χεῖλος

English (LSJ)

(Dor. χῆλος Cerc.1.5, Aeol. χέλλος Choerob. in An.Ox. 2.278), εος, τό: pl., gen.

   A χειλῶν Arist.HA492b26; χειλέων Herod. 3.4, LXXPr.12.13, al., Plu.Cat.Ma.12, v.l. in D.H.Comp.14: poet. dat. χείλεσσι (v. infr.):—lip, Hom., etc.: prov., ἐγέλασσε χείλεσιν laughed with the lips only, Il.15.102; χείλεα μέν τ' ἐδίην', ὑπερῴην δ' οὐκ ἐδίηνε wetted the lips, but not the palate, i.e. drank sparingly, 22.495; νέκταρ ἐν χείλεσσι στάξοισι Pi.P.9.63; πειθώ τις ἐπεκάθιζεν ἐπὶ τοῖς χ., of Pericles, Eup.94.5; χείλεσιν διδοὺς ὀδόντας E.Ba.621 (troch.); χείλεσιν ἀμφιλάλοις, of incessant talk, Ar.Ra. 678 (lyr.); δάκνων τὰ χ., of one in a difficulty, Eub.53.6; ἄχρις ἡ ψυχή . . ἐπὶ χειλέων λειφθῇ Herod. l.c.; ἐπὶ τοῖς χείλεσι τὰς ψυχὰς ἔχοντες 'with their hearts in their mouths', D.Chr.32.50; ἀπὸ χειλέων, opp. ἀπὸ καρδίας, Plu. l.c.; ἀπ' ἄκρου χ. φιλοσοφεῖν on the surface only, Luc.Apol.6; ἐπ' ἄκρου τοῦ χ. on the tip of one's tongue, Id.Ind.26; προσαρμόσαι τὰ χ. (sc. τῇ κύλικι) Id.DDeor.5.2; προσαρμόζειν τὰ χ., χείλη προσεγγίσαι χείλεσιν, of persons kissing, Id.DMeretr.5.3, Am.53; χείλεσιν διερρυηκόσιν with gaping lips, Ar.Nu.873; ἐν τοῖς χ. τιμᾶν LXXIs.29.13; ἐν χ. ἑτέρων λαλεῖν, i.e. in strange speech, 1 Ep.Cor.14.21; χ. ἓν πάντων LXXGe.11.6, cf. Pr.10.19.    2 of horses, X.Eq.6.8: of birds, bill, beak, E.Ion1199, Opp.H.3.247, AP9.333 (Mnasalc.).    II metaph. of things, edge, brink, rim, of a bowl, χρυσῷ δ' ἐπὶ χείλεα κεκράανται Od.4.616, cf. 132; Ἐλπὶς . . ἔμιμνε πίθου ὑπὸ χείλεσιν Hes.Op.97, cf. Hdt.3.123, Ar.Ach.459; of a ditch, Il.12.52, Hdt.1.179, Th.3.23; of the ocean, Mimn.11.7, cf. LXXGe.22.17; τῶν τῆς γῆς τροχῶν Pl. Criti.115e; of rivers, lakes, Hdt.2.70,94, Arist.HA570a22; of the whorls, Pl.R.616d, 616e; αὐλαίας, τείχους, LXXEx.26.4, Plb.10.44.11; of the womb, Arist.HA583a16; of a wound, Gal.11.127.

German (Pape)

[Seite 1341] τό (nach Einigen durch Buchstabenumsetzung von λείχω, wahrscheinlicher von χάω, was sich öffnet, auseinanderklafft), die Lippe, Lefze; χείλεα μέν τ' ἐδίην', ὑπερῴην δ' οὐκ ἐδίηνεν, die Lippen zwar netzte er, aber den Gaumen nicht, von Einem, der kärglich giebt, Il. 22, 495; μή σε στῆθος καὶ χείλεα φύρσω αἵματος Od. 18, 21; πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες Od. 1, 381 u. öfter; χείλεσι γελᾶν, mit den Lippen lachen, die Lippen wie zum Lachen verziehen, ohne wirklich zu lachen, Il. 15, 102; νέκταρ ἐν χείλεσσι στάξοισι Pind. P. 9, 65; Eur. χείλεσιν διδοὺς ὀδόντας, Bacch. 621; und in Prosa überall, ὀδοῦσι καὶ γλώττῃ καὶ χείλεσιν Plat. Tim. 75 d. – Von Thieren, Rüssel, Schnauze; von Vögeln der Schnabel, νᾶμα ξουθαὶ ἀφύσσονται χείλεσιν ἀλκυόνες Mnasalc. 8 (IX, 333). – Uebtr. von leblosen Dingen, der Rand, Saum, jede Oeffnung u. Vertiefung; der Rand eines Pokals, Od. 4, 616. 15, 116; eines Korbes, 4, 132; eines Fasses, Hes. O. 97; auch der Rand einer Grube, das Ufer eines Flusses, Il. 12, 52; ποταμῶν Her. 2, 94, wie Pol. 3, 14, 6 u. öfter; κοτυλισκίου Ar. Ach. 435; τὰ τῶν τῆς γῆς τροχῶν χείλη Plat. Critia. 115 e; τῆς τάφρου Thuc. 3, 23, wie Pol. 3, 14, 6; πίθου 22, 11, 7.

