View source for ἀρτηρία

{{LSJ1
|Full diacritics=ἀρτηρία
|Medium diacritics=ἀρτηρία
|Low diacritics=αρτηρία
|Capitals=ΑΡΤΗΡΙΑ
|Transliteration A=artēría
|Transliteration B=artēria
|Transliteration C=artiria
|Beta Code=a)rthri/a
|Definition=Ion. [[ἀρτηρίη]], ἡ,<br><span class="bld">A</span> [[wind-pipe]], ἡ ἀρτηρία μόλις ἀναπνεούσῃ ὑπεσύριζε Hp.''Epid.''7.25, cf.39, Pl.''Ti.''70d, [[Aristotle|Arist.]]''[[Historia Animalium|HA]]''493a8, ''de An.''420b29; <b class="b3">ἡ τραχεῖα ἀρτηρία</b> (cf. ''ΙΙ'') Timoth. ap. Meno.''Iatr.''8.29, [[varia lectio|v.l.]] in Dsc.2.50, Luc.''Hist. Conscr.''7, S.E.''M.''9.178, etc.: in plural, [[bronchial tubes]], [[ἆσθμα]].. περὶ στήθεα καὶ ἀρτηρίας Hp.''Epid.''7.12 (vulg. but prob. l. -ίην, = [[trachea]]), cf. Pl.''Ti.''78c; πλεύμονος ἀρτηρίαι S.''Tr.''1054.<br><span class="bld">II</span> [[artery]], as distinct from a vein, αἱ φλεβῶν καὶ ἀρτηριῶν κοινωνίαι Hp.''Art.''45, cf. 69; τὰς δὲ φλέβας καὶ τὰς ἀ. συνάπτειν εἰς ἀλλήλας.. τῇ αἰσθήσει φανερὸν εἶναι Arist.''Spir.''484a1; <b class="b3">ἀ. λεῖαι</b> (cf. I) Gal.''UP''8.1, al.; <b class="b3">ἀ. φλεβώδης</b> [[pulmonary vein]], ib.6.10; believed to contain [[πνεῦμα]] by Erasistr., ib. 17, and derived fr. [[ἀήρ]], [[τηρέω]] by Bacch. ap. Erot. [[sub verbo|s.v.]] [[ἀορτέων]].<br><span class="bld">III</span> = [[ἀορτή]], [[aorta]], δύο εἰσὶ κοῖλαι φλέβες ἀπὸ τῆς καρδίης, τῇ μὲν οὔνομα ἀρτηρίη τῇ δὲ κοίλη φλέψ Hp.''Carn.''5.<br><span class="bld">IV</span> in plural of the [[ureters]], Id.''Oss.''10. (Contr. from [[ἀερτηρία]], from [[ἀείρω]] '[[attach]]' ([[quod vide|q.v.]]), cf. [[ἀορτήρ]], etc.)
}}
{{DGE
|dgtxt=-ας, ἡ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> jón. -ίη Hp.<i>Alim</i>.7, etc.<br />medic.<br /><b class="num">I</b> en rel. con el riego sanguíneo<br /><b class="num">1</b> [[arteria]] op. [[φλέψ]] Anaxag.B 10, [[δύναμις]] ... ἀπικνέεται ... ἐς φλέβα καὶ ἐς ἀρτηρίην Hp.<i>Alim</i>.l.c., cf. 25, αἱ δὲ φλεβῶν καὶ ἀρτηρίων κοινωνίαι Hp.<i>Art</i>.45, cf. 69, <i>Epid</i>.5.46, anón. medic. en <i>PRyl</i>.21.2.1.5, Dsc.2.50, M.Ant.2.2, Plu.2.130b<br /><b class="num">•</b>en rel. c. el pulso φλεβοπαλίην καλεῖ τὴν τῶν ἀρτηριῶν κίνησιν Democr.B 120, cf. Aristid.Quint.31.20, τὴν ὑποκάρπιον ἀρτηρίαν τοῖς δακτύλοις ἡρμοκὼς ἐπεσκόπει Aristaenet.1.13.29<br /><b class="num">•</b>considerada portadora de aire, Bacch. en Erot.p.19.5, cf. Erasistr. en Gal.3.494, 495, otras funciones, Arist.<i>Spir</i>.484<sup>a</sup>1<br /><b class="num">•</b>λεῖαι ἀ. op. [[τραχεῖαι]] (v. II 1), Gal.3.610, 611.