View source for ὑφαίνω

{{LSJ1
|Full diacritics=ὑφαίνω
|Medium diacritics=ὑφαίνω
|Low diacritics=υφαίνω
|Capitals=ΥΦΑΙΝΩ
|Transliteration A=hyphaínō
|Transliteration B=hyphainō
|Transliteration C=yfaino
|Beta Code=u(fai/nw
|Definition=<b class="b3">[ῠ</b>], Ion. impf. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> ὑφαίνεσκον <span class="bibl">Od.19.149</span>: fut. ὑφᾰνῶ <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ec.</span> 654</span> (anap.): aor. ὕφηνα <span class="bibl">Od.4.739</span>, <span class="bibl">13.303</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>586</span>, etc.; later <b class="b3">ὕφᾱνα</b>, <span class="bibl">LXX<span class="title">Jd.</span>16.14</span>, <span class="title">Inscr.Délos</span> 442 <span class="title">A</span>206 (ii B. C.), <span class="title">AP</span>6.265 (Noss.), <span class="title">Hymn.Is.</span>14; as Dor. form, <span class="bibl">B.5.9</span>, al.: pf. <b class="b3">ὕφαγκα</b> (συν-) <span class="bibl">D.H.<span class="title">Comp.</span> 18</span>, (παρ-) <span class="bibl">Ph.Byz.<span class="title">Mir.</span>2.5</span>:—Med., v. infr.: aor. ὑφηνάμην <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phd.</span> 87b</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>3.11.6</span>:—Pass., aor. ὑφάνθην <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span>72c</span>, (ἐν-, συν-) <span class="bibl">Hdt. 1.203</span>, <span class="bibl">5.105</span>: pf. ὕφασμαι <span class="bibl">Antiph.99</span>, Luc.<span class="title">VH</span>1.18, (ἐν-) <span class="bibl">Hdt. 3.47</span>, (παρ-) <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>5.4.48</span>, but 3sg. ὕφανται <span class="bibl">S.E.<span class="title">M.</span>8.129</span>; a form <b class="b3">ὑφήφασμαι</b> is cited in Suid., <b class="b3">ὑφήφανται</b> in <span class="bibl">Phryn.<span class="title">PS</span>p.32</span> B., ὑφήφασται <span class="bibl">Choerob. <span class="title">in Theod.</span>2.91</span> H., ὑφύφασται Zenod. ap. <span class="bibl"><span class="title">EM</span>785.46</span>, <span class="bibl">Eust.1436.51</span>: cf. <b class="b3">ἐξυφαίνω. [ῠ</b> exc. in augm. tenses.]:—[[weave]], freq. in Hom., who always joins <b class="b3">ἱστὸν ὑφαίνειν</b> (cf. [[ὑφάω]]), <span class="bibl">Il.6.456</span>, <span class="bibl">Od.2.104</span>, al.; except in <span class="bibl">13.108</span>, <b class="b3">φάρε' ὑφαίνουσιν;</b> so ὑ. ὕφασμα <span class="bibl">E.