3,277,820
edits
ἀλέξω: Difference between revisions
From LSJ
m
Text replacement - "Ζεὺς" to "Ζεὺς"
m (Text replacement - "\/" to "/") |
|||
| Line 14: | Line 14: | ||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
|lstext='''ἀλέξω''': [ᾰ], Ἐπ. ἀπαρέμ. ἀλεξέμεναι, -έμεν, Ὅμ.: ― μέλλ. ἀλεξήσω, ὁ αὐτ.: ― ἀόρ. εὐκτ. ἀλεξήσειε, Ὀδ. Γ. 346. ― Μέσ. μέλλ. ἀλεξήσομαι, Ἡρόδ. 8. 81, 108. ― Πλὴν τῶν χρόνων τούτων (ἐσχηματισμένων ὡς ἐκ ῥήμ. ἀλεξέω) εὑρίσκομεν ἄλλους σχηματιζομένους ἐκ τοῦ [[ἀλέκω]], μέλλ. [[ἀλέξω]], ἀόρ. ἤλεξα (ἴδε ἐν λ. ἀπαλέξω). ― Μέσ. μέλλ. ἀλέξομαι, Σοφ. Ο. Τ. 171, 539, Ξεν. Ἀν. 7. 7, 3· ἀόρ. ἀλέξασθαι, Ἰλ., Ἡρόδ., καὶ Ξεν. Ἀν. 1. 3, 6., 3. 4, 33., 5. 5, 21, Κύρ. 1. 5, 13: ― περὶ τοῦ ἀορ. βϳ [[ἄλαλκε]], [[ἀλκαθεῖν]], ἴδε ἐν λέξεσιν. (Περὶ τῆς √ΑΛΚ ἴδε ἐν λ. [[ἄλαλκε]]). Ἀπομακρύνω, [[ἀποτρέπω]] ἢ [[ἀποκρούω]], ὡς τὸ [[ἀμύνω]] καὶ συντάσσεται ὡς αὐτό· ― μετ. αἰτ. πράγ., [[Ζεὺς]] τὸ γ’ ἀλεξήσειε, Ὀδ. Γ. 346· μετ’ αἰτ. πράγ. καὶ δοτ. προσ., Δαναοῖσιν ἀλεξήσειν κακὸν [[ἦμαρ]], νὰ τὸ ἀποτρέψῃ ἀπ’ αὐτῶν, ἀποκρούσῃ, Ἰλ. Ι. 251, πρβλ. Υ. 315· ἀλλήλοις... ἀλεξέμεναι φόνον αἰπύν, Ρ. 365, κτλ.: ― ἀκολούθως μόνον μετὰ δοτ. προσ., βοηθῶ, [[ὑπερασπίζω]], ἀλεξέμεν ἀλλήλοισιν, Ἰλ. Γ. 9, πρβλ. Ε. 779, καὶ ἀλλ., Ξεν. Κύρ. 4. 3, 2. ― ἀπολ., [[παρέχω]] βοήθειαν, Ἰλ. Α. 590. ― Μέσ. ἀλέξασθαι, [[ἀποκρούω]] ἀπ’ [[ἐμαυτοῦ]], [[ἀποτρέπω]] ἀπ’ [[ἐμαυτοῦ]], Λατ. defendere, ἀλέξασθαι... κύνας ἠδὲ καὶ ἄνδρας, Ἰλ. Ν. 475˙ πρβλ. Ἡρόδ. 7. 207˙ [[ὡσαύτως]] ἀλέξασθαι [[περί]] τινι ἤ τινος, Ἀπολλ. Ρόδ. Δ. 551, 1488˙ ἀπολ., [[ὑπερασπίζω]] ἐμαυτόν, Ἰλ. Λ. 348., Ο. 565, Ἀρχίλ. 66, Ἡρόδ. 1. 211., 2. 63, καὶ ἀλλ., Σοφ. Ο. Τ. 539, Ξεν. Κύρ. 1. 5, 13˙ [[ὡσαύτως]] μ. δοτ. ὀργαν. οὐδ’ ἔνι φροντίδος [[ἔγχος]] ᾧ τις ἀλέξεται, Σοφ. Ο. Τ. 171. 2) ἐν τῇ μέσῃ φωνῇ, [[προσέτι]] = [[ἀμείβω]]˙ τοὺς εὖ καὶ κακῶς ποιοῦντας ἀλεξάμενος, Ξεν. Ἀν. 1. 9, 11. ― Μόνος ἐκ τῶν Τραγ. ὁ Σοφ. ἔχει τὴν λέξιν ἐκτὸς τῶν συνθέτ. ἀπ- καὶ ὁ κατ’ ἐξοχὴν χρώμενος αὐτῇ ἐν τοῖς Ἀττ. πεζογρ. [[εἶναι]] ὁ Ξενοφῶν. ΙΙ. = [[ἀλέγω]], [[φροντίζω]], προνοῶ, [[προστατεύω]], μόνον ἐν τοῖς παραγώγοις, [[ἄλεξις]], ἀλεξίμβροτος, -χορος. | |lstext='''ἀλέξω''': [ᾰ], Ἐπ. ἀπαρέμ. ἀλεξέμεναι, -έμεν, Ὅμ.: ― μέλλ. ἀλεξήσω, ὁ αὐτ.: ― ἀόρ. εὐκτ. ἀλεξήσειε, Ὀδ. Γ. 346. ― Μέσ. μέλλ. ἀλεξήσομαι, Ἡρόδ. 8. 81, 108. ― Πλὴν τῶν χρόνων τούτων (ἐσχηματισμένων ὡς ἐκ ῥήμ. ἀλεξέω) εὑρίσκομεν ἄλλους σχηματιζομένους ἐκ τοῦ [[ἀλέκω]], μέλλ. [[ἀλέξω]], ἀόρ. ἤλεξα (ἴδε ἐν λ. ἀπαλέξω). ― Μέσ. μέλλ. ἀλέξομαι, Σοφ. Ο. Τ. 171, 539, Ξεν. Ἀν. 7. 7, 3· ἀόρ. ἀλέξασθαι, Ἰλ., Ἡρόδ., καὶ Ξεν. Ἀν. 1. 3, 6., 3. 4, 33., 5. 5, 21, Κύρ. 1. 