<br /><b class="num">2</b> [[arteria aorta]] op. [[κοίλη φλέψ]] Hp.<i>Carn</i>.5, cf. <i>Epid</i>.2.4.1, <i>Cord</i>.9, 11, <i>Oss</i>.1, 5, Arist.<i>HA</i> 510<sup>a</sup>30 (cód.), μεγάλη ἀ. Hp.<i>Cord</i>.11, Gal.3.499.<br /><b class="num">3</b> [[vena pulmonar]] φλεβώδης ἀ. Gal.3.445.<br /><b class="num">II</b> en rel. c. la respiración<br /><b class="num">1</b> [[tracoarteria]], [[tráquea]] [[ἆσθμα]] ... περὶ στήθεα καὶ ἀ. Hp.<i>Epid</i>.7.12, ἡ ἀ. μόλις ἀναπνεούσῃ ὑπεσύριξεν la tráquea, apenas respiraba, le silbaba</i> Hp.<i>Epid</i>.7.25, cf. 39, <i>Acut.(Sp.)</i> 10.2, <i>Coac</i>.499<br /><b class="num">•</b>ἀρτηρίη τρωθεῖσα Hp.<i>Morb</i>.2.53, cf. <i>Int</i>.1, ἀ. ἐξ ἑκατέρου φαρυγγέθρου τὴν ἔκφυσιν ποιευμένη ἐς ἄκρον πνεύμονος τελευτᾷ Hp.<i>Anat</i>.1, cf. <i>Oss</i>.13, Pl.<i>Ti</i>.78c, Arist.<i>HA</i> 493<sup>a</sup>8, 496<sup>a</sup>5, <i>de An</i>.420<sup>a</sup>29, Plu.2.60a, Gal.13.2, rel. c. la voz humana, Anon.Bellerm.43, D.H.<i>Comp</i>.14.8, Iambl.<i>VP</i> 65, 66, precisada como τραχεῖα ἀ. Tim.Met. en Anon.Lond.8.30, Gal.3.610, Luc.<i>Hist.Cons</i>.7.<br /><b class="num">2</b> [[vías respiratorias]] gener., [[bronquios]] y [[bronquiolos]] ὅ τε γὰρ πλεύμων οὐ κάρτα ἕλκει ἐς τὰς ἀρτηρίας Hp.<i>Morb</i>.1.22, <i>passim</i>, διὰ τοῦ βρόγχου καὶ τῶν ἀρτηριῶν Hp.<i>Loc.Hom</i>.14.2, cf. <i>Int</i>.23, πλεύμονός τ' ἀρτηρίας ῥοφεῖ S.<i>Tr</i>.1054, cf. Isid.<i>Etym</i>.4.7.14.<br /><b class="num">III</b> [[conducto]] gener., prob. [[uréteres]] ἀρτηρίαι δὲ ἐκ τουτέου (νέφρου) ἐκπεφύκασιν [[ἔνθεν]] καὶ [[ἔνθεν]], ἀρτηρίης τρόπον ἔχουσαι Hp.<i>Oss</i>.10.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Deriv. de la raíz de [[αἴρω]], q.u.
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0361.png Seite 361]] ἡ, ''[[sc.]]'' [[ἀορτή]], 1) Schlag-, Pulsader, Arterie, Medic. – 2) ἡ τραχεῖα, Luftröhre, Luc. conscr. hist. 7; Plut. Qu. Symp. 7, 1; ohne Zusatz, Plat. Tim. 70 d 78 c; Arist. H. A. 1, 12. 16; Dion. Hal. C. V. 14. – Allgemeiner, Soph. Tr. 1043, vom Gifte, βέβρωκε σάρκας πνεύμονάς τ' ἀρτηρίας ῥοφεῖ.
}}
{{bailly
|btext=ας (ἡ) :<br /><b>1</b> [[artère]] ; <i>p. ext.</i> αἱ ἀρτηρίαι les veines;<br /><b>2</b> [[conduit de l'air pour la respiration]] ; [[ἀρτηρία]] τραχεῖα trachée-artère.<br />'''Étymologie:''' [[αἴρω]].
}}
{{elru
|elrutext='''ἀρτηρία:''' ἡ<br /><b class="num">1</b> [[дыхательное горло]], [[трахея]] Eur., Plat., Arst., Plut., Luc.;<br /><b class="num">2</b> [[артерия]] (φλέβες καὶ ἀρτηρίαι Arst.);<br /><b class="num">3</b> [[вообще кровеносный сосуд]], [[жила]] Soph.
