στήλη: Difference between revisions

{{grml

|mltxt=η, ΝΜΑ, και μτγν. τ. στήλλη και δωρ. τ. [[στάλα]] και αιολ. τ. [[στάλλα]] Α<br /><b>1.</b> (γενικά) [[μεγάλη]] σε [[μέγεθος]] [[επιμήκης]] [[πέτρα]] ή λίθινη [[πλάκα]] τοποθετημένη κατακόρυφα για [[σήμανση]], ως [[μνημείο]] ή για διακοσμητικούς σκοπούς<br /><b>2.</b> (ειδικά) μαρμάρινη [[επιμήκης]] [[πλάκα]], δουλεμένη καλλιτεχνικά, [[πάνω]] στην οποία, [[ιδίως]] [[κατά]] την [[αρχαιότητα]], αναγραφόταν το όνομα νεκρού (α. «επιτύμβια [[στήλη]]» β. «τύμβον χεύαντες καὶ ἐπὶ στήλην ἐρύσαντες», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>3.</b> ([[κατά]] την [[αρχαιότητα]]) λίθινη, και σπανιότερα ξύλινη ή χάλκινη, [[επιμήκης]] και ορθογώνια [[πλάκα]], στημένη σε [[δημόσιο]] χώρο, [[πάνω]] στην οποία αναγράφονταν εξιστορήσεις μαχών, αφιερώσεις, ευχαριστίες, συνθήκες, ψηφίσματα, νόμοι, αποφάσεις ή τα ονόματα τών καταδικασμένων σε διάφορες δίκες («τάς... ξυνθήκας... ἀναγράψας ἐν [[στήλη]] λιθίνῃ», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>4.</b> [[αντικείμενο]] σε κατακόρυφη και ακίνητη [[στάση]] (α. «[[στήλη]] πάγου» β. «καὶ ἐπέβλεψεν ἡ γυνὴ αὐτοῦ εἰς τὰ [[ὀπίσω]] καὶ ἐγένετο [[στήλη]] ἁλός», ΠΔ)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> «Ηράκλειαι στήλαι» — <b>βλ.</b> [[ηράκλειος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[σωρός]] ομοειδών πραγμάτων τοποθετημένων το ένα [[πάνω]] στο [[άλλο]], [[στοίβα]] (α. «[[στήλη]] βιβλίων» β. «[[στήλη]] τούβλων»)<br /><b>2.</b> <b>(καταχρ.)</b> [[στύλος]], [[κίονας]], [[κολόνα]] («οι στήλες του Ολυμπίου [[Διός]]»)<br /><b>3.</b> <b>(τυπογρ.)</b> α) καθένα από τα τμήματα στα οποία διαιρείται κατακόρυφα το [[περιεχόμενο]] σελίδας εντύπου και [[ιδίως]] εφημερίδας ή περιοδικού με ή [[χωρίς]] γραμμές<br />β) <b>συνεκδ.</b> [[τμήμα]] φύλλου εφημερίδας ή περιοδικού προορισμένο για ειδικά θέματα (α. «[[στήλη]] χρονογραφήματος» β. «οικονομική [[στήλη]]»)<br /><b>4.</b> <b>ναυτ.</b> [[σχηματισμός]] πολεμικών πλοίων τοποθετημένων σε μια [[γραμμή]] και σε ίσες [[μεταξύ]] τους αποστάσεις<br /><b>5.</b> <b>βοτ.</b> η κεντρική [[περιοχή]] τών βλαστών και τών ριζών τών τραχεοφύτων η οποία έχει [[μορφή]] κυλίνδρου και περιλαμβάνει τον αγωγό ιστό και το [[περικύκλιο]], αλλ. [[κεντρικός]] [[κύλινδρος]]<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> α) «αναθηματικές στήλες»<br /><b>αρχαιολ.</b> στήλες ανάθεσης με ανάγλυφες συνθέσεις που σχετίζονταν με τον [[τόπο]] της ανάθεσης ή με τον σκοπό του αναθέτη<br />β) «ψηφισματικές στήλες»<br /><b>αρχαιολ.