5, 13: ― περὶ τοῦ ἀορ. βϳ [[ἄλαλκε]], [[ἀλκαθεῖν]], ἴδε ἐν λέξεσιν. (Περὶ τῆς √ΑΛΚ ἴδε ἐν λ. [[ἄλαλκε]]). Ἀπομακρύνω, [[ἀποτρέπω]] ἢ [[ἀποκρούω]], ὡς τὸ [[ἀμύνω]] καὶ συντάσσεται ὡς αὐτό· ― μετ. αἰτ. πράγ., [[Ζεύς|Ζεὺς]] τὸ γ’ ἀλεξήσειε, Ὀδ. Γ. 346· μετ’ αἰτ. πράγ. καὶ δοτ. προσ., Δαναοῖσιν ἀλεξήσειν κακὸν [[ἦμαρ]], νὰ τὸ ἀποτρέψῃ ἀπ’ αὐτῶν, ἀποκρούσῃ, Ἰλ. Ι. 251, πρβλ. Υ. 315· ἀλλήλοις... ἀλεξέμεναι φόνον αἰπύν, Ρ. 365, κτλ.: ― ἀκολούθως μόνον μετὰ δοτ. προσ., βοηθῶ, [[ὑπερασπίζω]], ἀλεξέμεν ἀλλήλοισιν, Ἰλ. Γ. 9, πρβλ. Ε. 779, καὶ ἀλλ., Ξεν. Κύρ. 4. 3, 2. ― ἀπολ., [[παρέχω]] βοήθειαν, Ἰλ. Α. 590. ― Μέσ. ἀλέξασθαι, [[ἀποκρούω]] ἀπ’ [[ἐμαυτοῦ]], [[ἀποτρέπω]] ἀπ’ [[ἐμαυτοῦ]], Λατ. defendere, ἀλέξασθαι... κύνας ἠδὲ καὶ ἄνδρας, Ἰλ. Ν. 475˙ πρβλ. Ἡρόδ. 7. 207˙ [[ὡσαύτως]] ἀλέξασθαι [[περί]] τινι ἤ τινος, Ἀπολλ. Ρόδ. Δ. 551, 1488˙ ἀπολ., [[ὑπερασπίζω]] ἐμαυτόν, Ἰλ. Λ. 348., Ο. 565, Ἀρχίλ. 66, Ἡρόδ. 1. 211., 2. 63, καὶ ἀλλ., Σοφ. Ο. Τ. 539, Ξεν. Κύρ. 1. 5, 13˙ [[ὡσαύτως]] μ. δοτ. ὀργαν. οὐδ’ ἔνι φροντίδος [[ἔγχος]] ᾧ τις ἀλέξεται, Σοφ. Ο. Τ. 171. 2) ἐν τῇ μέσῃ φωνῇ, [[προσέτι]] = [[ἀμείβω]]˙ τοὺς εὖ καὶ κακῶς ποιοῦντας ἀλεξάμενος, Ξεν. Ἀν. 1. 9, 11. ― Μόνος ἐκ τῶν Τραγ. ὁ Σοφ. ἔχει τὴν λέξιν ἐκτὸς τῶν συνθέτ. ἀπ- καὶ ὁ κατ’ ἐξοχὴν χρώμενος αὐτῇ ἐν τοῖς Ἀττ. πεζογρ. [[εἶναι]] ὁ Ξενοφῶν. ΙΙ. = [[ἀλέγω]], [[φροντίζω]], προνοῶ, [[προστατεύω]], μόνον ἐν τοῖς παραγώγοις, [[ἄλεξις]], ἀλεξίμβροτος, -χορος. | ||
}} | }} | ||
{{bailly | {{bailly | ||
| Line 32: | Line 32: | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
|lsmtext='''ἀλέξω:''' [ᾰ], Επικ. απαρ. [[ἀλεξέμεναι]], <i>-[[έμεν]]</i>· μέλ. <i>ἀλεξήσω</i>, αόρ. αʹ ευκτ. <i>ἀλεξήσειε</i> — Μέσ. μέλ. <i>ἀλεξήσομαι</i>. Εκτός από αυτούς τους χρόνους (που σχηματίστηκαν από το <i>ἀλεξέω</i>), συναντάμε κι άλλους από το [[ἀλέκω]], μέλ. [[ἀλέξω]], Μέσ. [[ἀλέξομαι]], αόρ. αʹ απαρ. [[ἀλέξασθαι]]. (Από τη √<i>ΑΛΚ</i>, βλ. [[ἄλαλκε]]),<br /><b class="num">1.</b> [[απωθώ]] ή [[απομακρύνω]], [[αποτρέπω]] ή [[αποκρούω]]· με αιτ. πράγμ., [[Ζεὺς]] τό γ' ἀλεξήσειε, σε Ομήρ. Οδ.· με αιτ. πράγμ. και δοτ. προσ., <i>Δαναοῖσιν ἀλεξήσειν κακόνἦμαρ</i>, θα το αποτρέψει από αυτούς, σε Ομήρ. Ιλ. κ.λπ.· [[έπειτα]] με δοτ. προσ. μόνο, [[βοηθώ]], [[υπερασπίζω]], στο ίδ., σε Ξεν.· απόλ., [[παρέχω]] [[βοήθεια]], σε Ομήρ. Ιλ. — Μέσ., [[απομακρύνω]] απ' τον εαυτό μου, [[υπερασπίζω]] τον εαυτό μου [[έναντι]], με αιτ., στο ίδ.· απόλ., [[υπερασπίζω]] τον εαυτό μου, στο ίδ., σε Σοφ.<br /><b class="num">2.