View source for πυρφόρος

{{LSJ1
|Full diacritics=πυρφόρος
|Medium diacritics=πυρφόρος
|Low diacritics=πυρφόρος
|Capitals=ΠΥΡΦΟΡΟΣ
|Transliteration A=pyrphóros
|Transliteration B=pyrphoros
|Transliteration C=pyrforos
|Beta Code=purfo/ros
|Definition=(parox.), ον,<br><span class="bld">A</span> [[fire-bearing]], especially of [[lightning]], πυρφόρος [[κεραυνός]] Pi.''N.''10.71, A.''Th.''444, [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1658; ἀστραπαί Id.''OT''200 (lyr.); Διὸς [[ἔγχος]] [[Aristophanes|Ar.]]''[[The Birds|Av.]]''1749 (lyr.); πυρφόρος αἰθέρος [[ἀστήρ]] Id.''Th.''1050 (lyr.).<br><span class="bld">b</span> <b class="b3">πυρφόροι οἰστοί</b> [[arrow]]s [[with combustibles tied to them]], so that they may [[set fire]] to [[woodwork]], Th.2.75, Arr.''An.''2.21.3; τοῖς μὲν π… τοῖς δ' ἄλλοις βέλεσι [[Diodorus Siculus|D.S.]]20.96; οἱ πυρφόροι ibid.; [[πυρφόρα]], τά, ib. 88; [[πυρφόρος]], [[ὁ]], [[engine for throwing fire]], [[fire-dart]], Plb.21.7.1 (dub.), Jul.''Or.''2.62d.<br><span class="bld">II</span> in special senses,<br><span class="bld">1</span> [[epithet]] of several divinities, as of [[Zeus]] in reference to his [[lightning]]s, S.''Ph.''1198 (anap.); of [[Demeter]], prob. in reference to the [[torch]]es used by her [[worshipper]]s, [[Euripides|E.]]''[[Supplices|Supp.]]''260; similarly <b class="b3">πυρφόροι θεαί</b> of [[Demeter]] and [[Persephone]], ''IG''4.666.9 (Lerna), E.''Ph.''687 (lyr.); πυρφόρους Ἀρτέμιδος αἴγλας [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Tyrannus|OT]]'' 206 (lyr.); <b class="b3">Προμηθεὺς πυρφόρος</b> the [[Fire-bringer]], title of a satyric play of A., cf.[[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''55; also of [[Capaneus]], A.''Th.''432, [[Sophocles|S.]]''[[Antigone|Ant.]]''135 (lyr.); of Eros, ''AP''5.87 (Rufin.); but, <b class="b3">θεὸς πυρφόρος</b> the [[fire-bearing]] [[god]], the god [[who produces plague]] or [[who produces fever]], [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Tyrannus|OT]]''27.<br><span class="bld">2</span> [[bearer of sacred fire]] in the [[worship]] of [[Asclepius]], <b class="b3">Ἀσκληπιοῦ δμῶα πυρφόρος</b> ''IG''3.693; of the [[Syrian]] Goddess, Luc. ''Syr.D.''42.<br><span class="bld">b</span> [[πυρφόρος]], [[ὁ]], in the [[Spartan]] [[army]], the [[priest who kept the sacrificial fire]], which was never allowed to go out, X.''Lac.''13.2: hence [[proverb|prov.]] of a total [[defeat]], ἔδει δὲ μηδὲ πυρφόρον . . περιγενέσθαι = not even the bearer of the sacred flame should have survived, [[Herodotus|Hdt.]]8.6, cf. D.C.39.45; οὐκ ἔσται πυρφόρος ([[varia lectio|v.l.]] [[πυροφόρος]]) τῷ οἴκῳ Ἠσαύ [[LXX]] ''Ob.''18.<br><span class="bld">3</span> <b class="b3">πυρφόρος ἡ ἐκ Δελφῶν</b> [[bearer of sacred fire]] from [[Delphi]], ''SIG''711 ''D'' 22 (ii B.C.), cf. 728''I'' (i B.C.); Φοίβου πυρφόροι ''IG''4.666.15 (Lerna); also in a [[Bacchic]] [[θίασος|thiasos]], ''AJA''37.253 (Latium, ii A.D.).
