33 (Aetolian League); [[προβούλων]] ib.9(1).694.116 (Corc.); ([[γερουσίας]]) ib.7.2808 (Hyettus, iii B.C.); [[δαμιοργῶν]] ib.5(1).1425.16 (Messene); ([[βουλᾶς]]) ib.14.256.5 (Phintias); τῆς μέσης Ἀκαδημίας <span class="bibl">S.E.<span class="title">P.</span>1.232</span>: freq. in plural, = [[πρυτάνεις]], <span class="title">SIG</span>194.15 (Amphipolis, iv B.C.), etc.; <b class="b3">γνώμα προστατᾶν</b> ib.187.1 (Cnidus, iv B.C.), cf. <span class="title">IG</span>12(8).264.13 (Thasos, iv B.C.). </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[one who stands before and protects]], [[guardian]], [[champion]], πυλωμάτων <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>408</span>, cf. <span class="bibl">798</span>; πόλεως <span class="bibl">Pl.<span class="title">Grg.</span>519b</span>; [<b class="b3">τῆς ποιητικῆς</b>] <span class="bibl">Id.<span class="title">R.</span>607d</span>; τῆς πάντων ἐλευθερίας <span class="bibl">D.15.30</span>, etc.; [[epithet]] of gods, as Apollo, <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>209</span> (lyr.), <span class="title">IPE</span>12.89 (ii A.D.). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> at Athens, etc., [[patron]] who took charge of the interests of [[μέτοικοι]], etc.: hence <b class="b3">ἐπὶ προστάτου οἰκεῖν</b> live under protection of [[a patron]], <span class="bibl">Lys.31.9</span>, 14, <span class="bibl">Lycurg.145</span>; <b class="b3">προστάτην ἐπιγράφειν τινά</b> choose as one's [[patron]], <span class="bibl">Luc. <span class="title">Peregr.</span>11</span>; αὑτῷ πονηρὸν προστάτην ἐπεγράψατο <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pax</span>684</span>; ἔχειν <span class="bibl">Id.<span class="title">Pl.</span>920</span>, cf. <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>882</span> (lyr.); <b class="b3">νέμειν π</b>. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1275a13</span>; also <b class="b3">γράφεσθαι προστάτου</b> to be entered [[by one's patron's name]], be attached to [[a patron]], οὐ Κρέοντος προστάτου γεγράφομαι <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>411</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> = Lat. [[patronus]], <span class="bibl">Plu.<span class="title">Rom.</span>13</span>, <span class="bibl"><span class="title">Mar.</span>5</span>, <span class="title">IG</span>3.687, 14.1078 (Rome, iii A.D.), <span class="title">OGI</span>549.6 (Ancyra, iii A.D.), etc. </span><span class="sense"><span class="bld">IV</span> <b class="b3">θεοῦ π</b>. [[one who stands before]] a god to entreat him, [[suppliant]], <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>1278</span>, cf. <span class="bibl">1171</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">V</span> Medic., [[prostate gland]], Herophil. ap. <span class="bibl">Gal.<span class="title">UP</span>14.11</span> ([[varia lectio|v.l.]]).</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0781.png Seite 781]] ὁ, der Vorstand, Vorsteher, Vorgesetzte, Anführer, Aesch. Spt. 1017; im <span class="ggns">Gegensatz</span> der ἀστοί, Suppl. 941; χθονός, Eur. I. A. 373 Heracl. 