</b> Μέσ. επίσης, [[αμείβω]], [[ανταμείβω]], [[ανταποδίδω]], [[ξεπληρώνω]], τοὺς εὖ καὶ [[κακῶς]] ποιοῦντας ἀλεξόμενος, σε Ξεν. | |lsmtext='''ἀλέξω:''' [ᾰ], Επικ. απαρ. [[ἀλεξέμεναι]], <i>-[[έμεν]]</i>· μέλ. <i>ἀλεξήσω</i>, αόρ. αʹ ευκτ. <i>ἀλεξήσειε</i> — Μέσ. μέλ. <i>ἀλεξήσομαι</i>. Εκτός από αυτούς τους χρόνους (που σχηματίστηκαν από το <i>ἀλεξέω</i>), συναντάμε κι άλλους από το [[ἀλέκω]], μέλ. [[ἀλέξω]], Μέσ. [[ἀλέξομαι]], αόρ. αʹ απαρ. [[ἀλέξασθαι]]. (Από τη √<i>ΑΛΚ</i>, βλ. [[ἄλαλκε]]),<br /><b class="num">1.</b> [[απωθώ]] ή [[απομακρύνω]], [[αποτρέπω]] ή [[αποκρούω]]· με αιτ. πράγμ., [[Ζεύς|Ζεὺς]] τό γ' ἀλεξήσειε, σε Ομήρ. Οδ.· με αιτ. πράγμ. και δοτ. προσ., <i>Δαναοῖσιν ἀλεξήσειν κακόνἦμαρ</i>, θα το αποτρέψει από αυτούς, σε Ομήρ. Ιλ. κ.λπ.· [[έπειτα]] με δοτ. προσ. μόνο, [[βοηθώ]], [[υπερασπίζω]], στο ίδ., σε Ξεν.· απόλ., [[παρέχω]] [[βοήθεια]], σε Ομήρ. Ιλ. — Μέσ., [[απομακρύνω]] απ' τον εαυτό μου, [[υπερασπίζω]] τον εαυτό μου [[έναντι]], με αιτ., στο ίδ.· απόλ., [[υπερασπίζω]] τον εαυτό μου, στο ίδ., σε Σοφ.<br /><b class="num">2.</b> Μέσ. επίσης, [[αμείβω]], [[ανταμείβω]], [[ανταποδίδω]], [[ξεπληρώνω]], τοὺς εὖ καὶ [[κακῶς]] ποιοῦντας ἀλεξόμενος, σε Ξεν. | ||
}} | }} | ||
{{elru | {{elru | ||
|elrutext='''ἀλέξω:''' (ᾰ) (fut. ἀλεξήσω, aor. [[ἠλέξησα]]) и [[ἀλέκω]] (fut. [[ἀλέξω]], aor. 1 ἤλεξα, aor. 2 ἄλαλκον) тж. med.<br /><b class="num">1)</b> отражать, (пред)отвращать, отгонять прочь (τί τινι Hom.): [[Ζεὺς]] τόγ᾽ ἀλεξήσειε! Hom. не приведи Зевс!;<br /><b class="num">2)</b> охранять, оборонять, защищать ([[προθύμως]] ἀ. τινί Xen.): [[ἀλέξασθαι]] μαχαίρῃσι Her. обороняться мечами; οὐκ [[ἔνι]] φροντίδος [[ἔγχος]], ᾧ τις ἀλέξεται Soph. невозможно придумать, как спастись (досл. нет такого духовного оружия, которым можно было бы защищаться);<br /><b class="num">3)</b> med. сводить счеты, расквитаться (καὶ τοὺς εὖ καὶ τοὺς [[κακῶς]] ποιοῦντας Xen.). | |elrutext='''ἀλέξω:''' (ᾰ) (fut. ἀλεξήσω, aor. [[ἠλέξησα]]) и [[ἀλέκω]] (fut. [[ἀλέξω]], aor. 1 ἤλεξα, aor. 2 ἄλαλκον) тж. med.<br /><b class="num">1)</b> отражать, (пред)отвращать, отгонять прочь (τί τινι Hom.): [[Ζεύς|Ζεὺς]] τόγ᾽ ἀλεξήσειε! Hom. не приведи Зевс!;<br /><b class="num">2)</b> охранять, оборонять, защищать ([[προθύμως]] ἀ. τινί Xen.): [[ἀλέξασθαι]] μαχαίρῃσι Her. обороняться мечами; οὐκ [[ἔνι]] φροντίδος [[ἔγχος]], ᾧ τις ἀλέξεται Soph. невозможно придумать, как спастись (досл. нет такого духовного оружия, которым можно было бы защищаться);<br /><b class="num">3)</b> med. сводить счеты, расквитаться (καὶ τοὺς εὖ καὶ τοὺς [[κακῶς]] ποιοῦντας Xen.). | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
| Line 41: | Line 41: | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