<span class="title">Ion</span> 1417</span>; χλαῖναν <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>586</span>; ἱμάτιον <span class="bibl">Pl.<span class="title">Hp.Mi.</span>368c</span>; ἐν εὐπήνοις ὑφαῖς ὑ. τι <span class="bibl">E.<span class="title">IT</span>814</span>; ἐν Ἐκβατάνοισι ταῦθ' ὑφαίνεται <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>1143</span>; <b class="b3">ἀράχνια ὑ</b>., of spiders, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>542a13</span>, cf. <span class="bibl">623a8</span>: abs., [[weave]], [[ply the loom]], <span class="bibl">Hdt.2.35</span>; αἱ ὑφαίνουσαι <span class="bibl">Arist.<span class="title">GA</span>717a36</span>; αἴγειροι πτελέαι τε ἐΰσκιον ἄλσος ὕφαινον <span class="bibl">Theoc.7.8</span> (cj. Heinsius for <b class="b3">ἔφαινον</b>):— Med., ἱμάτιον ὑφαίνεσθαι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phd.</span>87b</span>, cf. <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>3.11.6</span> sq.:—Pass., <b class="b3">λίθος ὑφαινομένη</b>, i.e. asbestos, <span class="bibl">Str.10.1.6</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> [[contrive]], [[plan]], of all schemes, good or bad, which are craftily imagined, freq. in Hom.; πυκινὸν δόλον ἄλλον ὕφαινε <span class="bibl">Il.6.187</span>; ἔνδοθι μῆτιν ὑ. <span class="bibl">Od.4.678</span>; <b class="b3">ἐνὶ φρεσὶ μῆτιν ὑφήνας</b> ib.<span class="bibl">739</span>; μῆτιν ὕφαινε μετὰ φρεσίν <span class="bibl">Hes.<span class="title">Sc.</span>28</span>, cf. <span class="bibl">B.16.51</span>; δόλους καὶ μῆτιν ὑ. <span class="bibl">Od.9.422</span>; μύθους καὶ μήδεα πᾶσιν ὑ. <span class="bibl">Il.3.212</span>, cf. <span class="bibl">Call.<span class="title">Fr.</span>3ii10</span>P. (Pass.); <b class="b3">ταῦθ' ὕφηναν ἡμῖν ἐπὶ τυραννίδι</b> this was [[the plot they laid]] against us to bring in tyranny, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span> 630</span>; πάντα . . ἐκ φρενὸς ὑφάνασα <span class="title">Hymn.Is.</span>14:—Med., <span class="bibl">Nicopho 5</span>: but <b class="b3">ὑφαίνεται</b> is f.l. for [[ὑφαίνετε]] in <span class="title">Lyr.Adesp.</span>ap. Stob.1.5.11 (v. Nauck<span class="title">TGF</span>2p.xx). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> generally, [[create]], [[construct]], οἰκοδομήματα <span class="bibl">Pl.<span class="title">Criti.