χρή: Difference between revisions

|Definition=impers., <span class="bibl">Il.1.216</span>, etc.; Aeol. [[χρῆ]] <span class="bibl">Alc.20</span>, <span class="bibl">35</span>, <span class="bibl">46</span>; other forms are contractions (crases) of [[χρή]] (prob. orig. a neut. Subst.) with forms of [[εἰμί]] <span class="sense"><span class="bld">A</span> ([[sum]]): fut. χρἤσται <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>504</span>, <span class="bibl"><span class="title">Fr.</span>599</span>, <span class="bibl">Pherecr. 103</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>362</span>, <span class="bibl">Phryn.Com.34</span> (on this form, for which codd. generally have [[χρῆσται]] or [[χρῆσθαι]], v. Sch.S.<span class="title">OC</span>l. c.): subj. [[χρῇ]] <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span> 999</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Alc.</span>49</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>133</span>; opt. χρείη <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>215</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>162</span>, <span class="bibl">Lys. 12.44</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Euthphr.</span>4c</span>; inf. χρῆναι <span class="bibl">Democr.276</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ec.</span>210</span>, <span class="bibl">Antipho 5.84</span>, etc.; also [[χρῆν]] (v. infr. ΙΙΙ); part. neut. pl. [[χρηεόντα]] (or <b class="b3">χρὴ ἐόντα</b>) <span class="bibl">Democr.174</span>: impf. ἐχρῆν <span class="bibl">Pi.<span class="title">N.</span>7.44</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>907</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>107.6</span> (only here in S., [[χρῆν]] l. 5), <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>152</span>, al., <span class="bibl">Antipho 1.1</span>, <span class="bibl">And.1.114</span>, <span class="bibl">Lys. 3.22</span>, al., <span class="bibl">Th.6.57</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Prt.</span>335c</span>, <span class="bibl">D.4.3</span>, al., etc.: freq. also without the augm., χρῆν <span class="bibl">Pi.<span class="title">Fr.</span>123.1</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>529</span>, <span class="bibl">579</span>, <span class="bibl"><span class="title">Tr.</span>1133</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>535</span> (anap.), al., <span class="bibl">Lys.8.6</span>, al., <span class="bibl">Th.3.63</span>, <span class="bibl">D.15.33</span>, al., etc.; both forms in <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ach.</span>540</span>, <b class="b3">ἐρεῖ τις, οὐ χρῆν· ἀλλὰ τί ἐχρῆν εἴπατε</b>: fut. χρήδει <span class="bibl">Hdt.7.8</span>: —[[it is necessary]]: c. inf. praes. aut aor., [[it must needs]], [[one must]] or [[ought]] to do (like [[δεῖ]], which is only once used in Hom.), νῦν δὲ χ. τετλάμεν ἔμπης <span class="bibl">Od.3.209</span>; τὸν νῦν χ. κομέειν <span class="bibl">6.207</span>, cf. <span class="bibl">Il. 1.216</span>, <span class="bibl">4.57</span>, etc.; σήμαιν' ὅ τι χ. σοι συμπράσσειν <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>297</span>(anap.); <b class="b3">ὅτι χ. πάσχειν ἐθέλω</b> ib.