|mdlsjtxt=[From Root !αλκ, v. [[ἄλαλκε]] [Note that [[some]] stems are formed from ἀλεξέω and others from [[ἀλέκω]].]<br /><b class="num">1.</b> to [[ward]] or [[keep]] off, [[turn]] [[away]] or aside; c. acc. rei, [[Ζεὺς]] τό γ' ἀλεξήσειε Od.; c. acc. rei et dat. pers., Δαναοῖσιν ἀλεξήσειν κακὸν [[ἦμαρ]] [[will]] [[ward]] it off from them, Il., etc.: —then c. dat. pers. only, to [[assist]], [[defend]], Il., Xen.; absol. to [[lend]] aid, Il.: —Mid. to [[keep]] off from [[oneself]], [[defend]] [[oneself]] [[against]], c. acc., Il.: absol. to [[defend]] [[oneself]], Il., Soph.<br /><b class="num">2.</b> Mid., also, to [[recompense]], [[requite]], τοὺς εὖ καὶ [[κακῶς]] ποιοῦντας ἀλεξόμενος Xen. | |mdlsjtxt=[From Root !αλκ, v. [[ἄλαλκε]] [Note that [[some]] stems are formed from ἀλεξέω and others from [[ἀλέκω]].]<br /><b class="num">1.</b> to [[ward]] or [[keep]] off, [[turn]] [[away]] or aside; c. acc. rei, [[Ζεύς|Ζεὺς]] τό γ' ἀλεξήσειε Od.; c. acc. rei et dat. pers., Δαναοῖσιν ἀλεξήσειν κακὸν [[ἦμαρ]] [[will]] [[ward]] it off from them, Il., etc.: —then c. dat. pers. only, to [[assist]], [[defend]], Il., Xen.; absol. to [[lend]] aid, Il.: —Mid. to [[keep]] off from [[oneself]], [[defend]] [[oneself]] [[against]], c. acc., Il.: absol. to [[defend]] [[oneself]], Il., Soph.<br /><b class="num">2.</b> Mid., also, to [[recompense]], [[requite]], τοὺς εὖ καὶ [[κακῶς]] ποιοῦντας ἀλεξόμενος Xen. | ||
}} | }} | ||
{{elnl | {{elnl | ||
|elnltext=[[ἀλέξω]], ep. inf. ook [[ἀλεξέμεν]](αι); sigm. aor. opt. 3 sing. ἀλεξήσειε, inf. ἀλεξῆσαι, ptc. ἀλεξήσας; them. redupl. aor. ep. poët. 3 sing. [[ἄλαλκε]], conj. 3 sing. ἀλαλκῃσι, opt. 2 sing. ἀλάλκοις, 3 sing. ἀλάλκοι, 3 plur. ἀλάλκοιεν, inf. [[ἀλαλκεῖν]], ptc. ἀλαλκών; fut. [[ἀλέξω]] en ἀλεξήσω<br /><b class="num">1.</b> act.<br /><b class="num">2.</b> met acc. op afstand houden, afweren, afwenden:; [[Ζεὺς]] τό γ ’ ἀλεξήσειε... ὡς... moge Zeus dit verhoeden, namelijk dat... Od. 3.346; met acc. en dat. iets ten behoeve van iem.:; [[φράζευ]] [[ὅπως]] Δαναοῖσιν ἀλεξήσεις κακὸν [[ἦμαρ]] bedenk hoe je de dag van onheil kunt afwenden voor de Danaërs Il. 9.251; met acc. en gen. iets van iem. : Τρώων [[ἵνα]] λοιγὸν ἀλάλκοι opdat hij (Apollo) onheil afwendde van de Trojanen Il. 21.539.<br /><b class="num">3.</b> met alleen dat. verdedigen, beschermen:; Τρωσὶν ἀλεξήσοντα om de Trojanen te beschermen Il. 6.109; ook ellipt. :. [[ἀλεξέμεναι]] μεμαῶτα toen ik (je) wilde beschermen Il. 1.590.<br /><b class="num">4.</b> med.<br /><b class="num">5.