964; Her. 1, 127. 2, 179 u. sonst; bes. der an der Spitze der Partei steht, Parteihaupt, πόλεως, Plat. Gorg. 519 b; καὶ [[ἄρχων]], Phaedr. 241 a; καὶ [[ἐπιμελητής]], Legg. VI, 766 b; oft bei Thuc.; Xen. τοῦ πολέμου, Cyr. 7, 2, 23; Folgde; τῆς προαιρέσεως, Pol. 2, 39, 12 u. oft; Dem. 9, 23, die Hegemonie haben; vgl. Xen. Hell. 3, 1, 2; – der Vorstand, Beistand, Beschützer, τόνδ' ἀντιτάξω προστάτην πυλωμάτων, Aesch. Spt. 380. 780; [[Ἀπόλλων]], wie [[προστατήριος]], Soph. Tr. 208; ἧς (νόσου) σε προστάτην σωτῆρά τε μοῦνον ἐξευρίσκομεν, Beschützer gegen die Krankheit, O. R. 303; übh. der für Etwas sorgt, mit folgdm [[ὅπως]], Xen. Mem. 2, 7, 9, wo die Lesart schwankt, – Bes. in Athen der Bürger, der als Patron eines Nichtbürgers oder [[μέτοικος]] (οἱ τῶν μετοίκων Ἀθήνῃσι προεστηκότες προστάται ἐκαλοῦντο, Harpocr., der als den eigentlichen Ausdruck von Seiten der Metöken προστάτην νέμειν anführt) dessen Rechtshändel vor Gericht führte u. ihn in allen bürgerlichen Angelegenheiten vertrat, wonach Soph. sagt ὥςτ' οὐ Κρέοντος προστάτου γεγράψομαι, O. R. 411, ich werde mich nicht als Schützling des Kreon od. ihn als meinen Schutzherrn einschreiben lassen; θεὸν οὐ λήξω ποτὲ προστάταν ἴσχων, 882; Ar. Pax 667 Plut. 920 u. öfter; so bes. bet den attischen Rednern, ἐπὶ προστάτου οἰκεῖν, Lys. 31, 9, von dem Metöken, der in Athen nicht anders sich aufhalten darf, als wenn er einen [[προστάτης]] hat; vgl. Dem. 25, 58; Arist. u. Folgde; προστάτην ἐπέγραφον, Luc. Peregr. 11; dem röm. patronus entsprechend, Plut. Rom. 13 Mar. 5. – Aber [[προστάτης]] θεοῦ ist der vor einen Gott tritt, um ihn anzuflehen, Soph. O. C. 1173. 1280. – Bei Xen. Cyr. 3, 3, 41 sind οἱ προστάται = οἱ [[ἔμπροσθεν]], die im Vordertreffen, den οὐραγοί entgeggstzt.
}}
{{bailly
|btext=ου (ὁ) :<br /><b>I.</b> qui se tient en avant :<br /><b>1</b> qui se tient le premier dans une ligne de bataille, chef de file;<br /><b>2</b> chef, <i>particul.</i> chef de parti ; <i>en gén.</i> président, chef, celui qui dirige, gén.; <i>à Athènes</i> prostatès, président d'une commission, d'un conseil;<br /><b>3</b> protecteur, défenseur contre, gén. ; <i>particul.</i> protecteur <i>ou</i> patron des métèques, <i>à Athènes</i> : τινος προστάτου γράφεσθαι SOPH se faire inscrire sous le nom d'un patron, <i>càd</i> s'attacher à un patron, être le protégé de qqn ; <i>à Rome</i> patron;<br /><b>II.</b> qui se tient devant <i>ou</i> s'approche de : θεοῦ SOPH qui se tient devant l'autel d'un dieu, suppliant.<br />'''Étymologie:''' [[προΐστημι]].
}}
{{eles
|esgtx=[[protector]]
}}
{{grml
|mltxt=ο, θηλ. τ. [[προστάτρια]] ΝΜΑ, και [[προστάτισσα]] Ν Μ, και [[προστάτιδα]] Ν, και [[προστάτις]], -ιδος, Α [[προΐσταμαι]]<br /><b>1.</b> αυτός που παρέχει [[προστασία]], [[φύλακας]] («[[προστάτης]] της πόλης μας»)<br /><b>2.</b> [[υπερασπιστής]], [[προασπιστής]] («[[προστάτης]] τών ανθρώπινων δικαιωμάτων»)<br /><b>3.</b> [[κηδεμόνας]], [[αρωγός]] («[[προστάτης]] τών γραμμάτων και τών τεχνών»)<br /><b>4.</b> (στην αρχαία Αθήνα) [[πολίτης]] που αντιπροσώπευε ενώπιον τών διοικητικών και δικαστικών αρχών έναν μέτοικο ή απελεύθερο<br /><b>5.</b> <b>ανατ.