</span>116b</span>; ὄλβον <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>4.141</span>; <b class="b3">θεμείλια Φοῖβος ὑφαίνει</b> he [[lays]] the foundation, <span class="bibl">Call.<span class="title">Ap.</span>57</span>; κηρὸν ὑ. <span class="bibl">Tryph.536</span>:—Pass., <b class="b3">ἀναίμου ὑφανθέντος [τοῦ σπληνός</b>] <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span>72c</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> [[compose]], [[write]], <b class="b3">ποικίλον ἄνδημα</b> (metaph. of an ode) <span class="bibl">Pi.<span class="title">Fr.</span>179</span>; ὕμνον <span class="bibl">B.5.9</span>. (<b class="b3">ὑφ-αίνω</b>, cf. <b class="b3">ὑφή, ὕφος</b>, OE. [[wefan]] 'weave', Skt. [[ubhnāti]] 'hold together, cover, bind'.)</span>
}}
{{ls
|lstext='''ὑφαίνω''': [ῠ], Ἰων. παρατατ. ὑφαίνεσκον Ὀδ. Τ. 149· μέλλ. ὑφᾰνῶ Ἀριστοφ. Ἐκκλ. 654· ἀόρ. ὕφηνα Ὀδ. Δ. 739, Ν. 303, Ἀττ. μεταγεν. ὕφᾱνα Ἀνθ. Π. 6. 265· πρκμ. ὕφαγκα (συν-) Διονύσ. Ἁλ. περὶ Συνθ. 18. ― Μέσ., ἴδε κατωτ.· ἀόρ. ὑφηνάμην Πλάτ., Ξεν.· ― Παθ., ἀόρ. ὑφάνθην Πλάτ. Τίμ. 72C (ἐν-, συν-) Ἡρόδ.· πρκμ. ὕφασμαι Ἀντιφάνης ἐν «Εὐπλοίᾳ» 2, Λουκ. περὶ Ἀληθ. Ἱστ. 1. 18, (ἐν-) Ἡρόδ. 3. 47· (παρ-) Ξεν. Κύρ. Παιδ. 5. 4, 48, ἀλλὰ γ΄ ἑνικ. ὕφανται Σέξτ. Ἐμπ. Μ. 8. 139· [[τύπος]] τις ὑφήφασμαι μνημονεύεται ἐν τοῖς Α. Β. 20, Σουΐδ., ὑφύφασμαι δὲ παρ’ Εὐστ. 1436. 51, Ἐτυμολογικ. Μέγ. 785. 46, πρβλ. [[ἐξυφαίνω]]. (Ἐκ τῆς √ΥΦ παράγονται καὶ αἱ λέξεις ὑφάω, ὑφή, ὕφος· πρβλ. Σανσκρ. vabh ἐν τῷ ûrna-vabhis (ἡ ὑφαίνουσα [[νῆμα]], δηλ. [[ἀράχνη]])· Ἀρχ. Γερμ. web-an ([[ὑφαίνω]], Ἀγγλ. to weave)· Ἀρχ. Σαξον. webbi· πρβλ. καὶ [[ὕμνος]].) [ῠ, ἀλλ’ οὐχὶ ἐν τοῖς μετ’ αὐξήσεως χρόνοις.] Ὡς καὶ νῦν, [[ὑφαίνω]], [[συχν]]. παρ’ Ὁμ., [[ἔνθα]] ἀείποτε [[μετὰ]] τῆς λέξεως [[ἱστός]], ἱστὸν ὑφαίνειν (πρβλ. [[ὑφάω]]), Ἰλ. Ζ. 456, Ὀδ. Β. 104, κλπ.· πλὴν ἐν Ν. 108, φάρε’ ὑφαίνουσιν· [[οὕτως]], ὑφ. [[ὕφασμα]] Εὐρ. Ἴων 1417· χλαῖναν Ἀριστοφ. Λυσ. 586· [[ἱμάτιον]] Πλάτ. Ἱππ. Ἑλάττ. 386C· ἐν εὐπήνοις ὑφαῖς [[ὑφαίνω]] τι Εὐρ. Ἰφιγ. ἐν Ταύρ. 814· [[ταῦτα]] ἐν Ἐκβατάνοισι Ἀριστοφ. Σφ. 1143· ἀράχνια ὑφ., ἐπὶ ἀραχνῶν, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 5. 8, 4. πρβλ. 9. 39, 3· ― ἀπολ., ὑφαίνουσι δὲ οἱ μὲν ἄλλοι ἄνω τὴν κρόκην ὠθέοντες, Αἰγύπτιοι δὲ [[κάτω]] Ἡρόδ. 2. 35· αἱ ὑφαίνουσαι Ἀριστ. περὶ Ζῴων Γεν. 1. 4, 6· ― ἐν Θεοκρ. 7. 8, ὁ Heinsius διώρθωσεν αἴγειροι πτελέαι τε ἐΰσκιον [[ἄλσος]] ὕφαινον (ἀντὶ ἔφαινον), ὡς τὸ τοῦ Οὐεργιλ. vites umbracula texunt. ― Μέσ., [[ἱμάτιον]] ὑφαίνεσθαι Πλάτ. Φαίδων 87Β, πρβλ. Ξεν. Ἀπομν. 3. 