</b> van zich afhouden, zich verdedigen of beschermen:; [[στέωμεν]] καὶ [[ἀλεξώμεσθα]] μένοντες laten wij standhouden en ons verdedigen terwijl we (hier) blijven Il. 22.231; ᾧ [[τις]] ἀλέξεται waarmee iemand zich kan verdedigen Soph. OT 171; met acc. tegen iets :. τὰ κακὰ ἀλεξόμεθα wij weren de narigheid van ons af Xen. Mem. 4.3.11.<br /><b class="num">6.</b> vergelden, betaald zetten, terugbetalen :. [[ἔστε]] νικῴη καὶ τοὺς εὖ καὶ τοὺς [[κακῶς]] ποιοῦντας ἀλεξόμενος totdat hij het zowel van zijn weldoeners als van degenen die hem kwaad deden gewonnen had in zijn terugbetalen Xen. An. 1.9.11. | |elnltext=[[ἀλέξω]], ep. inf. ook [[ἀλεξέμεν]](αι); sigm. aor. opt. 3 sing. ἀλεξήσειε, inf. ἀλεξῆσαι, ptc. ἀλεξήσας; them. redupl. aor. ep. poët. 3 sing. [[ἄλαλκε]], conj. 3 sing. ἀλαλκῃσι, opt. 2 sing. ἀλάλκοις, 3 sing. ἀλάλκοι, 3 plur. ἀλάλκοιεν, inf. [[ἀλαλκεῖν]], ptc. ἀλαλκών; fut. [[ἀλέξω]] en ἀλεξήσω<br /><b class="num">1.</b> act.<br /><b class="num">2.</b> met acc. op afstand houden, afweren, afwenden:; [[Ζεύς|Ζεὺς]] τό γ ’ ἀλεξήσειε... ὡς... moge Zeus dit verhoeden, namelijk dat... Od. 3.346; met acc. en dat. iets ten behoeve van iem.:; [[φράζευ]] [[ὅπως]] Δαναοῖσιν ἀλεξήσεις κακὸν [[ἦμαρ]] bedenk hoe je de dag van onheil kunt afwenden voor de Danaërs Il. 9.251; met acc. en gen. iets van iem. : Τρώων [[ἵνα]] λοιγὸν ἀλάλκοι opdat hij (Apollo) onheil afwendde van de Trojanen Il. 21.539.<br /><b class="num">3.</b> met alleen dat. verdedigen, beschermen:; Τρωσὶν ἀλεξήσοντα om de Trojanen te beschermen Il. 6.109; ook ellipt. :. [[ἀλεξέμεναι]] μεμαῶτα toen ik (je) wilde beschermen Il. 1.590.<br /><b class="num">4.</b> med.<br /><b class="num">5.</b> van zich afhouden, zich verdedigen of beschermen:; [[στέωμεν]] καὶ [[ἀλεξώμεσθα]] μένοντες laten wij standhouden en ons verdedigen terwijl we (hier) blijven Il. 22.231; ᾧ [[τις]] ἀλέξεται waarmee iemand zich kan verdedigen Soph. OT 171; met acc. tegen iets :. τὰ κακὰ ἀλεξόμεθα wij weren de narigheid van ons af Xen. Mem. 4.3.11.<br /><b class="num">6.</b> vergelden, betaald zetten, terugbetalen :. [[ἔστε]] νικῴη καὶ τοὺς εὖ καὶ τοὺς [[κακῶς]] ποιοῦντας ἀλεξόμενος totdat hij het zowel van zijn weldoeners als van degenen die hem kwaad deden gewonnen had in zijn terugbetalen Xen. An. 1.9.11. | ||
}} | }} | ||
{{FriskDe | {{FriskDe | ||
