View source for ψάμμος

{{LSJ1
|Full diacritics=ψάμμος
|Medium diacritics=ψάμμος
|Low diacritics=ψάμμος
|Capitals=ΨΑΜΜΟΣ
|Transliteration A=psámmos
|Transliteration B=psammos
|Transliteration C=psammos
|Beta Code=ya/mmos
|Definition=ἡ, but in Archim.Aren.1.1, al., always ὁ:—<br><span class="bld">A</span> [[sand]], used by Hom. for [[ψάμαθος]] only in Od.12.243, later very freq., Hdt.8.71, etc.: pl., [[ψάμμοι]] = [[grains of sand]], αἱ ἀπ' ἀλλήλων ἐσκεδασμέναι ψάμμοι S.E.P.1.130: [[proverb|prov.]], [[ψάμμος ἀριθμὸν περιπέφευγεν]] = [[grain]]s of [[sand]] [[escape]] [[count]]ing Pi.O.2.98; [[οἶδα]] δ' ἐγὼ ψάμμου τ' ἀριθμόν καὶ μέτρα θαλάσσης = [[grain]]s of [[sand]] I [[reckon]] and [[measure]] the [[space]]s of [[ocean]] Orac. ap. Hdt.1.47; [[ἐκ]] ψάμμου [[σχοινίον]] [[πλέκειν]], of [[labour in vain]], Aristid.2.309J.; of something [[worthless]], [[LXX]] Wi.7.9, D. Chr.77/8.30; ψάμμου ἄξιον Oenom. ap. Eus.PE5.21.<br><span class="bld">2</span> [[metallic]] [[ore]] used by [[alchemist]]s, in plural, Olymp.Alch.p.106B., Zos.Alch. p.239 B.<br><span class="bld">II</span> ἡ [[ψάμμος]] the [[sandy]] [[desert]] of [[Libya]], the [[sand]], Hdt.3.25, 4.173; πλείστης ψάμμου OGI666.27 (Egypt, i A. D.). (Prob. Ψαφ-μος, cf. [[ψαφαρός]], [[ψῆφος]], Lat. [[sabulum]].) 
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1391.png Seite 1391]] ἡ, bei Archimed. immer ὁ, 1) der [[Sand]], die lockere Erde, die sich leicht aufscharren, aufkratzen (ψάω) läßt; Hom. nur einmal, Od. 12, 243; Her. oft u. Folgde; ψάμμου ἀριθμὸν πέφευγεν Pind. Ol. 2, 108; [[παραλία]] Aesch. Prom. 573. – 2) alles dem Sande Aehnliche, Lockere, Kleingeriebene, Staub, Pulver, Mehl, Sp.
}}
{{ls
|lstext='''ψάμμος''': ἡ, παρ’ Ἀρχιμήδ. ἀείποτε ὁ· ― [[ἄμμος]]· ἐν χρήσει παρ’ Ὁμ. ἀντὶ [[ψάμαθος]] μόνον ἐν Ὀδ. μ. 513· ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ Ἡροδ. (8. 71) καὶ ἐφεξ. συχνότατον: ψ. παραλία Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 273· ― ἐν τῷ πληθ., κόκκοι ἄμμου, αἱ ἀπ’ [[ἀλλήλων]] ἐσκεδασμέναι ψάμμοι Σέξτ. Ἐμπ. π. Π. 1. 130· ― παροιμ., [[ψάμμος]] ἀριθμὸν περιπέφευγεν Πινδ. Ὀδ. 2. 178· [[οἶδα]] δ’ ἐγὼ ψάμμου τ’ ἀριθμὸν Χρησμ. παρ’ Ἡροδ. 1. 47· ἐκ ψάμμου [[σχοινίον]] πλέκειν, ἐπὶ τῶν ματαίως ἐργαζομένων, Ἀριστείδ. 2. 309· ἐπὶ πράγματος μηδεμίαν ἔχοντος ἀξίαν, Ἑβδ. (Σοφ. Σολ. Ζ΄, 10), Δίων Χρυσ. 2. 425· οὕτω, ψάμμου ἄξιον Εὐσ. Εὐαγγ. Προπ. 212C. ΙΙ. ἡ [[ψάμμος]], ἡ [[ἀμμώδης]] ἔρημος τῆς Λιβύης, Ἡρόδ. 3. 25., 4. 173. (Ἴσως ἐκ τοῦ ψάω· [[ἄνευ]] τοῦ ψ γίνεται [[ἄμμος]], ποιητικῶς δὲ ἐκτείνεται εἰς [[ψάμαθος]], [[ἄμαθος]]· πρβλ. Λατ. sab- ulum, sab- urra).