11. 6 κἑξ.· ― Παθ., [[λίθος]] ὑφαινομένη, δηλ. ἄσβεστος (ΙΙ. 2), [[ἀμίαντος]], «ἐν δὲ τῇ Καρύστῳ καὶ ἡ [[λίθος]] φύεται ἡ ξαινομένη καὶ ὑφαινομένη, [[ὥστε]] τὰ ὕφη χειρόμακτρα γίνεσθαι, ῥυπωθέντα δὲ εἰς φλόγα βάλλεσθαι καὶ ἀποκαθαίρεσθαι» Στράβ. 446. ΙΙ. μηχανῶμαι, [[ἐφευρίσκω]] πανούργως, ὡς τὰ ῥήματα ῥάπτειν, ὑπορράπτειν, Λατ. texere, ἐπὶ πάσης ἐπινοίας καλῆς ἢ κακῆς μετά τινος δεξιότητος ἐπινοουμένης, [[συχν]]. παρ’ Ὁμ., πυκινὸν δόλον ἄλλον ὕφαινε Ἰλ. Ζ. 187· ἔνδοθε μῆτιν ὑφ. Ὀδ. Δ. 678. ἐνὶ φρεσί, [[μετὰ]] φρεσὶ μῆτιν ὑφήνας [[αὐτόθι]] 739, Ἡσ. Ἀσπὶς Ἡρ. 28· δόλους καὶ μῆτιν ὑφ. Ὀδ. Ι. 422· μύθους καὶ μήδεα πᾶσιν ὑφ. Ἰλ. Γ. 212· ταῦθ’ ὕφηναν ἡμῖν ἐπὶ τυραννίδι, [[ταῦτα]] παρεσκεύασαν [[ἐναντίον]] ἡμῶν διὰ νὰ εἰσαγάγωσι τὴν τυραννίδα, Ἀριστοφ. Λυσ. 630· πάντα... ἐκ φρενὸς ὑφάνασα Ἑλλ. Ἐπιγρ. 1028. 14. ― Μέσ., Σοφ. Ἀποσπ. 604, πρβλ. Νικοφῶντα ἐν «Πανδώρᾳ» 1. ΙΙΙ. [[καθόλου]], δημιουργῶ, [[παρασκευάζω]], [[κατασκευάζω]], οἰκοδομήματα Πλάτ. Κριτί. 116Β· ὄλβον Πινδ. Π. 4. 250· [[θεμείλια]] Φοῖβος ὑφαίνει, καταβάλλει τὰ θεμέλια, Καλλιμ. ὕμν. Ἀπόλλ. 56· κηρὸν ὑφ. Τρυφιοδ. (γρ. Τριφ-.) 536. ― Παθ., ἅτε κοίλου καὶ ἀναίμου ὑφανθέντος (τοῦ σπληνὸς) Πλάτ. Τίμ. 72C. 2) ὡς τὸ Λατιν. texere, [[συντίθημι]], [[συγγράφω]], Πινδ. Ἀποσπ. 149 (170), Χριστοδ. Ἔκφρ. 70, κλπ.
}}
{{bailly
|btext=<i>f.</i> ὑφανῶ, <i>ao.</i> [[ὕφηνα]], <i>pf. inus.</i><br /><i>Pass. f. inus., ao.</i> ὑφάνθην, <i>pf.</i> ὕφασμαι, ὕφασαι, ὕφανται, ὑφάσμεθα, ὕφασθε;<br />tisser : [[ἱστόν]] IL, OD une voile ; φάρε’ ὑφ. OD confectionner un voile ; <i>fig.</i> δόλον IL, μῆτιν OD ourdir une ruse, une intrigue ; συγγραφήν ÉL composer un écrit;<br /><i><b>Moy.</b></i> ὑφαίνομαι (<i>ao.</i> ὑφηνάμην) tisser pour soi : [[ἱμάτιον]] PLAT se tisser un vêtement.<br />'''Étymologie:''' R. Ὑφ, tisser ; cf. [[ὑφή]], [[ὕμνος]] ; de i.-e. *Hebh, cf. web.
}}
{{Autenrieth
|auten=ὑφόωσιν, ipf. iter. [[ὑφαίνεσκον]], aor. 1 [[ὕφηνα]]: [[weave]], [[ἱστόν]], ‘at the [[loom]].’ (The Greek [[loom]] stood [[upright]], [[like]] the Roman [[loom]] represented in the [[cut]], or [[like]] the Egyptian [[loom]] in [[cut]] No. 59.) Fig., [[devise]], [[contrive]], as we [[say]] ‘[[spin]],’ δόλον, μῆτιν, ι , Od. 4.678.
}}
{{Slater
|sltr=[[ὑφαίνω]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[weave]] met., [[create]] “ἀλλ' ἐμὲ χρὴ καὶ σὲ θεμισσαμένους [[ὀργὰς]] ὑφαίνειν λοιπὸν ὄλβον” (P. 4.141) [[ὑφαίνω]] δ Ἀμυθαονίδαισιν ποικίλον [[ἄνδημα]] (i. e. τὸν ὕμνον) fr. 179.