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0825.png Seite 825]] Feuer tragend, bringend; [[κεραυνός]], Blitz, Pind. N. 10, 71, wie Aesch. Spt. 425; Soph. O. C. 1654 O. R. 200; [[ἀνήρ]], Aesch. Spt. 414; bei Soph. Ant. 135 heißt Kapaneus so, der die Fackel schwang; auch [[ἀστεροπητής]], Zeus, Phil. 1183; und Prometheus, O. C. 55; aber auch von der Pest, O. R. 27; von Fackeln, τὰς πυρφόρους Ἀρτέμιδος αἴγλας, O. R. 206; [[θεά]], Demeter, Eur. Suppl. 260; [[ἀστήρ]], Ar. Th. 1050; [[ἔγχος]] [[Διός]], Av. 1745. – Im Heere der Lacedämonier hieß so der Priester, der das ewige Opferfeuer im Brand erhielt, Xen. Lac. 13, 2 (vgl. Poll. 1, 14. 8, 116); dah. sprichwörtlich von einer gänzlichen Niederlage ἔδει δὲ μηδὲ πυρφόρον περιγενέσθαι, Her. 8, 6. – Von einer Maschine, mit welcher Feuer auf die feindlichen Schiffe geschleudert wird, Pol. 21, 5, 1; auch ὀϊστοί, Thuc. 2, 75, Brandpfeile, die zünden, wohin sie treffen; – [[ἀγγεῖον]], ein Feuermaterie enthaltendes Gefäß, Poll. 10, 104.
}}
{{bailly
|btext=ος, ον :<br /><b>I.</b> [[qui porte du feu]], [[qui porte un flambeau]] ; ὁ [[πυρφόρος]] :<br /><b>1</b> [[prêtre qui suivait les armées lacédémoniennes pour les sacrifices]];<br /><b>2</b> [[prêtre syrien]];<br /><b>II.</b> [[qui apporte du feu]] <i>ou</i> [[qui lance du feu]] :<br /><b>1</b> <i>en parl. de certaines divinités (Zeus, Artémis, etc.)</i>;<br /><b>2</b> <i>en parl. du soleil ; d'ord. en mauv. part, en parl. de la foudre</i> ; πυρφόροι ὀϊστοί THC brandons;<br /><b>3</b> <i>fig.</i> [[qui enflamme]], <i>càd</i> [[qui apporte la fièvre]], [[qui apporte la maladie]], [[qui apporte la peste]].<br />'''Étymologie:''' [[πῦρ]], [[φέρω]].
}}
{{elnl
|elnltext=πυρφόρος -ον &#91;[[πῦρ]], [[φέρω]]] vuur dragend, een toorts dragend:; ἄνδρα πυρφόρον een man die een toorts draagt Aeschl. Sept. 432; πυρφόρος... κεραυνός de vuurdragende bliksem Soph. OC 1658; [[epithet]] van goden; πυρφόρος ἀστεροπητής de vuurbrengende bliksemslingeraar (Zeus) Soph. Ph. 1198; overdr.. ὁ πυρφόρος θεός de vuurdragende god (de pest) Soph. OT 27; π. οἰστοί brandpijlen Thuc. 2.75.5; πυρφόρος αἰθέρος ἀστήρ een vurige ster aan de hemel Aristoph. Th. 1050. subst. vuurbrenger (priester); Luc. 44.42; spreekw.. ἔδει μηδὲ πυρφόρον... περιγενέσθαι er mocht zelfs geen priester van het vuur overleven Hdt. 8.6.2.
}}
{{elru
|elrutext='''πυρφόρος:'''<br /><b class="num">1</b> [[несущий огонь]], [[огненный]], [[пылающий]] ([[κεραυνός]] Pind.; ἀστραπαί Soph.);<br /><b class="num">2</b> [[несущий факел]] ([[ἀνήρ]] Aesch.);<br /><b class="num">3</b> [[зажигательный]] (ὀϊστοί Thuc.; βέλη Diod.);<br /><b class="num">4</b> [[несущий истребление]], [[опустошительный]] (ὁ [[θεός]] Soph.);<br /><b class="num">5</b> [[огненосный]] (эпитет Зевса, Деметры, Артемиды и Прометея) Soph., Eur., Arph.;<br /><b class="num">6</b> [[зажигающий страстью]] (''[[sc.]]'' [[ἔρως]] Anth.).<br /><b class="num">II</b> ὁ<br /><b class="num">1</b> воен. [[огнемет]] (машина для метания зажигательных снарядов) Polyb.;<br /><b class="num">2</b> [[пирфор]], [[огненосец]] (у лакедемонян, жрец, сопровождавший в походе армию со священным неугасимым огнем и пользовавшийся привилегией неприкосновенности) Xen., (тж. у ассирийцев) Luc.: [[ἔδεε]] [[μηδὲ]] πυρφόρον ἐκφυγόντα περιγενέσθαι Her. (по словам персов), даже огненосцу не спастись, т. е. должны погибнуть все до одного.