<span class="bibl">1067</span>; ὅ τι χρείη ποιεῖν <span class="bibl">Pl.<span class="title">Euthphr.</span>4c</span>, cf. <span class="bibl">9a</span>; τούτου θανειν χρῆν αὐτὸν οὕνεκ' ἐκ σέθεν; <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>579</span>; χρὴ τὸ λέγειν <span class="bibl">Parm. 6.1</span>: more freq. c. acc. pers. et inf., [[one must]], ἐμὲ δὲ χ. γήραϊ πείθεσθαι <span class="bibl">Il.23.644</span>; τῷ σε χ. πόλεμον . . παῦσαι <span class="bibl">7.331</span>; <b class="b3">οὐδέ τί σε χ. νηλεὲς</b> ἦτορ ἔχειν <span class="bibl">9.496</span>; τί χ. με . . στέγειν ἢ τί λέγειν; <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>135</span> (lyr.): <b class="b3">χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς</b> (where [[γενέσθαι]] is inf. of an impers. verb) <span class="bibl">Hdt.1.8</span>.—sometimes the inf. must be supplied from the context, especially in Hom. in phrases like [[τίπτε μάχης. ἀποπαύεαι; οὐδέ τί σε χρή]] (sc. [[ἀποπαύεσθαι]]) <span class="bibl">Il.16.721</span>, cf. <span class="bibl">19.420</span>; <b class="b3">ὅθι χ. πεζὸν ἐόντα</b> (sc. [[μάρνασθαι]]) <span class="bibl">Od.9.50</span>; so in Trag. and Att., <b class="b3">πορθεῖν ἃ μὴ χ</b>. (sc. [[πορθεῖν]]) <span class="bibl">A. <span class="title">Ag.</span>342</span>; <b class="b3">φύς τ' ἀφ' ὧν οὐ χρῆν</b> (sc. [[φῦναι]]) <b class="b3">, ξὺν οἷς τ' οὐ χρῆν</b> (sc. [[ὁμιλεῖν]]) ὁμιλῶν <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>1184</span>; <b class="b3">ἔκανες ὃν οὐ χρῆν</b> (sc. [[κτεῖναι]]) <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>930</span>; <b class="b3">ἐπιπλεύσειέ τις ὡς χ</b>. (sc. [[ἐπιπλεῦσαι]]) <span class="bibl">Th.2.89</span>; <b class="b3">θύσαντες οἷς χ</b>. (sc. [[θῦσαι]]) <span class="bibl">Pl. <span class="title">R.</span>415e</span>; ἀκαιρότερον ὄντα ἢ χ. <span class="bibl">Id.<span class="title">Plt.</span>307e</span>; λαλεῖν μετὰ ἀφελείας ἔνθα χ. Longin.34.2.; so ὡς χ. <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1556</span> (anap.), etc.—The impf. freq. expresses something that ought to have been, but is not, <b class="b3">ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ, ὡς χρῆν, Ὀρέστης</b> ib.<span class="bibl">879</span>, cf. <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>1133</span>; and sometimes stands for [[χρή]], χρῆν τι λέγειν ὑμᾶς σοφὸν ῳ νικήσετε <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>487</span> (anap.), cf. <span class="bibl">432</span>: abs., ἐρεῖτις, οὐ χρῆν· ἀλλὰτί ἐχρῆν εἴπατε <span class="bibl">Id.<span class="title">Ach.</span>540</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> in Hom. without inf., c. acc. pers. et gen. rei, <b class="b3">οὐδέ τί σε χρὴ ἀφρποσύνης</b> thou [[hast]] no [[need]] of [[imprudence]], i. e. it does not [[befit]] thee, <span class="bibl">Il.7.109</span>; οὐ μέν σε χ. ἔτ' αἰδοῦς <span class="bibl">Od.3.14</span>; τί με χ. μητέρος αἴνου; <span class="bibl">21.110</span>; <b class="b3">μυθήσεαι ὅττεό</b> (i.e. [[ὅτου]]) σε χ. <span class="bibl">1.124</span>; τέο σε χ.; <span class="bibl">4.463</span>: <b class="b3">τί χρὴ φίλων</b> is found in most codd. of <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>667</span> ([[δεῖ]] cod. V). </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> c. dat. pers. pro acc. is not found; in <span class="bibl">Il.5.490</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>3</span>, the dat. belongs to the inf. <b class="b3">μέλειν;</b> in <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>736</span> Dobree restored με for <b class="b3">γε;</b> in <span class="bibl">E.