Greek (Liddell-Scott)

χεῖλος: -εος, τὸ πληθ. γενικ. χειλῶν Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 1. 12, 10· χειλέων Διον. Ἀλ. περὶ Συνθ. 14· ποιητ. δοτ. χείλεσσι· - ὡς καὶ νῦν, χεῖλος, Λατ. Iabrum, Ὅμηρ., κλπ.· παροιμ., χείλεσι γελᾶν, γελᾶν μόνον διὰ τῶν χειλέων, Ἰλ. Ο. 102· χείλεα μέν τ’ ἐδίην’, ὑπερῴην δ’ οὐκ ἐδίηνεν, ἔβρεξε μὲν τὰ χείλη ἀλλ’ οὐχὶ καὶ τὸν οὐρανίσκον, δηλ. ἔπιε μετὰ φειδοῦς, Ἰλ. Χ. 495· ἐν χείλεσσι στάξουσι νέκταρ Πινδ. Π. 9. 109· πειθώ τις ἐπεκάθιζεν ἐπὶ τοῖς χείλεσιν, περὶ τῆς ῥητορικῆς δεινότητος τοῦ Περικλέους, Εὔπολις ἐν «Δήμοις» 6. 5· χείλεσιν διδοὺς ὀδόντας, ὡς τὸ τοῦ Ὁμήρου, ὀδάξ ἐν χείλεσι φὺς (ἴδε ἐμφύω) Εὐρ. Βάκχ. 621· χείλεσιν ἀμφιλάλοις, ἐπὶ ἀπαύστου ὁμιλίας, Ἀριστοφ. Βάτρ. 678 δάκνων τὰ χείλη, ἐπὶ ἀνθρώπου ἐν δυσχερείαις διατελοῦντος, Εὔβουλος ἐν «Κέρκωψι» 2· ἀπὸ χειλέων, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ ἀπὸ καρδίας, Πλουτ. Κάτων Πρεσβ. 12· ἀπ’ ἄκρου χ. φιλοσοφεῖν, μόνον κατ’ ἐπιφάνειαν, Λουκ. Ἀπολ. 6· ἐπ’ ἄκρου τοῦ χείλους= εἰς τὸ ἄκρον τῆς γλώσσης, μόνον οὐ καὶ ἐπ’ ἄκρου τοῦ χείλους ἔχεις τὰ παλαιὰ πάντα ὁ αὐτ. πρὸς Ἀπαίδευτ. 26 τὰ χ. προσαρμόζειν (ἐξυπ. τῇ κύλικι) ὁ αὐτ. ἐν Θεῶν Διαλ. 5. 2· προσαρμόζειν τὰ χ. ἢ χείλη προσεγγίσαι χείλεσι, ἐπὶ τῶν ἀσπαζομένων ἀλλήλους, ὁ αὐτ. ἐν Ἑταιρ. Διαλ. 5. 3, ἐν Ἔρωσι 53· χείλεσι διερρυηκόσι (ἴδε διαρρέω Ι. 5)· τοῖς χ. τιμᾶν Εὐαγγ. κ. Ματθ. ιε΄, 8· ἐν χ. ἑτέροις λαλεῖν, δηλ. μὲ ξένην γλῶσσαν (ἀλλ’ ὁ Βατ. κῶδ. ἑτέρων), Α΄ Ἐπιστ. πρ. Κορινθ. ιδ΄, 21· οὕτω, χ. ἕν πάντων Ἑβδ. (Γέν. ΙΑ΄, 6, πρβλ. Παροιμ. Ι΄, 19). 2) ἐπὶ ἵππων, Ξεν. Ἱππ. 6, 8· ἐπὶ πτηνῶν, ῥάμφος, Εὐρ. Ἴων 1199, Ὀππ. Ἁλ. 3. 247, Ἀνθ. Π. 9. 333. ΙΙ. μεταφορ., ἐπὶ πραγμάτων, ἡ ἄκρα, τὸ χεῖλος κρατῆρος, χρυσῷ δ’ ἐπὶ χείλεα κεκράανται Ὀδ. Δ. 616, πρβλ. 132· Ἐλπὶς .. ἔμιμνε πίθου ὑπὸ χείλεσιν Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 97, πρβλ. Ἡρόδ. 3. 123, Ἀριστοφ. Ἀχ. 459· ἐπὶ τάφρου, ἐπ’ ἄκρῳ χείλει ἐφεσταότες Ἰλ. Μ. 52, Ἡρόδ. 1. 179, Θουκ. 3. 23· ἐπὶ τοῦ ὠκεανοῦ, Μίμνερμ. 11. 7, πρβλ. Πλάτ. Κριτί. 115F· ἐπὶ ποταμῶν, λιμνῶν, Ἡρόδ. 2. 70, 94, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 4. 16, 5· ἐπὶ τῶν σπονδύλων, Πλάτ. Πολ. 616D, Ε· ἐπὶ τῆς μήτρας, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 7. 3, 1.