}}
{{Slater
|sltr=[[πυρφόρος]] firebearing [[Ζεύς|Ζεὺς]] δ' ἐπ Ἴδᾳ πυρφόρον πλᾶξε ψολόεντα κεραυνόν (N. 10.71) “ἔδοξε γὰρ [[τεκεῖν]] πυρφόρον [[ἐρι]][ ] Ἑκατόγχειρα” (v. [[τίκτω]]) Πα. 8A. 20.
}}
{{eles
|esgtx=[[portador del fuego]]
}}
{{grml
|mltxt=και [[πυροφόρος]], -ο / [[πυρφόρος]] και [[πυροφόρος]], -ον, ΝΜΑ, θηλ. και -α, Ν, [[πυριφόρος]] και [[πουροφόρος]], -ον, Α<br /><b>1.</b> ([[ιδίως]] για κεραυνό ή [[αστραπή]]) αυτός που φέρει πυρ, [[φωτιά]] («πυρφόρον... κεραυνόν», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>2.</b> αυτός που μεταδίδει [[φωτιά]] («πυρφόρα βέλη» — βέλη που φέρουν στο [[άκρο]] τους εύφλεκτη ύλη αναμμένη και τα οποία ρίχνονται [[εναντίον]] στόχων για να τους πυρπολήσουν)<br /><b>3.</b> <b>το αρσ. ως ουσ.</b> ο [[πυρφόρος]]<br />α) [[είδος]] πολεμικής μηχανής με την οποία εκτόξευαν πυρφόρα βέλη («[[πυρφόρος]], ᾧ ἐχρήσατο Παυσίστρατος ὁ τῶν Ροδίων [[ναύαρχος]]», <b>Πολ.</b>)<br />β) [[ιερέας]] στον στρατό τών Λακεδαιμονίων ο [[οποίος]] είχε ως [[έργο]] του τη [[διατήρηση]] της φωτιάς που προοριζόταν για [[θυσία]], η οποία δεν έπρεπε να σβήσει [[ποτέ]]<br />γ) (στην Επίδαυρο και στο Άργος) αυτός που έφερε τη [[φωτιά]] της θυσίας<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[Προμηθεύς]] [[πυρφόρος]]» — [[τίτλος]] σατυρικού δράματος του Αισχύλου, το οποίο έχει χαθεί<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>χημ.</b> [[χαρακτηρισμός]] τών ουσιών που έχουν την [[ιδιότητα]] να αναφλέγονται αυθόρμητα [[κατά]] την [[παραμονή]] τους στον αέρα στη συνήθη [[θερμοκρασία]] ή και σε χαμηλότερη από αυτή, [[χωρίς]] να υποβάλλονται [[προηγουμένως]] σε [[θέρμανση]], [[τριβή]] ή [[κρούση]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «πυρφόρο [[κράμα]]»<br /><b>χημ.</b> [[χαρακτηρισμός]] κραμάτων του δημητρίου με το σίδηρο, το [[μαγνήσιο]] ή το [[αλουμίνιο]], τα οποία έχουν την [[ιδιότητα]] να παράγουν σπινθήρες, όταν υποβάλλονται σε [[ελαφρά]] [[τριβή]]<br />β) «πυρφόρο του Γκαι-Λυσάκ»<br /><b>χημ.</b> εξαιρετικά εύφλεκτο [[μίγμα]] το οποίο προκύπτει [[κατά]] τη [[διάσπαση]] του θειικού καλίου [[παρουσία]] [[μεγάλης]] περίσσειας ενεργού άνθρακα, και αποτελείται από πολυθειούχο [[κάλιο]], άνυδρο ανθρακικό [[κάλιο]] και άνθρακα<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br /><b>το αρσ. ως ουσ.</b> ο [[δρόμων]] που έφερε στην [[πλώρη]] [[είδος]] εμβόλου, [[χωρίς]] όμως αυτό να αποτελεί το κύριο όπλο του, όπως το [[έμβολο]] στην τριήρη, [[αλλά]] ήταν μόνο βοηθητικό [[μέσο]] για την εμβόλιση του εχθρικού πλοίου<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[προσωνυμία]] πολλών θεών, όπως του [[Διός]], της Δήμητρος, της Περσεφόνης, της Αρτέμιδος, του Έρωτος κ.