</b> [[αδένας]] του ανδρικού γεννητικού συστήματος με [[σχήμα]] καστάνου, ο [[οποίος]] βρίσκεται [[αμέσως]] [[κάτω]] από την ουροδόχο [[κύστη]] και προσθέτει ένα [[έκκριμα]] στα σπερματοζωάρια, το προστατικό [[υγρό]], [[κατά]] την [[εκσπερμάτιση]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που στέκεται στην πρώτη [[γραμμή]]<br /><b>2.</b> [[αρχηγός]], [[ιδίως]] πολιτικής μερίδας («οἱ δὲ τοῦ δήμου προστάται πείθουσιν αὐτόν», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>3.</b> (γενικά) [[κυβερνήτης]], [[προϊστάμενος]] («[[προστάτης]] χώρας», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>4.</b> αυτός που [[είναι]] [[πρώτος]] σε [[κάτι]], που έχει τα [[πρωτεία]] σε [[κάτι]] («καὶ προστάται τοῦ ἐμπορίου αὗται αἱ πόλιες εἰσὶ αἱ παρέχουσαι», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>5.</b> [[πρωτεργάτης]] («[[προστάτης]] τοῦ πολέμου», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>6.</b> [[επιστάτης]], [[επιμελητής]] («[[προστάτης]] καὶ [[ἐπιμελητής]] [τῆς παιδείας]», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>7.</b> [[πρόεδρος]] («[[προστάτης]] συνεδρίου», <b>επιγρ.</b>)<br /><b>8.</b> (ως επίθ. θεοτήτων) [[προστατήριος]]<br /><b>9.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>oἱ προστάται</i><br />οι πρυτάνεις, οι πρόεδροι<br /><b>10.</b> <b>φρ.</b> α) «[[προστάτης]] τῶν Ἑλλήνων [ή τῆς Ἑλλάδος]» — αυτός που έχει την [[ηγεμονία]] της Ελλάδας<br />β) «ἐπὶ προστάτου οἰκεῖν» — το να [[είναι]] [[κανείς]] υπό την [[κηδεμονία]] προστάτη<br />γ) «προστάτην ἐπιγράφειν τινά» και «προστάτην ἐπιγράφεσθαι» — [[εκλέγω]] κάποιον ως προστάτη («αὐτῷ πονηρὸν προστάτην ἐπεγράψατο», <b>Αριστοφ.</b>)<br />δ) «γράφεσθαι προστάτου»<br />i) [[γράφω]] το όνομά μου [[κοντά]] στο όνομα ενός προστάτη<br />ii) (<b>κατ' επέκτ.</b>) προσκολλώμαι σε προστάτη («Κρέοντος προστάτου γεγράψομαι», <b>Σοφ.</b>)<br />ε) «θεοῦ [[προστάτης]]» — αυτός που στέκεται [[μπροστά]] σε θεό για να τον ικετεύσει, [[ικέτης]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''προστάτης:''' -ου, ὁ (προστῆναι),·<br /><b class="num">I.</b> αυτός που στέκεται [[εμπρός]], παρατεταγμένος στη μπροστινή [[γραμμή]], σε Ξεν.<br /><b class="num">II. 1.</b> [[αρχηγός]], επικεφαλής πολιτικής παράταξης, σε Ηρόδ.· ὁ [[προστάτης]] τοῦ δήμου, σε Θουκ.<br /><b class="num">2.</b> γενικά, [[προϊστάμενος]], [[κυβερνήτης]], σε Αισχύλ., Ευρ. κ.λπ.· <i>προστάται τῆς εἰρήνης</i>, αυτοί που πρώτοι έκαναν [[ειρήνευση]], σε Ξεν.<br /><b class="num">III. 1.</b> αυτός που στέκεται [[μπροστά]], [[προστάτης]], [[υπερασπιστής]], [[πρόμαχος]], <i>πυλωμάτων</i>, σε Αισχύλ., Σοφ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> στην Αθήνα, λέγεται για τον πολίτη που είχε υπό την [[προστασία]] του τους μετοίκους (<i>μέτοικοι</i>), όπως ο Ρωμ. patronus είχε υπό την [[προστασία]] του τους clientes· <i>προστάτην γράφεσθαί τινα</i>, [[διαλέγω]] τον προστάτη μου, σε Αριστοφ.· [[αλλά]], <i>γράφεσθαι προστάτου</i>, [[γράφω]] το όνομά μου στο όνομα του προστάτη, προσκολλώμαι σε έναν προστάτη, σε Σοφ.<br /><b class="num">IV.</b> [[προστάτης]] θεοῦ, αυτός που στέκεται [[μπροστά]] από κάποιο θεό για να τον ικετεύσει, [[ικέτης]], στον ίδ.
