βασιλεύς: Difference between revisions

{{pape

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0436.png Seite 436]] ὁ, βασιλέως, ion. ῆος, acc. βασιλῆ Orak. bei Her. 7, 220 (von βαίνωλαός, Herzog), 1) [[König]], Fürst. Hom. behandelt das Wort öfters als adjectiv., indem er nicht nur βασιλεὺς [[ἀνήρ]] verbindet, Iliad. 3, 170, und βασιλεὺς [[ἄναξ]], Odyss. 20, 194, sondern auch einen comparat. [[βασιλεύτερος]] bildet und einen superlat. [[βασιλεύτατος]]: Iliad. 9, 69 Ἀτρείδη, σὺ μὲνἄρχε· σὺ γὰρ βασιλεύτατός ἐσσι; vgl. Hesiod. bei Plutarch. Thes. 16; Iliad. 9, 160 [[καί]] μοι ὑποστήτω, ὅσσον βασιλεύτερός εἰμι; 9, 392 ὁ δ' Ἀχαιῶν ἄλλον ἑλέσθω, ὅς τις οι τ' ἐπέοικε καὶ ὃς βασιλεύτερός ἐστιν; 10, 239 μηδὲ σύ γ' αἰδόμενος σῇσι φρεσὶ τὸν μὲν ἀρείω καλλείπειν, σὺ δὲ χείρον' ὀπάσσεαι αἰδοῖ εἴκων, ἐς γενεὴν ὁρόων, μηδ' εἰ βασιλεύτερός ἐστιν; Odyss. 15, 533 ὑμετέρου δ' οὐκ ἒστι [[γένος]] βασιλεύτερον ἄλλο ἐν δήμῳ Ἰθάκης, ἀλλ' ὑμε'ς καρτεροὶ [[αἰεί]] Der positiv. [[βασιλεύς]] bezeichnet bei Hom. vorzugsweise den, welchen allein man auf Deutsch »den König« nennen würde, d. h. den ersten unter den Häuptlingen u. Großen eines Landes, den Oberkönig; Iliad. 2, 205 οὐ μέν πως πάντες βασιλεύσομεν ἐνθάδ' Ἀχαιοί οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη· εἷς [[κοίρανος]] ἔστω, εἷς [[βασιλεύς]], ᾡ ἔδωκε Κρόνου [[παῖς]] ἀγκυλομήτεω; 1, 277 sagt Nestor, vom Agamemnon redend, zum Achilleus [[μήτε]] σύ, Πηλείδη, ἔθελ' ἐριζέμεναι βασιλῆι [[ἀντιβίην]], ἐπεὶ οὔ ποθ' ὁμοίης [[ἔμμορε]] τιμῆς σκηπτοῦχος [[βασιλεύς]], ᾡ τε.Ζεὺς [[κῦδος]] ἔδωκεν. Aber das Wort bezeichnet auch die Söhne des wirklichen Königs, ferner die Vornehmen aus anderen Geschlechtern, welche Antheil an der Regierung haben, u. endlich die Söhne dieser Großen: Iliad. 4, 96 πᾶσι δέ κε Τρώεσσι [[χάριν]] καὶ κῦδος ἄροιο, ἐκ πάντων δὲ [[μάλιστα]] Ἀλεξάνδρῳ βασιλῆι; Odyss. 8. 390 sagt Alkinoos [[δώδεκα]] γὰρ κατὰ δῆμον ἀριπρεπέες βασιλῆες ἀρχοὶ κραίνουσι, τρισκαιδέκατος δ' ἐγὼ [[αὐτός]]; vgl. 6, 54 τῷ δὲ (dem Alkinoos) [[θύραζε]] ἐρχομένῳ ξύμβλητο μετὰ κλειτοὺς βασιλῆας ἐς βουλήν, ἵνα μιν κάλεον Φαίηκες ἀγαυοί; u. von denselben 7, 49 δήεις δὲ διοτρεφέας βασιλῆας δαίτην δαινυμένους; Odyss. 18, 64 sagt Telemachos ξεινοδόκος μὲν [[ἐγών]], ἐπὶ δ' αἰνεῖτον βασιλῆες, Ἀντίνοός τε καὶ Εὐρύμαχος, vielleicht in dem Sinne gesagt wie Odyss. 4, 629. 21, 187 Antinoos u. Eurymachos ἀρχοὶ μνηστήρων heißen; Ἀντίνοον βασιλῆα Odyss. 24, 179; Odyss. 