View source for ἀρχικός

{{LSJ1
|Full diacritics=ἀρχικός
|Medium diacritics=ἀρχικός
|Low diacritics=αρχικός
|Capitals=ΑΡΧΙΚΟΣ
|Transliteration A=archikós
|Transliteration B=archikos
|Transliteration C=archikos
|Beta Code=a)rxiko/s
|Definition=ή, όν, ([[ἀρχή]]) <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[of rule]] or [[for rule]], [[royal]], [[πυθμήν]] <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>260</span>; γένος <span class="bibl">Th.2.80</span>; [[official]], [[δικαστήριον]] Chor. in <span class="title">Rev.Phil.</span>1.219: neut. pl. [[ἀρχικά]] as [[substantive]], perhaps [[presents demanded by officials on entering office]], PTeb. 3.57<span class="hiitalic">A</span>22. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> of persons, [[fit for rule]], [[fit for command]], or [[fit for office]], <span class="bibl">Pl.<span class="title">Prt.</span> 352b</span>, al., <span class="bibl">Isoc.2.24</span>; [[having served as magistrates]], <span class="title">CIG</span>2774 (Aphrodisias): c. gen., ἀνθρώπων <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>1.1.16</span>; νεώς <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>488d</span>; φύσει ἀρχικὸν πατὴρ υἱῶν <span class="bibl">Arist.<span class="title">EN</span>1161a18</span>; ἔστιν ἀρχικώτατα τῶν γενῶν Σκύθαι καὶ Θρᾷκες καὶ Πέρσαι <span class="bibl">Isoc.4.67</span>. Adv. [[ἀρχικῶς]], ἔχοντες <span class="bibl">Lib.<span class="title">Or.</span>11.148</span>; [[ἱερατικῶς]] καὶ ἀ. φυλαττόμενα <span class="bibl">Just.<span class="title">Nov.</span>58</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[dominant]], [[sovereign]], <b class="b3">ἡ ἀρχικωτάτη ἐπιστήμη</b> the [[sovereign]] [[science]], i.e. [[σοφία]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">Metaph.</span>982b4</span>; τὴν ἀ. χώραν ἔχειν <span class="bibl">Id.<span class="title">PA</span>665b18</span>; <b class="b3">ἀ. ἀρετή</b>, opp. [[ὑπηρετική]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Pol.</span>1260a23</span>:—Math., [[principal]], <b class="b3">ἀ. συμπτώματα</b>, of the properties of a [[curve]], <span class="bibl">Apollon.Perg.<span class="title">Con.</span>1</span> <span class="title">Praef.</span>; <b class="b3">ἀ. διάμετροι</b> [[principal]] [[diameter]]s, ib.<span class="bibl">1.51</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[belonging to]] ἀρχαί <span class="bibl">11.6</span>, <span class="bibl">Dam.<span class="title">Pr.</span> 130</span>,<span class="bibl">344</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[primal]], [[original]], γένεσις Phld.<span class="title">D.</span>3.14; ἀρχικκώτατον [[αἴτιον]] <span class="bibl">S.E.<span class="title">M.</span>9.5</span>. Adv. [[ἀρχικῶς]] = [[originally]], [[principally]], [[primarily]], [[fundamentally]], [[authoritatively]] ib.<span class="bibl">1.46</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> <b class="b3">ἀ. σχῆμα ποιήσεως</b> in which the [[poet]] [[commence]]s with an [[invocation]] of the Muses, Zeus, etc., Anon.<span class="title">Fig.</span>p.149S.</span>