<span class="title">Med.</span> 886</span> [[ᾗ]] depends on <b class="b3">μετεῖναι;</b> in <span class="bibl"><span class="title">Ion</span>1316</span> Dobree read <b class="b3">τοὺς δέ γ' ἐνδίκους</b>, and in <span class="bibl">Lys.28.10</span> <b class="b3">δικαίους . . ὑφελομένους</b> was restored by Cobet. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> sometimes in a less strong sense, <b class="b3">πῶς τοῦτο περᾶσαι χρή;</b> [[how is one to get through this]]? <span class="bibl">Theoc.15.45</span>; <b class="b3">τί ἐχρῆν με ποιεῖν;</b> [[what was I to do]]? <span class="bibl">D.18.28</span>; <b class="b3">ἓν οὐδὲν κατέστη ἴαμα ὅτι χρῆν προσφερόντας ὠφελεῖν</b> there was no one [[remedy]] by the [[application]] of which one [[could]] (or was [[bound]] to) [[help]] them, <span class="bibl">Th.2.51</span>, cf. <span class="bibl">1.91</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> <b class="b3">τὸ χρῆν</b> (inf.) [[fate]], [[destiny]], <span class="bibl">E.<span class="title">Hec.</span>260</span> ([[si vera lectio|s.v.l.]], <b class="b3">τὸ χρὴ</b> Nauck); τὸ χρή <span class="bibl">Id.<span class="title">HF</span>828</span>; cj. for <b class="b3">τὸ χρεών</b> (monosyll.) in <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>733.3</span>, <span class="bibl"><span class="title">IT</span>1486</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1372.png Seite 1372]] impers. (vgl. [[χράομαι]]), conj. χρῇ, optat. χρείη, inf. χρῆναι, poet. auch [[χρῆν]], Pors. Eur. Hec. 264; impf. ἐχρῆν u. [[χρῆν]] (nicht ἔχρη od. ἔχρην), fut. χρήσει; <b class="b2">es braucht, ist nöthig</b>, es ist Pflicht, [[man muß]]; mit dem inf. allein, und, wenn die Person dabeisteht, die verpflichtet ist, mir dem accus. c. inf.; Hom. u. Folgde überall; ἀλλὰ χρὴ καὶ ἐμὸν θέμεναι πόνον οὐκ ἀτέλεστον Il. 4, 57; χρὴ μὲν δὴ τὸν μῦθον [[ἀπηλεγέως]] [[ἀποειπεῖν]], man muß das Wort offen aussprechen, 9, 309; 13, 235 Od. 3, 209. 6, 207 u. sonst; χρὴ δὲ πρὸς θεὸν οὐκ ἐρίζειν Pind. P. 2, 88, u. öfter, wie Tragg.: σήμαιν' ὅτι χρή σοι συμπράττειν, was man thun soll, Aesch. Prom. 295; μετὰ τοῦδ' ὅτι χρὴ πάσχειν [[ἐθέλω]] 1069, u. oft in ähnlicher Vrbdg ὅτι χρή, was nöthig ist; ποθεῖν ἃ μὴ χρή, wo man ποθεῖν ergänzen muß, Ag. 333; ὃ χρὴ οὐδεὶς μὴ θεῶν θήσει [[ποτέ]] Eur. Herc. F. 311; τὸ [[χρῆν]] σφ' ἐπήγαγ' ἀνθρωποκτονεῖν Hec. 260; Herc. fur. 828; χρὴ μὲν σφωΐτερον [[ἔπος]] εἰρύσασθαι καὶ [[μάλα]] περ κεχολωμένον, man muß, auch wenn man erzürnt ist, Il. 1, 216; χρή σε πόλεμον παῦσαι, du mußt, 7, 331; οὔ σε χρὴ νηλεὲς [[ἦτορ]] ἔχειν 9, 496; νῦν σε [[μάλα]] χρὴ αἰχμητὴν ἔμεναι 16, 492, u. oft; auch ist der infin. zuweilen aus dem Zusammenhange zu ergänzen, μὴ χαλέπαινε παρὲκ νόον· [[οὐδέ]] τί σε χρή, sc. χαλεπαίνειν, 20, 133, wie [[τίπτε]] μάχης ἀποπαύσεαι; [[οὐδέ]] τί σε χρή, sc. ἀποπαύσασθαι μάχης, 16, 721, vgl. 19, 420 Od. 19, 500; ὅθι χρή, sc. μάρνασθαι, 9, 50; ἐμὲ χρὴ καὶ σὲ ὑφαίνειν ὄλβον Pind. P. 4, 141, wie Tragg., τὴν πεπρωμένην δὲ χρὴ αἶσαν φέρειν ὡς ῥᾷστα, γιγνώσκονθ' ὅτι Aesch. Prom. 103, ὡς μάθοι, τί χρὴ δρῶντ' ἢ λέγοντα δαίμοσιν πράττειν φίλα 662, οὓς φυλάξασθαί σε χρή 717. – In Verbindungen, wie εἰ δὲ χρὴ τυχεῖν σωτηρίας Ch. 201, wenn ich Rettung finden soll, πῆ ποτε μόχθων χρὴ τέρματα τῶνδ' ἐπιτεῖλαι Prom. 100, liegt eine Bestimmung des Geschicks darin, und tritt der Zusammenhang mit [[χράω]] (s. oben) mehr hervor; Soph. εἶπε [[Λοξίας]] ποτὲ χρῆναι μιγῆναι μητρί, O. R. 995, vgl. 854 O. C. 1442. 1517; κεἰ χρή με παντελῶς [[θανεῖν]] O. R. 669, u. sonst. – In τί χρή με στέγειν ἢ τί λέγειν Phil. 135, vgl. Ant. 875 Ai. 1359, liegt mehr »was nutzt« oder »frommt«, so daß der Zusammenhang mit [[χράομαι]] mehr hervortritt; lehrreich ist Aristoph. Av. 1419 ἀλλ' ὅτου δεῖ χρὴ λέγειν. – Auch sonst oft bei Ar., u. in Prosa, ἐβουλεύοντο ὅ τι χρὴ αὐτοὺς ποιῆσαι Plat. Conv. 190 c, θύσαντες οἷς χρή, sc. [[θῦσαι]], Rep. III, 415 e. – Das impf. [[χρῆν]] drückt meist aus, daß Etwas geschehen mußte, was aber nicht geschehen ist, was wir durch den conj. bezeichnen, ἐκ τῶνδέ σοι [[παῖς]] ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ, ὡς [[χρῆν]], Ὀρέστης, wie er mußte, od. wie er hätte sollen, Aesch. Ag. 851. 1393; κάνες γ' ὃν οὐ [[χρῆν]] Ch. 918, den du hättest nicht tödten sollen; [[χρῆν]] γάρ σε μήτ' αὐτόν ποτ' ἐς Τροίαν [[μολεῖν]] ἡμᾶς τ' ἀπείργειν Soph. Phil. 1347; Tr. 1123 u. oft; Plat. Conv. 181 d [[χρῆν]] καὶ νόμον εἶναι, vgl. Apol. 34 a Gorg. 458 b, u. sonst; Thuc. 3, 63. – Hierher gehört auch Aristoph. Ach. 778 φώνει δὴ τὺ [[ταχέως]], [[χοιρίον]]· οὐ χρῆσθα σιγῆν, ὦ κάκιστ' ἀπολουμένα, du hättest nicht still sein sollen; eine 2. Person Sing., das Verbum also persönlich gebraucht, nicht, wie sonst, unpersönlich. – Mit dem acc. der Person u. dem gen. der Sache, Etwas nöthig haben, seiner bedürfen, μυθήσεαι, [[ὅττεο]] σε χρή, wessen du bedarfst, was dir Noth thut, Od. 1, 124. 4, 463. 22, 377; [[οὐδέ]] τί σε χρὴ ἀφροσύνης, du bedarfst nicht des Unverstandes, d. i. du mußt nicht unverständig sein, Il. 7, 109; οὔ σε χρὴ ἔτ' αἰδοῦς, du brauchst nicht mehr blöde zu sein, Od. 3, 14; τί με χρὴ μητέρος αἴνου 21, 110, was brauche ich erst die Mutter zu loben?

|btext=<b>A.</b> <i>impers. aux temps suiv. : prés.</i> [[χρή]] &gt; <i>sbj.</i> [[χρῇ]], <i>opt.</i> [[χρείη]], <i>inf.</i> χρῆναι, <i>part.</i> [[χρεών]] ; <i>impf.</i> [[ἐχρῆν]] <i>ou</i> [[χρῆν]], <i>f.</i> [[χρήσει]] <i>et qqf f. Moy.</i> [[χρῆσται]];<br /><b>I.</b> il est besoin, il est nécessaire, il faut :<br /><b>1</b> avec l'inf. : ποθεῖν ἃ μὴ [[χρή]] (<i>s.e.</i> ποθεῖν) ESCHL regretter ce qu’il ne faut pas ; [[ὡς]] [[χρή]] ESCHL comme il faut;<br /><b>2</b> avec la prop. inf. : [[τί]] [[σε]] χρὴ [[ταῦτα]] λέγεσθαι ; IL qu’est-ce qui te force à dire cela ? [[οὐδέ]] [[τί]] [[σε]] χρὴ νηλεὲς [[ἦτορ]] ἔχειν IL il ne faut pas que tu aies un cœur impitoyable ; <i>avec ellipse de l'inf.</i> : [[τίπτε]] μάχης ἀποπαύεαι ; [[οὐδέ]] [[τι]] [[σε]] [[χρή]] (<i>s.e.</i> ἀποπαύεσθαι) IL pourquoi cesses-tu le combat ? il ne le faut pas;<br /><b>3</b> <i>rar. avec un dat. de <i>pers.