λπ. (α. «τήν τε πυρφόρον θεὰν [[Δήμητρα]]», <b>Ευρ.</b><br />β. «τάς τε πυρφόρους Ἀρτέμιδος αἴγλας», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>2.</b> αυτός που μεταφέρει το [[ιερό]] πυρ [[κατά]] τη [[λατρεία]] του Ασκληπιού<br /><b>3.</b> ηφαιστειώδης («πυροφόρον [[πεδίον]]», Ζώσ.)<br /><b>4.</b> [[αξίωμα]] σε βακχικό θίασο<br /><b>5.</b> <b>μτφ.</b> [[φλεγμονώδης]]<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> α) «πυρφόροι οἰστοί» ή [[απλώς]] «τὰ πυρφόρα» ή «οἱ πυρφόροι» — τα πυρφόρα βέλη<br />β) «[[πυρφόρος]] ἡ ἐκ Δελφῶν» — αυτή που φέρνει το [[ιερό]] πυρ από τους Δελφούς.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>πῦρ</i>, [[πυρός]] (για τις μορφές <i>πυρ</i>- και πυρι<br /><b>βλ. λ.</b> <i>πῦρ</i>) <span style="color: red;">+</span> -[[φόρος]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''πυρφόρος:''' -ον ([[φέρω]]),<br /><b class="num">I.</b> αυτός που φέρει πυρ, που έχει [[φωτιά]], σε Ευρ.· λέγεται για τον κεραυνό, σε Πίνδ., Αισχύλ.· <i>πυρφόροι ὀϊστοί</i>, βέλη με εύφλεκτες ουσίες πάνω τους, σε Θουκ.<br /><b class="num">II.</b> Ειδικότερες σημασίες:<br /><b class="num">1.</b> επίθ. του [[Δία]] για τους κεραυνούς του, σε Σοφ.· λέγεται για τη [[Δήμητρα]], αναφορικά προς τους πυρσούς που κρατούσαν οι λάτρεις της, σε Ευρ.· λέγεται για την Άρτεμη, σε Σοφ.· [[αλλά]] θεὸς [[πυρφόρος]], [[θεός]] που φέρνει πυρ, [[φωτιά]], [[θεός]] που φέρνει λοιμό ή πυρετό, στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> <i>ὁπυρφόρος</i>, στο στρατό των Λακεδαιμονίων ήταν ο [[ιερέας]] που κρατούσε την [[ιερή]] [[φωτιά]] για τη [[θυσία]], η οποία δεν επιτρεπόταν να σβήσει [[ποτέ]], σε Ξεν.· απ' όπου παροιμ., λέγεται για ολοσχερή [[ήττα]], [[ἔδεε]] δὲ [[μηδὲ]] πυρφόρον περιγενέσθαι, σε Ηρόδ.
}}
{{ls
|lstext='''πυρφόρος''': -ον, ὁ φέρων πῦρ, Αἰσχύλ. Θήβ. 432· [[μάλιστα]] ἐπὶ κεραυνοῦ ἢ ἀστραπῆς, π. κεραυνὸς Πινδ. Ν. 10. 132, Αἰσχύλ. Θηβ. 444, Σοφ. Ο. Κ. 1658· ἀστραπαὶ ὁ αὐτ. ἐν Ο. Τ. 200· [[ἔγχος]] Διὸς Ἀριστοφ. Ὄρν. 1749· καὶ οὕτω πιθανῶς, [[πυρφόρος]] αἰθέρος ἀστὴρ ὁ αὐτ. ἐν Θεσμ. 1050· -πυρφόροι οἰστοὶ, βέλη ἔχοντα εὐφλέκτους οὐσίας προσδεδεμένας καὶ ἀνημμένας [[ὥστε]] νὰ δύνανται νὰ πυρπολῶσι πᾶν ξύλινον [[κατασκεύασμα]], Θουκ. 1. 75· οὕτω μόνον πυρφόρα ὁ αὐτ. ἐν Θεσμ. 88· - [[ὡσαύτως]] [[πυρφόρος]], ὁ, μηχανὴ ἐξακοντίζουσα πῦρ, Πολύβ. 21. 