View source for χέζω

{{LSJ1
|Full diacritics=χέζω
|Medium diacritics=χέζω
|Low diacritics=χέζω
|Capitals=ΧΕΖΩ
|Transliteration A=chézō
|Transliteration B=chezō
|Transliteration C=chezo
|Beta Code=xe/zw
|Definition=fut. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> χεσοῦμαι <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>941</span>, <span class="bibl"><span class="title">Pax</span>1235</span>; also κατα-χέσομαι <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>152</span>: aor. 1 ἔχεσα <span class="bibl">Id.<span class="title">Ec.</span>320</span>,<span class="bibl">808</span>, (ἐγ-) ib.<span class="bibl">347</span>, (κατ-) <span class="bibl"><span class="title">Nu.</span> 174</span>: aor. 2 <b class="b3">ἔχεσον</b> (κατ-) <span class="bibl">Alc.Com.4</span> (cf. Hdn.Gr.<span class="bibl">2.801</span>); inf. χεσεῖν <span class="bibl">Ar.<span class="title">Th.</span>570</span>, <span class="title">AP</span>7.683 (Pall.): pf. <b class="b3">κέχοδα</b> (only in compds. <b class="b3">ἐγ-, ἐπι-χέζω</b>): Pass., <b class="b3">κέχεσμαι</b> (v. infr.):—<b class="b2">ease oneself</b>, Ar. ll.cc., etc.: prov., εἰ μηδὲ χέσαι γε . . σχολὴ γενήσεται <span class="bibl">Stratt.51</span>; <b class="b3">οὐκ ἔχεις ὅ[ποι χέσῃς] ὑπὸ τῶν ἀγαθῶν</b> cj. in <span class="bibl">Men.530.9</span>, cf. <span class="title">Com.Adesp.</span> 491; ἐλευθέρα Κόρκυρα· χέζ' ὅπου θέλεις <span class="bibl">Str.7</span><span class="title">Fr.</span>8: c. acc., χ. σησαμίδας <span class="bibl">Eup.163</span> (lyr.):—Med. (for the sake of the pun), χέσαιτο γὰρ εἰ μαχέσαιτο <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>1057</span> (hex.):—Pass., <b class="b3">πέλεθος ἀρτίως κεχεσμένος</b> dung just <b class="b2">dropped</b>, <span class="bibl">Id.<span class="title">Ach.</span>1170</span>. (Cf. Skt. <b class="b2">hádati</b> (same sense).)</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1341.png Seite 1341]] fut. χεσοῦμαι, Ar. Vesp. 941, auch χέσειν, Pallad. 62 (VII, 683); aor. ἔχεσα u. ἔχεσον, perf. κέχοδα, perf. pass. κεχεσμένος, Ar. Ach. 1133, – seine Nothdurft verrichten, scheißen, 82, Equ. 70 u. sonst, zum Scherz auch im med. gebraucht, χέσαιτο γάρ, εἰ μαχέσαιτο.
}}
{{ls
|lstext='''χέζω''': μελλ. χεσοῦμαι Ἀριστοφ. Σφ. 941, Εἰρήν. 1235· καὶ καταχέσομαι ὁ αὐτ. ἐν Ἀποσπ. 207· - ἀόρ. α΄ ἔχεσα ὁ αὐτ. ἐν Ἐκκλ. 320, 808, (ἐγ-) [[αὐτόθι]] 347, (κατ-) Νεφ. 174· καὶ ἀόρ. β΄ ἕχεσον (κατ-) Ἀλκαῖος Κωμικ. ἐν «Γανυμήδει» 4, ἀπαρέμφ. χεσεῖν Ἀριστοφ. Θεσμ. 570, Ἀνθ. Π. 7. 683· - πρκμ. κέχοδα (ἴδε ἐγ-, ἐπι-[[χέζω]])· παθητ. κέχεσμαι ἴδε κατωτ. (Ἐκ τῆς √ΧΕΔ παράγονται καὶ αἱ λέξ. χόδος, χόδανος, μυό χοδον· πρβλ. Σανσκρ. had, had-ê (laxare alvuni)· Ἀγγλο-Σαξον. scit-e· Ἀρχ. Γερμ. sciz-u· - [[ὥστε]] φαίνεται ὅτι ἀπώλετο τὸ ἀρκτικὸν σ). Ὡς καὶ νῦν, ἀποπατῶ, [[συχν]]. παρ’ Ἀριστοφ.· παροιμ.: εἰ [[μηδὲ]] χέσαι γ’ αὐτῷ σχολὴ γενήσεται Στράττις ἐν «Χρυσίππῳ» 1· - μετ’ αἰτ., σησαμίδας δὲ χέζει, μῆλα δὲ χρέμπτεται Εὔπολις ἐν «Κόλαξι» 17· ἐν τῷ μέσῳ τύπῳ (ὡς λογοπαίγνιον), χέσαιτο γὰρ εἰ μαχέσαιτο Ἀριστοφ. Ἱππ. 1057. - Παθ., [[σπέλεθος]] [[ἀρτίως]] κεχεσμένος, [[κόπρος]] [[ἀρτίως]] ἐκπεσοῦσα τῆς ἕδρας, ὁ αὐτ. ἐν Ἀχ. 1170.