</i> et un inf.</i> : ἄλλῳ γὰρ ἤ μοι χρὴ τῆσδ’ ἄρχειν χθονός ; SOPH est-ce pour un autre ou pour moi, <i>(càd</i> dans l'intérêt d'un autre ou dans le mien) que je dois gouverner ce pays ?;<br /><b>4</b> <i>avec un gén. de ch. et un acc. de pers.</i> : [[μυθήσεαι]] ὅττεό [[σε]] [[χρή]] OD tu diras ce qu’il te faut ; [[οὐ]] [[μέν]] [[σε]] χρὴ ἔτ’ αἰδοῦς OD tu n’as plus besoin d'une fausse honte ; [[τί]] με χρὴ μητέρος αἴνου ; OD qu’ai-je besoin de faire l'éloge de ma mère ?;<br /><b>II.</b> <i>en parl. du destin</i> il est fatal, c'est l'arrêt du destin : [[χρῆν]] γὰρ Κανδαύλῃ [[γενέσθαι]] [[κακῶς]] HDT car il fallait qu’il arrivât malheur à Candaule ; <i>subst.</i> τὸ [[χρῆν]], la fatalité, le destin;<br /><b>B.</b> <i>impf. 2ᵉ sg.</i> [[χρῆσθα]] AR tu devais;<br /><b>C.</b> <i>part. prés. neutre</i> [[χρεών]], <i>indécl.</i> :<br /><b>I.</b> <i>avec ou sans</i> [[ἐστί]] : il est nécessaire de, il faut, avec inf. <i>ou</i> prop. inf. : τοῖς ἐμοῖς αὐτὴν χρεὼν τόξοις [[ἁλῶναι]] SOPH c'est l'arrêt du destin qu’elle soit prise avec le secours de mes flèches;<br /><b>II.</b> <i>à l'acc. abs.</i> : quand il faut : [[χρεόν]] <i>(ion.)</i> μιν μὴ λέγειν τὸ [[ἐόν]] HDT quand il lui fallait ne pas dire ce qui était ; [[ὑμεῖς]] [[οὐ]] χρεὼν ἄρχετε THC vous commandez quand il ne le faut pas, <i>càd</i> sans droit;<br /><b>III.</b> <i>subst. et indécl. seul. aux nom., gén. et acc.</i> τὸ [[χρεών]], <i>ion.</i> τὸ [[χρεόν]], ce qu’il faut, ce qui doit être ; <i>p. suite</i> :<br /><b>1</b> la nécessité ; avec le gén. : [[οὐκ]] ἔστιν ἀπαλλαγὴ [[τοῦ]] [[χρεών]] EUR on n'échappe pas à la destinée ; avec l'inf. : τὸ χρεὼν [[γενέσθαι]] HDT ce qui doit arriver;<br /><b>2</b> la mort.<br />'''Étymologie:''' R. Χρα, prendre ; cf. [[χρέος]].

|mdlsjtxt=[imperf. [[ἐχρῆν]], also without the augm. [[χρῆν]] [[even]] in [[attic]]<br /><b class="num">I.</b> it is [[fated]], [[necessary]], Aesch., etc.; οὐδὲ ἓν [[ἴαμα]] [[ὅ τι]] [[χρῆν]] προσφέροντας ὠφελεῖν no one [[remedy]] [[which]] one was [[sure]] to do [[good]] by administering, Thuc.:—c. inf. it must, must needs, one must or [[ought]] to do, Hom., [[attic]]; [[more]] often, like Lat. [[oportet]], c. acc. pers. et inf. one must, one must needs, it behoves, befits one to . ., [[οὐδέ]] τί σε χρὴ νηλεὲς [[ἦτορ]] ἔχειν Il., etc.; often the inf. must be supplied from the context, [[τίπτε]] μάχης ἀποπαύεαι; [[οὐδέ]] τί σε χρή (sc. ἀποπαύεσθαἰ, why [[cease]] from [[battle]]? for it behoves thee not, Il.; so, ὅθι χρὴ πεζὸν ἐόντα (sc. μάρνασθαἰ Od.; ἐπιπλεύσειέ τις ὡς χρή (sc. ἐπιπλεῦσαἰ Thuc.:—absol., ἐρεῖ τις, οὐ [[χρῆν]] [sc. [[τοῦτο]] ποιεῖν], ἀλλὰ τί [[χρῆν]] εἴπατε Eur. ap. Ar.<br /><b class="num">2.</b> c. acc. pers. et gen. rei, [[οὐδέ]] τί σε χρὴ ἀφροσύνης thou hast no [[need]] of [[imprudence]], i. e. it does not [[befit]] thee, Il.; [[μυθήσεαι]] ὅττεό (i. e. ὅτοὐ σε χρή thou wilt say [[what]] thou hast [[need]] of, Od.<br /><b class="num">II.</b> [[sometimes]] in a [[less]] [[strong]] [[sense]], πῶς χρὴ [[τοῦτο]] περᾶσαι; how is one to get [[through]] [[this]]? Theocr.<br /><b class="num">III.</b> τὸ [[χρῆν]] (inf.) = [[χρεών]], [[fate]], [[destiny]], Eur.