}}
{{DGE
|dgtxt=-ή, -όν<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>ref. al linaje [[regio]], [[real]] πυθμήν A.<i>Ch</i>.260, γένος Th.2.80, cf. <i>PTeb</i>.788.22 (II a.C.)<br /><b class="num">•</b>[[de magistrados]] πατρὸς καὶ προγόνων ἀρχικῶν <i>CIG</i> 2774.5 (Afrodisias), θυγάτηρ ἀνδρὸς δεκαπρώτου καὶ ἀρχικοῦ hija de varón decenviro y magistrado</i>, <i>IG</i> 12(7).239.13 (Amorgos II/III d.C.), cf. <i>IM</i> 193.3 (III d.C.).<br /><b class="num">2</b> [[idóneo para el mando]], [[rector]] ἀ. γένος clase rectora</i> Pl.<i>R</i>.444b, pred. τοιοῦτόν τι ... οὐδ' ἀρχικὸν εἶναι (es opinión general) que eso (la ciencia) no vale para gobernar</i> Pl.<i>Prt</i>.352b, cf. <i>Lg</i>.689a, 942e, ἡ (ἀρετὴ) ἀρχική Arist.<i>Pol</i>.1277<sup>a</sup>28, cf. 1260<sup>a</sup>23, τὸ γὰρ ἐπιτάττειν ἀρχικώτερόν ἐστι el ordenar es más propio del mando</i> Arist.<i>Pol</i>.1299<sup>a</sup>27, cf. 1277<sup>b</sup>18, ἀ. ἐπιστασία la autoridad del mando</i> Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.158, cf. Ph.2.19, Plu.2.878a<br /><b class="num">•</b>en sent. muy abstr. ἡ [[ἄνω]] ἀρχικωτέρα καὶ κινεῖ el (poder) superior es más dominante y mueve</i> Arist.<i>de An</i>.434<sup>a</sup>15<br /><b class="num">•</b>gener. de pers. [[capacitado para el mando]], [[con condiciones de mando]] βασιλεύς Pl.<i>Phdr</i>.248d, cf. X.<i>An</i>.2.6.8, Plu.2.221e<br /><b class="num">•</b>gram. ἀρχικὰ ῥήματα verbos de mandato</i> A.D.<i>Synt</i>.292<br /><b class="num">•</b>subst. ὁ ἀ.: τουτέστιν ὁ εἰδὼς ἄρχειν Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.159, οἱ ἀρχικοί las potestades</i> de jerarquías celestes caldeas, Dam.<i>in Prm</i>.130, cf. 341.<br /><b class="num">3</b> [[dominante]], [[autoritario]] ἔστιν γὰρ ἀρχικώτατα μὲν τῶν γενῶν καὶ μεγίστας δυναστείας ἔχοντα Σκύθαι καὶ Θρᾷκες καὶ Πέρσαι Isoc.4.67, θυμὸς ἀ. Arist.<i>Pol</i>.1328<sup>a</sup>7<br /><b class="num">•</b>c. gen. [[rector]], [[gobernante]] νεὼς del timonel, Pl.<i>R</i>.488d, τί ἀ. ἀνθρώπων; ¿qué cosa es el gobernante de hombres?</i> X.<i>Mem</i>.1.1.16, ὁ νοῦς ἀ. ἐστι τοῦ λόγου Plu.2.5e<br /><b class="num">•</b>gener. subst. [[τὸ ἀρχικόν]] = [[principio de autoridad]] φύσει ἀρχικὸν πατὴρ υἱῶν por naturaleza el padre es la autoridad para los hijos</i> Arist.<i>EN</i> 1171<sup>a</sup>18<br /><b class="num">•</b>[[don de mando]], [[autoridad]] D.H.5.71, τοῦ τε πάνυ ἀρχικοῦ ... ὑφῆκε descendió de su actitud demasiado autoritaria</i> D.C.36.6, τὸ θεοειδῶς ἀρχικόν de ángeles y arcángeles, Dion.Ar.