}}
{{bailly
|btext=ου (ἡ) :<br />sable.<br />'''Étymologie:''' apparenté à [[ἄμμος]] ; cf. [[ψάμαθος]] et [[ἄμαθος]], <i>lat.</i> sabulum, saburra.
}}
{{Autenrieth
|auten=[[sand]], Od. 12.243†.
}}
{{Slater
|sltr=[[ψάμμος]] = <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[ψάμαθος]] [[ἐπεὶ]] [[ψάμμος]] ἀριθμὸν περιπέφευγεν (O. 2.98)
}}
{{grml
|mltxt=η, ΝΜΑ, και ιων. τ. [[ψάμμη]] και δωρ. τ. [[ψάμμα]] και ως αρσ. [[ψάμμος]], ὁ και αιολ. τ. [[ψόμμος]], ὁ, Α<br />η [[άμμος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>ιατρ.</b> η [[αμμώδης]] [[υποστάθμη]] στα [[ούρα]] τών πασχόντων από [[ψαμμίαση]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «[[ψάμμος]] του εγκεφάλου»<br /><b>ανατ.</b> συγκρίματα με διαστάσεις [[κόκκων]] άμμου που βρίσκονται σε διάφορα τμήματα του εγκεφάλου<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>αἱ ψάμμοι</i><br />α) οι κόκκοι της άμμου<br />β) [[μετάλλευμα]] που χρησιμοποιούσαν οι αλχημιστές<br /><b>2.</b> η [[έρημος]] της Λιβύης<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «ψάμμου ἄξιον»<br /><b>μτφ.</b> ανάξιο λόγου, τιποτένιο <b>(Ευσ.)</b><br /><b>3.</b> <b>παροιμ.</b> α) «[[οἶδα]] δ' ἐγὼ ψάμμου τ' ἀριθμόν» και «[[ψάμμος]] ἀριθμὸν περιπέφευγε» — δηλώνει αναρίθμητο [[πλήθος]]<br />β) «ἐκ ψάμμου [[σχοινίον]] πλέκειν»<br />i) λεγόταν για ανάξιο λόγου [[πράγμα]]<br />ii) λεγόταν για εκείνους που ματαιοπονούν.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[ψάμμος]] (<span style="color: red;"><</span> <i>ψάφ</i>-<i>μος</i> [[πρβλ]]. [[γράφω]]: [[γράμμα]]) έχει συνδεθεί με το θ. <i>ψᾰφ</i>- του [[ψῆφος]] ([[πρβλ]]. <i>ψᾰφ</i>-[[αρός]]). Αν γίνει, [[ωστόσο]], [[δεκτή]] η [[σύνδεση]] του [[ψῆφος]] με την [[οικογένεια]] του <i>ψήω</i> / <i>ψῆν</i>, ο [[φωνηεντισμός]] -<i>α</i>- τών [[ψάμμος]] και [[ψαφαρός]] γεννά προβλήματα και οφείλεται πιθ. σε [[καινοτομία]] της Ελληνικής. Η [[σύνδεση]], εξάλλου, τών τ. με τη [[ρίζα]] του <i>ψήω</i> προϋποθέτει [[δασεία]] [[παρέκταση]] του θ.: -<i>bh</i>- ([[πρβλ]]. λατ. <i>sabulum</i> «άμμο»). Από τις συνώνυμες [[αλλά]] διαφορετικής ετυμολ. λ. [[ψάμμος]] και [[ἄμαθος]] έχουν σχηματιστεί αναλογικά οι τ. [[ἄμμος]] και [[ψάμαθος]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ψάμμος:''' ἡ,<br /><b class="num">I.</b> [[άμμος]] (από το [[ψάω]]), σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ.· παροιμ., [[ψάμμος]] ἀριθμὸν περιπέφευγεν, σε Πίνδ.<br /><b class="num">II.</b> ἡ [[ψάμμος]], η [[αμμώδης]] [[έρημος]] της Λιβύης, σε Ηρόδ. (και τα [[δύο]], [[ψάμμος]] και [[ψάμαθος]], μερικές φορές χάνουν το <i>ψ</i> και γίνονται [[ἄμμος]] και [[ἄμαθος]]).
}}
{{elnl
|elnltext=ψάμμος -ου, ἡ zand, ook woestijn.
