ἵστημι: Difference between revisions

|auten=ἱστᾶσι, imp. [[ἵστη]], inf. ἱστάμεναι, ipf. iter. [[ἵστασκε]], 3 pl. ἵστασαν, fut. inf. στήσειν, aor. 1 [[ἔστησα]], στῆσα, aor. 2 [[ἔστην]], [[στῆν]], 3 pl. ἔστησαν, [[ἔσταν]], [[στάν]], iter. [[στάσκε]], subj. [[στήῃς]], [[στήῃ]], 1 pl. [[στέωμεν]], [[στείομεν]], perf. [[ἕστηκα]], du. ἕστατον, 2 pl. ἕστητε, 3 pl. [[ἑστᾶσι]], subj. ἑστήκῃ, imp. [[ἕσταθι]], [[ἕστατε]], inf. [[ἑστάμεν]](αι), [[part]]. ἑσταότος, etc., [[also]] ἑστεῶτα, etc., plup. 1 pl. [[ἕσταμεν]].—Mid. (and [[pass]].), [[ἵσταμαι]], imp. [[ἵστασο]], ipf. ἵστατο, fut. [[στήσομαι]], aor. 1 στήσαντο, στήσασθαι, -σάμενος, aor. [[pass]]. ἐστάθη: I. trans. (pres., ipf., fut., and aor. 1 [[act]].), [[set]] in [[place]], [[set]] on [[foot]], [[cause]] to [[stand]], [[rise]], or [[stop]]; of [[marshalling]] soldiers, στίχας, λᾶόν, Β, Il. 6.433; causing clouds, waves, to [[rise]], Od. 12.405, Il. 21.313; [[bringing]] horses to a [[standstill]], ships to [[anchor]], Il. 5.368, Od. 3.182; metaph., ‘[[excite]],’ ‘[[rouse]],’ [[battle]], [[strife]], Od. 11.314, Od. 16.292; [[weigh]], Il. 19.247, Il. 22.350, Il. 24.232.— Mid. aor. 1 is causative, [[set]] up or [[set]] on [[foot]] [[for]] [[oneself]], or [[something]] of [[one]]'s [[own]], κρητῆρα, [[ἱστόν]], met., μάχην, Ζ 528, Il. 1.480, Od. 9.54.—II. intrans. ([[pass]]., fut. [[mid]]., aor. 2 and perf. and plup. [[act]].), [[place]] [[oneself]], [[come]] to a [[stand]], [[rise]], perf. and plup., [[stand]]; [[κῦμα]] [[ἵσταται]], Il. 21.240; ὀφθαλμοὶ [[ὡσεὶ]] κέρᾶ [[ἕστασαν]], ‘were [[fixed]],’ Od. 19.211 ; [[στῆ]] δ' [[ὀρθός]], ὀρθαὶ [[τρίχες]] [[ἔσταν]], Il. 24.359; met., [[νεῖκος]] [[ἵσταται]], [[ἕβδομος]] ἑστήκει [[μείς]], ‘had [[set]] in,’ Il. 19.117 ; μὴν ἱστάμενος, ‘[[beginning]] of the [[month]],’ Od. 14.162, Od. 19.307; of [[spring]], Od. 19.519; aor. [[pass]]., ὁ δ' ἐστάθη [[ἠύτε]] [[πέτρη]], Od. 17.463.