5, 1· πρβλ. [[πυροβόλος]]. ΙΙ. ἰδιαιτέρως, 1) ἐπίθετον πολλῶν θεοτήτων, [[οἷον]] τοῦ Διὸς διὰ τοὺς κεραυνοὺς [[αὐτοῦ]], Σοφ. Φιλ. 1198, πρβλ. Ἀριστοφ. Ὄρν. 1751· τῆς Δήμητρος διὰ τοὺς πυρούς, οὓς οἱ λατρεύοντες αὐτὴν ἔφερον (πρβλ. δᾳδοῦχος), Εὐρ. Ἱκ. 260, πρβλ. Φοιν. 687· τῆς Ἀρτέμιδος (πρβλ. [[ἀμφίπυρος]]), Σοφ. Ο. Τ. 206· ἱερέως τοῦ Ἀσκληπιοῦ, Συλλ. Ἐπιγρ. 402, πρβλ. 1178, Λουκ. περὶ τῆς Συρ. Θεοῦ 42. 2) Προμηθεὺς π., ὁ τὸ πῦρ φέρων, [[ὄνομα]] τοῦ Προμηθέως ἐν Σατυρικῷ τινι δράματι τοῦ Αἰσχύλου, ἀνθ’ οὗ ὁ Πολυδ. Θ΄, 156, Ι΄, 64, ἔχει [[πυρκαεύς]], [[ἴσως]] συγχέων αὐτὸ πρὸς τὸ Ναύπλιος πυρκαεὺς τοῦ Σοφοκλ., ἴδε Δινδ. εἰς Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 187, Σοφ. Ο. Κ. 55· [[ὡσαύτως]] ἐπὶ τοῦ Καπανέως, Αἰσχύλ. Θήβ. 452, Σοφ. Ἀντ. 135· ἐπὶ τοῦ Ἔρωτος, Ἀνθ. Π. 5. 88· - ἀλλὰ θεὸς [[πυρφόρος]] καλεῖται ὁ φλέγων [[θεός]], δηλ. ὁ φέρων πυρετὸν ἢ λοιμόν, Σοφ. Ο. Τ. 27. 3) ὁ [[πυρφόρος]], ἐν τῷ στρατῷ τῶν Λακεδαιμονίων ἦτο ὁ ἱερεὺς ὁ διατηρῶν τὸ πρὸς θυσίας ἱερὸν πῦρ, [[ὅπερ]] [[οὐδέποτε]] ἐσβέννυτο, Ξεν. Λακ. 13, 2. πρβλ. Sturz Λεξ. Ξεν. ἐν λέξ.· [[ἐντεῦθεν]] ἐπὶ ὁλοσχεροῦς ἥττης, ἕδεε δὲ [[μηδὲ]] πυρφόρον… περιγενέσθαι Ἡρόδ. 8. 6, πρβλ. Δίωνα Κ. 39. 45, Παροιμιογρ.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=πυρ-[[φόρος]], ον, [[φέρω]]<br /><b class="num">I.</b> [[fire]]-[[bearing]], Aesch.; of [[lightning]], Pind., Aesch.:— πυρφόροι ὀϊστοί arrows with combustibles tied to them, Thuc.<br /><b class="num">II.</b> in [[special]] senses,<br /><b class="num">1.</b> [[epithet]] of [[Zeus]] in [[reference]] to his lightnings, Soph.; of [[Demeter]], in [[reference]] to the torches used by her worshippers, Eur.; of [[Artemis]], Soph.; —but θεὸς [[πυρφόρος]] the [[fire]]-[[bearing]] god, the god who produces [[plague]] or [[fever]], Soph.<br /><b class="num">2.</b> ὁ [[πυρφόρος]], in the Lacedaemonian [[army]], was the [[priest]] who kept the [[sacrificial]] [[fire]], [[which]] was [[never]] allowed to go out, Xen.; [[hence]] [[proverb]]. of a [[total]] [[defeat]], [[ἔδεε]] δὲ [[μηδὲ]] πυρφόρον περιγενέσθαι Hdt.
}}
{{WoodhouseReversedUncategorized
|woodrun=[[carrying fire]]
}}
{{elmes
|esmgtx=-ον [[portador del fuego]] de Helios-Horus ἵλαθί μοι, ..., πυρφόρε, χρυσοφαῆ, φαεσίμβροτε <b class="b3">séme propicio, portador del fuego, radiante como el oro, que traes la luz a los mortales</b> P IV 458 
}}
{{lxth
|lthtxt=''[[ignitus]]'', [[fiery]], [[glowing]], [https://scaife.perseus.org/reader/urn:cts:greekLit:tlg0003.tlg001.perseus-grc2:2.75.5/ 2.75.5].
}}