|ftr='''ἀλέξω''': {aléksō}<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[abwehren]], [[verteidigen]] (ep. ion. poet., X. usw.).<br />'''Composita''' : Als Vorderglied oft ἀλεξ(ι-), z. B. in [[Ἀλέξανδρος]], woraus nach Kretschmer heth. ''Alakšanduš'' (Glotta 13, 205ff., 21, 244ff., 24, 242ff., 33, 22f.). Auch Sommer hält diese Gleichung für möglich, aber nur unter der (wenig wahrscheinlichen) Voraussetzung, daß der Name ursprünglich kleinasiatisch sei und von den Griechen volksetymologisch zurechtgelegt wäre (IF 55, 187ff., Nominalkomp., bes. 186ff.); vgl. auch Björck Alpha impurum 333ff.<br />'''Derivative''': Ableitungen: [[ἀλέξιον]] [[Heilmittel]] (Nik.), [[ἄλεξις]] [[Hilfe]], [[Abwehr]] (Aristid., ''EM''). Über [[ἀλέκτωρ]], [[ἀλεκτρυών]] (aus ἀλεξτ-) s. bes. — Auf den mit -η- erweiterten Stamm (vgl. ἀλεξήσω) gehen mehrere Bildungen zurück : [[ἀλέξησις]] [[Abwehr]], [[Hilfe]] (ion.), [[ἀλέξημα]] [[Abwehr]], [[Heilmittel]] (ion. poet., sp. Prosa); [[ἀλεξητήρ]] [[Verteidiger]], [[Helfer]] (vorw. ep.) mit fem. [[ἀλεξήτειρα]] (''AP'', Nonn.) und den Abl. [[ἀλεξητήριος]] [[abhelfend]], ἀλεξητήριον [[Heilmittel]] (Hp., Thphr. usw.); daneben [[ἀλεξήτωρ]] (S.); außerdem [[ἀλεξητικός]] (Alex. Aphr.)<br />Neben dem zweisilbigen Stamm ἀλεξ- steht der einsilbige und ''s''-lose Stamm ἀλκ- im reduplizierten Aorist [[ἀλαλκεῖν]] (ep. poet.), wozu in späterer Epik das Futurum ἀλαλκήσω (A. R.) und das Präsens [[ἀλάλκω]] (Q. S.) hinzugebildet wurden. Hierher ferner der Stadtname Ἀλαλκομεναί (Böotien), die Beinamen der Athene Ἀλαλκομένη (Chios) und [[Ἀλαλκομενηΐς]] (Il.)<br />Als Wurzelnomen steht ἀλκ- im epischen Dativ [[ἀλκί]]; sonst herrscht die Ableitung [[ἀλκή]] [[Abwehr]], [[Hilfe]], [[Stärke]], [[Kraft]] (vorw. ep. poet. und sp. Prosa). Davon [[ἀλκήεις]], dor. [[ἀλκᾶς]] [[wehrhaft]], [[tapfer]] (''h''. ''Hom''., Pi. usw.), erweitert in [[ἀλκηστής]] (Opp.) nach [[ἀλφηστής]], [[ὠμηστής]]; ferner [[ἀλκαῖος]] (E. ''Hel''. 1152 lyr.). Als Hinterglied nach den ''s''-Stämmen umgeformt in [[ἑτεραλκής]] [[der einen Partei helfend]] (vorw. ep. poet.) u. a.; daneben der alte ''i''-Stamm in [[ἄναλκις]] (ep., vgl. Schwyzer 450) mit [[ἀναλκείη]] (ep.) nach den Nomina auf -είη (Porzig Satzinhalte 217). Unklar ist die Grundlage von [[ἄλκιμος]] (vorw. poet. seit Hom.), s. Arbenz Die Adj. auf -ιμος 13 und 31, Schwyzer 494f. Die Hesychglosse [[ἀλκμαῖος]]· [[νεανίσκος]] H. ist entweder aus [[ἀκμαῖος]] entstellt oder damit kontaminiert; vgl. noch [[ἀλκμαρές]]· ἄλκιμον H. (nach εὐμαρές). — Ein anderes Verbalnomen ist [[ἄλκαρ]] n. [[Schutzwehr]] (ep. lyr.). Nomen agentis: [[ἀλκτήρ]], -ῆρος [[Abwehrer]], [[Beschützer]] (Hom., Pi.) mit [[ἀλκτήριος]] [[heilend]] (Nonn.) und [[ἀλκτήριον]] n. [[Heilmittel]] (Nik.).<br />Von ἀλκ- geht ferner aus [[ἀλκάθω]] [[beistehen]] (A., S. nach Gramm.), vgl. [[ἀμυνάθω]] und Schwyzer 703; ebenso, mit -άζω, [[ἀλκάζω]] [[Stärke zeigen]] (''EM''), ἠλκάζοντο· ἠμύνοντο H.; davon ἀλκάσματα (S.).