1, 386 sagt Antinoos zum Telemachos μή σέ γ' ἐν Ἰθάκῃ βασιλῆα [[Κρονίων]] ποιήσειεν, ὅ τοι γενεῇ πατρώιόν ἐστιν, worauf Telemachos unter Anderm vs. 392 ff erwidert οὐ μὲν γάρ τι κακον βασιλευέμεν· αἶψά τέ οἱ δῶ ἀφνειὸν πέλεται καὶ τιμηέστερος [[αὐτός]]. ἀλλ' [[ἤτοι]] βασιλῆες Ἀχαιῶν εἰσὶ καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἐν Ἰθάκῃ, νέοι ἠδὲ παλαιοί, τῶν κέν τις τόδ' ἔχῃσιν, ἐπεὶ θάνε [[δῖος]] [[Ὀδυσσεύς]]. Vgl. hiermit Iliad. 20, 84 Αἰνεία Τρώων βουληφόρε, ποῦ τοι ἀπειλαί, ἃς Τρώων βασι λεῦσιν ὑπίσχεο οἰνοποτάζων, Ἀχιλῆος [[ἐναντίβιον]] πολεμίζειν, Scholl. Aristonic. βασιλεῖς δὲ καὶ τοὺς κατὰ [[μέρος]] ἄρχοντας λέγει· »[[δώδεκα]] γὰρ βασιλῆες ἀριπρεπέες κατὰ δῆμον (Od. 8, 390)«. Iliad. 18, 556 scheint [[βασιλεύς]] = Hausherr, Gutsbesitzer zu sein, Scholl. <b class="b2">[[βασιλεύς]]</b>: νῦν ὁ τοῦ χωρίου [[δεσπότης]]. Iliad. 2, 188 ὅν τινα μὲν βασιλῆα καὶ ἔξοχον ἄνδρα κιχείη, Homerisch, βασιλῆα und ἔξοχον ἄνδρα stehn παραλλήλως, Beides bedeutet dasselbe; eben so Iliad. 9, 334 ἄλλα δ'ἀριστήεσσι δίδουγέρα καὶ βασιλεῦσιν. Der (wirkliche) König führt bei Hom. den Oberbefehl im Kriege, hat den Vorsitz in den Versammlungen, verrichtet die Opfer für das Volk u. ist oberster Richter, vgl. Hesiod. Op. 202. 248. 263; seine Würde ist in der Regel erblich, Odyss. 1, 386. Die Könige heißen διοτρεφέες, weil die königl. Würde von Zeus stammt, Iliad. 1, 279. 2, 205, und σκηπτοῦχοι, weil das [[σκῆπτρον]] Zeichen der königl. Würde ist, s. bes. Iliad. 2, 101; Odyss. 4, 63 ἀνδρῶν [[γένος]] ἐστὲ διοτρεφέων βασιλήων σκηπτούχων; Iliad. 1, 279 Odyss. 2, 231 [[σκηπτοῦχος]] [[βασιλεύς]], Iliad. 2, 196 Odyss. 4. 44 διοτρεφέος βασιλῆος; Iliad. 1, 176 διοτρεφέων βασιλήων, 2, 86 σκηπτοῦχοι βασιλῆες; Odyss. 7, 49 διοτρεφέας βασιλῆας die dreizehn Fürsten der Phäaken; 8. 41 σκηπτοῦχοι βασιλῆες die zwölf Fürsten der Phäaken außer Alkinoos, von diesem selber so genannt. – Das Wort [[βασιλεύς]] findet sich bei den folgenden Autoren überall; Aeschyl. Pers. 5 [[ἄναξ]] Ξέρξης [[βασιλεύς]], vgl. Hom. Odyss. 20, 194; auch die Tyrannen nannte man βασιλεῖς; Anruf an Götter, bes. Zeus; z. B. Aristoph. Nub. 2 ὦ Ζεῦ βασιλεῦ; vgl. Hesiod. Th. 886 Ζεὺς θεῶν [[βασιλεύς]]. Von den Perserkriegen an heißt, [[βασιλεύς]] schlechthin, meist ohne Artikel, auch ὁ [[μέγας]] β., ὁ ἄνω β. u. [[μέγας]] β., der Perserkönig, Thuc., Xen. u. Folgde; bei Sp. der römische Kaiser. – Bei den Athenern heißt der zweite Archon [[βασιλεύς]], Antiph. 6, öfter, u. sonst bei Rednern, wie bei Plat. Theaet. 210 d, der die Aufsicht über den gesammten Gottesdienst u. die Leitung der Criminalprocesse hat. – 2) übertr., der Erste, Ausgezeichnetste seiner Art, οἰωνῶν Aesch. Ag. 113; bes. bei Sp., z. B. ἐν λόγοις Luc. rhet. praec. 11.