|astxt=[[ἵστημι]], and in [[late]] writers, [[also]] [[ἱστάνω]] (Veitch, s.v.; Bl., §23, 2; M, Pr., 55), [in LXX [[chiefly]] for עמד, קוּם, [[also]] for נצב ni., hi., יצב hith., etc.]. <br /><b class="num">I.</b>Trans, in pres., impf., fut. and 1 aor. [[act]]. and in the tenses of the [[pass]].<br /><b class="num">1.</b>to [[make]] to [[stand]], to [[place]], [[set]], [[set]] up, [[establish]], [[appoint]]: c. acc. pers., Mk 7:9, Ac 1:23 6:13 17:31, He 10:9; id. seq. [[ἐπί]], c. acc. loc, Mt 4:5, Lk 4:9; ἐν μέσῳ, Mt 18:2, Mk 9:36, Jo 8:[3]; ἐνώπιον, Ac 6:6; παρ’ ἑαυτῷ, Lk 9:47; ἐκ δεξιῶν, Mt 25:33; [[mid]]., to [[place]] [[oneself]], to [[stand]]: Re 18:15; so [[also]] [[pass]]., to be made to [[stand]], to [[stand]]: Mt 2:9, Lk 11:18 19:8, II Co 13:1, al. <br /><b class="num">2.</b>to [[set]] in a [[balance]], to [[weigh]] (cl.; LXX for שׁקל, Is 46:6, al.): Mt 26:15, <br /><b class="num">II.</b>Intrans., in pf., plpf. ([[with]] [[sense]] of pres. and impf.; M, Pr., 147f.) and 2 aor. [[act]]., to [[stand]], [[stand]] by, [[stand]] [[still]]: Mt 20:32 26:73, Mk 10:49, Lk 8:44, Jo 1:35 3:29, Ac 16:9, al.; seq. ἐν, Mt 6:5, al.; ἐνώπιον, Ac 10:30, al.; [[πρός]], c. dat. loc., Jo 18:16; [[ἐπί]], c. gen. loc., Lk 6:17, Ac 5:23 25:10, al.; [[ἔμπροσθεν]], Mt 27:11; κύκλῳ, Re 7:11; ἐκ δεξιῶν, Lk 1:11; [[ἐπί]], c. acc., Mt 13:2, Re 3:20; [[παρά]], Lk 5:2; [[ἐκεῖ]], Mk 11:5; [[ὧδε]], Mk 9:1; [[ὅπου]], Mk 13:14; [[ἔξω]], Mt 12:46; [[μακρόθεν]], Lk 18:13; [[πόρρωθεν]], Lk 17:12. Metaph., to [[stand]] [[ready]], [[stand]] [[firm]], be [[steadfast]]: I Co 7:37 10:12, Eph 6:11, 13 14, Col 4:12; τ. πίστει, Ro 11:20; ἐν τ. ἀληθείᾳ, Jo 8:44; εν τ. χάριτι, Ro 5:2; ἐν τ. εὐαγγελίῳ, I Co 15:1 (cf. ἀν-, ἐπ-ἀν-, ἐξ-ἀν, ἀνθ-, ἀφ-, δι-, ἐν-, ἐξ-, ἐπ- (-μαι), ἐφ-, κατ-ἐφ-, συν-ἐφ-, καθ-, ἀντι-καθ-, ἀπο-καθ-, μεθ-, παρ-, περι-, προ-, συν-ίστημι).