<i>CH</i> M.3.257B<br /><b class="num">•</b>en plu. [[τὰ ἀρχικὰ]] = [[cuestiones de gobierno]] τὰ πολιτικὰ καὶ τὰ ἀρχικὰ ἐδιδάσκετο D.C.45.2.8<br /><b class="num">•</b>neutr. compar. como adv. [[con más autoridad]] ἀρχικώτερον Θεοφίλου παρῆλθε Socr.Sch.<i>HE</i> 7.7.4.<br /><b class="num">4</b> en Roma [[curul]] [[δίφρος]] D.C.43.14.5, στολή D.C.37.21.4, ἐσθής D.C.43.48.2<br /><b class="num">•</b>[[imperial]] ὀνόματα ἀρχικά = títulos imperiales</i> D.C.59.3.1.<br /><b class="num">5</b> [[oficial]] [[δικαστήριον]] Chor.<i>Or</i>.32.30, ἀρχικὰ πράγματα asuntos oficiales</i>, protocolo oficial</i> D.C.29.2.<br /><b class="num">II</b> <b class="num">1</b>[[que va en cabeza]], [[principal]], [[fundamental]], [[importante]] τοῦ δ' ὄπισθεν τὸ πρόσθεν ἀρχικώτερον (considerar) la parte de delante más importante que la de atrás</i> (en el cuerpo humano) Pl.<i>Ti</i>.44a, ἡ τῆς καρδίας θέσις ἀρχικὴν χώραν ἔχει Arist.<i>PA</i> 665<sup>b</sup>18, ἐπιστήμη Arist.<i>Metaph</i>.982<sup>a</sup>16, <sup>b</sup>4.<br /><b class="num">2</b> mat. [[principal]] ἁ BZ ... ἀρχικά ἐστι τᾶς τομᾶς el (diámetro) BZ es el eje del segmento</i> Archim.<i>Aequil</i>.2.10, cf. Apollon.Perg.<i>Con</i>.1.51, σχήματα Procl.<i>in Euc</i>.74.12.<br /><b class="num">III</b> <b class="num">1</b>[[primitivo]], [[antiguo]] γένησις de la lengua Phld.<i>D</i>.3.14.18, αἴτιον S.E.<i>M</i>.9.5.<br /><b class="num">2</b> [[inicial]] σχῆμα ποιήσεως del comienzo de un poema, Anon.<i>Fig</i>.p.149.<br /><b class="num">IV</b> adv. [[ἀρχικῶς]]<br /><b class="num">1</b> [[autoritariamente]], [[con autoridad]] ἔχοντες Lib.<i>Or</i>.11.148, Chrys.M.60.34<br /><b class="num">•</b>[[con autoridad civil]] βουλόμεθα γὰρ ἱερατικῶς τε καὶ ἀ. ταῦτα φυλαττόμενα μένειν Iust.<i>Nou</i>.58.<br /><b class="num">2</b> [[principalmente]] Dion.Ar.<i>CN</i> M.3.257B, C.<br /><b class="num">3</b> [[antiguamente]], [[en principio]] [[γεωμετρία]] ἔσπακε μὲν τὴν κλῆσιν ἀ. ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν γῆν καταμετρήσεως S.E.<i>M</i>.1.46.
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0366.png Seite 366]] zum Herrschen, zur Herrschaft geeignet, gehörig, [[ἀνήρ]] Plat. Phaedr. 248 d; καὶ [[ἡγεμονικός]] Prot. 352 b; gleich ἱκανὸς ἄρχειν Xen. Mem. 1, 1, 7; vgl. An. 2, 6, 8 ff; [[πυθμήν]], der Herrscherstamm, Aesch. Ch. 258; [[γένος]], Herrschergeschlecht oder der zu den Aemtern befähigte Stand. Thuc. 2, 80; Plat. Rep. IV, 444 b; vgl. Isocr. 2, 24; – τὸ ἀρχικόν, Herrschertalent, Dion. Hal. 5, 71. – Auch herrschsüchtig, Isocr. 4, 67. – Adv. ἀρχικῶς, Sext. Emp.
}}
{{bailly
|btext=ή, όν :<br /><b>1</b> qui concerne l'autorité <i>ou</i> le chef : ἀρχικὸς [[πυθμήν]] ESCHL souche royale ; ἀρχικὸν [[γένος]] THC race royale;<br /><b>2</b> propre à commander, gén..<br />'''Étymologie:''' [[ἀρχή]].