<br />Hierher noch mehrere Eigennamen, Ἀλκμάν, -μέων (-μαίων, vgl. Björck Alpha impurum 111), -[[μήνη]] usw. Zu [[Ἄλκηστις]] (altes Ethnikon thessalischer Herkunft) s. Weber RhM 85, 161ff.<br />Zu [[ἔπαλξις]] (aus *ἐπαλκτις) [[Schutzwehr]], [[Brüstung]] (ion. att.) von [[ἐπαλέξω]], ἐπαλαλκεῖν s. Holt Les noms d’action en -σις 78 mit unsicheren Vermutungen über das semantische Verhältnis zu [[ἀλκή]].<br />'''Etymology''' : [[ἀλέξω]] ist mit aind. ''rákṣati'' [[beschützen]], [[bewahren]] identisch. Der einsilbige und ''s''-lose Stamm ἀλκ- ist dagegen nirgends mit Sicherheit wiederzufinden. Der Vergleich mit ags. ''ealgian'' [[schützen]], [[verteidigen]] ist indessen erwägenswert, aber die übrigen german. und balt. Wörter, die herangezogen worden sind, z. B. got. ''alhs'' [[Tempel]], lit. ''el̃kas'', ''al̃kas'' [[heiliger Hain]], liegen etwas abseits. Versuch, die Zusammenstellung semantisch zu motivieren, bei Meringer WuS 9, 107ff. — Bartholomae Sb. Heidelb. 1916 : 9, 10 erwägt Verwandtschaft mit miran. ''ark'' [[Arbeit]], [[Anstrengung]], [[Mühe]].<br />'''Page''' 1,69-70 | |ftr='''ἀλέξω''': {aléksō}<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[abwehren]], [[verteidigen]] (ep. ion. poet., X. usw.).<br />'''Composita''' : Als Vorderglied oft ἀλεξ(ι-), z. B. in [[Ἀλέξανδρος]], woraus nach Kretschmer heth. ''Alakšanduš'' (Glotta 13, 205ff., 21, 244ff., 24, 242ff., 33, 22f.). Auch Sommer hält diese Gleichung für möglich, aber nur unter der (wenig wahrscheinlichen) Voraussetzung, daß der Name ursprünglich kleinasiatisch sei und von den Griechen volksetymologisch zurechtgelegt wäre (IF 55, 187ff., Nominalkomp., bes. 186ff.); vgl. auch Björck Alpha impurum 333ff.<br />'''Derivative''': Ableitungen: [[ἀλέξιον]] [[Heilmittel]] (Nik.), [[ἄλεξις]] [[Hilfe]], [[Abwehr]] (Aristid., ''EM''). Über [[ἀλέκτωρ]], [[ἀλεκτρυών]] (aus ἀλεξτ-) s. bes. — Auf den mit -η- erweiterten Stamm (vgl. ἀλεξήσω) gehen mehrere Bildungen zurück : [[ἀλέξησις]] [[Abwehr]], [[Hilfe]] (ion.), [[ἀλέξημα]] [[Abwehr]], [[Heilmittel]] (ion. poet., sp. Prosa); [[ἀλεξητήρ]] [[Verteidiger]], [[Helfer]] (vorw. ep.) mit fem. [[ἀλεξήτειρα]] (''AP'', Nonn.) und den Abl. [[ἀλεξητήριος]] [[abhelfend]], ἀλεξητήριον [[Heilmittel]] (Hp., Thphr. usw.); daneben [[ἀλεξήτωρ]] (S.); außerdem [[ἀλεξητικός]] (Alex. Aphr.)<br />Neben dem zweisilbigen Stamm ἀλεξ- steht der einsilbige und ''s''-lose Stamm ἀλκ- im reduplizierten Aorist [[ἀλαλκεῖν]] (ep. poet.), wozu in späterer Epik das Futurum ἀλαλκήσω (A. R.) und das Präsens [[ἀλάλκω]] (Q. S.) hinzugebildet wurden. Hierher ferner der Stadtname Ἀλαλκομεναί (Böotien), die Beinamen der Athene Ἀλαλκομένη (Chios) und [[Ἀλαλκομενηΐς]] (Il.)