}}
{{grml
|mltxt=[[ὑφαίνω]], ΝΜΑ, και [[φαίνω]] Ν, και επικ. τ. [[ὑφάω]] Α<br />[[συμπλέκω]] νήματα με τον υφαντικό ιστό προκειμένου να κατασκευάσω ύφασμα (α. «τήν πήραν και τήν βάλανε στον αργαλειό να υφάνει», δημ. [[τραγούδι]]<br />β. «καί κεν ἐν Ἄργει ἐοῡσα, πρὸς ἄλλης ἱστὸν ὑφαίνοις», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[σχεδιάζω]] [[μυστικά]] [[κάτι]], [[κυρίως]] [[κακό]], με [[επιδεξιότητα]] και [[πανουργία]], [[εξυφαίνω]] (α. «υφαίνουν [[συνωμοσία]]» β. «οἱ δ' [[ἔνδοθι]] μῆτιν ὕφαινον», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br />(η μτχ. παθ. παρακμ. ως επίθ.) <i>υφασμένος</i>, -<i>η</i>, -<i>ο</i><br />[[υφαντός]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ([[απλώς]]) [[χρησιμοποιώ]] τον αργαλειό<br /><b>2.</b> [[παρασκευάζω]], [[δημιουργώ]] [[κάτι]] («τὰ δὲ οικοδομήματα ποικίλα ὕφαινον», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>μτφ.</b> (για συγγραφέα) [[συγγράφω]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[λίθος]] ὑφαινομένης» — [[αμίαντος]] (<b>Στράβ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το ρ. [[ὑφαίνω]] (<span style="color: red;"><</span> <i>υφ</i>-<i>αν</i>-<i>jω</i>) έχει σχηματιστεί από τη μηδενισμένη [[βαθμίδα]] <i>ubh</i>- της ΙΕ ρίζας <i>webh</i>- «[[υφαίνω]], [[πλέκω]], [[συνάπτω]]» με έρρινο [[πρόσφυμα]] -<i>αν</i>- και [[επίθημα]] -<i>jω</i> και συνδέεται με τα: αρχ. ινδ. <i>ubhn</i><i>ā</i><i>ti</i>, <i>unapti</i>, <i>umbhati</i> «[[προσκολλώ]], [[συνδέω]]», αβεστ. <i>ubda</i><i>ē</i><i>na</i> «ύφασμα», αρχ. άνω γερμ. <i>weban</i> «[[υφαίνω]], [[πλέκω]]» (<b>πρβλ.</b> και τα νεώτερα: γερμ. <i>weben</i> «[[υφαίνω]]», αγγλ. <i>weave</i> «[[υφαίνω]]», <i>web</i> «[[πλέγμα]], [[ιστός]] αράχνης»). ( <b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b>) <i>ύφανση</i>, [[υφαντής]] / [[υφάντης]], [[υφαντός]], <i>ύφασμα</i>, <i>υφή</i>, <i>ύφος</i><br /><b>αρχ.</b><br />[[υφαντάριος]], [[υφαντείον]], <i>ύφαντρον</i>, [[υφαντών]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[υφαινίστρα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Β' συνθετικό) [[ανυφαίνω]], [[ενυφαίνω]], [[εξυφαίνω]], [[παρυφαίνω]], [[συνυφαίνω]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[διυφαίνω]], [[εφυφαίνω]], [[καθυφαίνω]], [[περιυφαίνω]], [[προσυφαίνω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αγανοϋφαίνω]], <i>αποϋφαίνω</i>, <i>αριοϋφαίνω</i>, <i>κρονστοϋφαίνω</i>, <i>λεπτοϋφαίνω</i>, [[ξεϋφαίνω]], <i>πυκνοϋφαίνω</i>, <i>σφιχτοϋφαίνω</i>, [[χρυσοϋφαίνω]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ὑφαίνω:''' [ῠ], Ιων. παρατ. [[ὑφαίνεσκον]]· μέλ. <i>ὑφᾰνῶ</i>, αόρ. αʹ [[ὕφηνα]], μεταγεν. <i>ὕφᾱνα</i>, παρακ. <i>ὕφαγκα</i> — Παθ., αόρ. αʹ <i>ὑφάνθην</i>, παρακ. <i>ὕφασμαι</i>·<br /><b class="num">I.</b> [[υφαίνω]], [[πλέκω]], <i>ἱστὸν ὑφαίνειν</i>, [[πλέκω]], [[υφαίνω]] ιστό, σε Όμηρ.· [[ἱμάτιον]], σε Πλάτ. κ.λπ.· απόλ., [[πλέκω]], [[χειρίζομαι]], [[εργάζομαι]] στον αργαλειό, σε Ηρόδ. — Μέσ., [[ἱμάτιον]] ὑφαίνεσθαι, [[πλέκω]] ένα πέπλο, [[μανδύα]], [[ρούχο]] για τον εαυτό μου, σε Πλάτ.<br /><b class="num">II.</b> [[μηχανεύομαι]], [[σκαρώνω]], [[σχεδιάζω]], [[επινοώ]], [[εφευρίσκω]], Λατ. texere, <i>δόλον ὑφαίνειν</i>, σε Ομήρ. Ιλ.· <i>μῆτιν ὑφαίνει</i>, σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">III.</b> γενικά, [[δημιουργώ]], [[κατασκευάζω]], [[οικοδομώ]], σε Πίνδ.