}}

{{ls

|lstext='''βᾰσῐλεύς''': ὁ,γεν.-έως,Ἰων. -ῆος,αἰτ. βασιλέα,συνηρ. βασιλῆ Χρησμ. παρ' Ἡροδ. 7. 220, Εὐρ. Ἀποσπ. 781.25· ὀνομ. πληθ.βασιλεῖς,Ἰων. -ῆες, παλ. Ἀττ. βασιλῆςΣοφ. Αἴ. 189.959· αἰτ. πληθ. βασιλεῖς,παλ. Ἀττ. βασιλῆς [[αὐτόθι]] 390· [[ὡσαύτως]], βασιλέας Ἀριστ. Πολ. 3.13,25. Βασιλεύς, [[ἀρχηγός]](ἴδε ἐν λ. [[ἄναξ]]),Ὅμ. · [[συχνάκις]] μετὰ τῆς συνακολουθούσης ἐννοίας τοῦ στρατηγοῦ ἢ δικαστοῦ, Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 200· τοῦ Ὁμήρου οἱ βασιλεῖς [[εἶναι]] διοτρεφέες Ἰλ. Β. 445, κτλ., θεῖοι Ὀδ. Δ.691, κτλ. · καὶ βραδύτερον τὸ βασιλικόν [[ἀξίωμα]] ἦτο κληρονομικόν, ἀντίθ. τῷ [[τύραννος]] (πρβλ. βασιλείᾱ) · ἀλλ' ὑπὸ ποιητῶν ἀπεδίδετο εἰς τυράννους, [[οἷον]] τὸν Ἱέρωνα, Πίνδ. Ο.1.35· εἰς τὸν Πεισίστρατον,Εὔπολ. ἐν Δημ. 33,πρβλ. Σχόλ. εἰς Ἀριστοφ.Ἀχ. 61.- Ὁ Ὅμηρ. συνάπτει βασιλεὺς ἀνὴρ Ἰλ.Γ.170, κτλ. · [[ἀνήρ]] β. Ἡρόδ. 1.90· [[ἄναξ]] β., ἄρχων [[βασιλεύς]],Αἰσχύλ.Πέρσ. 5· μ. γεν., β. νεῶν ὁ αὐτ. Ἀγ. 115· οἰωνῶν β., ἐπὶ τοῦ ἀετοῦ, [[αὐτόθι]]. Ὑπάρχει δὲ συγκριτ. βασιλεύτερος, βασιλικώτερος, Ἰλ. Ι.160,392,Ὀδ. Ο.533,Τυρταῖ. 9.7· καὶ ὑπερθ. βασιλεύτατος Ἰλ.Ι.69· (πρβλ. [[κύων]], [[κύντερος]]).-Ἐν χρήσει εἰς προσφωνήσεις πρὸς τοὺς θεοὺς κατὰ πρῶτον παρ' Ἡσ. Θ.886 καὶ Πινδ. ([[διότι]] ἐπὶ τοιαύτης ἐννοίας ὁ Ὅμ. μεταχειρίζεται τὸ [[ἄναξ]]) 2) ἐπὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ βασιλέως,τοῦ ἡγεμόνος ἤ παντὸς λαμβάνοντος [[μέρος]] ἐν τῇ κυβερνή-

}}

{{Autenrieth