<br />Als Wurzelnomen steht ἀλκ- im epischen Dativ [[ἀλκί]]; sonst herrscht die Ableitung [[ἀλκή]] [[Abwehr]], [[Hilfe]], [[Stärke]], [[Kraft]] (vorw. ep. poet. und sp. Prosa). Davon [[ἀλκήεις]], dor. [[ἀλκᾶς]] [[wehrhaft]], [[tapfer]] (''h''. ''Hom''., Pi. usw.), erweitert in [[ἀλκηστής]] (Opp.) nach [[ἀλφηστής]], [[ὠμηστής]]; ferner [[ἀλκαῖος]] (E. ''Hel''. 1152 lyr.). Als Hinterglied nach den ''s''-Stämmen umgeformt in [[ἑτεραλκής]] [[der einen Partei helfend]] (vorw. ep. poet.) u. a.; daneben der alte ''i''-Stamm in [[ἄναλκις]] (ep., vgl. Schwyzer 450) mit [[ἀναλκείη]] (ep.) nach den Nomina auf -είη (Porzig Satzinhalte 217). Unklar ist die Grundlage von [[ἄλκιμος]] (vorw. poet. seit Hom.), s. Arbenz Die Adj. auf -ιμος 13 und 31, Schwyzer 494f. Die Hesychglosse [[ἀλκμαῖος]]· [[νεανίσκος]] H. ist entweder aus [[ἀκμαῖος]] entstellt oder damit kontaminiert; vgl. noch [[ἀλκμαρές]]· ἄλκιμον H. (nach εὐμαρές). — Ein anderes Verbalnomen ist [[ἄλκαρ]] n. [[Schutzwehr]] (ep. lyr.). Nomen agentis: [[ἀλκτήρ]], -ῆρος [[Abwehrer]], [[Beschützer]] (Hom., Pi.) mit [[ἀλκτήριος]] [[heilend]] (Nonn.) und [[ἀλκτήριον]] n. [[Heilmittel]] (Nik.).<br />Von ἀλκ- geht ferner aus [[ἀλκάθω]] [[beistehen]] (A., S. nach Gramm.), vgl. [[ἀμυνάθω]] und Schwyzer 703; ebenso, mit -άζω, [[ἀλκάζω]] [[Stärke zeigen]] (''EM''), ἠλκάζοντο· ἠμύνοντο H.; davon ἀλκάσματα (S.).<br />Hierher noch mehrere Eigennamen, Ἀλκμάν, -μέων (-μαίων, vgl. Björck Alpha impurum 111), -[[μήνη]] usw. Zu [[Ἄλκηστις]] (altes Ethnikon thessalischer Herkunft) s. Weber RhM 85, 161ff.<br />Zu [[ἔπαλξις]] (aus *ἐπαλκτις) [[Schutzwehr]], [[Brüstung]] (ion. att.) von [[ἐπαλέξω]], ἐπαλαλκεῖν s. Holt Les noms d’action en -σις 78 mit unsicheren Vermutungen über das semantische Verhältnis zu [[ἀλκή]].<br />'''Etymology''' : [[ἀλέξω]] ist mit aind. ''rákṣati'' [[beschützen]], [[bewahren]] identisch. Der einsilbige und ''s''-lose Stamm ἀλκ- ist dagegen nirgends mit Sicherheit wiederzufinden. Der Vergleich mit ags. ''ealgian'' [[schützen]], [[verteidigen]] ist indessen erwägenswert, aber die übrigen german. und balt. Wörter, die herangezogen worden sind, z. B. got. ''alhs'' [[Tempel]], lit. ''el̃kas'', ''al̃kas'' [[heiliger Hain]], liegen etwas abseits. Versuch, die Zusammenstellung semantisch zu motivieren, bei Meringer WuS 9, 107ff. — Bartholomae Sb. Heidelb. 1916 : 9, 10 erwägt Verwandtschaft mit miran. ''ark'' [[Arbeit]], [[Anstrengung]], [[Mühe]].<br />'''Page''' 1,69-70 | ||
}} | }} | ||