|lsmtext='''ἵστημι:''' (αντί <i>σί-στημι</i>, αναδιπλ. από √<i>ΣΤΑ</i>)·<br /><b class="num">I.</b> μτβ. χρόνοι, [[στήνω]], [[ορθώνω]], Λατ. [[sisto]], ενεστ. [[ἵστημι]], προστ. [[ἵστη]] ή [[ἵστα]], παρατ. [[ἵστην]], Επικ. γʹ ενικ. [[ἵστασκε]]· μέλ. <i>στήσω</i>, Δωρ. <i>στᾱσῶ</i>, αόρ. αʹ [[ἔστησα]], Επικ. γʹ πληθ. <i>ἔστᾰσαν</i> αντί <i>ἔστησαν</i>· ομοίως και Μέσ. αόρ. αʹ <i>ἐστησάμην</i>·<br /><b class="num">II.</b> αμτβ., [[στέκομαι]], Λατ. [[sto]]·<br /><b class="num">1.</b> Ενεργ., αόρ. βʹ [[ἔστην]], Επικ. <i>στάσκον</i>, γʹ πληθ. <i>ἔστησαν</i>, Επικ. επίσης [[ἔσταν]], στὰν [ᾰ]· προστ. [[στῆθι]], Δωρ. [[στᾶθι]], υποτ. <i>στῶ</i>, Επικ. βʹ και γʹ ενικ. [[στήῃς]], [[στήῃ]] (αντί [[στῇς]], [[στῇ]]), αʹ πληθ. [[στέωμεν]] και [[στείομεν]] αντί <i>στῶμεν</i>· ευκτ. [[σταίην]], απαρ. [[στῆναι]], Επικ. [[στήμεναι]]· μτχ. [[στάς]]· παρακ. [[ἕστηκα]], υπερσ. [[ἑστήκειν]], Αττ. επίσης <i>εἱστήκειν</i>· Ιων. γʹ ενικ. [[ἑστήκεε]]· χρησιμ. δυϊκ. και πληθ. παρακ. <i>ἕστᾰτον</i>, <i>ἕστᾰμεν</i>, <i>ἕστᾰτε</i>, [[ἑστᾶσι]], Ιων. <i>ἑστέᾱσι</i>· προστ. <i>ἕστᾰθι</i>· υποτ. [[ἑστῶ]]· ευκτ. [[ἑσταίην]]· απαρ. [[ἑστάναι]], Επικ. [[ἑστάμεν]], <i>ἑστάμεναι</i>, μτχ. [[ἑστώς]], <i>ἑστῶσα</i>, <i>ἑστός</i>, Ιων. <i>ἑστεώς</i>, <i>-ῶτος</i>, Επικ. [[ἑστηώς]], γεν. <i>ἑστᾰότος</i>, αιτ. <i>ἑστᾰότα</i>, ονομ. πληθ. <i>ἑστᾰότες</i>, υπερσ. ἑστάτην [ᾰ], <i>ἕστᾰμεν</i>, <i>ἕστᾰτε</i>, <i>ἕστᾰσαν</i>.<br /><b class="num">2.</b> Παθ., [[ἵσταμαι]]· προστ. [[ἵστω]], Επικ. [[ἵστασο]]· παρατ. <i>ἱστάμην</i>, μέλ. <i>στᾰθήσομαι</i> και Μέσ. [[στήσομαι]]· επίσης (από παρακ. [[ἕστηκα]]) γʹ μέλ. [[ἑστήξω]] και [[ἑστήξομαι]]· αόρ. αʹ [[ἐστάθην]] [ᾰ]· παρακ. [[ἕσταμαι]].<br /><b class="num">Α.</b> Μτβ.:<br /><b class="num">I.</b> [[βάζω]] [[κάτι]] να σταθεί, [[στήνω]], [[ορθώνω]], [[τοποθετώ]], σε Όμηρ. κ.λπ.· [[τακτοποιώ]], [[παρατάσσω]] ανθρώπους, σε Ομήρ. Ιλ., Ξεν.<br /><b class="num">II.</b> κάνω κάποιον να σταματήσει, [[σταματώ]], [[αναχαιτίζω]], [[εμποδίζω]], σε Όμηρ. κ.λπ.· [[στῆσαι]] τὴν [[φάλαγγα]], [[εμποδίζω]] τη [[φάλαγγα]], σε Ξεν.· <i>ἔστησεν τὰ ὄμματα</i>, τα είχε ακίνητα, τα προσήλωσε, λέγεται για τον Σωκράτη όταν εξέπνευσε, σε Πλάτ.· [[ἵστημι]] τὸ [[πρόσωπον]], Λατ. componere [[vultum]], σε Ξεν.<br /><b class="num">III. 1.</b> [[στήνω]], [[ἵστημι]] [[ἱστόν]], [[στήνω]] τον αργαλειό ή [[υψώνω]] τον ιστό, σε Όμηρ.· [[ανοικοδομώ]], [[ανεγείρω]] κτίρια, [[στήνω]] αγάλματα, τρόπαια κ.