}}
{{ls
|lstext='''ἀρτηρία''': ἡ, Ἰων. -ίη, ἡ τραχεῖα [[ἀρτηρία]], ἡ ἀρτηρίη [[μόλις]] ἀναπνεούσῃ ὑπεσύριζε Ἱππ. Ἐπιδημ. τὸ Ζ΄, 1216D, πρβλ. 1220H, Πλάτ. Τίμ. 70D, Ἀριστ. Ἱστ. Ζ. 1. 2, 1, περὶ Ψυχ. 2. 8, 17, κ. ἀλλ. κατὰ πληθ. οἱ βρόγχοι, ἆσθμα... περὶ στήθεα καὶ ἀρτηρίας Ἱππ. αὐτ. 1215B, πρβλ. Πλάτ. Τίμ. 78C: οὕτω, πνεύμονος ἀρτηρίαι Σοφ. Τρ. 1054. ΙΙ. [[ἀρτηρία]], κατ’ ἀντιδιαστολὴν πρὸς τὴν [[φλέβα]], αἱ τῶν φλεβῶν καὶ ἀρτηριῶν κοινωνίαι Ἱππ. π. Ἄρθρ. 809H, πρβλ. 832B: τὰς δὲ φλέβας καὶ τὰς ἀρτ. συνάπτειν εἰς ἀλλήλας καὶ τῇ αἰσθήσει φανερὸν [[εἶναι]] Ἀριστ. π. Πνεύμ. 5. 11. - Ἐξαρτᾶται ἐκ τῆς γνησιότητος τῶν πραγματειῶν, ἐξ ὧν ἐλάβομεν τὰ ἀνωτέρω χωρία, ἂν τόσον ἐνωρὶς ἦτο γνωστὴ ἡ [[διάκρισις]] τῶν ἀρτηριῶν ἀπὸ τῶν φλεβῶν. Τοῦτο [[ὅμως]] [[εἶναι]] βέβαιον, ὅτι τῆς τοιαύτης διακρίσεως οὐδεμία [[χρῆσις]] ἐγένετο. Ἐπὶ πολὺν χρόνον μετὰ [[ταῦτα]] αἱ ἀρτηρίαι ἐξηκολούθουν θεωρούμεναι ὡς ἀγωγοὶ ἀέρος καὶ φαίνεται ὅτι ἐνομίζοντο ὡς ἀποφύσεις τῆς [[κυρίως]] ἀρτηρίας, [[ἤτοι]] τῆς τραχείας, «sanguis per venas in omne corpus diffunditur, et spiritus per arterias» Κικ. Ν. D. 2. 55. Ἡ [[κυρίως]] [[ἀρτηρία]] ἔλαβε τὸ [[ὄνομα]] [[ἀρτηρία]] τραχεῖα ἢ ἡ τραχεῖα [[ἁπλῶς]], αἱ δὲ λοιπαὶ ἐκαλοῦντο ἀρτηρίαι λεῖαι. Περὶ τοῦ ζητήματος τούτου ἐν γένει ἴδε Littré Ἱππ. 1. σ. 210-215. ΙΙΙ. = [[ἀορτή]]· δύο εἰσὶ κοῖλαι φλέβες ἀπὸ τῆς καρδίας, τῇ μὲν [[οὔνομα]] ἀρτηρίη, τῇ δὲ [[κοίλη]] φλὲψ Ἱππ. 250B· [[ὡσαύτως]] καλουμένη, ἡ ἀρτ. ἡ [[μεγάλη]], ἡ παχεῖα, ἡ πνευματική, Greenhill Θεόφιλ. σ. 296· ἡ [[λέξις]] φαίνεται παραγομένη ἐκ τοῦ [[αἴρω]], ὡς ἡ ἀορτὴ (πρβλ. ἀορτὴρ) ἐκ τοῦ [[ἀείρω]]. Ἀλλ’ ἡ [[σχέσις]] τῶν ἐννοιῶν φαίνεται σκοτεινή, καὶ ἡ ἀρχικὴ [[σημασία]] τῆς ἀρτηρίας συνετέλεσεν [[ὅπως]] οἱ ἀρχαῖοι ἐτυμολογῶσιν αὐτὴν ἐκ τοῦ ἀέρος.