}}
{{bailly
|btext=<i>f.</i> χεσοῦμαι <i>ou</i> χέσομαι, <i>ao.</i> ἔχεσα, <i>ao.2</i> ἔχεσον, <i>pf. inus., en compos.</i> -κέχοδα ; <i>part. pf. Pass.</i> κεχεσμένος;<br />aller à la selle;<br /><i><b>Moy.</b></i> χέζομαι <i>m. sign.</i><br />'''Étymologie:''' R. Χεδ, relâcher, de la R. Χα, s’ouvrir, être béant.
}}
{{grml
|mltxt=ΝΜΑ<br /><b>1.</b> [[αποβάλλω]] τα περιττώματα από τον πρωκτό, [[αποπατώ]]<br /><b>2.</b> ενεργούμαι και [[λερώνω]] [[κάτι]]<br /><b>3.</b> <b>μέσ.</b> <i>χέζομαι</i><br />α) τά [[κάνω]] [[πάνω]] μου, λερώνομαι<br />β) <b>μτφ.</b> κυριεύομαι από μεγάλο φόβο (α. «χέστηκα [[μόλις]] τον είδα να παίρνει το [[πιστόλι]]» β. «χέσαιτο γὰρ εἰ μαχέσαιτο», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>μτφ.</b> [[βρίζω]] χυδαία ή [[περιφρονώ]] ή και [[αγνοώ]] κάποιον εντελώς<br /><b>2.</b> <b>μέσ.</b> [[αισθάνομαι]] επιτακτική [[ανάγκη]] να αφοδεύσω<br /><b>3.</b> (το α' πρόσ. εν. παθ. αορ.) <i>χέστηκα</i><br />[[αδιαφορώ]] [[τελείως]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «χέστηκε η [[φοράδα]] στ' [[αλώνι]]» — δεν αξίζει τον κόπο να γίνεται [[λόγος]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>παθ.</b> (για περιττώματα) αποβάλλομαι από την [[έδρα]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αρχαϊκή λ. του καθημερινού λεξιλογίου, η οποία έχει σχηματιστεί από την απαθή [[βαθμίδα]] της ΙΕ ρίζας <i>ghed</i>- «[[εκβάλλω]] από τον πρωκτό τα περιττώματα, [[τρύπα]]» με ρηματ. [[επίθημα]] -<i>jω</i> ([[χέζω]] <span style="color: red;"><</span> <i>χεδ</i>-<i>jω</i>) και συνδέεται με αλβ. <i>dhjes</i>, αρχ. ινδ. <i>hadati</i>, που έχει την [[ίδια]] σημ. με τον ελλ. τ., [[καθώς]] και με αρμ. <i>jet</i> «[[ουρά]]», αβεστ. <i>zaδdah</i>- «οπίσθια, [[πρωκτός]]». Τέλος, δεν θεωρείται πιθανή η [[ένταξη]], στην [[οικογένεια]] αυτή, τών δύο φρυγικών τ. <i>ζέτνα</i><br />[[φρύγιος]] ἡλέξις</i><br /><i>σημαίνει δὲ τὴν πύλην</i> ([[παρά]] τη [[διόρθωση]] του ερμηνεύματος σε «[[πυγή]]») και <i>ζευμαν</i><br /><i>τὴν πηγήν</i>, <i>ο</i> [[οποίος]] [[πρέπει]] [[μάλλον]] να συνδεθεί με το ρ. <i>χέω</i>].
}}
{{lsm
|lsmtext='''χέζω:''' (√<i>ΧΕΔ</i>), μέλ. <i>χεσοῦμαι</i>, αόρ. αʹ <i>ἔχεσα</i>, αόρ. βʹ <i>ἔχεσον</i>, παρακ. <i>κέχοδα</i> — Παθ., <i>κέχεσμαι</i>· ανακουφίζομαι, κάνω την [[ανάγκη]] μου, σε Αριστοφ.· [[πέλεθος]] [[ἀρτίως]] κεχεσμένος, [[απλώς]], [[ρίχνω]] τον κόπρο, σε Αριστοφ.
}}
{{elru
|elrutext='''χέζω:''' (fut. χεσοῦμαι, inf. aor. 2 [[χεσεῖν]]; pf. pass. κέχεσμαι) испражняться Arph., Plut., Anth.; med. только ирон. (χέσαιτο γάρ, εἰ μαχέσαιτο Arph.).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[Root !χεδ]<br />to [[ease]] [[oneself]], do one's [[need]], Ar.:—Pass., [[σπέλεθος]] [[ἀρτίως]] κεχεσμένος [[dung]] [[just]] dropt, Ar.
}}