}}
{{elru
|elrutext='''ὑφαίνω:''' (ῠ) [[ὑφή]] (fut. ὑφᾰνῶ, aor. [[ὕφηνα]] - эп. ὕφᾱνα; pass.: aor. ὑφάνθην, pf. ὕφασμαι) тж. med.<br /><b class="num">1)</b> ткать ([[ἱστόν]] Hom.; [[ὕφασμα]] Eur.; [[θοἰμάτιον]] Plat.): αἱ ὑφαίνουσαι Arst. ткачихи; αἱ φάλαγγες ἀράχνια λεπτὰ ὑφηνάμεναι Xen. пауки, соткавшие себе тонкую паутину;<br /><b class="num">2)</b> вить, сплетать (ποικίλον [[ἄνδημα]] Pind.);<br /><b class="num">3)</b> придумывать, замышлять, затевать (δόλους καὶ μῆτιν Hom.): ὑ. τί τινι ἐπὶ τυραννίδι Arph. строить козни для захвата власти над кем-л.;<br /><b class="num">4)</b> строить, устраивать, готовить ([[οἰκοδόμημα]] Plat.; ὄλβον Pind.).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> to [[weave]], ἱστὸν ὑφαίνειν to [[weave]] a web, Hom.; [[ἱμάτιον]] Plat., etc.:—absol. to [[weave]], ply the [[loom]], Hdt.:—Mid., [[ἱμάτιον]] ὑφαίνεσθαι to [[weave]] [[oneself]] a [[cloak]], Plat.<br /><b class="num">II.</b> to [[contrive]], [[plan]], [[invent]], Lat. texere, δόλον ὑφαίνειν Il.; μῆτιν ὑφ. Od.<br /><b class="num">III.</b> [[generally]], to [[create]], [[construct]], Pind.
}}
{{FriskDe
|ftr='''ὑφαίνω''': (seit Il.),<br />{huphaínō}<br />'''Forms''': Aor. ὑφῆναι (seit Od.), ὑφᾶναι (B. [dor.], hell. u. sp. nach τετρᾶναι u.a.), Pass. ὑφανθῆναι (ion. att.), Fut. ὑφανῶ (att.), Perf. Pass. ὕφασμαι (ion. att.), Akt. συν-, παρ-, ἐξύφαγκα (D.H. u.a.),<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[weben]], [[anzetteln]], [[ersinnen]], [[verfertigen]].<br />'''Composita''' : oft m. Präfix, z.B. ἐν-, ἐξ-, συν-,<br />'''Derivative''': Davon 1. [[ὑφαντός]] ([[τρι-]], ἀν-, ἐν- usw.) [[gewebt]] (seit Od.; Ammann Mv. [[χάριν]] 1, 17). 2. [[ὑφάντης]] (συν-, ταπιδ- usw.) m. [[Weber]] (att., Arist., Pap.. Inschr. u.a.), -τρια f. (sp.; -τρα f., Mayser I : 3, 82), mit -τικός, ἡ ~ -τικὴ ([[τέχνη]]), [[zum Weber gehörig]], [[Weberei]] (att. usw.). 3. -τάριος ib. (Kyzikos). 4. [[ὕφασμα]] (ἐξ-, ἐν- u.a.) n. [[Webearbeit]], [[Gewebe]] (seit γ 274; vgl. Wace AmJArch 52, 51ff.,452) mit -[[μάτιον]] H. s. προγωνίαν; [[ὕφαμμα]] (att. Inschr. IV<sup>a</sup>; vgl. Schwyzer 524 A. 2). 5. [[ὕφανσις]] (συν-) f. [[das Weben]] (Pl., Gal., Poll.). 6. [[ὕφαντρον]] n. [[Weberlohn]] (Pap.). 7. -[[τεῖον]] n. [[Weberei]] (Pap. III<sup>a</sup>); -τών (?) ib. (Pap. II<sup>p</sup>). — Epische Nebenformen (vgl. unten): [[ὑφάω]] in [[ὑφόωσι]] (η 105), [[ὑφανάω]] in ὑφανόωντας (Man. 6, 433). — Weitere Nomina, wohl Rückbildungen (vgl. unten): 1. [[ὑφή]] (παρ-, συν-, ἐφ-, γυναικο-) f. [[Gewebe]] (Trag., Pl., Arist., hell. u. sp.). 