}}
{{grml
|mltxt=η (AM [[ἀρτηρία]])<br />όνομα των αιμοφόρων αγγείων που μεταφέρουν το [[αίμα]] από τη [[δεξιά]] [[κοιλία]] της καρδιάς στους πνεύμονες και από την αριστερή [[κοιλία]] σε όλα τα μέρη του σώματος<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[μεγάλη]] συγκοινωνιακή [[οδός]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> η «[[τραχεία]]»<br /><b>2.</b> η [[αορτή]]<br /><b>3.</b> <b>πληθ.</b> ουρητήρες.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>αερτηρ</i>-<i>ία</i>, με [[συναίρεση]]. Η λ. [[αρτηρία]], όπως και η σημασιολογικά παράλληλη [[αορτή]], ανάγεται στο ρ. [[αείρω]] (ΙΙ) «[[συνάπτω]], [[συνδέω]]». Αποτελεί δηλ. μετονοματικό παράγωγο της λ. [[αρτήρ]], το οποίο ακολουθεί τον σχηματισμό των αφηρημένων θηλ. ουσιαστικών σε -<i>ία</i>. Η λ. [[αρτηρία]] ανήκει ειδικότερα στις λέξεις που δηλώνουν μέρη του σώματος και οι οποίες συνιστούν μία [[ομάδα]] συγκεκριμένων ουσιαστικών με [[επίθημα]] -<i>ία</i> και <i>ίη</i> ([[πρβλ]]. [[καρδία]], [[κοιλία]], [[λευκανίη]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[αρτηριακός]], <b>αρχ.</b> [[αρτηριώδης]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[αρτηριοτομώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>αρτηριεκτοπία</i>, <i>αρτηριοποιώ</i>, [[αρτηριοσκλήρωση]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἀρτηρία:''' ἡ, Ιων. -ίη·<br /><b class="num">I.</b> [[μεγάλη]] [[αρτηρία]], [[σωλήνας]] της τραχείας, σε Πλάτ. κ.λπ.· <i>πνεύμονος ἀρτηρίαι</i>, αρτηρίες πνεύμονα, σε Σοφ.<br /><b class="num">II.</b> [[αρτηρία]], μόνο σε μεταγεν. συγγραφείς (αμφίβ. προέλ.).
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: [[artey]]; [[wind-pipe]] (Hp.); s. Strömberg Wortstudien 60.<br />Derivatives: [[ἀρτηρίασις]] [[bronchitis]] (Isid. Etym. 4, 7, 14), cf. [[ψωρίασις]], [[ἐρυθρίασις]].<br />Origin: GR [a formation built with Greek elements]<br />Etymology: Like the semantically comparable [[ἀορτή]] (s. 2. [[ἀείρω]]) prob. to [[ἀείρω]] [[bind]], [[hang up]]. On the formation Chantr. Form. 81, Scheller Oxytonierung 59.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[deriv. uncertain].]<br /><b class="num">I.</b> the [[wind]]-[[pipe]] or [[trachea]], Plat., etc.; πνεύμονος ἀρτηρίαι the vessels of the lungs, Soph.<br /><b class="num">II.</b> an [[artery]], only in [[late]] writers.
}}
{{FriskDe
|ftr='''ἀρτηρία''': {artēría}<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Arterie]], auch [[Luftröhre]] (Hp., Pl., Arist. usw.); zur Bedeutung vgl. Strömberg Wortstudien 60.<br />'''Derivative''': Davon [[ἀρτηριακός]] (Mediz.) und [[ἀρτηριώδης]] (Gal. usw.); außerdem [[ἀρτηρίασις]] [[Bronchitis]] (Isid. ''Etym''. 4, 7, 14) als von einem Krankheitsverbum *ἀρτηριάω (Schwyzer 732), nach [[ψωρίασις]], [[ἐρυθρίασις]] usw., vgl. Holt Les noms d'action en -σις 137 A. 3.<br />'''Etymology''': Wie das semantisch nahestehende [[ἀορτή]] (s. 2. [[ἀείρω]]) wahrscheinlich zu [[ἀείρω]] [[anbinden]], [[aufhängen]] aus *ἀερτηρία; somit zunächst Abstraktbildung von *ἀ(ϝ)ερτήρ mit konkreter Bedeutung wie in [[λαυκανίη]] [[Kehle]], [[κοιλία]], [[καρδία]] und anderen Körperteilbenennungen, s. Chantraine Formation 81. Die Bedeutungsentwicklung scheint in ähnlichen Bahnen wie bei [[ἀορτή]] verlaufen zu sein.<br />'''Page''' 1,155
}}