}}
{{elru
|elrutext='''προστάτης:''' ου (ᾰ) ὁ<br /><b class="num">1</b> [[передовой боец]], [[застрельщик]] Xen.;<br /><b class="num">2</b> [[руководитель]], [[глава]], [[вождь]] (τοῦ δήμου Thuc.): ὁ π. τοῦ πολέμου Xen. главнокомандующий; π. τῆς εἰρήνης Xen. руководитель мирных переговоров;<br /><b class="num">3</b> [[правитель]], [[властитель]] (χώρας Eur.; τῆς Ἑλλάδος Xen.);<br /><b class="num">4</b> [[защитник]], [[хранитель]], [[предстатель]] (πυλωμάτων Aesch.; πόλεως Soph.; τῆς ἐλευθερίας Dem.);<br /><b class="num">5</b> (в Афинах - по отношению к метэку) простат, патрон, покровитель: γράφεσθαι προστάτου τινός Soph. и προστάτην γράφειν τινά Luc. взять кого-л. в покровители;<br /><b class="num">6</b> (лат. [[patronus]]) патрон Plut.;<br /><b class="num">7</b> культ. [[проситель]], [[молящийся]] (θεοῦ Soph.).
}}
{{elnl
|elnltext=προστάτης -ου ὁ [προΐσταμαι] Ion. gen. -τεω; Dor. acc. - ταν, die voor iets of iem staat smekeling:. τοῦ θεοῦ π. smekeling van de godheid Soph. OC 1278. leider, voorvechter:. τῶν δήμων προστάται democratische leiders Thuc. 3.82.1; προστάται τῆσδε χώρας leiders van dit land Eur. Hcld. 964; π. τοῦ πολέμου opperbevelhebber Xen. Cyr. 7.2.23; προστάται... τῆς... εἰρήνης voorvechters van de vrede Xen. Hell. 5.1.36; π. τοῦ ἐμπορίου directeur van de handelshaven Hdt. 2.178.3. beschermer:; πυλωμάτων van de stadspoort Aeschl. Sept. 408; [[epithet]] van Apollo; Soph. Tr. 209; beschermheer:; οὐ Κρέοντος προστάτου γεγράψομαι ik zal niet geregistreerd staan als beschermeling van Kreon Soph. OT 411; spec. in Athene t.b. v. metoiken; ἐπὶ προστάτου οἰκεῖν onder bescherming van een beschermheer leven Lys. 31.9; νέμειν ἀνάγκη προστάτην (metoiken) moeten zich noodzakerlijkerwijs van een beschermheer bedienen Aristot. Pol. 1275a13; in Rome patronus. Plut. Rom. 13.7.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[προστάτης]], ου, ὁ, [προστῆναι]<br /><b class="num">I.</b> one who stands [[before]], a [[front]]-[[rank]]-man, Xen.<br /><b class="num">II.</b> a [[chief]], [[leader]] of a [[party]], Hdt.; ὁ πρ. τοῦ δήμου Thuc.<br /><b class="num">2.</b> [[generally]], a [[president]], [[ruler]], Aesch., Eur., etc.; προστάται τῆς εἰρήνης its [[chief]] authors, Xen.<br /><b class="num">III.</b> one who stands [[before]], a [[protector]], [[guard]], [[champion]], πυλωμάτων Aesch., Soph., etc.<br /><b class="num">2.</b> at [[Athens]], of a [[citizen]] who took [[care]] of the μέτοικοι, as the Rom. [[patronus]] took [[care]] of his clientes; προστάτην γράφεσθαί τινα to [[choose]] as one's [[patron]], Ar.; but, γράφεσθαι προστάτου to [[enter]] [[oneself]] by one's [[patron]]'s [[name]], [[attach]] [[oneself]] to a [[patron]], Soph.<br /><b class="num">IV.</b> [[προστάτης]] θεοῦ one who stands [[before]] a god to [[entreat]] him, a [[suppliant]], Soph.
}}
{{WoodhouseReversedUncategorized
|woodrun=[[champion]], [[chief]], [[defender]], [[protector]]
}}
{{mantoulidis
|mantxt=(=[[ἀρχηγός]], [[ὑπερασπιστής]]). Ἀπό τό προΐσταμαι → [[πρό]] + [[ἵσταμαι]]. Δές γιά περισσότερα παράγωγα στό [[ρῆμα]] [[ἵστημι]].
}}
{{elmes
|esmgtx=ὁ [[protector]] ref. a S. Filóxeno δέσποτά μου, θεὲ παντοκράτωρ, καὶ ἅγιε Φιλόξενε, πρόστατά μου <b class="b3">Señor mío, Dios todopoderoso, y San Filóxeno, mi protector</b> C 8a 2 C 8b 1 C 24 2 
}}