2. [[ὕφος]] n. ib. (Pherekr., Eub., hell. u. sp.). Als Hinterglied (verbal assoziiert): 1. Adj. -υφής, z.B. [[συνυφής]] [[zusammengewebt]] (:[[συνυφή]], [[συνυφαίνω]], Arist.), f. pl. [[συνύφειαι]] [[Wachszellen]] (Arist.; Lesung nicht ganz sicher), [[παρυφής]] ‘mit einer Borte ([[παρυφή]]) versehen’ (Ar. ''Fr''. 320, 7, Poll., Phot.), f. -ίς [[mit einer Borte versehenes Kleid]] (Men., Poll.); [[ἡμιυφής]] ‘halb- gewebt’ (att. Inschr. IV<sup>a</sup>). 2. Subst. -υφος, z.B. [[λίνυφος]] (λινό- ~) m. [[Leineweber]] (Pap., Inschr.).<br />'''Etymology''' : Gegen die naheliegende Annahme, [[ὑφαίνω]] sei ein Denominativum von [[ὑφή]], [[ὕφος]], spricht entschieden die Chronologie der Belege. Vielmehr ist [[ὑφαίνω]] aus einem älteren primären Präsens urngebildet worden (Fraenkel Nom. ag. 2, 85 m. Lit., Schwyzer 694; vgl. unten), wozu [[ὑφή]], [[ὕφος]] (für erwartetes *ϝέφος) wohl am ehesten als Rückbildungen traten; sie können aber an sich auch alte primäre Nomina vertreten. Als Zufälligkeitsbildungen der epischen Sprache sind die ἅπ. λεγγ. [[ὑφόωσι]], ὑφανόωντες zu verstehen (Chantraine Gramm. hom. 1, 356, Schwyzer 683, 700, 719 m. A. 8 u. Lit.). — Primäre Nasalpräsentia in verschiedener Gestaltung liegen vor in aind. ''ubhnā́ti'', ''unápti'', ''umbháti'' [[zusammenschnüren]], wozu mit Hochstufe ''ūrṇa''-''vābhi''- [[Spinne]] (*"Wollweberin"). Ein Nasalpräsens (mit Hochstufe) erscheint noch in alb. ''venj'' [[weben]] aus idg. *''u̯ebh''-''n''-''ii̯ō'', das der Bildung nach, vielleicht nicht zufällig, zu [[ὑφαίνω]] stimmt (vgl. Porzig Gliederung 178). Hinzu kommen, namentlich im Germ., mehrere hochstufige Formen, z.B. ahd. ''weban'' ‘''weben'', flechten, spinnen’, mit ''waba'', nhd. ''Wabe''. Hochstufig sind noch toch. A ''wäp''- (3. pl. Med. ''wpantär'' mit Vokalsynkope), B ''wāp''-, z.B. Inf. ''wāpatsi''. Unsicher bleibt die Heranziehung von heth. ''ḫupiki''- N. eines Kleidungsstücks und anderen Bildungen auf ''ḫup''(''i'')- (Kronasser Beitr. z. Indogerm. u. Keltol. 46). — Weitere Formen m. Lit. bei WP. 1, 257, Pok. 1114; alt. Lit. auch bei Bq. Zur Verbreitung von idg. ''u̯ebh''- [[weben]] und zur Abgrenzung gegen synonyme Ausdrücke Porzig Gliederung 186 f.<br />'''Page''' 2,976-977
}}