</b> στήλες που έφεραν την [[αναγραφή]] ενός ψηφίσματος της πόλης με σκοπό το τελευταίο να γίνει γνωστό ή να τεθεί υπό το [[κύρος]] και την [[προστασία]] τών θεών, ανάλογα με τον [[τόπο]] όπου τίς έστηναν<br />γ) «τιμητικές ψηφισματικές στήλες»<br /><b>αρχαιολ.</b> ψηφισματικές στήλες που δήλωναν την [[απόδοση]] τιμών σε κάποιον πολίτη<br />δ) «σπονδυλική [[στήλη]]» — <b>βλ.</b> [[σπονδυλικός]]<br />ε) «ηλεκτρική [[στήλη]]»<br /><b>(ηλεκτρολ.)</b> [[συσκευή]] αποτελούμενη από [[πολλά]] ηλεκτρικά στοιχεία συνδεδεμένα [[κατά]] [[σειρά]], με σκοπό την [[άθροιση]] της ηλεκτρεγερτικής τους δύναμης<br />στ) «ατομική [[στήλη]]»<br />(πυρην. φυσ.) παλαιότερη [[ονομασία]] για τον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα που κατασκευάστηκε στις ΗΠΑ το 1942 και ο [[οποίος]] ονομάστηκε [[έτσι]] [[επειδή]] κατασκευάστηκε από στρώματα γραφίτη που εναλλάσσονταν με στρώματα μίγματος γραφίτη και ουρανίου<br />ζ) «[[στήλη]] ιστού»<br /><b>ναυτ.</b> το κατώτερο [[τμήμα]] του ιστού τών πλοίων το οποίο στηριζόμενο στην [[τρόπιδα]] με την [[ιστοδόκη]] διαπερνά, κατακόρυφα, ή και με [[ελαφρά]] [[κλίση]], τα καταστρώματα και υψώνεται σε αρκετό ύψος [[πάνω]] από το ανώτερο [[κατάστρωμα]] [[μέχρι]] το [[θωράκιο]], όπου και συνδέεται με το [[επιστήλιο]]<br />η) «[[χρωματογραφία]] στήλης»<br />(στην αναλυτική [[χημεία]]) [[μέθοδος]] διαχωρισμού μιγμάτων η οποία βασίζεται στον διαφορετικό βαθμό ρόφησης και εκρόφησης τών συστατικών του μίγματος από ένα κατάλληλο ροφητικό [[μέσον]]<br />θ) «[[στήλη]] άλατος»<br /><b>μτφ.</b> [[ακίνητος]], [[κατάπληκτος]] [[άνθρωπος]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[ανδριάντας]], [[άγαλμα]]<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> όγκος, [[μέγεθος]] («στήλην κακίας τοῦ δεινοῦ Ἡρώδου πάντες ἐκμυκτηρίσαντες», Μηναί.)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[ογκόλιθος]] που χρησίμευε ως [[στήριγμα]] ή [[αντηρίδα]] τοίχου<br /><b>2.</b> [[ογκόλιθος]] από κρυσταλλικό υλικό στο οποίο οι Αιγύπτιοι, [[αφού]] του προσέδιδαν [[κοίλο]] [[σχήμα]], έθαβαν τους νεκρούς που είχαν ταριχεύσει<br /><b>3.</b> [[λίθος]] ή και [[ξύλο]] μεγάλων διαστάσεων που χρησίμευε ως [[βάθρο]], [[βάση]]<br /><b>4.</b> [[συμφωνία]], [[συμβόλαιο]] γραμμένο σε κατακόρυφη [[πλάκα]] («κατὰ τὰς στήλας ἃς [[οὗτος]] ἀνέγραψε»<br />Λυσ.)<br /><b>5.</b> λίθινη [[πλάκα]] τριγωνικού [[συνήθως]] σχήματος την οποία τοποθετούσαν ή εντείχιζαν σε υποθηκευμένα ακίνητα<br /><b>6.</b> ανάλογο [[αντικείμενο]] χρήσιμο ως [[οροθέσιο]], [[ορόσημο]] («οἱ κατὰ ταῦτα οἰκοῦν

}}

{{lsm