}}
{{ls
|lstext='''ἀρχικός''': -ή, -όν, (ἀρχὴ) [[ἡγεμονικός]], [[βασιλικός]], οὔτ’ [[ἀρχικός]] σοι πᾶς ὅδ’ αὐανθεὶς πυθμὴν βωμοῖς ἀρήξει Αἰσχύλ. Χο 260· γένος Θουκ. 2. 80. 2) ἐπὶ προσώπων, [[ἐπιτήδειος]], [[κατάλληλος]] εἰς τὸ κυβερνᾶν, [[ἔμπειρος]] εἰς τὸ διοικεῖν, Ξεν. Ἀπομν. 1. 1. 16, Πλάτ. Πρωτ. 352Β, κ. ἀλλ.: ὁ ὑπηρετήσας ὡς ἄρχων, Συλλ. Ἐπιγρ. 2774· μετὰ γεν., ὁ δυνάμενος νὰ κυβερνήσῃ νεὼς ἀρχικὸς Πλάτ. Πολ. 488D· φύσει ἀρχικὸν πατὴρ υἱῶν, καὶ πρόγονοι ἐκγόνων καὶ βασιλεῖς βασιλευομένων Ἀριστ. Ἠθ. Ν. 8. 11, 2. 3) ὁ κυριεύων, ὁ πρῶτος, ὁ [[ἀνώτατος]], ἡ ἀρχικωτάτη [[ἐπιστήμη]], ἡ ἀνωτάτη [[ἐπιστήμη]], δηλ. ἡ [[σοφία]], ὁ αὐτ. Μεταφ. 1. 2, 7· τὴν ἀρχ. χώραν ἔχειν ὁ αὐτ. περὶ Ζ. Μορ. 3. 4, 6· ἀρχ. ἀρετή, ἀντίθετον τῷ ὑπηρετική, ὁ αὐτ. Πολιτικ. 1. 13, 9, κ. ἀλλ. ΙΙ. ὁ πρῶτος πάντων, ὁ [[πρώτιστος]], Ρήτορες (Walz) 8. 657: - Ἐπίρρ. ἀρχικῶς Σέξτ. Ἐμπ. π. Μ. 1. 46, κτλ.
}}
{{grml
|mltxt=-ή, -ό (AM [[ἀρχικός]], -ή, -όν)<br /><b>νεοελλ.</b><br />αυτός που βρίσκεται στην [[αρχή]], ο [[πρώτος]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ο [[ηγεμονικός]], αυτός που ανήκει στον άρχοντα<br /><b>2.</b> ο [[κατάλληλος]] για να κυβερνά<br /><b>3.</b> ο [[φίλαρχος]], ο [[αρχομανής]]<br /><b>4.</b> ο [[ανώτατος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[αρχή]] ή <span style="color: red;"><</span> [[αρχός]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἀρχικός:''' -ή, -όν ([[ἀρχή]])·<br /><b class="num">1.</b> αυτός που ανήκει ή ταιριάζει σε [[αρχή]], [[εξουσία]], [[βασιλικός]], σε Αισχύλ., Θουκ.<br /><b class="num">2.</b> λέγεται για πρόσωπα, [[κατάλληλος]] για να κυβερνήσει, [[επιδέξιος]] στη [[διακυβέρνηση]] ή στη [[διοίκηση]], σε Ξεν., Πλάτ.· με γεν., αυτός που μπορεί να κυβερνήσει, σε Αριστ.
}}
{{elru
|elrutext='''ἀρχικός:'''<br /><b class="num">1)</b> [[царственный]] ([[πυθμήν]] Aesch.);<br /><b class="num">2)</b> [[царствующий]], [[правящий]] ([[γένος]] Thuc., Plat.): [[ἄνθρωπος]] ἀ. Xen. государственный деятель;<br /><b class="num">3)</b> [[умеющий управлять]] ([[ἀνήρ]] Plat., Plut.);<br /><b class="num">4)</b> [[высший]], [[главный]], [[руководящий]] (τινος Plat., Arst.; ἡ ἀρχικωτάτη [[ἐπιστήμη]] Arst.; δυνάμεις Plut.);<br /><b class="num">5)</b> [[властолюбивый]] (ἀρχικώτατα τῶν γενῶν Isocr.).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[ἀρχή]]<br /><b class="num">1.</b> of or for [[rule]], [[royal]], Aesch., Thuc.<br /><b class="num">2.</b> of persons, fit for [[rule]], [[skilled]] in [[government]] or [[command]], Xen., Plat.: c. gen. having [[command]] of, Arist.
}}
{{WoodhouseReversedUncategorized
|woodrun=[[kingly]], [[royal]], [[capable of ruling]], [[connected with empire]], [[fit to rule]]
}}