View source for κατα-

{{grml
|mltxt=α' συνθετικό πολλών συνθέτων της Ελληνικής, προερχόμενο από την [[πρόθεση]] [[κατά]]. Απαντά και με τη [[μορφή]] καθόταν το [[φωνήεν]] που ακολουθεί δασύνεται (<i>καθ</i>-[[ημερινός]], <i>κάθ</i>-<i>ιδρος</i>) [[καθώς]] και με τη [[μορφή]] <i>καται</i>- σε ελάχιστα [[σύνθετα]] της Αρχαίας Ελληνικής (<i>καται</i>-[[βάτης]]). Το <i>κατ</i>(<i>α</i>)- συντίθεται τόσο με ρήματα όσο και με ονόματα και εμφανίζει [[ποικιλία]] σημασιών: α) τοπική [[έκταση]], [[πληρότητα]] («[[κατάμπελος]]», «[[κατάδενδρος]]», «[[κατάφυτος]]»)<br />β) [[επίταση]] ή [[επαύξηση]] της σημ. του β' συνθετικού μέχρις εσχάτων («[[καταγηράσκω]]», «[[καταδαπανώ]]», «[[κατάκοπος]]»)<br />γ) [[κατεύθυνση]] [[προς]] τα [[κάτω]] («[[κατεβαίνω]]», «[[κατολίσθηση]]»)<br />δ) [[εναντίωση]] ή βίαιο τρόπο («[[καταμαρτυρώ]]», «[[καταναγκάζω]]», «[[καταψηφίζομαι]]»)<br />ε) [[συμφωνία]] («[[κατάδω]]», «[[καταφάσκω]]»)<br />ζ) [[κατάταξη]] ή καταμερισμό («[[καταμετρώ]]», «[[καταριθμώ]]», «[[καταχωρίζω]]»)<br />η) διαμελισμό («[[κατακερματίζω]], [[κατατεμαχίζω]]»). Λόγω της ευρύτατης χρήσης συνθέτων με <i>κατα</i>-, κατέληξαν ορισμένα να χρησιμοποιηθούν με την [[ίδια]] σημ. που είχε το β' συνθετικό ως απλό: π.χ. <i>καθ</i>-[[έζομαι]], <i>κατ</i>-[[ευνάζω]]. Το <i>κατ</i>(<i>α</i>)- απαντά, [[επίσης]], σε αρκετά σύνθ. εκ συναρπαγής (σύνθ. προερχόμενα από φρ. με την [[πρόθεση]] [[κατά]] και το β' συνθετικό σε γεν. ή αιτ., π.χ. [[κατάλληλος]] <span style="color: red;"><</span> φρ. <i>κατ’ αλλήλους</i>), [[πρβλ]]. [[καθημέριος]], [[κατάγειος]], [[καταθύμιος]] κ.ά. Με το <i>κατ</i>(<i>α</i>)- ως α' συνθετικό, [[τέλος]], πλάστηκαν αρκετοί ξένοι επιστημονικοί όροι, από τους οποίους οι περισσότεροι έχουν εισαχθεί στη Νέα Ελληνική ως αντιδάνειοι: [[καταληψία]], ([[πρβλ]]. γαλλ. <i>catalepsie</i>), [[καταλύτης]] ([[πρβλ]]. γαλλ. catalyseur).Παραδείγματα λέξεων που έχουν ως α' σύνθ. <i>κατ</i>(<i>α</i>)-: [[καταβάλλω]], [[καταβρέχω]], [[καταβροχθίζω]], [[καταγγέλλω]], [[κάταγμα]], [[καταγράφω]], [[καταγωγή]], <i>καταγώγι</i>(<i>ον</i>), [[καταδέχομαι]], [[καταδίδω]](<i>μι</i>), [[κατάδικος]], [[καταδιώκω]], [[καταδυναστεύω]], [[καταζητώ]], [[κατάθεσις]], [[καταθλίβω]], [[καταιγίς]], [[κατακεραυνώνω]](-<i>όω</i>), [[κατακέφαλα]], [[κατακλυσμός]], [[κατάκοιτος]], [[κατάκοπος]], [[κατακυρώνω]](-<i>όω</i>), [[καταλήγω]], [[κατάλληλος]], [[καταλογίζω]], [[κατάλυμα]], [[καταμερισμός]], [[κατάμεστος]], [[καταναλίσκω]], [[κατανοώ]], [[καταπατώ]], [[καταπέλτης]], [[καταπιέζω]], [[καταπίνω]], [[καταπληκτικός]], [[καταπνίγω]], [[καταπολεμώ]], [[καταπονώ]], <i>κατάμα</i>, [[καταρρέω]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[καταβάδην]], [[καταβασκαίνω]], [[καταβεβαιούμαι]], [[καταβλαβής]], [[καταβλέπω]], [[καταβλής]], [[καταβολεύς]], [[καταβόστρυχος]], [[καταβρίθω]], <i>καταγήρατος</i>, [[κατάγλυφος]], [[κατάγνωσις]], [[καταδάνειος]], [[κατάδειπνον]], [[κατάδουλος]], [[καταδυναμώ]], [[κατάδω]], [[καταθερμαίνω]], [[καταθύω]], [[καταιβάτης]], [[καταινώ]], [[κατακεραυνώνω]](-<i>όω</i>), [[κατακολλώ]], [[κατακόλουθος]], [[κατακροώμαι]], [[κατακτείνω]], [[κατάμεμπτος]], [[καταπληγία]], [[καταρρήγνυμι]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[καταβαπτίζω]], [[καταγεύομαι]], [[καταγλαΐζω]], [[καταγλυκαίνω]], [[καταγογγύζω]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[καταβόθρα]], [[κατάγυμνος]], [[καταισχύνη]], [[κατακέφαλος]], [[κατακραυγή]], [[καταπρόσωπον]], [[κατάστιχο]], [[κατάχαμα]]<br /><b>μσν.</b><br />[[κατάβαλμα]], [[καταβάφω]], [[καταβρέχω]], [[καταγνωμονώ]], [[καταγοήτευσις]], [[κατάγριος]], [[καταδράχνω]], [[καταζαρώνω]], [[καταζηλεύω]], [[καταθαμπώνω]], [[κατακλειδώνω]], [[κατακλονίζω]], [[καταμακελεύω]], [[κατανόστιμος]], [[κατανοσώ]], [[καταχρυσωτός]], [[κατάχυτος]], [[καταχώρεση]], [[κατάψιλος]], [[κατάψυκτος]], [[καταψύχιν]], [[κατέγκλησις]], [[κατεγναντίς]], [[κατεγχειρίζω]], [[κατεδαφώ]], [[κατεκδικώ]], [[κατεκπλήσσω]], [[κατεμπαίζω]], [[κατεμπλέκω]], [[κατεντρέπομαι]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[κατάβαθα]], [[κατάβραδα]], [[καταβρεχτήρας]], [[καταγδύνω]], [[καταγής]], [[κατάγιαλα]], [[κατάδειξη]], [[καταδικός]], [[καταδίωξη]], [[καταδότης]], [[καταδρομέας]], [[καταδυνάστευση]], [[καταζαλίζομαι]], [[καταζήτηση]], [[κατάθλιψη]], [[καταϊδρώνω]], [[κατακάθαρος]], [[κατακάθι]], [[κατακαίνουργος]], [[κατάκαρδα]], [[κατακίτρινος]], [[κατακλέβω]], [[κατακοκκινίζω]], [[κατακόρυφος]], [[κατακουράζω]], [[κατακτητής]], [[κατακύρωση]], [[καταλαγιάζω]], [[καταματώνω]], [[καταμεσήμερο]], [[καταμεσής]], [[κατάμουτρα]], [[κατάντια]], [[καταπραϋντικός]], [[καταρρακτώδης]], [[κατασκότεινος]], [[κατάστηθα]], [[κατατοπίζω]], [[καταυλισμός]], [[καταφέρνω]], [[καταχραστής]], [[καταχωνιάζω]].
}}