λπ., σε Ηρόδ., Αττ.· <i>ἱστάναι τινὰχαλκοῦν</i>, [[στήνω]] για κάποιον χάλκινο ανδριάντα.<br /><b class="num">2.</b> [[σηκώνω]], [[ανεγείρω]], [[ανυψώνω]], σε Όμηρ. κ.λπ.· <i>φυλόπιδα στήσειν</i>, [[εγείρω]], [[προκαλώ]] [[διαμάχη]], σε Ομήρ. Οδ.· στον Μέσ. αόρ. αʹ, <i>στήσασθαι μάχην</i>, στον ίδ.<br /><b class="num">3.</b> [[ορίζω]], [[διορίζω]], [[τοποθετώ]], τινὰ [[βασιλέα]], σε Ηρόδ. — Παθ., ὁ σταθεὶς [[ὕπαρχος]], στον ίδ.<br /><b class="num">4.</b> [[ιδρύω]], [[καθιερώνω]] [[γιορτή]], στον ίδ., Αττ.<br /><b class="num">5.</b> [[βάζω]], [[τοποθετώ]] στην [[ζυγαριά]], [[ζυγίζω]], σε Ομήρ. Ιλ. κ.λπ.· ἵστημί τι [[πρός]] τι, [[ζυγίζω]] [[κάτι]] σε [[σχέση]] με [[κάτι]] [[άλλο]], σε Ηρόδ. <b>Β.</b> Παθ. και Αμτβ. χρόνοι Ενεργ.:<br /><b class="num">I. 1.</b> είμαι τοποθετημένος, [[στέκομαι]], σε Όμηρ.· [[συχνά]] αντί [[εἶναι]], βρίσκομαι, [[υπάρχω]], σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ.· με επίρρ., βρίσκομαι σε συγκεκριμένη [[κατάσταση]], [[ἵνα]] χρείας [[ἕσταμεν]], σε ποιο [[σημείο]] ανάγκης ή συμφοράς βρισκόμαστε, σε Σοφ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> [[κείμαι]], είμαι τοποθετημένος, βρίσκομαι, σε Θουκ.<br /><b class="num">II. 1.</b> [[στέκομαι]] [[ακίνητος]], [[αδρανώ]], [[σταματώ]], σε Όμηρ.· [[κάθομαι]] [[άπραγος]], σε Ομήρ. Ιλ.· [[σταματώ]], βρίσκομαι σε [[ηρεμία]], στο ίδ.<br /><b class="num">2.</b> μεταφ., [[κάθομαι]] [[σταθερός]], είμαι [[σφριγηλός]], σε Ξεν.<br /><b class="num">III. 1.</b> [[στέκομαι]] όρθιος, σηκώνομαι, εξεγείρομαι, σε Ομήρ. Ιλ. λέγεται για άλογα, ἵστασθαι [[ὀρθός]], σε Ηρόδ.<br /><b class="num">2.</b> [[ξεκινώ]], [[αρχίζω]], ξεσηκώνομαι, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">3.</b> χρησιμ. για [[δήλωση]] χρόνου, <i>ἔαρος ἱσταμένοιο</i>, [[καθώς]] ξεκινούσε η [[άνοιξη]], στις αρχές της άνοιξης, σε Ομήρ. Οδ.· [[ἕβδομος]] ἑστήκει [[μείς]], άρχισε ο [[έβδομος]] [[μήνας]], σε Ομήρ. Ιλ.· <i>τοῦ μὲν φθίνοντος μηνός</i>, <i>τοῦ δ' ἱσταμένοιο</i>, [[καθώς]] ο [[ένας]] [[μήνας]] τελειώνει και ξεκινά ο [[άλλος]], σε Ομήρ. Οδ.· ο [[μήνας]] στον Όμηρ. διαιρείται σε [[δύο]] μέρη, <i>ἱστάμενος</i> και <i>φθίνων</i>· [[αλλά]], κατά το Αττ. [[ημερολόγιο]], διαιρείται σε [[τρεις]] δεκάδες, <i>ἱστάμενος</i>, <i>μεσῶν</i>, <i>φθίνων</i>, σε Ηρόδ., Θουκ.<br /><b class="num">4.</b> ορίζομαι, διορίζομαι, τοποθετούμαι, [[στῆναι]] ἐς [[ἀρχήν]], σε Ηρόδ.