}}
{{elru
|elrutext='''ψάμμος:''' ἡ, поздн. тж. ὁ<br /><b class="num">1)</b> песок (ψ. κυανέη Hom.; ψ. [[παραλία]] Aesch.): ψάμμου [[ἀριθμός]] Her. число песчинок, т. е. несметное число;<br /><b class="num">2)</b> песчинка: αἱ ἀπ᾽ [[ἀλλήλων]] ἐσκεδασμέναι ψάμμοι Sext. рассыпанные врозь песчинки;<br /><b class="num">3)</b> песчаная пустыня (ἐς τὴν ψάμμον ἀπικνέεσθαι Her.).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[ψάμμος]], ἡ,<br /><b class="num">I.</b> [[sand]], so called from its [[loose]], [[crumbling]] [[nature]] (from ψάὠ, Od., etc.:—[[proverb]]., [[ψάμμος]] ἀριθμὸν περιπέφευγεν Pind.<br /><b class="num">II.</b> ἡ ψ. the [[sandy]] [[desert]] of [[Libya]], Hdt. [Both [[ψάμμος]] and [[ψάμαθος]] [[sometimes]] [[drop]] ψ and [[become]] [[ἄμμος]], [[ἄμαθος]].]
}}
{{FriskDe
|ftr='''ψάμμος''': {psámmos}<br />'''Forms''': dor. -α (A. u. Ar. in lyr.), -η (Hdt. 4, 181?; vgl. Schw.-Debrunner 32 A. 4)<br />'''Grammar''': f. (m. Archim.),<br />'''Meaning''': [[Sand]] (seit μ 243).<br />'''Composita''' : Spärliche Kompp., z.B. [[ψαμμόγεως]] [[mit sandreichem Boden]] (Hdn.), [[ὑπόψαμμος]] [[mit Sand unten]], [[sandig]] (Hdt., X., Plu. u.a.; vgl. [[ὑπόχρυσος]] s. [[χρυσός]]); *ἐπίψαμμος in [[ἐπιψαμμίζω]] [[mit Sand bedecken]] (Hero).<br />'''Derivative''': Davon 1. ψαμμία n. pl. [[Sandkörnchen]] im Harn (Mediz.). 2. -ίτης m. "Sandzahl", Bez. einer Abhandlung von Archim., [[von Sand]] (''AP''), -ῖτις f. N. eines Fisches (Archestr.; vgl. [[ψαμαθίς]] und Redard 23 u. 113). 3. -ώδης (Hdt., Hp. u.a.), -ινος (Hdt., Philostr.), -αῖος (Priene) [[sandig]]; -ιαῖος [[groß wie ein Sandkorn]] (Olymp. ''in'' ''Phd''.); -ωτός ‘aus Gips od. Stuck bestehend’ (LXX). 4. -ισμός m. [[das Begraben im Sande]] (Paul Aeg. : *-ίζω). 5. διαψαμμῶσαι Aor. [[mit Sand polieren]] (Lesbos). — Daneben ψάμματα· σπαράγματα und ψαμματίζουσα· ψωμίζουσα H.<br />'''Etymology''' : Im Gegensatz zu dem wahrscheinlich altererbten [[ἄμαθος]] scheint [[ψάμμος]] eine griechische Neuerung zu sein. Als Ausgangspunkt läßt sich die Sippe von [[ψῆν]] denken, aber die Bildung ist nicht eindeutig. Neben der Möglichkeit einer expressiven Gemination (Ernout-Meillet s. ''sabulum'') kann [[ψάμμος]] für *ψάφμος stehen (vgl. [[γράμμα]] : [[γράφω]]) und zu [[ψαφαρός]]. [[ψῆφος]] (s.d.), weiterhin zu lat. ''sabulum'' [[Sand]] gehören; s. W.-Hofmann [[sub verbo|s.v.]] m. Lit. — Nach Deroy Glotta 35, 183 m. A. 3 (ausführl. Behandlung und reiche Lit.) wären sowohl [[ἄμαθος]], [[ἄμμος]] wie [[ψάμαθος]], [[ψάμμος]] aus vorgr. *''sam''- [[Sand]], [[Schlamm]] hervorgegangen (woraus noch [[ἀσάμινθος]] [?]). Alten Wechsel ''m'' : ''bh'' in (ψ)άμαθος : [[ψῆφος]], ''sabulum'' vermutet Specht Ursprung 265. — Aus [[ἄμαθος]] und [[ψάμμος]] ergaben sich durch wechselseitige Kreuzungen [[ψάμαθος]] und [[ἄμμος]].<br />'''Page''' 2,1129-1130
}}