|etymtx=Grammatical information: v.<br />Meaning: [[set]], [[position oneself]], [[make stand]] (Il.)<br />Other forms: Dor. [[ἵσταμι]], med. [[ἵσταμαι]], aor. [[στῆσαι]], [[στήσασθαι]], fut. [[στήσω]], aor. pass. [[σταθῆναι]] (Od.), fut. [[σταθήσομαι]] (Att.); intr. aor. [[στῆναι]] with fut. [[στήσομαι]], perf. [[ἕστηκα]].<br />Compounds: Very often with prefix, <b class="b3">ἀνα-</b>, <b class="b3">κατα-</b>, <b class="b3">ἀπο-</b>, <b class="b3">ἐξ-</b>, <b class="b3">μετα-</b> etc.<br />Derivatives: Several, partly inherited derivations are given s.v., s. [[ἱστός]], [[σταθμός]], [[σταμῖνες]], [[στάσις]], [[στατήρ]], [[στήλη]], [[στήμων]], [[στοά]] etc.; s. also [[στάμνος]], [[σταυρός]].<br />Origin: IE [Indo-European] [1004] <b class="b2">*steh₂-</b> -stand, set<br />Etymology: With the intr. athematic root aorist <b class="b3">ἔ-στη-ν</b> agrees exactly Skt. <b class="b2">á-sthā-m</b>, IE <b class="b2">*h₁é-steh₂-m</b>. Beside it stands without agreement outside Greek already in Hom. a transitive <b class="b3">σ-</b>aorist <b class="b3">ἔ-στη-σ-α</b> like <b class="b3">ἔ-φυ-σ-α</b> beside <b class="b3">ἔ-φυ-ν</b> a. o.; the intrans. future <b class="b3">στή-σομαι</b>, was originally built to <b class="b3">ἔ-στη-ν</b>, but was associated with the <b class="b3">σ-</b>aorist. Also the trans. reduplicated athematic present <b class="b3">ἵ-στη-μι</b> is limited to Greek; cf. <b class="b3">τί-θη-μι</b>, <b class="b3">ἵ-η-μι</b>, <b class="b3">βί-βη-μι</b>; both Indo-Iranian and Italo-Celtic have thematic formations, e. g. Skt. <b class="b2">tí-ṣṭh-ati</b> [[stands]] (<b class="b2">*-sth₂-e-ti</b>), Lat. <b class="b2">si-st-it</b> . The intr. perf. <b class="b3">ἕ-στη-κ-α</b>, pl. <b class="b3">ἕ-στα-μεν</b> is excep for the <b class="b3">κ-</b>enlargment old and represents together wiht Skt. <b class="b2">ta-stháu</b>, pl. <b class="b2">ta-sthi-má</b>, Lat. <b class="b2">ste-ti-mus</b> an IE perfect. Old is also the verbal adjective <b class="b3">στα-τός</b> (Il.) = Skt. <b class="b2">sthi-tá-</b> [[standing]], Lat. [[sta-tus]], OWNo. [[sta-ðr]] stc, IE <b class="b2">*sth₂tos</b>. Details in Schwyzer 686f., 742, 755f., 762, 775f., 782. - Other IE forms are irrelevant for Greek (e. g. Lat. [[stō]] < <b class="b2">*stā-i̯ō</b> = Lith. [[stō-ju]], OCS <b class="b2">sta-jǫ</b>, Germ., e. g. OS OHG [[stān]], [[stēn]] [[stehen]] after [[gān]], [[gēn]] [[gehen]]), see Bq, Pok. 1004ff., W.-Hofmann s. [[stō]] etc. S. also [[ἱστάνω]].